Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 956/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 listopada 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
Protokolant Ewa Krentzel
w sprawie z powództwa Stowarzyszenia […] z siedzibą
w W.
przeciwko S. Spółce z o.o. w W.
o zobowiązanie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 27 listopada 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 kwietnia 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od strony pozwanej
na rzecz strony powodowej kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) zł
tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 21 stycznia 2013 r. zobowiązał
pozwaną S. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w W. do udzielenia
powodowi Stowarzyszeniu […] informacji pozwalających na określenie zakresu
korzystania przez pozwaną z utworów audiowizualnych przez dołączanie nośników
z utworami audiowizualnymi do prasy z uwzględnieniem następujących danych:
tytułu filmu (utworu audiowizualnego), nazwiska reżysera, operatora i scenarzysty,
kraju produkcji, rodzaju nośnika, tytułu dziennika lub czasopisma, do którego był
dołączony nośnik z utworem audiowizualnym i daty ich ukazania się, ilości
sprzedanych nośników jako insert w okresie od dnia 1 stycznia 2002 r. do dnia
21 stycznia 2013 r. oraz do złożenia dokumentacji w postaci umów zawartych
przez pozwaną z dystrybutorami i producentami filmów, których przedmiotem było
udzielenie licencji na korzystanie z utworów audiowizualnych. Podstawę tego
orzeczenia stanowiły następujące ustalenia i wnioski.
Powód jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi
w rozumieniu art. 104 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach
pokrewnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 - dalej: "Pr.aut."); posiada
zezwolenie właściwego ministra uprawniające do zarządzania majątkowymi
prawami autorskimi do utworów audiowizualnych na polach eksploatacji utrwalania,
zwielokrotniania określoną techniką, w tym techniką zapisu magnetycznego oraz
technika cyfrową, wprowadzania do obrotu oraz zarządzania prawami pokrewnymi
przysługującymi producentom utworów audiowizualnych; zawarł też szereg umów
z zagranicznymi organizacjami zbiorowego zarządzania, uprawniających go do
zarządzania prawami autorskimi wynikającymi z obcego repertuaru oraz pobierania
w imieniu i na rzecz tych organizacji wynagrodzenia, które przypada do zapłaty
w Polsce.
Pozwana do listopada 2007 r. wprowadziła do obrotu, wraz z wydawanymi
przez siebie dziennikami i czasopismami („[…]”, „[…]”, „[…]”, „[…]”, „[...]”) m.in. filmy
z repertuaru zagranicznego, objętego wzmiankowanymi umowami („E.”, „P.”).
Sąd Okręgowy uznał, że powód jest legitymowany do zgłoszenia roszczenia
informacyjnego na podstawie art. 105 ust. 2 Pr.aut. Zgodnie bowiem z art. 105 ust.
Pr.aut., domniemywa się, że organizacja zbiorowego zarządzania jest uprawniona
3
do zarządzania i ochrony w odniesieniu do pól eksploatacji objętych zbiorowym
zarządzaniem i przysługuje jej w tym zakresie legitymację procesowa.
Domniemanie to, odnoszące się również do repertuaru zagranicznego, nie zostało
przez pozwaną obalone.
Uprawnienie do zarządzania i ochrony określone w art. 105 ust. 1 Pr.aut.
obejmuje uprawnienie do pobierania od korzystającego z utworu audiowizualnego
stosownego wynagrodzenia z tytułu reprodukowania tego utworu na egzemplarzu
przeznaczonym do własnego użytku osobistego, określonego w art. 70 ust. 21
pkt 4
Pr.aut.; wskazuje na to jednoznacznie treść art. 70 ust. 4 Pr.aut.
Pozwana nie kwestionowała twierdzenia powoda, że sprzedawała
czasopisma wraz z wyprodukowanymi egzemplarzami płyt DVD z filmami.
Należy zatem uznać, że jest ona korzystającym z utworu audiowizualnego
w rozumieniu art. 70 ust. 3 Pr.aut. i przysługuje jej legitymacja bierna w niniejszej
sprawie.
Powód, wnosząc o zobowiązanie pozwanej do udzielenia informacji oraz
udostępnienie dokumentów, nie miał obowiązku przedstawienia wszystkich umów
generalnych z organizacjami zbiorowego zarzadzania, ani też wskazania
konkretnych tytułów filmów, objętych roszczeniem informacyjnym. Roszczenie to
ma charakter majątkowy ale nie jest związane z działalnością gospodarczą;
podlega ono dziesięcioletniemu terminowi przedawnienia, który nie upłynął
w odniesieniu do działań pozwanej, których dotyczy żądanie pozwu.
Sąd Apelacyjny wyrokiem zaskarżonym skarga kasacyjną oddalił apelację
pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego, aprobując zarówno ustalenia faktyczne
przyjęte za podstawę tego orzeczenia, jak i ich ocenę prawną.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c., pozwana zarzuciła naruszenie: art. 47 w związku z art. 105 ust. 2 Pr.aut.,
art. 118 k.c., art. 70 ust. 3 w związku z art. 70 ust. 21
pkt 4 i art. 104 ust. 1 Pr.aut.,
art. 105 ust. 1 Pr.aut. oraz art. 328 § 2 k.p.c. W konkluzji wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie.
4
Naruszenie przepisów postępowania może stanowić usprawiedliwioną
podstawę kasacyjną jedynie wtedy, gdy uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na
wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego
zostało już wyjaśnione, że zarzut naruszenia art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1
k.p.c. może usprawiedliwiać podstawę kasacyjną naruszenia przepisów
postępowania wyjątkowo wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia nie
posiada wszystkich koniecznych elementów lub zawiera braki uniemożliwiające
przeprowadzenie jego kontroli kasacyjnej (zob. m.in. wyroki: z dnia 24 stycznia
2008 r., I CSK 347/07, nie publ., z dnia 27 marca 2008 r., III CSK 315/07, nie publ.,
z dnia 21 lutego 2008 r. III CSK 264/07, nie publ.). Uzasadnienie zaskarżonego
wyroku nie jest dotknięte takimi mankamentami. Argumentacja, którą posłużył się
Sąd Apelacyjny, nie stwarza trudności w zrekonstruowaniu ustaleń faktycznych
i ocen prawnych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, a tym samym nie
stanowi przeszkody do dokonanie jego kontroli kasacyjnej. Kwestia trafności tych
wywodów nie może być rozważana w płaszczyźnie art. 328 § 2 w związku z art.
391 § 1 k.p.c. Zarzut naruszenia tych przepisów należało zatem uznać za chybiony.
Zasadnicze ostrze zarzutów podniesionych w ramach podstawy naruszenia
prawa materialnego skierowane zostało przeciwko przyjętej za podstawę
zaskarżonego wyroku ocenie, że powód jest legitymowany do dochodzenia
zgłoszonego roszczenia na podstawie art. 105 ust. 2 Pr.aut. i że roszczenie to
zasługuje na uwzględnienie. Odniesienie się do tych zarzutów wymaga
przypomnienia charakteru wymienionego roszczenia oraz sposobu jego
dochodzenia.
Zgodnie z art. 105 ust. 2 Pr.aut., organizacja zbiorowego zarzadzania –
w zakresie swojej działalności - może domagać się udzielenia informacji oraz
udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych
przez nią wynagrodzeń i opłat. W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że
przewidziane w tym przepisie tzw. roszczenie informacyjne ma charakter
materialnoprawny, jest realizowane w trybie procesowym i nie pozostaje
w immanentnym związku z innym postępowaniem rozpoznawczym, gdyż uzyskane
za jego pomocą informacje mogą posłużyć jedynie do kontroli danych, które zostały
wcześniej dobrowolnie przekazane lub do dokonania podziału świadczeń między
5
uprawnionych (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia z dnia 17 września 2009 r.,
III CZP 57/09, OSNC 2010, nr 4, poz. 49). Wskazuje się nawet, że dla realizacji
tego roszczenia nie ma znaczenia, czy organizacja zbiorowego zarządzania
w ogóle zamierza dochodzić na drodze sądowej określonych opłat i wynagrodzeń;
nie jest jednak wyłączona możliwość zgłoszenia roszczenia informacyjnego
w jednym pozwie obok roszczeń wynikających z naruszenia autorskich praw
majątkowych oraz roszczenia o zapłatę wynagrodzenia, skoro roszczenie to może
ułatwić ich dochodzenie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2013 r.,
I CSK 696/12, OSNC 2014, nr 6, poz. 66). Podkreśla się przy tym, że przesłanką
roszczenia z art. 105 ust. 2 Pr.aut. nie jest naruszenie autorskich praw
majątkowych, gdyż znajduje ono zastosowanie do wszystkich roszczeń
o wynagrodzenie i opłaty, których dochodzenie należy - z mocy ustawy - do
organizacji zbiorowego zarządzania.
