Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 92/15
POSTANOWIENIE
Dnia 5 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maria Szulc (przewodniczący)
SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
SSN Władysław Pawlak
w sprawie ze skargi D. C.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnymi wyrokami:
Sądu Okręgowego z dnia 23 grudnia 2011 r.,
oraz Sądu Apelacyjnego z dnia 25 października 2012 r.,
w sprawie z powództwa Banku […]
przeciwko D. C.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 5 lutego 2016 r.,
zażalenia pozwanej
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 6 maja 2015 r.,
1) oddala zażalenie,
2) zasądza od skarżącej D. C. na rzecz Banku […] kwotę 1800
(tysiąc osiemset) zł tytułem kosztów postępowania
zażaleniowego przed Sądem Najwyższym,
3) przyznaje radcy prawnemu J. M. od Skarbu Państwa - Sądu
Apelacyjnego kwotę 1800 (tysiąc osiemset) zł, powiększoną o
należny podatek od towarów i usług, tytułem zwrotu kosztów
pomocy prawnej udzielonej skarżącej z urzędu w postępowaniu
zażaleniowym przed Sądem Najwyższym.
2
UZASADNIENIE
3
W skardze o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym
wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 25 października 2012 r. w sprawie
z powództwa Banku […] przeciwko D.C. pozwana powołała się na nieważność
postępowania z powodu pozbawienia możności działania oraz na okoliczności
faktyczne i środki dowodowe, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z
których nie mogła ona skorzystać w zakończonym postępowaniu.
Postanowieniem z dnia 6 maja 2015 r. wydanym po przeprowadzeniu
rozprawy w dniu 23 kwietnia 2015 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę kasacyjną D. C.
na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. W uzasadnieniu postanowienia wyjaśnił, że
wniesiona przez D. C. skarga w rzeczywistości nie opiera się na wskazanych przez
nią ustawowych podstawach wznowienia, a samo sformułowanie w skardze
podstawy wznowienia w sposób odpowiadający treści przepisów określających
podstawy wznowienia nie wystarcza do uznania skargi za czyniącą zadość
wymaganiu oparcia jej na ustawowych podstawach.
W zażaleniu do Sądu Najwyższego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 6 maja 2015 r. skarżąca zarzuciła nieważność postępowania, w którym
zapadło to postanowienie, oraz bezzasadność zapatrywania Sądu Apelacyjnego,
że odrzucona tym postanowieniem skarga nie została w rzeczywistości oparta na
ustawowych podstawach wznowienia. Ponadto skarżąca zarzuciła Sądowi
Apelacyjnemu naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego niezastosowanie w odniesieniu
do niej. Jednocześnie postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 6 maja 2015 r.
w zakresie samego rozstrzygnięcia o kosztach postępowania D. C. zaskarżyła
„równolegle”, zażaleniem wniesionym do Sądu Apelacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Podniesiony w zażaleniu zarzut nieważności postępowania przed Sądem
Apelacyjnym skarżąca oparła na tym, że w wokandzie wywieszonej w dniu
23 kwietnia 2015 r. wymieniona była sędzia M. Z. która brała udział w wydaniu
wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 25 października 2012 r., kończącego
postępowanie w sprawie objętej skargą o wznowienie. Zarzut ten jest chybiony. Z
protokołu rozprawy w dniu 23 kwietnia 2015 r. sporządzonego pisemnie (k. 109)
wynika, że sędzia M. Z. nie wchodziła w skład Sądu, przed którym odbywała się
rozprawa, a co do obsady sądu rozpoznającego sprawę na rozprawie miarodajna
4
jest treść protokołu, a nie wokandy wywieszonej na drzwiach sali sądowej.
Obecnie prawdziwość w tym zakresie protokołu sporządzonego pisemnie łatwo
zbadać przez porównanie z protokołem utrwalającym przebieg posiedzenia za
pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk.
2. Zażalenie jest bezzasadne także w pozostałym zakresie.
Zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie stanowiskiem,
samo sformułowanie podstawy wznowienia w sposób odpowiadający przepisom
art. 401-403 k.p.c. nie oznacza oparcia skargi na ustawowej podstawie
wznowienia, jeżeli z treści uzasadnienia skargi w sposób niebudzący wątpliwości
wynika, że przytoczona w niej podstawa w rzeczywistości nie występuje (por.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1999 r., II UKN 174/99,
15 czerwca 2005 r., IV CZ 50/05, 18 maja 2006 r., IV CZ 36/06, 5 lutego 2009 r.,
I CZ 4/09, 6 czerwca 2012 r., IV CZ 38/12, 26 września 2013 r., IV CZ 88/13,
23 stycznia 2014 r., II CZ 94/13, 12 czerwca 2015 r., II CZ 31/15).
Okoliczności sprawy pozwalały na uznanie wniesionej skargi, pomimo
użytych w niej sformułowań, odwołujących się do ustawowych podstaw wznowienia
postępowania, za nieczyniącą zadość wymaganiu oparcia na ustawowych
podstawach wznowienia postępowania.
