Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 sierpnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Kazimierz Kostrzewa

Protokolant: protokolant sądowy Marta Bartusiak

po rozpoznaniu w dniu 16 sierpnia 2016 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołani W. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 23 lutego 2016 roku nr (...)

w sprawie W. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 301/16

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 16 sierpnia 2016 r.

Decyzją z dnia 23.02.2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił W. W. prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. Nr 162 poz 1118 z zm ), ponieważ nie spełnia warunków niezbędnych do ustalenia prawa do tego świadczenia, gdyż nie udowodnił 25 lat pracy, a tylko 24 lata, 5 miesięcy i 20 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Organ rentowy nie uznał okresu pracy w gospodarstwie rolnym od 23.01.1972 r. do 17.06.1974 r., ponieważ w tym okresie w II i III roku nauki mieszkał w internacie , natomiast na I roku dojeżdżał do szkoły 42 km do szkoły. Codzienny dojazd do szkoły i z uwagi na czas poświęcony na przygotowanie do lekcji nie mógł pracować co najmniej 4 godziny dziennie w gospodarstwie rolnym.

W. W. wniósł odwołanie, w którym domagał się zmiany decyzji i przyznania emerytury, ponieważ przy uwzględnieniu okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie: od 23.01.1972 r. do 30.08.1972 r. i od 25.06.1973 r. do 30.08.1973 r. tj. w czasie nauki na I roku oraz w wakacje - spełnia warunki do przyznania świadczenia. W spornym okresie pracował w gospodarstwie rolnym rodziców wykonując prace gospodarskie w wymiarze co najmniej 5 godzin dziennie. Wniósł o ustalenie tego faktu w drodze zeznań świadków. W tym czasie uczył się w szkole zawodowej i miał 3 dni nauki teoretycznej i 3 dni nauki praktycznej. Uczył się głównie w trakcie jazdy pociągiem. Przed i po szkole pracował w gospodarstwie, ponieważ musiał pomagać rodzicom. Wniósł o ustalenie tego faktu w drodze zeznań świadków i jego zeznań.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. W. ur. (...) r. ukończył 60 lat, pobiera emeryturę pomostową od 24.10.2012 r. W dniu 27.01.2016 r. wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Organ rentowy uznał odwołującemu okres ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych oraz 24 lata, 5 miesięcy i 20 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

/dowód: wniosek z dnia 27.01.2016 r. –k. 1-4 ar czIV/.

Matka odwołującego M. W. posiadała w okresie od 23.01.1972 r. do 17.06.1974 r. gospodarstwo rolne o powierzchni 2,17 ha położone w miejscowości P. nr (...). Odwołujący w okresie od 01.09.1971 r. do 20.06.1974 r. był uczniem (...)w T.. W pierwszym roku nauki dojeżdżał do szkoły z domu rodzinnego, a w kolejnych dwóch klasach mieszkał w internacie. Dojazd pociągiem odległość 42 km zajmował mu co najmniej 1 godz. 15 min., rano lekcje zaczynał o godzinie 8.00 i do szkoły jechał pociągiem z P., który odjeżdżał o godzinie 6.00, ze szkoły wracał ok. godziny 15.00. W tym okresie w domu rodzinnym mieszkał ojciec odwołującego, pracujący zawodowo w(...) w T., matka odwołującego, która pracowała tylko w gospodarstwie rolnym oraz siostra odwołującego starsza od niego o 2 lata. W gospodarstwie tym pracowała matka odwołującego, jego ojciec oraz pomagały im okazjonalnie dzieci tj. odwołujący i jego siostra. W gospodarstwie rolnym hodowano 1-2 krowy, świnie, kury, uprawiali wszystkiego po trochu, ale gospodarstwo było niewielkie, bo składała się na nie również zabudowana działka siedliskowa. Odwołujący w spornym okresie pomagał rodzicom w gospodarstwie rolnym, ale jego pomoc nie miała charakteru stałej pracy w tym gospodarstwie w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie.

(dowód: zaświadczenie (...) w T. z dnia 12.07.2016 r. –k. 16 as,

zaświadczenie UG C. z dnia 12.03.2002 r. –k. 12 ar czIV,

częściowo zeznania świadka T. M. –k. 10 as,

zeznania świadka S. W. –k. 10-11 as,

częściowo zeznania odwołującego –k. 19-20 as.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów oraz częściowo zeznania świadka i częściowo zeznania słuchanego w charakterze strony odwołującego.

