Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Powalska

Protokolant: Joanna Wołczyńska - Kalus

po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 2016 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy B.

przeciwko Przedsiębiorstwu Usługowo – Handlowo – Produkcyjnemu (...) Spółka z o.o. z siedzibą w (...) S.A. z siedzibą w Ł.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanych Przedsiębiorstwa Usługowo – Handlowo – Produkcyjnego (...) Spółka z o.o. z siedzibą w (...) S.A. z siedzibą w Ł. in solidum na rzecz powoda Gminy B. kwotę 284.762,10 ( dwieście osiemdziesiąt cztery tysiące siedemset sześćdziesiąt dwa 10/100) złote wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 kwietnia 2014 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądza od pozwanych Przedsiębiorstwa Usługowo – Handlowo – Produkcyjnego (...) Spółka z o.o. z siedzibą w (...) S.A. z siedzibą w Ł. in solidum na rzecz powoda Gminy B. kwotę 21.439 ( dwadzieścia jeden tysięcy czterysta trzydzieści dziewięć ) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7.200 ( siedem tysięcy dwieście ) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 134/14

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 28 kwietnia 2014 r. (data wpływu) pełnomocnik Gminy B. wniósł o zasądzenie na rzecz powoda od pozwanych P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. oraz (...) S.A. w Ł. kwoty 284.762,10 zł, w ten sposób, iż zapłata przez któregokolwiek z pozwanych zwalnia drugiego z pozwanych oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, (pozew k. 3-16).

Pełnomocnik pozwanej (...) S.A. w Ł. w odpowiedzi na pozew oświadczył, że nie uznaje powództwa i wnosi o jego oddalenie oraz zasądzenie od powódki Gminy B. na rzecz pozwanej (...) S.A. w Ł. zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, (odpowiedź na pozew k. 68-71).

W swojej odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych, (odpowiedź na pozew k. 88-90).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 10 sierpnia 2012 r. w B. została zawarta umowa nr (...) pomiędzy zamawiającym Gminą B.- powodem, a wykonawcą Przedsiębiorstwem Usługowo-Handlowo-Produkcyjnym (...) z o.o.- pozwanym, której przedmiotem była realizacja inwestycji pod nazwą „Budowa sali gimnastycznej z zapleczem i infrastrukturą towarzyszącą przy Publicznym Gimnazjum w B.”. Prace budowlane miały być wykonane zgodnie z projektem budowlanym, stanowiącym załącznik nr 3 do umowy, specyfikacją istotnych warunków zamówienia, stanowiącą załącznik nr 1 do umowy, złożoną ofertą stanowiącą załącznik nr 2 do umowy, harmonogramem rzeczowo-finansowym stanowiącym załącznik nr 4 do umowy oraz obowiązującymi przepisami i normami. Zadanie miało być zrealizowane w terminie do 30 czerwca 2014 r. Umowa nr (...) przewidywała wynagrodzenie ryczałtowe, którego wysokość ustalono na poziomie 2.847.621,03 zł brutto, czyli 2.315.139,05 zł netto. Umowa w § 6 ust 1 stanowiła, że wykonawca może zlecić wykonanie robót będących przedmiotem umowy podwykonawcom pod warunkiem, że posiadają oni kwalifikacje do ich wykonania. Ust. 2 § 6 umowy stanowił, że wykonawca oświadcza, że zrealizuje przedmiot zamówienia samodzielnie. W § 11 zawartej umowy strony ustaliły, że stronom przysługuje prawo odstąpienia od umowy w następujących sytuacjach:

1.  Zamawiającemu przysługuje prawo do odstąpienia od umowy:

-

w razie wystąpienia istotnej zmiany okoliczności powodującej, że wykonanie umowy nie leży w interesie publicznym, czego nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy, odstąpienie od umowy w tym wypadku może nastąpić w terminie 14 dni od powzięcia wiadomości o powyższych okolicznościach,

-

zostanie ogłoszona upadłość lub likwidacja firmy wykonawcy,

-

zostanie wydany nakaz zajęcia majątku wykonawcy,

-

wykonawca nie rozpoczął roboty budowlanej bez uzasadnionych przyczyn oraz nie kontynuuje ich pomimo wezwania zamawiającego złożonego na piśmie,

-

wykonawca realizuje roboty przewidziane niniejszą umową w sposób niezgodny z niniejszą umową, dokumentacją projektową, specyfikacjami technicznymi lub wskazaniami zamawiającego

2.  Wykonawcy przysługuje prawo odstąpienia od umowy jeżeli zamawiający powiadomi wykonawcę, iż wobec zaistnienia uprzednio nieprzewidzianych okoliczności nie będzie mógł spełnić swoich zobowiązań umownych wobec wykonawcy.

Zawiadomienie o odstąpieniu od umowy powinno mieć formę pisemną pod rygorem nieważności oraz zawierać uzasadnienie. W przypadku odstąpienia od umowy wykonawcę oraz zamawiającego obciążają następujące obowiązki szczegółowe : w terminie 7 dni od daty odstąpienia od umowy wykonawca przy udziale zamawiającego sporządzi szczegółowy protokół inwentaryzacji robót w toku wg stanu na dzień odstąpienia, wykonawca zgłosi do odbioru roboty przerwane o ile odstąpienie od umowy nastąpiło z przyczyn, za które wykonawca nie odpowiada, zamawiający w razie odstąpienia od umowy z przyczyn, za które wykonawca nie odpowiada obowiązany jest do zapłaty wynagrodzenia za roboty, które zostały wykonane do dnia odstąpienia. Jeżeli wykonawca będzie wykonywał przedmiot umowy wadliwie, albo sprzecznie z umową zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonywania umowy i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin, po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić, powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie przedmiotu umowy innemu podmiotowi na koszt wykonawcy.

W § 12 zawartej umowy strony przyjęły, że obowiązującą formę odszkodowania będą stanowiły kary umowne naliczane z następujących tytułów:

1)  Za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy zgodnie z ustalonym harmonogramem Wykonawca zapłaci karę umowną w wysokości 0.3 % wynagrodzenia brutto określonego w § 9 ust 1 za każdy dzień zwłoki,

2)  Za opóźnienie w wykonaniu całości przedmiotu umowy wykonawca zapłaci karę umowną w wysokości 0.5 % wynagrodzenia brutto określonego w § 9 ust 1 za każdy dzień zwłoki,

3)  Za opóźnienie w usunięciu wad ujawnionych przy odbiorze Wykonawca zapłaci karę umowną w wysokości 0,5 % wynagrodzenia brutto określonego w §9 ust 1 za każdy dzień opóźnienia liczonego od dnia wyznaczonego na usunięcie wad,

4)  Za odstąpienie od umowy z przyczyn zależnych od Wykonawcy zapłaci on karę

umowną w wysokości 10,0 % wynagrodzenia brutto określonego w § 9 ust 1.,

5)  przypadku zawarcia umowy wbrew postanowieniom 9 ust, 5, wykonawca zapłaci

karę umowną w wysokości 10 000,00 zł.

W przypadku naliczenia kar umownych zamawiający zastrzegł sobie prawo do ich potrącenia z kwoty faktur częściowych. Zamawiający zapłaci wykonawcy karę umowną 10 % wynagrodzenia brutto określonego w § 9 ust 1 w przypadku odstąpienia od umowy z winy zamawiającego z zastrzeżeniem postanowień art. 145 Ustawy Prawo zamówień publicznych. Strony zastrzegły sobie prawo dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych, o ile wartość faktycznie poniesionych szkód przekroczy wysokość kar umownych. W § 12 ust. 5 umowy strony przewidziały, że wykonawca nie może zbyć praw ani przenosić na rzecz osób trzecich praw i wierzytelności powstałych w związku z realizacją niniejszej umowy. W § 13 ust. 1 zawartej umowy strony ustaliły, że wykonawca wnosi zabezpieczenie należytego wykonania umowy w kwocie 284.762,10 złotych w formie gwarancji ubezpieczeniowej. W § 14 ust. 1 umowy strony przyjęły, że zmiana postanowień zawartej umowy może nastąpić za zgodą obu stron wyrażoną na piśmie, pod rygorem nieważności. Zawarcie umowy pomiędzy pozwanym a powodem zostało poprzedzone przeprowadzonym postępowaniem przetargowym w trybie ustawy- Prawo zamówień publicznych. Wzór umowy zawarty przez strony był załącznikiem do specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Strona pozwana Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowo-Produkcyjne sp. z o.o. W. przed zawarciem umowy nie zgłaszała do powoda Gminy B. żadnych pytań oraz zastrzeżeń w związku z treścią umowy. Dodatkowym warunkiem podpisania umowy z wybranym w przetargu wykonawcą było złożenie przez niego jeszcze przed podpisaniem umowy zabezpieczenia należytego jej wykonania. Jak wynika z treści gwarancji ubezpieczeniowej, gwarant (...) S.A. w Ł. w związku z umową zawartą pomiędzy beneficjentem a zobowiązanym w dniu 10.08.2012r ., której przedmiotem jest „Budowa sali gimnastycznej z zapleczem i infrastrukturą towarzyszącą przy Publicznym Gimnazjum w miejscowości B. gm. B." gwarantowało nieodwołalnie i bezwarunkowo na zasadach określonych w gwarancji zapłatę beneficjentowi należności wymienionych w punkcie drugim gwarancji do kwoty 284.762,10 zł. Gwarancja stanowiła zabezpieczenie roszczenia beneficjenta w stosunku do zobowiązanego z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania przez zobowiązanego kontraktu, zgodnie z jego treścią z dnia wystawienia gwarancji. Ważność gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania kontraktu określono na okres od dnia 10 sierpnia 2012 r. do dnia 30 lipca 2014 r., (dowód: kserokopia umowy nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. k. 20-28, kserokopia aneksu do umowy k. 29, kserokopia umowy gwarancyjnej k. 48-49).

W dniu 10 sierpnia 2012 r. powód przekazał pozwanemu Przedsiębiorstwu Usługowo-Handlowo-Produkcyjnym (...) Sp. z o.o. plac budowy. Do pierwszych prac budowlanych polegających na wytyczeniu osi sali gimnastycznej pracownicy pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. przystąpili w dniu 10 października 2012 r. W dniu 06 grudnia 2012 r. ukończono murowanie ścian fundamentowych sali i zaplecza. Ze względu na wykonanie robót fundamentowych w okresie zimowy w temperaturze poniżej 0 stopni C. inspektor nadzoru inwestorskiego W. K. zaznaczył w dzienniku budowy, że konieczna będzie ich ocena przed wznowieniem robót w okresie wiosennym 2013 r. Po zakończeniu okresu zimowego pracownicy pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. przystąpili do wznowienia prac budowlanych w dniu 17 kwietnia 2013 r. W pierwszej kolejności rozebrali zbudowane z bloczków betonowych ściany fundamentowe i przystąpili do stawiania nowych murów fundamentowych z bloczków betonowych. Na konieczność przyspieszenia prac budowalnych i zwiększenie zaangażowania mocy przerobowych w celu terminowego wykonania zadania kilkukrotnie w Dzienniku Budowy uwagę w dniach 05 czerwca 2013 r., 28 czerwca 2013 r., 18 lipca 2013 r., 25 października 2013 r. zwracał inspektor nadzoru inwestorskiego W. K.. W dniu 07 czerwca 2013 r. pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. przesłał powodowi Gminie B. zaktualizowany rzeczowo-finansowy harmonogram prac budowlanych. Harmonogram ten został zaakceptowany przez Wójta Gminy B. K. M. i w dniu 10 czerwca 2013 r. przekazany pozwanemu P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W.. W dniu 20 czerwca 2013 r. powód Gmina B. i pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. zawarli aneks do umowy z dnia 10 sierpnia 2012 r. nr (...) mocą którego zmienili § 2 ust. 3 tejże umowy w ten sposób, że ustalili iż dopuszczają możliwość odbiorów częściowych zgodnie z przedłożonym przez wykonawcę podharmonogramem, wynikającym z zatwierdzonego harmonogramu rzeczowo-finansowego organizacji i wykonania robót nie częściej niż 1 raz w miesiącu. W dniu 28 czerwca 2013 r. pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. zasygnalizował potrzebę wprowadzenia projektu zamiennego konstrukcji stalowej dachu sali sportowej. Projekt zamienny konstrukcji stalowej dachu sali sportowej został uzgodniony przez pracowników pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. z inspektorem nadzoru inwestorskiego W. K., który działał w imieniu Gminy B., a następnie pismem z dnia 07 sierpnia 2013 r. projekt wykonawczy warsztatowy zaakceptowany przez działającego z umocowania powodowej gminy w/w inspektora nadzoru inwestorskiego został przekazany przez (...) sp. z o.o. do wiadomości Gminy B.. Do końca lipca 2013 r. dostawy materiałów budowalnych na budowę odbywały się płynnie. Opóźnienia w dostawach materiałów na budowę rozpoczęły się od miesiąca sierpnia 2013 r. i trwały aż do 28 października 2013 r. Od sierpnia 2013 r. liczba pracowników pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. na terenie budowy zmalała. Było to związane z opóźnieniami w dostawie materiałów na budowę oraz opóźnieniami w wypłatach dla pracowników pracujących na budowie. Taka sytuacja miała miejsce do dnia 28 października 2013 r.