Powodujące nieważność postępowania pozbawienie strony możności
działania (obrony swych praw) zachodzi wówczas, gdy strona z powodu uchybień
procesowych sądu lub strony przeciwnej nie brała i nie mogła brać udziału
w postępowaniu lub jego istotnej części i nie miała możliwości usunięcia skutków
tych uchybień przed wydaniem wyroku w danej instancji (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 8 lipca 2015 r., II PK 282/14). Sama podniesiona przez
pozwaną w skardze o wznowienie postępowania odmowa Sądu Apelacyjnego
ustanowienia dla niej pełnomocnika z urzędu, ani samo późniejsze oddalenie
wniosków jej pełnomocnika z wyboru nie mogły być zatem w okolicznościach
sprawy uznane za przyczyny nieważności postepowania w przedstawionym wyżej
rozumieniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 września 2013 r.,
IV CSK 223/13, k. 473-474, odmawiające przyjęcia do rozpoznania skargi
kasacyjnej pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 25 października 2012 r.).
5
Tak samo trafnie przyjął Sąd Apelacyjny, że za ustawową podstawę
wznowienia, o której mowa w art. 403 § 2 k.p.c., nie może być uznane wydanie po
tym, jak zapadł wyrok Sądu Apelacyjnego, kończący postępowanie, którego
dotyczy skarga o wznowienie, orzeczeń Sądu Okręgowego - Sądu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów, w przedmiocie klauzul niedozwolonych,
wykorzystywanych w obrocie z konsumentami przez Bank […]. W orzecznictwie
przyjmuje się zgodnie, że podstawą wznowienia postępowania nie może być
środek dowodowy, który powstał dopiero po uprawomocnieniu się orzeczenia
kończącego postępowanie, którego dotyczy skarga o wznowienie. Analogicznie
"wykryty" wyrok musi być wydany w czasie, kiedy toczy postępowanie, którego
dotyczy skarga o wznowienie (por. postanowienie SN z dnia 26 czerwca 1997 r., I
CKN 149/97).
3. W odniesieniu do zażalenia w przedmiocie kosztów zagadnieniem
wstępnym jest pytanie o to, który sąd jest właściwy do rozpoznania zażalenia
w tym zakresie, ponieważ D. C. rozstrzygnięcie zamieszczone w pkt II
postanowienia Sądu Apelacyjnego zaskarżyła zarówno rozpoznawanym
zażaleniem, jak i zażaleniem wniesionym do Sądu Apelacyjnego w dniu 10 lipca
2015 r.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 15 września 2015 r. zawiesił
postępowanie zażaleniowe do czasu prawomocnego zakończenia niniejszego
postępowania.
Skoro skarżącej przysługiwało zażalenie do Sądu Najwyższego
na odrzucenie skargi o wznowienie postępowania, to mogła ona nim także
zaskarżyć rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów zamieszczone w postanowieniu
o odrzuceniu skargi. Rozstrzygnięcie o kosztach jest sprzężone z orzeczeniem
kończącym sprawę (por. art. 108 § 1 k.p.c.). Byt tego rozstrzygnięcia zależy zatem
od losów orzeczenia kończącego sprawę (accesorium sequitur principale).
Zastosowanie art. 102 k.p.c. jest związane z dyskrecjonalną władzą
sędziowską (uznaniem sędziowskim). Zależy od swobodnej decyzji sądu meriti.
Judykatura opowiada się za poglądem o wyjątkowej możliwości korygowania
rozstrzygnięcia o zastosowaniu lub niezastosowaniu art. 102 k.p.c. w ramach
kontroli instancyjnej. Podkreśla się, że tego typu rozstrzygnięcie może być
6
podważone przez sąd wyższej instancji tylko wówczas, gdy jest rażąco
niesprawiedliwe (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia
2013 r., V CZ 130/12 i powołane tam orzecznictwo). W rozstrzygnięciu Sądu
Apelacyjnego o kosztach i motywach tego rozstrzygnięcia nie można się doszukać
oczywistego naruszenia reguł sprawiedliwości. Tym samym brak podstaw do
uwzględnienia zażalenia skarżącej w zakresie kwestionującym to rozstrzygnięcie.
4. Ze względu na bezzasadność - z przedstawionych wyżej przyczyn -
zażalenia skarżącej Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. zażalenie to oddalił, a kosztach postępowania zażaleniowego przed
Sądem Najwyższym orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3, art. 108 § 1 i art. 39821
k.p.c. w związku z § 6 pkt. 6 i § 13 ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461) oraz § 21 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie (Dz.U.2015.1800). Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej skarżącej z urzędu stanowiły przepisy § 15 i 16
w związku z § 6 pkt. 6, § 12 ust. 2 pkt. 2 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców
prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490) oraz
§ 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804).

IV CZ 92/15

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia