Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 31/15
POSTANOWIENIE
Dnia 4 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Hubert Wrzeszcz
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 4 grudnia 2015 r.,
skargi T. S.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku zaocznego
Sądu Rejonowego w P.
z dnia 12 grudnia 2012 r.,
wydanego w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej
"O." w P.
przeciwko T.S.
o eksmisję,
1. odrzuca skargę i zasądza od T. S. na rzecz Spółdzielni
Mieszkaniowej "O." 450 (czterysta pięćdziesiąt) zł kosztów
postępowania przed Sądem Najwyższym,
2. przyznaje adwokat H. K. od Skarbu Państwa - Sądu
Rejonowego kwotę 450 (czterysta pięćdziesiąt) zł kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu T. S. w
postępowaniu przed Sądem Najwyższym, podlegającą
podwyższeniu o należny podatek od towarów i usług.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem zaocznym z dnia 12 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy nakazał
pozwanemu, aby opuścił, opróżnił i wydał powódce lokal użytkowy położony w P.
na osiedlu P. […], zasądził od pozwanego na rzecz powoda 817 zł kosztów
procesu i nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.
Pozwany wniósł sprzeciw od tego wyroku, który postanowieniem
wymienionego wyżej Sądu z dnia 14 lutego 2012 r. został odrzucony z powodu
nieuiszczenia opłaty. Z uzasadnienia tego postanowienia wynika, że rozprawa,
po której wydano zaskarżony wyrok, zakończyła się o godz. 9.30. Tego samego
dnia o godz. 14.03 pozwany złożył dwa pisma, w pierwszym domagał się
odrzucenia wyroku zaocznego, a w drugim podniósł zarzut, że właściwym do
rozpoznania sprawy jest Sąd Rejonowy. Sprzeciw od wyroku zaocznego pozwany
nadał na poczcie w dniu 24 grudnia 2012 r., a ponadto złożył go w biurze
podawczym w dniu 27 grudnia 2012 r. Zarządzeniem z dnia 8 stycznia 2013 r.,
doręczonym pozwanemu w dniu 25 stycznia 2013 r. przewodniczący wezwał
pozwanego do uiszczenia 100 zł dopłaty od sprzeciwu. Pozwany pismem z dnia 31
stycznia 2013 r., niepodpisanym przez niego, które nadał na poczcie w dniu 31
stycznia 2013 r., wniósł „o przesunięcie terminu do uiszczenia opłaty"; należna od
sprzeciwu opłata nie została uiszczona.
Odrzucając sprzeciw, Sąd wskazał art. 344 k.p.c. jako podstawę prawną
jego odrzucenia z powodu nie uiszczenia opłaty. Podkreślił, że zarzut
niewłaściwości miejscowej Sądu, ze względu na regulację zawartą w art. 202 k.p.c.,
nie mógł odnieść skutku. Nie było także podstaw prawnych do uwzględnienia
wniosku o przedłużenie terminu do uiszczenia opłaty od sprzeciwu z powodu jego
ustawowego charakteru.
Od wymienionego wyroku zaocznego pozwany wniósł - na podstawie art.
4241
§ 2 k.p.c. - skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia i zażądał stwierdzenia jego niezgodności z prawem wynikającej
z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego oraz konstytucyjnych praw
człowieka i obywatela, w szczególności wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej prawa do sądu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stronie
została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Przytoczony przepis
wyraża zasadę, że przesłanką dopuszczalności skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia jest wykorzystanie przez stronę
przysługujących jej środków prawnych. Wyjątek od tej zasady przewiduje art. 4241
§ 2 k.p.c., który w sytuacji, gdy strona nie skorzystała z przysługujących jej
środków prawnych, dopuszczalność skargi uzależnia od kumulatywnego spełnienia
dwóch przesłanek: istnienia wyjątkowego wypadku oraz wystąpienia niezgodności
z prawem o kwalifikowanym charakterze, wynikającej z naruszenia podstawowych
zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka
i obywatela (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP
4/06, OSNC 2006, nr 6, poz. 113).
W orzecznictwie Sąd Najwyższego zostało wyjaśnione, że wyjątkowe
wypadki, o których mowa w art. art. 4241
§ 2 k.p.c., odnoszą się także do przyczyn
nieskorzystania przez stronę z przysługujących jej środków zaskarżenia. Przyczyny
te muszą mieć charakter wyjątkowy w znaczeniu obiektywnym, co oznacza,
że chodzi o wyjątkowe okoliczności obiektywnie uniemożliwiające stronie
wniesienie środka zaskarżenia, a nie o okoliczności subiektywne, wynikające z woli
lub zaniedbań strony. Wnosząc skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia, strona musi zatem wykazać, że nieskorzystanie przez
nią z przysługującego środka prawnego nastąpiło z wyjątkowych powodów, takich
jak ciężka choroba, katastrofa, klęska żywiołowa czy wyjątkowe okoliczności
leżące po stronie osób trzecich, które obiektywnie rzecz biorąc uniemożliwiły
wniesienia środka zaskarżenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia
2 lutego 2006 r., I CNP 4/06, z dnia 29 listopada 2006 r. II CNP 85/06, nie publ.,
i z dnia 7 lutego 2008 r., IV CNP 217/07, OSNC-ZD 2008, nr 4, poz. 114).
Przyczyny nieskutecznego wniesienia sprzeciwu od zaskarżonego wyroku
zaocznego nie mieszczą się w przedstawionym wyżej rozumieniu wyjątkowych
wypadków usprawiedliwiających nieskorzystanie przez stronę z przysługujących jej
4
środków zaskarżenia. Nie mają one bowiem charakteru obiektywnego. Sprzeciw
od zaskarżonego wyroku zaocznego został odrzucony - co wynika jednoznacznie
z prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 14 lutego 2012 r. - z
powodu niedopełnienia obowiązku uiszczenia należnej od niego opłaty. Nie
zachodzi zatem przewidziana w art. 4241
§ 2 k.p.c. niezbędna przesłanka
dopuszczalności skargi w postaci wyjątkowego wypadku usprawiedliwiającego
nieskorzystanie z przysługującego środka zaskarżenia wyroku sądu pierwszej
instancji. Nie zostały wykorzystane wszystkie możliwości zmierzające do
rozpoznania sprzeciwu, np. pozwany nie złożył wniosku o przywrócenie terminu do
wniesienia sprzeciwu, skoro do nieuiszczenia należnej od niego opłaty doszło na
skutek - jak twierdzi w skardze - okoliczności, za które nie ponosi
odpowiedzialności.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w pkt 1
sentencji postanowienia (art. 4248
§ 2 k.p.c. oraz art. 98 w związku z art. 42412
k.p.c.) O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu
w postępowaniu kasacyjnym orzeczono na podstawie § 19 i § 20 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu (jedn. tekst Dz. U. z 2013 r.,
poz. 461 ze zm.).
kc