Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia: 19 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Szmytke

Ławnicy: -

Protokolant: prot. sąd. A. M.

po rozpoznaniu w dniu: 21 kwietnia 2016 r. w P.

sprawy z powództwa: A. B.

przeciwko: Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Zakładu Karnego we W.

o: zapłatę

1.  Powództwo oddala.

2.  Nie obciąża powoda kosztami sądowymi niniejszego procesu.

3.  Zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

/-/K. Szmytke

UZASADNIENIE

Powód A. B. w pozwie z dnia 20 kwietnia 2015 r. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego we W. kwoty 120.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz (...) Ośrodka (...) w J. dalszej kwoty 12.000 zł. Nadto, powód wniósł o zwolnienie go z kosztów sądowych oraz ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że przebywa w Zakładzie Karnym we W. od maja 2014 r. i od tego czasu naruszane są jego dobra osobiste - w szczególności godność. Przy czym powód zaznaczył, że naruszenia swych dób osobistych upatruje w: nieodpowiednim metrażu celi w której przebywa, jej złej wentylacji, a także jej zagrzybieniu; niemożliwości zachowania intymności podczas załatwiania potrzeb fizjologicznych i niemożliwości utrzymania higieny osobistej; złej opiece medycznej; celowemu prowokowaniu do niewłaściwego zachowania się skazanych przez niektórych funkcjonariuszy służby więziennej; nieszczelnych, starych i zniszczonych oknach; złej jakości posiłków; niewłaściwym oświetleniu w celach; braku dostępu do porad prawnych i aktów prawnych; ograniczeniu ilości zajęć w świetlicy; narażeniu zdrowia oraz życia osadzonych, w tym powoda poprzez umieszczanie w celach osób zdrowych z osobami chorymi na choroby zakaźne bez informowania osób zdrowych o możliwości zarażenia się od osób chorych; braku możliwości podjęcia płatnej pracy (2 – 3).

Postanowieniem z dnia 16 czerwca 2015 r. powód został zwolniony od kosztów sądowych w całości (pkt 1). Jednocześnie przedmiotowym postanowieniem oddalono wniosek powoda o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu (pkt 2) (k. 22).

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa – Dyrektor Zakładu Karnego we W. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany wskazał, że w okresie objętym pozwem powód nie przebywał w celach, w których powierzchnia na jednego osadzonego byłaby niższa od przewidzianej przepisami, tj. 3 m ^{( 2)}. Mając zaś na uwadze, że powód przebywał w Zakładzie Karnym we W. także przed majem 2014 r. z ostrożności procesowej pozwany podniósł również zarzut przedawnienia względem zdarzeń, które miały miejsce w okresie wcześniejszym niż 3 lata przed wniesieniem pozwu. Jednocześnie pozwany podkreślił, że cele mieszkalne w pawilonie C, w którym powód przebywa od maja 2014 r. wyposażone są częściowo w zabudowany kącik sanitarny, oddzielony od reszty celi mieszkalnej płytą pilśniową. W kącikach sanitarnych zamontowana jest zaś muszla ustępowa oraz umywalka z bieżącą wodą. Dodatkowo pozwany podniósł, iż we wszystkich celach zamontowana jest kratka wentylacyjna, a stolarka okienna umożliwia otwieranie lub uchylanie skrzydeł okiennych. Ponadto, pozwany stwierdził, że pojawiające się ewentualnie czarne plamy na ścianach lub sufitach w celach mieszkalnych powstają w wyniku niewietrzenia celi, jak i rozwieszania przez osadzonych wypranej przez nich odzieży. Nieliczne natomiast ślady obecności grzyba na ścianach lub sufitach usuwane sąd środkiem pleśniobójczym i grzybobójczym „Pufas” powszechnie stosowanym na polskim rynku budowlanym i posiadającym atest PZH oraz pozwolenie Ministra Zdrowia nr 2872/05. Pozwany zaznaczył również, że sposób wykonania oświetlenia w celach mieszkalnych Zakładu Karnego we W. jest zgodny z obowiązującymi przepisami. Także posiłki dla osadzonych – jak podkreślił pozwany – przygotowywane są zgodnie z obowiązującymi w trym zakresie przepisami, podobnie jak udzielane osadzonym świadczenia medyczne. Powód zaś w trakcie pobyty w Areszcie Śledczym w O. został zapoznany z problematyką zakażeń i drogami zakażenia wirusami HBV, HCV i HIV, w Zakładzie Karnym we W. na ten temat nadawane są natomiast audycje poprzez lokalny radiowęzeł. Odnosząc się z kolei do zarzutu braku zajęć o charakterze kulturalno – oświatowym pozwany wskazał, że powód ma możliwość korzystania z zajęć kulturalno – oświatowych organizowanych przez administrację, zarówno na oddziale mieszkalnym, jak i w ogólnodostępnych dodatkowych formach zajęć organizowanych przez wychowawców ds. kulturalno – oświatowych. Jednocześnie pozwany zaznaczył, że powód nie składał wniosków o odpłatne zatrudnienie, z nieodpłatnego zatrudnienia przy wydawaniu posiłków sam zaś zrezygnował. Zaprzeczył także, aby funkcjonariusze jednostki prowokowali któregokolwiek z osadzonych do niewłaściwego zachowania się. Nie prawdą jest również, jak podniósł pozwany, twierdzenie powoda o braku dostępu do aktów prawnych. Bezzasadny w ocenie pozwanego jest też zarzut braku dostępu do porad prawnych (k. 44 – 54).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód A. B. jest recydywistą. W trakcie odbywania kar pozbawienia wolności powód przebywał w różnych jednostkach penitencjarnych: Areszcie Śledczym w O., Zakładzie Karnym w W., Areszcie Śledczym w K., Zakładzie Karnym we W..

Obecnie powód odbywa karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym we W., do którego został przetransportowany z Aresztu Śledczego w O. w dniu 8 maja 2014 r.

Powód od dnia 8 maja 2014 r. przebywał w celi mieszkalnej nr (...) o powierzchni 16,50 m ², znajdującej się w pawilonie C oddział I. Natomiast od dnia 12 maja 2014 r. w celi nr 252 znajdującej się w tym samym pawilonie i oddziale oraz mającej również powierzchnię 16,50 m ². Cele te są celami pięcioosobowymi. Pod koniec 2015 r. na około 3 tygodnie powód został przeniesiony do celi 256, gdyż cela numer 252 była w tym czasie remontowana. Po wyremontowaniu tej celi powód do niej powrócił. Obecnie w celi tej jest kącik sanitarny wyodrębniony ścianami.

Przy osadzaniu powoda we wskazanych celach postępowano zgodnie z:

- § 46 Zarządzenia nr 2/04 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 24 lutego 2004 roku w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i organizacji pracy penitencjarnej oraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych, który stanowi, iż w trakcie wykonywania kary pozbawienia wolności należy rozmieszczać skazanych w celach mieszkalnych niezależnie od deklarowanej przynależności do grup nieformalnych, w sposób zapewniający bezpieczeństwo osobiste i bezpieczeństwo zakładu karnego;

- § 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, tj. uwzględniono, iż skazanych rozmieszcza się w celach, uwzględniając w szczególności płeć, wiek oraz uprzednie odbywanie zasadniczej kary pozbawienia wolności albo kary aresztu wojskowego;

- art 110 § 4 Kodeksu karnego wykonawczego, tj. uwzględniono, iż przy umieszczaniu skazanego w celi mieszkalnej bierze się pod uwagę w szczególności: decyzję klasyfikacyjną; konieczność oddzielenia skazanego od tymczasowo aresztowanego; potrzebę zapewnienia porządku oraz bezpieczeństwa w zakładzie karnym; zalecenia lekarskie, psychologiczne i rehabilitacyjne; potrzebę kształtowania właściwej biosfery wśród skazanych; konieczność zapobiegania samoagresji i popełnianiu przestępstw w trakcie odbywania kary.

Decyzja o osadzeniu w celi mieszkalnej w Zakładzie Karnym we W. podejmowana jest na podstawie informacji zgromadzonych w dokumentacji osobopoznawczej i pozyskanych w rozmowach ze skazanymi. Wychowawcy podejmując decyzję o zakwaterowaniu osadzonych nie posiadają natomiast informacji dotyczących tzw. wrażliwych danych osobowych o osadzonych, w szczególności objętych tajemnicą lekarską, w tym obejmujących informacje o ich stanie zdrowia, w tym zakażeniu wirusem HIV, czy HCV. Sposób postępowania z osadzonymi chorymi określa lekarz. Ponadto, we wszystkich celach, za pośrednictwem lokalnego radiowęzła, emitowane są audycje edukacyjne dotyczące problematyki zakażeń i profilaktyki, w tym konieczności unikania zachowań, z którymi wiąże się ryzyko zakażenia.

Powód jeszcze w trakcie pobytu w Areszcie Śledczym w O. w dniu 20 stycznia 2014 r. został zapoznany z problematyką zakażenia wirusem HIV, co potwierdził własnoręcznym podpisem.

Dowód: notatka służbowa z dnia 18 sierpnia 2015 r. (k. 57 – 58), notatka służbowa z dnia 20 sierpnia 2015 r. (k. 64 – 65), książka zdrowia powoda (k. 42; pierwsza strona – k. 66), częściowo zeznania świadka P. K. (protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – k. 109 – 110 – nagranie k. 113), częściowo zeznania świadka I. C. (protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – k. 110 – 112 – nagranie k. 113), częściowo zeznania powoda A. B. (protokół z rozprawy z dnia 21 kwietnia 2016 r. – k. 140 – 142 – nagranie k. 143)

Cele mieszkalne w pawilonie C, w których powód przebywał od dnia 8 maja 2014 r. wyposażone były w częściowo zabudowany kącik sanitarny, oddzielony od reszty celi mieszkalnej płytą pilśniową na konstrukcji z kątownika trwale przymocowanej do podłoża, zgodnie z projektem technicznym. Do oświetlenia tych cel zastosowane są oprawy typu WOS100, które każdorazowo wyposażone są w żarówki o mocy 100 W lub równoważne źródła odpowiadające tej mocy. Natomiast w przypadku kącików sanitarnych znajdujących się w przedmiotowych celach wykorzystywane jest oświetlenie wewnętrzne celi.

We wszystkich celach zamontowana jest kratka wentylacyjna, zapewniająca wymianę grawitacyjną powietrza. Zamontowana zaś w calach mieszkalnych stolarka okienna umożliwia otwieranie lub uchylanie skrzydeł okiennych celem dodatkowego przewietrzenia celi.

W Zakładzie Karnym we W. odbywają się kontrole kwartalne oraz raz w roku kontrola okresowa przewodów kominowych, dymowych, spalinowych oraz wentylacyjnych zakończonych, które kończą się sporządzeniem protokołów potwierdzających drożność kominów oraz ich sprawność. W trakcie tych kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości, o jakich mowa w art. 70 ust. 1 Prawa Budowlanego.

Nadto, raz w roku dokonywany jest przegląd stanu technicznego sprawności elementów narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu, ocena przydatności do użytkowania, estetyki obiektu oraz jego otoczenia. Także podczas tej kontroli okresowej nie stwierdzono nieprawidłowości, o jakich mowa w art. 70 ust. 1 Prawa Budowlanego.

Stan techniczny cel, w których przebywał od dnia 8 maja 2014 r. powód był dobry i były one zadbane. Natomiast w przypadku występowania wszelkiego typu usterek, uszkodzeń, nieplanowanego pogorszenia stanu technicznego cel, dokonywano napraw doraźnych oraz w przypadku większego zakresu robót sporządzano protokoły konieczności.

Pojawiające się zaś czarne plamy na ścianach lub sufitach w celach mieszkalnych powstają w wyniku nie wietrzenia celi, jak i rozwieszania wypranej odzieży własnej osadzonych w celi mieszkalnej i były one usuwane środkiem pleśniobójczym i grzybobójczym „Pufas”, który jest powszechnie stosowany na polskim rynku budowlanym i posiada atest PZH oraz pozwolenie Ministra Zdrowia nr 2872/05.

W Zakładzie Karnym we W. dla osadzonych wydawane są środki higieny osobistej zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami. Skazani korzystają co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli, a od dnia 30 czerwca 2014 r. z dwóch kąpieli tygodniowo.

Dowód: notatka służbowa z dnia 17 sierpnia 2015 r. (k. 59 – 61), częściowo zeznania świadka P. K. (protokół z rozprawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – k. 109 – 110 – nagranie k. 113), częściowo zeznania powoda A. B. (protokół z rozprawy z dnia 21 kwietnia 2016 r. – k. 140 – 142 – nagranie k. 143)

W Zakładzie Karnym we W. całodzienne wyżywienie przygotowywane jest przy uwzględnieniu tego, że wartość dziennej normy wyżywienia powinna zawierać nie mniej niż 2800 kcal w artykułach żywnościowych dla osadzonych w wieku do ukończenia 18 roku życia, a dla pozostałych nie mniej niż 2600 kcal. Przy czym procentowa zawartość składników odżywczych obejmująca wartość dzienną wynosi w posiłkach odpowiednio: białko – 10 – 15 %, tłuszcze – poniżej 30 % i węglowodany – 50 – 65 %. Natomiast wartość dzienna, poza ziemniakami, obejmuje co najmniej 300 g warzyw.

Dodatkowo zgodnie z § 2 Zarządzenia nr 4/2013 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 6 lutego 2013 r. w sprawie realizacji uprawnień do wyżywienia osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych, wartość dziennej normy żywienia w Zakładzie Karnym we W. realizowana jest w formie trzech gotowych posiłków, w tym co najmniej jednego posiłku gorącego albo suchego prowiantu. Wszystkie zaś posiłki przygotowywane i wydawane z kuchni sporządzane są w oparciu o zatwierdzone jadłospisy i receptury, a każdorazowo ze wszystkich przygotowywanych w kuchni potraw lekarz lub upoważniony przez niego pracownik pobiera próbki smakowe, w celu kontroli wartości smakowych potraw oraz ich jakości pod względem zdrowotnym, co odnotowywany jest każdorazowo pod jadłospisem.

W przypadku zaś zakwestionowania należnej porcji, osadzonym przysługuje prawo zgłoszenia funkcjonariuszowi działu ochrony wątpliwości związanych z wydanym posiłkiem. Jeżeli stwierdzone zostaną jakiekolwiek nieprawidłowości wówczas w/w funkcjonariusz wraz z szefem kuchni zobowiązani są podjąć kroki niezbędne do wyjaśnienia spornej kwestii.

Dowód: notatka z dnia 14 sierpnia 2015 r. (k. 62 – 63)

Skazani w oddziale, gdzie osadzony jest powód mają możliwość korzystania z zajęć kulturalno – oświatowych organizowanych przez administrację Zakładu Karnego we W., zarówno w oddziale mieszkalnym, jak i w ogólnodostępnych dodatkowych formach zajęć realizowanych przez wychowawców ds. kulturalno – oświatowych.

Każdy osadzony ma możliwość korzystania z punktu bibliotecznego wyznaczonego dla danego oddziału mieszkalnego, w którym dostępne są pozycje książkowe różnych gatunków literatury. Dostępna jest także prasa codzienna prenumerowana przez przedmiotową jednostkę.

Place spacerowe oddziału, w których powód przebywa wyposażone są w tablice do gry w piłkę koszykową i boiska do piłki siatkowej wyposażone w słupki i siatki. Dodatkowo w ramach zajęć sportowych organizowane są ogólnodostępne rozgrywki przeprowadzane na placach spacerowych, sali gimnastycznej, kaplicy w pawilonie G i świetlicach w poszczególnych oddziałach mieszkalnych. W oddziale w pomieszczeniu nr 258 znajduje się świetlica, a skazani mają możliwość codziennego korzystania z niej o różnych porach dnia (rotacyjnie w zależności od ilości chętnych). Świetlica wyposażona jest zaś między innymi w telewizor, drabinkę gimnastyczną, materac i drążek z których skazany może w trakcie pobytu w świetlicy swobodnie korzystać. Ponadto, skazani osadzeni w oddziale, w którym przebywa powód dodatkowo mają prawo korzystania ze świetlicy zlokalizowanej w innym oddziale, która wyposażona jest dodatkowo w stół do tenisa stołowego. Organizowane są także ogólnodostępne koła tematyczne, pozwalające na realizację zainteresowań osadzonych, m.in. koło teatralne, koło plastyczne, zespół muzyczny. Funkcjonuje również radiowęzeł, za pośrednictwem którego przeprowadzane są konkursy zakładowe (z wiedzy ogólnej lub z wiedzy sportowej — dwa konkursy w każdym miesiącu) oraz konkursy międzyzakładowe (związane z poezję więzienną lub plastyczne).

Dowód: notatka służbowa z dnia 20 sierpnia 2015 r. (k. 64 – 65)

Powód w trakcie pobytu w Zakładzie Karnym we W. nie zwracał się z pisemnymi prośbami o zatrudnienie odpłatne. Natomiast w okresie od dnia 04 sierpnia 2014 r. do dnia 08 stycznia 2015 r. zatrudniony był nieodpłatnie na podstawie art. 123a § 1 Kodeksu karnego wykonawczego jako wydający posiłki, z którego to zatrudnienia sam zrezygnowała. Następnie zaś od dnia 13 lipca 2015 r. zatrudniony został nieodpłatnie na stanowisku szyjącego piłki, a od dnia 24 lipca 2015 r. dodatkowo, ponownie jako wydający posiłki.

Dowód: notatka służbowa z dnia 20 sierpnia 2015 r. (k. 67)

Powód w trakcie pobytu w Zakładzie Karnym we W. kilkukrotnie zwracał się do wychowawcy prosząc o pilne udostępnienie mu aktów prawnych i wychowawca ten udostępniał mu aktualne teksty: Kodeksu karnego, Kodeksu karnego wykonawczego, Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania administracyjnego. Na prośbę powoda został mu też udostępniony informator „Darowizny, testamenty, spadki” wydawnictwa Agora.

Dowód: notatka służbowa z dnia 20 sierpnia 2015 r.

W dniu 11 lipca 2014 r. powód złożył pismo skierowane do Centralnego Zarządu Służby Więziennej, w którym zwrócił się o szczególne wyróżnienie dla funkcjonariusza służby więziennej A. Z. ((...)W piśmie tym powód wskazał, że ww. funkcjonariusz w bardzo przepisowy – regulaminowy sposób uniemożliwia mu kontakt z najbliższą rodziną, co w konsekwencji doprowadzi do rozpadu jego związku małżeńskiego i w znacznym stopniu wpłynie na jego psychikę i dalsze odbywanie kary pozbawienia wolności. Jednocześnie w przedmiotowym piśmie powód podkreślił, że kontakt telefoniczny z rodziną jest dla niego bardzo ważny, gdyż poza listami jest to jedyna forma kontaktu z żoną i dziećmi.

Z kolei w dniu 30 lipca 2014 r. powód skierował pismo do Ministerstwa Sprawiedliwości, w którym podniósł, iż jest nagminnie prowokowany przy telefonach, albo na korytarzu przez nowoprzyjętych funkcjonariuszy służby więziennej i boi się, że może w końcu tego nie wytrzymać i w końcu z ich winy popełnić samobójstwo. Złożenie tego pisma miało zapewne związek z sytuacją jaka miała miejsce w dniu poprzednim, kiedy w trakcie korzystania przez powoda z aparatu samoinkasującego doszło prawdopodobnie do nieporozumienia między powodem a funkcjonariuszem służby więziennej.

W dniu 23 grudnia 2014 r. miała miejsce sytuacja, w trakcie której powód po wykorzystaniu regulaminowego czasu połączenia telefonicznego nie chciał wykonać polecenie funkcjonariusza o zakończeniu rozmowy. Polecenie to wykonał dopiero po kilkukrotnym wezwaniu, będąc przy tym wulgarny i arogancki. W związku z tym zdarzeniem został złożony wniosek o ukaranie powoda karą nagany. Powód przyznał się do niewłaściwego zachowania i przeprosił twierdząc, że jego reakcja była spowodowana próbą porozumienia się z żoną.

Dowód: wniosek powoda z dnia 11 lipca 2014 r. (k. 136), pismo powoda z dnia 29 lipca 2014 r. (k. 137), pismo młodszego instruktora działu prewencji Zakładu Karnego we W. z dnia 30 lipca 2014 r. (w aktach osobowych powoda – kopia w załączeniu do akt sprawy), wniosek z dnia 23 grudnia 2014 r. o wymierzenie kary dyscyplinarnej (w aktach osobowych powoda – kopia w załączeniu do akt sprawy)

W trakcie obecnego pobytu w Zakładzie Karnym we W. powód m.in. w okresie od dnia 11 sierpnia do dnia 14 sierpnia 2014 r. brał udział w zajęciach w ramach programu resocjalizacji sprzyjającej przygotowaniu do readaptacji społecznej w zakresie przeciwdziałania agresji i autoagresji „KALM”, jak również uczestniczył w programie resocjalizacji sprzyjającej przygotowaniu do readaptacji społecznej w zakresie przeciwdziałania podstawom pro – kryminalnym oraz kształtowania umiejętności społecznych i poznawczych: „Kreuj. Planuj. Wprowadzaj”

Dowód: ocena przebiegu i efektów udziału w programie readaptacji z dnia 18 sierpnia 2014 r. (w aktach osobowych powoda – kopia w załączeniu do akt sprawy), ocena przebiegu i efektów udziału w programie readaptacji z dnia 26 listopada 2014 r. (w aktach osobowych powoda – kopia w załączeniu do akt sprawy)

Powód przebywając w Zakładzie Karnym we W. od dnia 08 maja 2014 r. korzystał z pomocy lekarskiej m.in. specjalisty medycyny rodzinnej, specjalisty chirurga i anestezjologa, specjalisty psychiatrii, otolaryngologa, specjalisty z ortopedii i chirurgii urazowej, specjalisty chorób oczu.

W kwietniu 2015 r. wykonano u powoda badanie w kierunku chorób zakaźnych. Wyniki wyszły ujemne.

Na początku 2015 r. miała miejsce próba doboru powodowi okularów. Natomiast w dniu 26 czerwca 2015 r. powód zgłosił prośbę o badanie komputerowe oczu i został wpisany na listę osób oczekujących na takie badanie.

W marcu 2016 r. powód otrzymał nowe okulary. Przez pewien czas dobrze w nich widział, jednak po pewnym czasie lewe oko zaczęło mu łzawić i nachodziła na nie mgła. Zgłosił ten fakt i czeka na kolejną wizytę u okulisty.

Dowód: książeczka zdrowia powoda (k. 42), opinia o stanie zdrowia z dnia 24 kwietnia 2015 r. znajdująca się w książeczce zdrowia powoda (k. 42), częściowo zeznania powoda A. B. (protokół z rozprawy z dnia 21 kwietnia 2016 r. – k. 140 – 142 – nagranie k. 143)

Powyższy stan faktycznych Sąd ustalił na podstawie powołanych powyżej dokumentów, a także częściowo na podstawie zeznań świadków: P. K. i I. C. oraz powoda A. B..

Powołane powyżej dokumenty zostały uznane przez Sąd za wiarygodne albowiem nie budziły one wątpliwości co do ich autentyczności, a także ich prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała. Trzeba jednocześnie podkreślić, że strony nie kwestionowały, iż przedłożone do akt sprawy kserokopie dokumentów są zgodne z oryginałami, wskutek czego Sąd uznał te kserokopie za wiarygodne dowody, na istnienie i treść dokumentów jakie odwzorowywały.

Zeznaniom świadka P. K. Sąd dał wiarę w zakresie w jakim świadek ten opisał wygląd celi nr 252, w której przebywał z powodem w istotnym dla niniejszej sprawy okresie, tj. iż posiadała ona niemurowany kącik sanitarny, oświetlenie oraz uchylne okno umożliwiające wietrzenie celi. Zeznania wskazanego świadka były również wiarygodne w zakresie w jakim zeznał on, że w przedmiotowej celi przebywało w sumie 5 osób, a nadto, że przez pewien czas była ona remontowana. W pozostałym zakresie zeznania wskazanego świadka Sąd uznał za niewiarygodne. Były bowiem albo sprzeczne z przedłożonymi do akt sprawy dokumentami albo wyrażały subiektywne przekonanie świadka co do niewłaściwej wentylacji celi, niewłaściwej opieki medycznej czy nieodpowiednich posiłków. Także za niewiarygodne uznał Sąd zeznania wskazanego świadka, iż oddziałowy wulgarnie odnosił się do powoda i nazwał go konfidentem. Z akt osobowych powoda i przedłożonych przez niego dwóch pism, nie wynika bowiem, aby powód poza kwestionowaniem sposobu w jaki umożliwia mu się korzystanie z telefonu, kiedykolwiek zgłaszał administracji Zakładu Karnego we W., że postępowanie funkcjonariuszy służby więziennej względem niego jest nieodpowiednie, że jest przez nich szykanowany bądź wulgarnie się do niego odnoszą, ze szczegółowym wskazaniem w jaki sposób ma to miejsce i który z funkcjonariusz to czyni. W tym miejscu wymaga zaznaczenia, że w piśmie powoda z dnia 29 lipca 2014 r. skierowanym do Ministra Sprawiedliwości, powód stwierdza wyłącznie, że jest „nagminnie prowokowany przez nowo przyjętych funkcjonariuszy” nie opisuje jednak na czym prowokowanie to miało polegać, ani który konkretnie funkcjonariusz miał by to czynić. Przedmiotowe pismo zostało zaś przedłożone przez powoda na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2016 r., jak wskazał powód na dowód tego, że składał skargi na konkretnego funkcjonariusza, który nazwał go konfidentem. Jednocześnie powód wskazał, że wytoczył wobec tej osoby sprawę, którą jak zaznaczył przegrał, gdyż nie był w stanie wskazać dokładnie jej danych osobowych - to jest imienia i nazwiska. Nie sposób zaś nie dostrzec, iż w piśmie z dnia 11 lipca 2014 r., które powód również złożył na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2014 r. wymienione jest imię i nazwisko funkcjonariusza, a także jego numer służbowy. Jednak w piśmie tym mowa wyłącznie o uniemożliwianiu w regulaminowy sposób przez wskazanego funkcjonariusza kontaktów telefonicznych z rodziną, a nie o innym niewłaściwym odnoszeniu się przez tego konkretnego funkcjonariusza do powoda.

Natomiast zeznania świadka I. C. okazały się przydatne dla dokonania w niniejszej sprawie ustaleń wyłącznie w zakresie w jakim zeznał on, że od maja 2015 r. przebywał w jednej celi z powodem, a w celi tej łącznie przebywało 5 osób. W pozostałym zakresie zeznania wskazanego świadka Sąd uznał za niewiarygodne. Nie znajdowały one bowiem potwierdzenia w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym, a wyrażały jedynie – podobnie jak zeznania świadka P. K. – subiektywne przekonanie w/w, że cela, w której przebywają nie spełnia określonych wymagań, a świadczenia medyczne nie są udzielane w tej jednostce penitencjarnej na właściwym poziomie. Odnośnie zaś z kolei do rzekomego określenia powoda przez jednego z funkcjonariuszy służby więziennej mianem konfidenta, wiedza świadka ograniczała się jedynie do informacji jakoby sytuacja taka miała miejsce ale uzyskanych od innych więźniów.

Nieprzydatne dla dokonania w niniejszej sprawie okazały się zeznania świadka W. K.. Po pierwsze, świadek ten w istotnym dla sprawie okresie nie dzielił celi z powodem, nie miał zatem wiedzy co do warunków jakie panowały w tych konkretnych celach w jakich powód przebywał. Po drugie, z tych samych przyczyn - co zeznania świadka P. K. - za niewiarygodne uznał Sąd zeznania wskazanego świadka w zakresie w jakim zeznał on, że słyszał jak jeden z funkcjonariuszy nazwał powoda konfidentem i kazał innym więźniom na niego uważać.

Zeznaniom powoda A. B. Sąd dał wiarę wyłącznie w tym zakresie w jakim powód zeznał w jakich okresach i w jakich celach przebywał, ile osób w tych okresach przebywało w tych celach, a także co do tego jaki był ogólny wygląd wnętrza tych cel. W pozostałym zakresie zeznania powoda, podobnie jak zeznania świadków przesłuchanych w sprawie, opierały się wyłącznie na jego subiektywnych odczuciach, a także gołosłownych twierdzeniach, co do:

- złego pomiaru powierzchni cel,

- niemożliwości zachowania intymności podczas załatwiania potrzeb fizjologicznych i niemożliwości utrzymania higieny osobistej na odpowiednim poziomie,

- niewłaściwej wentylacji oraz oświetlenia cel,

- niewłaściwej jakości podawanych posiłków,

- dostępności i jakości świadczeń medycznych. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że warunki odbywania kary mogły być przez powoda odbierane negatywnie, co jednak nie przesądza jeszcze faktu, że odbiegały one od przyjętych norm (np. w zakresie wentylacji celi czy oświetlenia w niej; jakości posiłków czy świadczonych usług medycznych.). Wypada dodatkowo zaznaczyć, że zarówno powód jak i świadkowie kwestionując jakość świadczonych w Zakładzie Karnym we W. usług medycznych na ogół mówili, że są one wykonywane przez jednego lekarza. Z książeczki zdrowia powoda wynika zaś, iż w krótkim okresie czasu był on badanych przez lekarzy kilku różnych specjalności (specjalistę medycyny rodzinnej, specjalistę chirurga i anestezjologa, specjalistę psychiatrii, otolaryngologa, specjalistę w ortopedii i chirurgii urazowej, specjalistę chorób oczu). Do tego miał wykonywane różne badania diagnostyczne i laboratoryjne. Ze wskazanych już powyżej -przy ocenie zeznań świadka P. K. - przyczyn, Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda, że był szykanowany przez konkretnego funkcjonariusza służby więziennej poprzez nazywanie go konfidentem w obecności innych więźniów. Powód w tym zakresie był bowiem niekonsekwentny. Z jednej strony twierdził, że nie zna imienia i nazwiska tego funkcjonariusza, a tylko jego numer służbowy. Z drugiej zaś strony w piśmie powoda z dnia 11 lipca 2014 r. załączonym przez niego do akt sprawy obok numeru służbowego podane jest imię i nazwisko funkcjonariusza. Jednocześnie jak już wskazano w przedmiotowych pismach załączonych przez powoda do akt sprawy, nie ma mowy o okolicznościach, o których powód mówił w trakcie swoich zeznań. Z akt osobowych inicjatora procesu nie wynika zaś, aby powód w tym zakresie składał jakieś skargi.

Mając powyższe na uwadze Sąd zważył, co następuje:

Powództwo w niniejszej sprawie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego zadośćuczynienia w kwocie 120.000 zł za krzywdę związaną z naruszeniem jego dóbr osobistych podczas pobytu w Zakładzie Karnym we W. w okresie od dnia 08 maja 2014 r. do początku grudnia 2015 r. (k. 142). Jednocześnie powód wnosił o zasądzenie od pozwanego na rzecz (...) Ośrodka (...) w J. kwoty 12.000 zł.

Podstaw odpowiedzialności pozwanego powód upatrywał w naruszeniu przez jednostkę penitencjarną jego dóbr osobistych w postaci godności. Tym samym dochodzone przez powoda roszczenia należy ocenić przez pryzmat przepisów art. 23 k.c., art. 24 § 1 k.c. i art. 448 k.c.

Zgodnie z art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Jak stanowi natomiast art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Z treści powołanego przepisu wynika, że przesłankami ochrony dóbr osobistych, które muszą być spełnione łącznie są: istnienie dobra osobistego, zagrożenie lub naruszenie tego dobra i bezprawność zagrożenia lub naruszenia. Przy czym pierwsze dwie przesłanki musi udowodnić powód, natomiast pozwany może bronić się tym, że nie działał bezprawnie (por. Księżak Paweł. Komentarz do art. 24 Kodeksu cywilnego. Księżak Paweł (red.), Pyziak-Szafnicka Małgorzata (red.), Giesen Beata, Katner Wojciech Jan, Lewaszkiewicz-Petrykowska Biruta, Majda Rafał, Michniewicz-Broda Ewa, Pajor Tomasz, Promińska Urszula, Robaczyński Wojciech, Serwach Małgorzata, Świderski Zbigniew, Wojewoda Michał. Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna. Lex, 2014 r., nr 170638; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2013 r., sygn. akt IV CSK 270/12, Lex nr 1311688; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2015 r., sygn. akt I ACa 1621/14, Lex nr 1680020). Pojęcie bezprawności, o której mowa w powołanym przepisie rozumiane jest zaś szeroko jako sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym, przez który należy rozumieć jednak nie tylko ustawodawstwo, ale również obowiązujące w społeczeństwie zasady współżycia społecznego. W orzecznictwie przyjmuje się, że bezprawne jest działanie naruszające dobro osobiste, jeżeli nie zachodzi żadna ze szczególnych okoliczności, usprawiedliwiających takie działanie. Przy czym do okoliczności wyłączających bezprawność naruszenia dóbr osobistych na ogół zalicza się: działanie w ramach porządku prawnego, tj. działanie dozwolone przez obowiązujące przepisy prawa; wykonywanie prawa podmiotowego; zgodę pokrzywdzonego (z zastrzeżeniem uchylenia jej skuteczności w niektórych przypadkach); działania w ochronie uzasadnionego interesu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2015 r., sygn. akt II CSK 317/14, Lex nr 1667716 i powołane tam orzeczenie).

Z kolei z art. 448 k.c. wynika, iż w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

W judykaturze trafnie zwraca się uwagę, że wymóg zapewnienia godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych obowiązków demokratycznego państwa prawnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2007 r., sygn. akt V CSK 431/06, Lex nr 255593). Wymóg taki wynika zaś zarówno z przepisów prawa międzynarodowego, jak i przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 02 kwietnia 1997 r. Jak stanowi bowiem art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę międzynarodowego paktu praw osobistych i publicznych z dnia 19 grudnia 1966 r. każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Również art. 3 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonej w Rzymie 04 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2, której Polska jest sygnatariuszem - stanowiący, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu, nakłada na władze publiczne obowiązek zapewnienia osobom pozbawionym wolności godziwych i humanitarnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, nienaruszających godności ludzkiej. Z kolei w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wskazany obowiązek został uregulowany przede wszystkim w art. 30, art. 40 i art. 41 ust. 4. W myśl pierwszego z przywołanych przepisów przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Z kolei z art. 40 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wynika, że nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych. Natomiast art. 41 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.

Prawo do godnego odbywania kary pozbawienia wolności niewątpliwie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych podlegających ochronie. Działania naruszające te dobra mogą zatem rodzić odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 24 i 448 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2010 r., sygn. akt II CSK 486/09, Lex nr 599534).

W rozpatrywanej sprawie powód uzasadniając dochodzone roszczenia wskazywał, że od dnia 08 maja 2014 r. kiedy to przebywa w Zakładzie Karnym we W. naruszono jego dobra osobiste, a miało to nastąpić poprzez: nieodpowiedni metraż celi, jej złą wentylację, a także jej zagrzybienie; niemożliwości zachowania intymności podczas załatwiania potrzeb fizjologicznych i niemożliwości utrzymania higieny osobistej; złą opiekę medyczną; celowe prowokowanie do niewłaściwego zachowania się skazanych przez niektórych funkcjonariuszy służby więziennej; nieszczelne, stare i zniszczone okna w celach; złą jakość posiłków; niewłaściwe oświetlenie w celach; brak dostępu do porad prawnych i aktów prawnych; ograniczenie ilości zajęć w świetlicy; narażenie zdrowia oraz życia poprzez umieszczanie w celach osób zdrowych z osobami chorymi na choroby zakaźne bez informowania osób zdrowych o możliwości zarażenia się; brak możliwości podjęcia płatnej pracy.

Przechodząc do oceny poszczególnych zarzutów podniesionych przez powoda w pierwszej kolejności należy zaznaczyć, iż zgodnie z art. 110 § 1 k.k.w. skazanego osadza się w celi mieszkalnej wieloosobowej lub jednoosobowej. Powierzchnia zaś w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, w myśl § 2 powołanego artykułu wynosić musi nie mniej niż 3 m ². Cele wyposaża się natomiast w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy. Wyjątki od minimalnej powierzchni celi przypadającej na skazanego, z zastrzeżeniem jednak, iż powierzchnia ta nie może być mniejsza niż 2 m ² na skazanego, zostały przez ustawodawcę ściśle określone w art. 110 § 2a i 2b k.k.w.

W orzecznictwie przyjmuje się, że umieszczenie osoby pozbawionej wolności w celi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 3 m ² może stanowić wystarczającą przesłankę stwierdzenia naruszenia jej dóbr osobistych (por. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r., sygn. akt III CZP 25/11, Lex nr 960463). Powierzchnia bowiem 3 m ² stanowi w świetle powołanych powyżej przepisów minimalną powierzchnię celi mającą służyć zapewnieniu odbywania kary pozbawienia wolności w sposób humanitarny i z poszanowaniem godności osób skazanych.

Z dokonanych w niniejszej sprawie ustaleń wynika, że w okresie od dnia 08 maja 2014 r. do grudnia 2015 r. powód nie przebywał w celi, która nie spełniałaby wskazanych minimalnych warunków związanych z powierzchnią celi jaka powinna przypadać na skazanego. Zarówno bowiem cela nr 250, jak również cela nr 252 mają powierzchnię 16,50 m ², a jak przyznał sam powód i świadkowie w celi nigdy nie przebywało więcej niż pięć osób. Tym samym powierzchnia przypadająca na jednego skazanego nie była niższa niż 3 m ². Twierdzenie zaś powoda, iż cele mają inną powierzchnię niż wskazywana przez pozwanego i wynikająca z notatki służbowej z dnia 18 sierpnia 2015 r., jak już wskazano przy ocenie jego zeznań, Sąd uznał za gołosłowne i nie poparte żadnymi wiarygodnymi dowodami.

Nieuzasadnione okazały się również zarzuty powoda co do nieodpowiedniej wentylacji celi i jej zagrzybienia, nie właściwego oświetlenia a także nieodpowiedniej stolarki okiennej. Po pierwsze, z dokonanych ustaleń wynika, że w celach, w których powód przebywał zamontowane były kratki wentylacyjne zapewniające wymianę grawitacyjną powietrza. Po drugie, zamontowana w calach stolarka okienna umożliwia otwieranie lub uchylanie skrzydeł okiennych celem dodatkowego przewietrzenia celi, co przyznali zeznający w sparwie świadkowie. Po trzecie, z poczynionych ustaleń wynika, że w sytuacjach kiedy w celach pojawiały się plamy na ścianach lub sufitach były one usuwane środkiem pleśniobójczym i grzybobójczym. Tym samym administracja Zakładu Karnego we W. podejmowała działania mające na celu zachowanie odpowiednich warunków w celach. Samego zaś faktu pojawienia się plam na ścianach czy suficie, nie można z założenia wykluczyć. Istotne jest jednak, aby po ich stwierdzeniu były podejmowane odpowiednie działania, co jak ustalono miało miejsce. Nie sposób także nie dostrzec, co przyznał powód i świadkowie, że odbył się remont celi 252, w której powód przebywa. Świadczy to zatem o tym, że w Zakładzie Karnym we W. podejmowane są działania mające na celu poprawę warunków w jakich skazani odbywają kare pozbawienia wolności. Po czwarte, do oświetlenia cel zastosowane są oprawy typu WOS100, które każdorazowo wyposażone są w żarówki o mocy 100 W lub równoważne źródła odpowiadające tej mocy. Nie może zatem zgodzić się z twierdzeniami powoda, że cele nie były w należyty sposób oświetlone.

Powód zarzucił również, że nie zapewniono mu zachowania intymności podczas załatwiania potrzeb fizjologicznych i utrzymania higieny osobistej, a nadto, że poprzez umieszczanie w celach osób zdrowych z osobami chorymi na choroby zakaźne bez informowania osób zdrowych o możliwości zarażenia się naraża się zdrowie oraz życie osób zdrowych. W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że przedmiotem niniejszego procesu jest wyłącznie kwestia badania czy doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda. Niniejszy proces nie miał zaś na celu ustalenia czy doszło do naruszenia dóbr innych, bliżej nie określonych skazanych, jak można by wnioskować z treści postawionego przez powoda zarzutu względem narażenia zdrowia i życia innych skazanych. Odnosząc się natomiast merytorycznie do postawionego przez powoda zarzutu, trzeba jednoznacznie podkreślić, że zgodnie z § 28 ust. 1 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności cela mieszkalna powinna być wyposażona w łóżko dla każdego skazanego, odpowiednią do liczby skazanych ilość stołów, szafek i taboretów oraz środków do utrzymania czystości w celi. Niezbędne urządzenia sanitarne sytuuje się w sposób zapewniający ich niekrępujące użytkowanie, z zastrzeżeniem art. 110 § 3 k.k.w. (urządzenia sanitarne w zakładzie karnym typu półotwartego i otwartego mogą być usytuowane poza celami mieszkalnymi). Z przepisu tego wynika zatem, że obowiązkiem administracji zakładu karnego jest zapewnienie, aby z urządzeń sanitarnych można było korzystać w nieskrępowany sposób. Jednocześnie przepis ten nie nakłada obowiązku zapewnienia oddzielnych toalet lub murowanych kącików sanitarnych, na co zwraca się uwagę w orzecznictwie. Jak bowiem stwierdzono w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2012 r., sygn. akt IV CSK 603/11 (Lex nr 1228452) „... otwarta lista chronionych prawnie dóbr osobistych została uzupełniona o uprawnienie do godnych warunków odbywania kary w zakładach karnych. Wskazane godne warunki obejmują również zapewnienie prywatności i intymności, m.in. związanych z potrzebami fizjologicznymi. Niemniej trafnie Sąd Apelacyjny wskazał, że nie przewidują one zapewnienia samodzielności pomieszczeń przeznaczonych na toalety ani ich oddzielenia murem od pozostałej części celi.”.

Poza sporem pozostawało, że cele, w których powód przebywał w istotnym dla sprawy okresie były wyposażone w częściowo zabudowany kącik sanitarny, oddzielony od reszty celi mieszkalnej płytą pilśniową na konstrukcji z kątownika trwale przymocowanej do podłoża, zgodnie z projektem technicznym. W ocenie Sądu wydzielenie kącika sanitarnego we wskazany sposób, nie naruszyło godność i prawa do intymności powoda. Było bowiem zgodne z powołanymi powyżej przepisami.

Jednocześnie wymaga podkreślenia, że powód twierdząc, iż nie zapewniono mu możliwości utrzymania higieny intymnej nie wskazywał dokładnie w jaki sposób miało to miejsce. Zgodnie zaś z art. 111 § 1 k.k.w. skazany otrzymuje do użytku, z zakładu karnego, odpowiednią do pory roku odzież, bieliznę oraz obuwie, o ile nie korzysta z własnych. Skazanemu zapewnia się warunki niezbędne do utrzymania higieny osobistej, w szczególności otrzymuje on z zakładu karnego pościel oraz inne środki do utrzymania higieny i czystości w celi. Szczegółowo kwestie te zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (od dnia 14 sierpnia 2014 r. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych). Z kolei zgodnie z § 30 ust. 3 powołanego powyżej rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności skazany korzysta co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli. Skazany zatrudniony przy pracach brudzących korzysta z odpowiednio częstszych kąpieli. Kąpiel skazanego chorego odbywa się według wskazań lekarza. Z dokonanych w niniejszej sprawie ustaleń wynika, że wymagania wynikające z powołanych przepisów były powodowi zapewnione. Tym samym jego twierdzenie o nie zapewnieniu mu możliwości utrzymania higieny intymnej były gołosłowne i nie poparte żadnymi dowodami. Powód w tej kwestii bowiem poza swoim subiektywnym stwierdzeniem nie udowodnił w żaden sposób, że np. środki higieny nie były mu wydawane wcale, bądź były wydawane w niewystarczającej ilości.

Również zarzut złej jakości posiłków nie został w sprawie potwierdzony. Zgodnie z art. 109 § 1 k.k.w. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. skazany otrzymuje trzy razy dziennie posiłki, o odpowiedniej wartości odżywczej, w tym co najmniej jeden posiłek gorący, z uwzględnieniem zatrudnienia i wieku skazanego, a w miarę możliwości także wymogów religijnych i kulturowych oraz napój do zaspokajania pragnienia. Skazany, którego stan zdrowia tego wymaga, otrzymuje wyżywienie według wskazań lekarza. Obecnie zaś treść powołanego przepisu stanowi, iż skazany przebywający w zakładzie karnym lub areszcie śledczym otrzymuje trzy razy dziennie napój i posiłki o odpowiedniej wartości odżywczej, w tym co najmniej jeden posiłek gorący, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy i wieku skazanego, a w miarę możliwości także wymogów religijnych i kulturowych. Skazany, którego stan zdrowia tego wymaga, otrzymuje wyżywienie według wskazań lekarza. Z kolei szczegółowe kwestie w tej materii były uregulowane w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 września 2003 r. w sprawie określenia wartości dziennej normy wyżywienia oraz rodzaju diet wydawanych osobom osadzonym w zakładach karnych i aresztach śledczych (obecnie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 lutego 2016 r. w sprawie wyżywienia osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych). Także w omawianej kwestii nie ustalono, aby w Zakładzie Karnym we W. nie przestrzegano powyższych aktów prawnych. Tym samym również odczucia powoda co do niewłaściwej jakości posiłku należy uznać za subiektywne i w żaden sposób nie świadczące o naruszeniu jego dóbr osobistych.

Dodatkowo należy podkreślić, iż zgodnie z § 34 ww. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności stan sanitarny zakładu karnego, ogrzewanie, oświetlenie i wentylacja pomieszczeń, utrzymywanie czystości przez skazanych, stan i czystość odzieży, bielizny oraz bielizny pościelowej, ilość i jakość posiłków oraz sposób ich przyrządzania i wydawania są kontrolowane przez pracownika służby kwatermistrzowskiej i lekarza lub innego upoważnionego pracownika służby zdrowia zakładu. W niniejszej sprawie nie ustalono zaś, aby podczas takich kontroli stwierdzono uchybienia, na które powoływał się powód. Co więcej z dokonanych w niniejszej sprawie ustaleń nie wynika, aby powód w omówionych dotychczas kwestiach składał skargi, czy to na złą wentylację, niewłaściwe oświetlenie czy zagrzybienie celi, nie zapewnienie mu możliwości utrzymania higieny osobistej, czy w końcu na złą jakość posiłków.

Także zarzut narażenia zdrowia i życia powoda poprzez umieszczenie w jednej celi z osobami chorymi na choroby zakaźne był bezzasadny. Abstrahując od tego, że powód nie wykazał, aby kiedykolwiek przebywał w jednej z celi z takimi osobami, istotne jest, że kwestie rozmieszczania skazanych w celach zostały uregulowane w § 11 ww. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności. Z przepisu tego wynika, że skazanych rozmieszcza się w celach, uwzględniając w szczególności płeć, wiek oraz uprzednie odbywanie zasadniczej kary pozbawienia wolności albo kary aresztu wojskowego. W tym miejscu ponownie należy przywołać pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w powołanym powyżej wyroku z dnia 05 lipca 2012 r., sygn. akt IV CSK 603/11. W wyroku tym stwierdzono bowiem, iż „wbrew zarzutom skargi zakresu dóbr osobistych osób przebywających w zakładach karnych nie można poszerzyć o prawo do izolacji od osób chronicznie chorych (HCV), nawet w wypadku gdyby niezachowanie higieny przez innych osadzonych mogłoby doprowadzić do ich zakażenia. Powinności mogłyby jedynie dotyczyć dopełnienia właściwych standardów sanitarno-higienicznych przez zakład karny. Twierdzenie skargi, że stan celi "sprzyjał rozwojowi czynników chorobotwórczych i narażał na ryzyko utraty zdrowia" dostatecznie odpiera fakt, że powód nie uległ zakażeniu, jedyne wskazywane przez niego uszczerbki zdrowotne wynikały z samookaleczeń.”. Pogląd ten tut. Sąd podziela. Trzeba zaś dodatkowo podkreślić, że sam fakt przebywania w jednej celi z osobami cierpiącymi na choroby zakaźne – jeśli miałby miejsce, czego jednak w przypadku powoda nie ustalono – nie świadczy jeszcze o tym, że powód mógłby się od nich zarazić. Bezspornym zaś było, że powód podczas przedmiotowego pobytu w Zakładzie Karnym we W. nie zakaził się żadnymi chorobami zakaźnymi.

Odnosząc się z kolei do braku dostępu do porad prawnych i aktów prawnych, na początku należy wskazać, iż brak jest przepisów, które nakładałyby na zakład karny obowiązek świadczenia porad prawnych na rzecz skazanych. Kwestie bezpłatnej pomocy prawnej uregulowane są natomiast w poszczególnych ustawach regulujących postępowanie w danego rodzaju sprawach (m.in. Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks postępowania karnego czy ustawa prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Obowiązkiem zakładu karnego jest natomiast umożliwienie skazanemu komunikowania się z obrońcą, pełnomocnikiem, czy właściwym kuratorem sądowym (art. 102 pkt 7 k.k.w.). Z kolei zgodnie z § 15 ww. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności na prośbę skazanego udostępnia się mu Kodeks karny wykonawczy oraz wydane na jego podstawie akty wykonawcze. Jak zaś ustalono na wniosek powoda był mu udostępniany nie tylko Kodeks karny wykonawczy, ale także Kodeks karny, Kodeks cywilny i Kodeksu postępowania administracyjnego. Również zatem w omawianym zakresie w żaden sposób nie doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda.

Nie zasadny okazał się również zarzut powoda co do złej opieki medycznej.

Zgodnie z art. 115 k.k.w. skazanemu zapewnia się bezpłatne świadczenia zdrowotne, leki i artykuły sanitarne. Szczegółowe kwestie w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych osobom pozbawionym wolności są natomiast uregulowane m.in. w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie udzielania świadczeń zdrowotnych przez podmioty lecznicze dla osób pozbawionych wolności. Zdaniem Sądu wbrew twierdzeniom powoda, z książeczki jego zdrowia wynika, że świadczenia zdrowotne są mu udzielane przez lekarzy różnych specjalności, w zależności o zaistniałej sytuacji. Co więcej z książeczki tej wynika, że w przypadku powoda wykonywane są także różne badania diagnostyczne (m.in. badanie krwi, RTG stawu kolanowego prawego, RTG stawu skokowego lewego, RTG obu stawów biodrowych). Nie budzi zatem żadnych wątpliwości, że powód jest objęty opieką zdrowotną, w zależności od potrzeb i możliwości w tym zakresie. Nie można zaś uznać jakby tego oczekiwał powód, że to, iż w pewnych sytuacjach musi on czekać na wykonanie określonych badań - świadczy o złej opiece medycznej. Wynika to bowiem z możliwości jakimi dysponuje zakład karny i nie sposób, z tego tytułu, czynić mu zarzutu.