W dniu 30 lipca 2013 r. pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. zawiadomił powoda o dokonaniu cesji ekspektatywy wierzytelności na rzecz Business (...). Powód Gmina B. nie wyraziła zgody na zmianę umowy z wykonawcą i cesję ekspektatywy wierzytelności na rzecz Business (...). Przed przesłaniem przez pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. powodowi informacji o dokonanej cesji w budynku siedziby Gminy B. miało miejsce spotkanie stron, w trakcie którego reprezentujący Gminę urzędnicy oświadczyli przedstawicielom pozwanego oraz E. M., że nie wyrażają zgody na dokonanie cesji. Po odmowie akceptacji cesji wierzytelności pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. kontynuował prace budowlane związane z inwestycją, aż do dnia 25 października 2013 r., kiedy to przerwał prace budowlane. Do dnia przerwania robót wykonawca prac budowlanych miał opóźnienia w stosunku do harmonogramu robót. W dniu 25 października 2013 r. inspektor nadzoru inwestorskiego W. K. nie dokonał odbioru części robót dokonanych przez pracowników pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W., albowiem nie zostały wykonane wszystkie elementy tej części budowy m.in. nie dokończono stropu nad parterem, nie wykonano zakończenia wieńca obwodowego stropu oraz biegów i podestów schodowych parteru, ściany parteru zaplecza w części dotyczącej ściany kominowej oraz słupów w ścianach.

Pismem z dnia 29 października 2013 r. pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. złożył powodowej Gminie B. oświadczenie w przedmiocie odstąpienia od umowy nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. z winy zamawiającego, ze skutkiem na dzień 28 października 2013 r., wywodząc żądanie zapłaty kary umownej od powoda na rzecz wymienionego pozwanego. Pismem z dnia 29 października 2010 r. powód oświadczył wobec pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W., iż żądanie zapłaty kary umownej jest nieuprawnione i odmówił zapłaty na rzecz pozwanego żądanej kary umownej . W związku ze stanowiskiem powoda, że oświadczenie pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. jest nieskuteczne i nie wywołuje skutków prawnych, Gmina B. wezwała wykonawcę do kontynuowania prac zgodnie z obowiązującym harmonogramem i wykonania zobowiązania zgodnie z zawartą umową. Powód jednocześnie oświadczył pozwanemu P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W., że w sytuacji gdy wykonawca niezwłocznie nie przystąpi do kontynuowania prac, nadrobienia zaległości wynikających z harmonogramu robót oraz wykonania zobowiązania zgodnie z umową, powód rozważy możliwość odstąpienia od umowy z winy pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. i obciążenie go ustaloną w umowie karą umowną.

Ponieważ pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. przerwał wykonywanie robót budowlanych i nie kontynuował ich pomimo wezwań powoda z dnia 29 października 2013 r. oraz z dnia 21 listopada 2013 r., pismem z dnia 10 grudnia 2013 r. powodowa Gmina B. złożyła oświadczenie o odstąpieniu od umowy nr (...) z przyczyn zależnych od pozwanego wykonawcy. W tym samym dniu powód w związku z oświadczeniem o odstąpieniu od umowy nr (...) wezwał P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. do zapłaty kwoty 284.762,11 zł tytułem kary umownej określonej w § 9 ust. 1 wskazanej umowy z dnia 10 sierpnia 2012 r. Pozwany, pomimo wezwania nie zapłacił dobrowolnie nałożonej kary umownej. W związku z takim stanowiskiem pozwanego, powód w dniu 23 grudnia 2013 r. wezwał drugiego pozwanego (...) Spółka Akcyjna, będącego gwarantem, do zapłaty kwoty 284.762,10 zł celem pokrycia roszczeń powoda wynikających z kary umownej z tytułu gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania kontraktu nr (...) z dnia 09 sierpnia 2012 r. Decyzją z dnia 15 stycznia 2014 r. Centrum (...) S.A. w Ł. odmówiło dokonania wypłaty kwoty 284.762,10 zł wynikającej z gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania kontraktu. W dniu 03 lutego 2014 r. powód Gmina B. złożyła odwołanie od w/w decyzji Centrum (...) S.A. w Ł. domagając się ponownego rozpatrzenia sprawy, zmiany zaskarżonej decyzji z dnia 15 stycznia 2014 r. i wypłaty kwoty 284.762,10 zł celem pokrycia roszczeń powoda z tytułu kary umownej. Decyzją z dnia 25 lutego 2014 r. pozwany (...) Spółka Akcyjna w Ł. podtrzymał swoją wcześniejszą decyzję z dnia 15 stycznia 2014 r. i odmówił wypłaty żądanego świadczenia, ( dowód: kserokopia umowy nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. k. 20-28, kserokopia aneksu do umowy k. 29, kserokopia umowy gwarancyjnej k. 48-49, kserokopia zawiadomienia pozwanego k. 30, kserokopia oświadczenia o odstąpieniu od umowy pozwanego k. 31-33, kserokopia pisma powoda k. 35-37, kserokopia pisma powoda k. 39, 40, 42, kserokopia oświadczenia o odstąpieniu od umowy powoda k. 43-44, kserokopia wezwania do zapłaty kary umownej k. 46-47, kserokopia pisma powoda k. 50-51, kserokopia pisma powoda k. 52-53, kserokopia żądania zapłaty k. 54, kserokopia decyzji pozwanego U. T..U. S. A. k. 56, kserokopia pisma powoda k. 57-59, kserokopia decyzji pozwanego U. T..U. S. A. k. 62, kserokopia pisma powoda k. 63, kserokopia pisma pozwanego k. 98, zeznania świadka A. D.- protokół rozprawy z dnia 09 października 2014 r. 00:18:22-00:51:06 w zw. z k. 125v-126, zeznania świadka W. K.- protokół rozprawy z dnia 09 października 2014 r. 00:51:06-01:00:50 w zw. z k. 125v-126v, kserokopia dziennika budowy nr (...) k. 141-158, częściowo zeznania świadka R. M. k. 215v-218v, zeznania świadka J. W. k. 249-251, zeznania świadka E. M. k. 308-310, zeznania świadka A. D.-protokół rozprawy z dnia 07 maja 2015 r. 00:06:36-00:17:43 w zw. z k. 337v-338, zeznania świadka W. K.- protokół rozprawy z dnia 07 maja 2015 r. 00:17:43-00:20:58 w zw. z k. 338, częściowo zeznania świadka R. M. k. 376v-379, zeznania świadka J. W. k. 423-426, zeznania świadka K. M.- protokół rozprawy z dnia 27 września 2016 r. 00:08:15-00:23:34 w zw. z k. 4556v-457, kserokopia pisma pozwanego k. 472-473, 474, kserokopia projektu wykonawczo warsztatowego k. 475-504)

W dniu 26 lutego 2014 r. powód Gmina B. w wyniku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego przeprowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego zawarła z (...) Budowlaną (...) umowę na dokończenie wykonania i oddania do użytku sali gimnastycznej wraz z zapleczem i infrastrukturą towarzyszącą przy Publicznym Gimnazjum w B., (dowód: kserokopia umowy nr (...) k. 159-171).

Ustalony w sprawie stan faktyczny w znacznej mierze jest niesporny i oparty na niekwestionowanym przez strony nieosobowym materiale dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy w postaci kserokopii umowy zawartej przez strony, kserokopii aneksu do umowy oraz pism sporządzonych i wymienionych między stronami. Sporna pozostaje jedynie ocena tego stanu. Obie strony przyznawały, że doszło do niewykonania zobowiązania przez pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. oraz, że skorzystały z przysługującego im uprawnienia do odstąpienia od umowy. Strony różniły się wyłącznie w kwestii przyczyn niewykonania zobowiązania przez pozwanego oraz oceny zasadności i skuteczności złożonych oświadczeń o odstąpieniu od umowy i prawa powoda do dochodzenia kary umownej. Sąd uznał wszystkie wyżej wymienione dokumenty za wiarygodne, bowiem ich wartości dowodowej nie kwestionowała żadna ze stron, a Sąd nie znalazł żadnych podstaw by czynić to z urzędu. Wobec tego Sąd uznał, że dokumenty urzędowe stanowią, w myśl art. 244 § 1 k.p.c., dowód tego, co zostało w nich w sposób urzędowy stwierdzone, a dokumenty prywatne, zgodnie z art. 245 k.p.c. stanowią dowód tego, że osoby, które je podpisały złożyły oświadczenia w nich zawarte. Sąd za wiarygodne uznał również zeznania świadków A. D., W. K., J. W., K. M., E. M. przesłuchanych w sprawie albowiem pozostają one w zgodzie z cytowanymi powyżej dokumentami. Sąd odmówił waloru wiarygodności tej części zeznań świadka R. M., która stoi w oczywistej sprzeczności z zeznaniami powołanych wyżej świadków oraz z rzeczowym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Sąd w szczególności nie dał wiary twierdzeniom świadka R. M., że Wójt Gminy B. i pozostali pracownicy ustnie wyrażali zgodę na umowę cesji ekspektatywy należności zawartą między pozwanym P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. i Business (...). Zarówno świadek K. M., jak i świadek A. D. kategorycznie zaprzeczyli, aby kiedykolwiek wyrażali zgodę na zawarcie umowy cesji ekspektatywy wierzytelności. Nadto znamiennym pozostaje, że pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. nie przedstawił żadnego dowodu na potwierdzenie wskazanej okoliczności, a zgodnie z zapisem umowy zawartej przez strony zmiana jej postanowień mogła nastąpić za zgodą obu stron wyrażoną na piśmie, pod rygorem nieważności. Sąd nie dał również wiary zapewnieniom świadka R. M., że w trakcie realizacji inwestycji wykonawca prowadził ją w sposób umożliwiający dotrzymanie terminu końcowego oraz że brak jest wpisów w dzienniku budowy o opóźnieniach w trakcie realizacji i pierwszy taki wpis pojawił się w dniu 25 października 2013 r. tj. na 3 dni przed złożeniem w Gminie B. oświadczenia wykonawcy o odstąpieniu od przedmiotowej umowy. Z dowodu w postaci dziennika budowy oraz z zeznań świadka W. K. jasno wynika, iż w dniach 05 czerwca 2013 r., 28 czerwca 2013 r., 18 lipca 2013 r., 25 października 2013 r. zwracał on uwagę na konieczność przyspieszenia prac budowalnych i zwiększenie zaangażowania mocy przerobowych w celu terminowego wykonania zadania. Znamienne w tym zakresie wydają się również zeznania świadka J. W., kierownika budowy od dnia 05 lipca 2013 r. do dnia 10 marca 2014 r., który w toku postępowania podał, że w czasie kiedy pełnił swoją funkcję było opóźnienie w realizacji budowy w stosunku do harmonogramu, że od sierpnia 2013 r. liczba pracowników pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. na terenie budowy zmalała i było to związane z opóźnieniami w dostawie materiałów na budowę i opóźnieniami w wypłatach dla pracowników pracujących na budowie oraz że według jego wiedzy P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. nie posiadała środków na dokończenie inwestycji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Roszczenie powoda Gminy B. jako w pełni zasadne zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Zgodnie z art. 353 § 1 kc zobowiązanie polega na tym, iż wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Stosunek zobowiązaniowy (zobowiązanie) będący źródłem obowiązku świadczenia może wynikać m. in. z umowy. Tak też było w niniejszej sprawie.

Strony w przedmiotowej sprawie łączyła zawarta w B. w dniu 10 sierpnia 2012 r. umowa nr (...), na podstawie której Gmina B. jako zamawiający, zleciła pozwanej P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. realizację budowy sali gimnastycznej z zapleczem i infrastrukturą towarzyszącą przy Publicznym Gimnazjum w B.. Prace budowlane miały być wykonane w oparciu o projekt techniczny oraz specyfikację istotnych warunków zamówienia, które dostarczył inwestor. Zadanie miało być zrealizowane w terminie do 30 czerwca 2014 r. Umowa nr (...) przewidywała wynagrodzenie ryczałtowe, którego wysokość ustalono na kwotę 2.847.621,03 zł brutto, czyli 2.315.139,05 zł netto.

Ponieważ bezspornym w niniejszej sprawie jest, że obie strony postępowania złożyły oświadczenia o odstąpieniu od umowy nr (...) zawartej w dniu 10 sierpnia 2012 r. rolą Sądu w pierwszej kolejności było dokonanie oceny czy oświadczenia te zostały złożone skutecznie, zgodnie z zapisami zawartej umowy, czy istotnie istniały wskazane przez strony okoliczności uzasadniające złożenie tych oświadczeń oraz którą ze stron postępowania okoliczności te obciążają. Prezes zarządu pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. R. M. w dniu 29 października 2013 r. złożył powodowi Gminie B. oświadczenie w przedmiocie odstąpienia od umowy nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. z winy zamawiającego, ze skutkiem na dzień 28 października 2013 r., wywodząc żądanie zapłaty kary umownej od powoda na rzecz wymienionego pozwanego. W uzasadnieniu swego pisma wymieniony wskazał, że zamawiający świadomie działał na szkodę wykonawcy przez blokowanie zgody na cesję ekspektatywy wierzytelności wynikających z rozliczenia umowy nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. zawartej w ramach realizacji inwestycji budowy sali gimnastycznej z zapleczem infrastrukturą przy Publicznym Gimnazjum w B. zawartej pomiędzy Przedsiębiorstwem Usługowo-Handlowo-Produkcyjnym (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G., a Business (...) w dniu 30 lipca 2013 r. Wykonawca-pozwany zawiadomił zamawiającego-powoda w dniu 30 lipca 2013 r. o dokonaniu cesji ekspektatywy wierzytelności na rzecz Business (...). Zamawiający zignorował to zawiadomienie pozostawiając je bez reakcji, po czym zwlekał z wydaniem zgody na dokonanie zajęcia komorniczego. Zdaniem pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. „nieterminowe wykonanie zobowiązania (art. 491 k.c.) wynikało wyłącznie przez dopuszczenie się przez zamawiającego zwłoki w wykonaniu zobowiązania”. Niemożliwość świadczenia umowy przez Wykonawcę w świetle art. 493 § 1 k.c. ma, w ocenie pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W., charakter obiektywny tj. sytuacji, w której objęte umową świadczenie umowy przez wykonawcę nie może być spełnione w ogóle, a świadczenie stało się niemożliwe z winy strony zobowiązanej - czyli zamawiającego. Strona pozwana podkreśliła, że na spotkaniu w dniu 17.10.2013 r. Wójt Gminy B. osobiście zachęcał wykonawcę do odstąpienia od umowy, twierdząc, że w zaistniałej sytuacji nie będzie możliwe dokonanie rozliczeń na rzecz wykonawcy, chyba, że wykonawca wystąpi z postępowaniem przeciwko komornikowi, a zajęcie wierzytelności zostanie zawieszone. Jednocześnie pozwany podniósł, że wykonawca nie pozostawał w zwłoce w stosunku do zamawiającego, albowiem wszelkie przesunięcia terminu nie wynikały z winy wykonawcy lecz zamawiającego przez świadome blokowanie finansowania inwestycji. Ponadto pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. zaznaczył, że wykonawca, zgodnie z zapisami §1 ust. 5 złożył pismem z dnia 07.06.2013 r. zaktualizowany harmonogram realizacji inwestycji uwzględniający zapisy § 9 ust. 5 tj. określający etapy i elementy robót ustalone zgodnie z w/w harmonogramem pozwalające na dokonanie rozliczenia na podstawie faktur częściowych. Zamawiający, pomimo znacznego upływu czasu nie dokonał zatwierdzenia w/w harmonogramu. Wykonawca wskazał, że jego zdaniem, działanie zamawiającego uniemożliwiło dokonanie rozliczeń częściowych jak i ewentualne naliczenie kar. Nadto strona pozwana wskazując na przyczyny złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy podała, że zamawiający odmawiając dokonania odbioru częściowego robót, w dniu 25 października 2013r pomimo zgłoszenia o gotowości odbioru robót wykonanych z ponad 7 dniowym terminem wyprzedzającym, oraz dokonaniu stosownego wpisu w dzienniku budowy na dzień 12 października 2013r, uniemożliwił dalszą realizację robót murowych dla zaplecza socjalnego, co stanowi poważne naruszenie podstawowych obowiązków zamawiającego tj. obowiązku odbiorowego zapisanego w §5 ust. 4 oraz zapłaty za roboty wykonane zgodnie z §5 ust. 5 w/w umowy. Jednocześnie wykonawca wskazał, że pomimo złożenia w lipcu 2013 r. projektu zamiennego konstrukcji stalowej hali sportowej, oraz uzgodnieniu projektu przez inspektora nadzoru na przełomie września / października 2013r, zamawiający w trybie §14 ust 7 w związku z §14 ust. 2 pkt. 7 i 8 nie wyraził stosownej zgody na zastosowanie zaproponowanych rozwiązań, warunkujących dalszą realizację prac.