Ustawodawca nie określił bliżej adresata roszczenia przewidzianego w art.
105 ust. 2 Pr.aut.; należy więc uznać, że może być nim każdy, kto posiada
niezbędną informację lub dokument. Wskazał natomiast wyraźnie, że roszczenie
to przysługuje wyłącznie organizacji zbiorowego zarządzania i - jedynie -
w odniesieniu do roszczeń z tytułu wynagrodzenia i opłat, których może ona
dochodzić w zakresie swojej działalności. Organizacja zbiorowego zarządzania
może nie mieć pewności co do naruszenia praw autorskich oraz korzystania przez
określony podmiot z utworu audiowizualnego, objętego repertuarem krajowym lub
zagranicznym. Nie można zatem uznać, że - dochodząc roszczenia informacyjnego
w celu pozyskania w tym zakresie stosownej wiedzy - musi ona wykazać
legitymację do jego wniesienia w taki sam sposób, jak powinna to uczynić
domagając się opłaty lub wynagrodzenia.
Z przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku wiążących ustaleń wynika,
że powód jest organizacją zbiorowego zarządzania, legitymuje się zezwoleniem
ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego na
prowadzenie zbiorowego zarządzania oraz umowami z zagranicznymi organizacjami
uprawnionymi do zbiorowego zarządzania prawami wynikającymi z obcego repertuaru.
Bezsporne jest przy tym, że pozwana jako wydawca kilku tytułów prasowych
wprowadzała wraz z nimi do obrotu nośniki z utrwalonymi utworami audiowizualnymi.
6
Okoliczności te - wbrew zapatrywaniu skarżącej - stanowią dostateczną podstawę do
zaaprobowania stanowiska Sądu Apelacyjnego, że powód jest uprawniony do żądania
od strony pozwanej udzielenia informacji i udostępnienia dokumentów wskazanych w
pozwie. Realizacja tego roszczenia nie przesądza zasadności ewentualnych innych
roszczeń, które mogłyby być wyprowadzone z uzyskanych tą drogą informacji. W
procesie zmierzającym do uzyskania stosownego wynagrodzenia lub opłat legitymacja
organizacji zbiorowego zarządzania musi wszakże zostać zweryfikowana.
Podniesione przez skarżącą zarzuty podważające legitymację czynną powoda
w sprawie niniejszej oparte zostały na odmiennych - wadliwych - założeniach.
Skarżąca sformułowała te zarzuty w oderwaniu od dokonanych w sprawie wiążących
ustaleń faktycznych, pozostając przy tym w błędnym przekonaniu, że legitymacja
organizacji zbiorowego zarządzania do zgłoszenia roszczenia informacyjnego na
podstawie art. 105 ust. 2 Pr.aut. jest oceniana na takich samych zasadach, jak
legitymacja do dochodzenia przewidzianych w tym przepisie wynagrodzeń i opłat.
Za bezzasadny uznać również należy zarzut naruszenia art. 47 w związku z art.
105 ust. 2 Pr.aut. przez ich niewłaściwe zastosowanie i nakazanie pozwanej udzielenia
informacji wskazanych w zaskarżonym wyroku za okres 10 lat, mimo że pozwana nie
ma obowiązku przechowywania przez tak długi czas dokumentacji związanej z jej
działalnością gospodarczą. Zaskarżone orzeczenie nie nakłada bowiem na pozwaną
obowiązku udostępnienia informacji i dokumentów, którymi - z przyczyn
usprawiedliwionych - ona nie dysponuje.
Chybiony wreszcie okazał się zarzut naruszenia art. 118 k.c. Sąd Apelacyjny
prawidłowo uznał - odwołując się do stanowiska judykatury - że dochodzenie
przez organizację zbiorowego zarządzania, będącą stowarzyszeniem, roszczeń
mieszczących się w zakresie jej działalności nie może być kwalifikowane jako
działalność gospodarcza. W konsekwencji trafnie przyjął, że roszczenie
informacyjne przewidziane w art. 105 ust. 2 Pr.aut. ulega - tak jak roszczenie
zmierzające do uzyskania stosownej opłaty lub wynagrodzenia - przedawnieniu
dziesięcioletniemu.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.
7
eb