Nie sposób również zgodzić się z powodem, że ograniczono mu zajęcia w świetlicy, czy szerzej ujmując nie zapewniono możliwości korzystania z urządzeń i zajęć kulturalno –oświatowych i sportowych, radia, telewizji, książek i prasy. Z dokonanych ustaleń wynika bowiem, że powód ma możliwość korzystania z zajęć kulturalno – oświatowych organizowanych przez administrację Zakładu Karnego we W., zarówno w oddziale mieszkalnym, jak i w ogólnodostępnych dodatkowych formach zajęć realizowanych przez wychowawców ds. kulturalno – oświatowych. Ma także możliwość korzystania z punktu bibliotecznego wyznaczonego dla danego oddziału mieszkalnego, w którym dostępne są pozycje książkowe różnych gatunków literatury i dostępna jest prenumerowana prasa codzienna. Z kolei place spacerowe oddziału wyposażone są w tablice do gry w piłkę koszykową i boiska do piłki siatkowej wyposażone w słupki i siatki. Powód może także – czego sam nie kwestionował – korzystać ze świetlicy. W celi ma zaś dostęp do telewizora i radiomagnetofonu. Także więc w omawianym zakresie zarzuty powoda okazały się bezpodstawne.

Przechodząc natomiast do zarzutu powoda, iż jest celowo prowokowany do niewłaściwego zachowania się, należy zaznaczyć, iż z dokonanych ustaleń nie wynika, aby sytuacje takie miały miejsce. Co istotne z dokonanych ustaleń nie wynika, aby powód oprócz złożonych dwóch pism w jakikolwiek sposób kwestionował postępowanie funkcjonariuszy Służby Więziennej wobec jego osoby. Przedmiotowe pisma zaś nie dowodzą, iż wobec powoda postępowano w niewłaściwy sposób. W jednym z tych pism powód podnosił zarzut utrudniania mu kontaktu telefonicznego. Wypada zatem wskazać, że zgodnie art. 90 pkt 9 k.k.w. rozmowy telefoniczne skazanych podlegają kontroli administracji zakładu karnego. Z kolei z § 14 ust. 2 pkt 16 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno – porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności wynika, że w porządku wewnętrznym zakładu dyrektor określa w szczególności godziny, czas trwania i miejsce korzystania z samoinkasujących aparatów telefonicznych. Korzystanie zatem z aparatów telefonicznych przez skazanych jest ściśle regulowane i w ocenie Sądu niewątpliwie powód zdaje sobie z tego sprawę, chociaż jak ustalono, nie zawsze to akceptuje, o czym świadczy chociażby sytuacja jaka miała miejsce w dniu 23 grudnia 2014 r., a która został opisana we wniosku o ukaranie powoda.

Trzeba zaznaczyć, iż zgodnie z art. 102 pkt 10 k.k.w. skazany ma prawo do składania wniosków, skarg i próśb organowi właściwemu do ich rozpatrzenia oraz przedstawiania ich, w nieobecności innych osób, administracji zakładu karnego, kierownikom jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, sędziemu penitencjarnemu, prokuratorowi i Rzecznikowi Praw Obywatelskich. Kwestie natomiast sposobu załatwiania m.in. wniosków i skarg osób osadzonych uregulowane są w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów załatwiania wniosków, skarg i próśb osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. W § 3 ust. 1 tego aktu przewidziano, iż skargi dotyczące działalności jednostek organizacyjnych oraz postępowania funkcjonariusza Służby Więziennej i pracownika Służby Więziennej załatwiają:

1) kierownik jednostki organizacyjnej - jeżeli skarga jest do niego adresowana, a nie dotyczy jego bezpośredniej działalności lub bezpośredniej działalności jego zastępcy i podjętych przez nich decyzji, chyba że w tym zakresie zostanie uznana za zasadną;

2) dyrektor okręgowy Służby Więziennej - jeżeli skarga dotyczy działalności nadzorowanej przez niego jednostki organizacyjnej i nie została załatwiona w trybie określonym w pkt 1 lub w ust. 2;

3) Dyrektor Generalny Służby Więziennej lub osoba przez niego wyznaczona - jeżeli skarga dotyczy działalności okręgowego inspektoratu Służby Więziennej i nie została załatwiona w trybie określonym w pkt 1;

4) Minister Sprawiedliwości lub osoba przez niego wyznaczona - jeżeli skarga dotyczy działalności Centralnego Zarządu Służby Więziennej i nie została załatwiona w trybie określonym w pkt 1. W sprawie nie ustalono, aby powód poza dwoma wspomnianymi pismami składał jakiekolwiek pisma, w których kwestionowałby postępowanie funkcjonariuszy wobec jego osoby. Z akt osobowych nie wynika też, aby powód szczegółowe zarzuty względem konkretnych funkcjonariuszy zgłaszał wychowawcy czy psychologowi, z którymi powód miał kontakt, a którym zgłaszał rożne swoje problemy, przede wszystkim dotyczące relacji z rodziną. Tym samym należy stwierdzić, iż nie potwierdziły się zarzuty powoda, aby doszło do naruszenie dóbr osobistych powoda poprzez niewłaściwe zachowanie się funkcjonariuszy Służby Więziennej względem jego osoby.

Konkludując należy jeszcze odnieść się do podniesionego przez powoda zarzutu braku możliwości podjęcia przez niego płatnej pracy.

Zgodnie z art. 121 § 1 k.k.w. skazanemu zapewnia się w miarę możliwości świadczenie pracy. O ile zatem praca skazanego należy do istotnych elementów jego resocjalizacji spełniających różane funkcje m.in. wychowawcze, ekonomiczne, terapeutyczne, porządkowe (por. Hołda, Zbigniew i Postulski, Kazimierz. Art. 121. W: Kodeks karny wykonawczy. Komentarz. LEX / Arche, 2008), to z powołanego przepisu nie wynika, aby obowiązkiem zakładu karnego było zapewnienie wszystkim skazanym pracy. Z oczywistych względów jest to bowiem niemożliwe. Brak zatem zapewnienia płatnej pracy wbrew oczekiwaniom powoda nie może stanowić o naruszeniu jego praw osobistych. Dodatkowo na marginesie można wskazać, iż z dokonanych w niniejszej sprawie ustaleń wynika, że tak naprawdę powód nigdy nie zgłaszał chęci wykonywania odpłatnej pracy. Wykonywał natomiast prace nieodpłatne na podstawie art. 123a § 1 k.k.w.

Mając na uwadze powyższe wniesione powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w pkt 1 wyroku. W niniejszej sprawie wbrew bowiem twierdzeniom powoda nie ustalono, aby doszło do naruszenia jego dóbr osobistych.

Uwzględniając, iż powód był zwolniony od kosztów sądowych w pkt 2 wyroku, nie obciążono go ich poniesieniem.

W pkt 3 wyroku Sąd na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., § 11 ust. 1 pkt 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.) oraz art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Powód przegrał bowiem w całości sprawę, a fakt zwolnienia go od kosztów sądowych w świetle art. 108 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nie zwalniał go jednocześnie od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi.

/-/ K. Szmytke