Sąd w całości podzielił wnioski i tezy wypływające z dokumentów. Ich autentyczność i wiarygodność nie był kwestionowana przez strony. Brak więc jakichkolwiek podstaw, które należało by uwzględnić, nawet z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego znaczenia dowodowego.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka T. M. jedynie częściowo. Świadek z uwagi na znaczny odstęp czasu niewiele pamiętała chociaż stanowczo twierdziła, że w spornym okresie odwołujący mieszkał i pracował w gospodarstwie rolnym rodziców, a jednocześnie nie wiedziała kto mieszkał w tym gospodarstwie ani tym bardziej kto w nim pracował. Na podstawie jego zeznań można jedynie ustalić, że w spornym okresie w gospodarstwie rolnym rodziców odwołującego, odwołujący okazjonalnie pracował, ale jego praca miała charakter pomocy, a nie stałej pracy. Ponadto twierdzenia tego świadka o zakresie - wielkości produkcji rolnej w gospodarstwie rodziców odwołującego wydają się nieprawdopodobne z uwagi na niewielki areał upraw i brak jakiejkolwiek informacji na temat dzierżawy dodatkowych gruntów rolnych.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka S. W. w zasadniczej części, ponieważ świadek mimo podeszłego wieku pamiętał istotne dla sprawy okoliczności. Świadek pamiętał, że w spornym okresie dojazd pociągiem od miejsca zamieszkania do T. zajmował prawie 2 godziny. ponadto stanowczo zeznał, że gospodarstwo nie było duże i pracowali w nim matka i ojciec odwołującego , a pomagały im dzieci głownie odwołujący, ale też starsza siostra odwołującego. Świadek widywał odwołującego jak sadził ziemniaki, kosił zboże - pracował zawsze z rodzicami - co wskazuje na jego udział w pracach polowych w okresach tzw. spiętrzenia prac rolniczych, a nie na stałą codzienną pracę w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie w spornym okresie.

Sąd nie dał wiary zeznaniom odwołującego w części odnoszącej się do określenia wymiaru pracy świadczonej przez niego w gospodarstwie rolnym rodziców uznając, że nie zasługują one na uwzględnienie ponieważ, są sprzeczne z zasadami logiki aby w gospodarstwie nie pracowali rodzice a głównie on 16 latek dojeżdżający do szkoły, zwłaszcza, że jego matka pracowała tylko w gospodarstwie rolnym, a ojciec po pracy zawodowej pracował także w tym gospodarstwie. Ponadto Sąd uznał za niewiarygodne jego twierdzenia odnośnie rozmiaru upraw i hodowli prowadzonej przez rodziców odwołującego w tym gospodarstwie rolnym z uwagi na jego zbyt mały areał i brak informacji o dzierżawieniu dodatkowych gruntów rolnych ani informacji o dokupywaniu paszy dla takiej ilości zwierząt jaką jakoby mieli hodować jego rodzice. W tej sytuacji Sąd uznał jego zeznania w tej części za sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. W ocenie Sądu odwołujący z całą pewnością pomagał rodzicom w pracach w gospodarstwie, ale czynił to w wymiarze mniejszym niż 4 godziny dziennie, a świadczona pomoc nie miała charakteru stałej pracy. Rozmiar gospodarstwa i jego struktura nie uzasadniały konieczności takiej stałej pracy w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie, skoro w tym gospodarstwie pracowała matka i ojciec odwołującego, a pomagała im też starsza siostra odwołującego.

Sąd rozważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie czy W. W. przysługuje prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.). Z §1 Rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze , wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, ze za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. §4 pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Kwestią sporną pomiędzy stronami było ustalenie, czy odwołujący spełnia przesłankę posiadania 25-letniego okresu składkowego, nieskładkowego i uzupełniającego. Odwołujący domagał się uwzględnienia okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 23.01.1972 r. do 30.08.1972 r. i od 25.06.1973 r. do 30.08.1973 r. tj. w czasie nauki na I roku oraz w wakacje w zakresie niezbędnym do posiadania 25-letniego okresu uprawniającego do emerytury.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.) przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1)okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2)przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3)przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 19.12.2000 r. II UKN 155/00 (publ. OSNP 2002/16/394) przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy domownika w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczonej przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, także w czasie wakacji szkolnych (art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1997 r., II UKN 96/96 OSNAPiUS 1997 nr 23, poz. 473; z dnia 7 listopada 1997 r., II UKN 318/97, OSNAPiUS 1998 nr 16, poz. 491; z dnia 13 listopada 1998 r., II UKN 299/98, OSNAPiUS 1999 nr 24, poz. 799; z dnia 9 listopada 1999 r., II UKN 190/99, OSNAPiUS 2001 nr 4, poz. 122, czy wyrok z dnia 10 maja 2000, II UKN 535/99, nie publikowany). Doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego. (...)Do stażu emerytalnego uwzględnia się nie okresy jakiejkolwiek pracy, a jedynie stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym, w którym osoba zainteresowana zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą. (..). (por. wyrok SN z dnia 2000.05.10 II UKN 535/99 OSNP 2001/21/650).

Kryteriów tych nie spełnia praca dziecka, które uczyło się w szkole położonej w innej miejscowości niż miejsce gospodarstwa rolnego. Mogą jedynie świadczyć pomoc przy pracach rolniczych w czasie wolnym od zajęć szkolnych lub uczestniczyć w pracach nie mających charakteru pracy stałej, a jedynie ewentualnym udziałem (pomocą) w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dziecka będącego członkiem rolniczej wspólnoty rodzinnej, po powrocie ze szkoły lub w okresie świąt i krótkich przerw w nauce (tak Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 15 marca 2016 r. III AUa 1037/15 LEX nr 2016290).

Definicję legalną domownika zawiera art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2013 r. Nr 1403 j.t.). Zgodnie z definicją pod pojęciem domownika rozumie się osobę bliską rolnikowi, która:

a)ukończyła 16 lat,

b)pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,

c)stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Matka odwołującego M. W. posiadała w okresie od 23.01.1972 r. do 17.06.1974 r. gospodarstwo rolne o powierzchni 2,17 ha położone w miejscowości P. nr (...). Odwołujący w okresie od 01.09.1971 r. do 20.06.1974 r. był uczniem (...)w T.. W pierwszym roku nauki dojeżdżał do szkoły z domu rodzinnego, a w kolejnych dwóch klasach mieszkał w internacie. Dojazd pociągiem odległość 42 km zajmował mu co najmniej 1 godz. 15 min. W tym okresie w domu rodzinnym mieszkał ojciec odwołującego, pracujący zawodowo w(...) w T., matka odwołującego, która pracowała tylko w gospodarstwie rolnym oraz siostra odwołującego starsza od niego o 2 lata. W gospodarstwie tym pracowała matka odwołującego, jego ojciec oraz pomagały im okazjonalnie dzieci tj. odwołujący i jego siostra. W gospodarstwie rolnym hodowano 1-2 krowy, świnie, kury, uprawiali wszystkiego po trochu, ale gospodarstwo było niewielkie, bo składała się na nie również zabudowana działka siedliskowa. Odwołujący w spornym okresie pomagał rodzicom w gospodarstwie rolnym, ale jego pomoc nie miała charakteru stałej pracy w tym gospodarstwie w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. W oparciu o zeznania świadka S. W. nie można wysnuć takiego wniosku, wynika z nich że praca odwołującego w tym gospodarstwie miała charakter pomocy, a nie stałej pracy. Sąd nie dał wiary zeznaniom odwołującego i świadka T. M. w części odnoszącej się do określenia wymiaru pracy świadczonej przez odwołującego w gospodarstwie rolnym matki uznając, że nie zasługują one na uwzględnienie ponieważ są sprzeczne z zasadni logiki aby w gospodarstwie nie pracowali rodzice, ale głównie 16 -letni wówczas odwołujący. Odwołujący w tym czasie chodził do szkoły ponadpodstawowej i głównym jego obowiązkiem była nauka i zdobycie zawodu. W okresie od 23.01.1972 r. do 30.06.1972 r. tj. w czasie nauki w pierwszej klasie lekcje zaczynał o godzinie 8.00 i do szkoły jechał pociągiem z P., który odjeżdżał o godzinie 6.00, ze szkoły wracał ok. godziny 15.00. Odwołujący po szkole musiał trochę odpocząć, potem się pouczyć i zapewne musiał wcześnie kłaść się spać skoro następnego dnia wcześnie rano miał pociąg do szkoły. Musiał wstawać ok. 5.00 aby zdążyć na pociąg o godz. 6.00. Natomiast w okresie wakacji letnich w okresie od 01.07.1972 r. do 31.08.1972 r. i w okresie od 25.06.1973 r. do 30.08.1973 r. mógł pomagać w większym zakresie, zwłaszcza w przy większych pracach polowych jak kopanie ziemniaków czy koszenie zbóż, siana. jednakże również w tym wypadku brak podstaw do ustalenia, że jego pomoc miała charakter stałej pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Po drugie rozmiar gospodarstwa i jego struktura nie uzasadniały konieczności takiej stałej pracy w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie, skoro w tym gospodarstwie pracowała stale matka i ojciec odwołującego po powrocie z pracy zawodowej.

Mając powyższe na uwadze należało oddalić odwołanie W. W. od zaskarżonej decyzji organu rentowego z dnia 23.02.2016 r. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i powołanych przepisów prawa materialnego, ponieważ nie spełnia on jednej z przesłanek niezbędnych do przyznania prawa do emerytury wskazanej w przytoczonych wyżej przepisach tj. nie udowodnił posiadania 25-letniego okresu uprawniającego do emerytury. Do przyznania świadczenia emerytalnego konieczne jest spełnienie wszystkich przesłanek łącznie.