Odnosząc się w kolejności do wskazanych wyżej okoliczności przede wszystkim podnieść należy, że zamawiający- powód nie był w żaden sposób zobowiązany do zmiany umowy z wykonawcą-pozwanym i wyrażenia zgody na cesję dokonaną przez wykonawcę. Strony w § 14 umowy konkretnie przewidziały i szczegółowo wymieniły w jakich przypadkach każda z nich może żądać zmiany postanowień umowy. Wskazanych przez pozwanego okoliczności uzasadniających zmianę nie da się w ocenie Sądu zakwalifikować do żadnej z wymienionych w § 14 przyczyn. Co istotne w § 14 ust. 7 strony przewidziały wprost, że wszystkie wymienione postanowienia stanowią katalog zmian, na które zamawiający może wyrazić zgodę, nie stanowią jednocześnie zobowiązania do wyrażenia takiej zgody. Z treści umowy (§ 12 ust. 5) jednoznacznie wynika także, że strony przewidziały, że wykonawca nie może zbyć praw ani przenosić na rzecz osób trzecich praw i wierzytelności powstałych w związku z realizacją niniejszej umowy. Warto zaznaczyć, że wzór umowy zawarty przez strony był załącznikiem do specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Strona pozwana Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowo-Produkcyjnym sp. z o.o. W. przed zawarciem umowy znała jej treść i nie zgłaszała do powoda Gminy B. żadnych pytań oraz zastrzeżeń w związku z jej zapisami. Skoro obie strony zgodziły się na taką treść umowy i zawarty w niej zakaz zbywania oraz przenoszenia na rzecz osób trzecich praw i wierzytelności powstałych w związku z realizacją niniejszej umowy, to strona pozwana nie mogła domagać się od drugiej strony zmiany jej zapisów, a następnie obciążać ją negatywnymi skutkami braku zgody na taką zmianę. Należy również krytycznie odnieść się do pozostałych twierdzeń zaprezentowanych przez pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W.. Wbrew jego sugestiom z materiału dowodowego sprawy bezspornie wynika, że zaktualizowany harmonogram rzeczowo-finansowy z dnia 07 czerwca 2013 r. został zaakceptowany przez Wójta Gminy B. i przekazany pismem z dnia 10 czerwca 2013 r. stronie pozwanej. Nie sposób na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego uznać za pozwanym P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W., że powód bezpodstawnie w dniu 25 października 2013 r. odmówił odbioru pewnego etapu robót budowlanych, co uniemożliwiło dalsze wykonywanie prac budowlanych. Z § 2 ust. 3 zawartej przez strony umowy jasno wynikało, że fakturowanie częściowe robót może przebiegać elementami zakończonymi robót, zgodnie z zatwierdzonym harmonogramem rzeczowo-finansowym. Tymczasem z zeznań świadków W. K., J. W., K. M., A. D. oraz z dokumentacji budowlanej zgromadzonej w sprawie w postaci wpisów w dzienniku budowy jednoznacznie wynika, że wykonawca nie zakończył następujących elementów robót: strop nad parterem-brak zakończenia wieńca obwodowego stropu oraz biegów i podestów schodowych parteru, ściany parteru zaplecza w części dotyczącej ściany kominowej oraz słupów w ścianach. Nie wykonanie wszystkich wymienionych prac powodowało, że zgodnie z powołanym wyżej § 2 ust. 3 umowy łączącej strony postępowania zamawiający nie mógł odebrać tych prac i dokonać zapłaty za nie. Także kolejny zarzut pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. dotyczący braku zgody powoda na zmianę konstrukcji stalowej dachu hali sportowej jako podstawy do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. okazał się chybiony. Potrzeba wprowadzenia projektu zamiennego konstrukcji stalowej dachu sali sportowej nie miała pierwszorzędnego znaczenia, w ocenie Sądu, w przedmiocie opóźnień i nie wykonania inwestycji pod nazwą Budowa sali gimnastycznej z zapleczem infrastrukturą towarzyszącą przy Publicznym Gimnazjum w B. przez P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W.. Ze zgromadzonych w sprawie dowodów wynika, że powód Gmina B. nie stwarzała żadnych utrudnień, jeżeli chodzi o zmianę konstrukcji dachu sali sportowej. Wykonany przez pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. w lipcu 2013 r. projekt zamienny konstrukcji dachu sali sportowej został uzgodniony przez inspektora nadzoru W. K., który działał w imieniu powoda. Taka adnotacja z podpisem w/w inspektora nadzoru inwestorskiego widnieje na stronie nr 1 projektu wykonawczo warsztatowego (patrz k. 475). Następnie pismem z dnia 07 sierpnia 2013 r. projekt wykonawczo warsztatowy konstrukcji dachu sali gimnastycznej w Gimnazjum Publicznym w B. został przekazany przez P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. do wiadomości Gminy B.. Co szczególnie istotne wraz z wymienionym projektem pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. przekazał powodowi Gminie B. pismo przewodnie, w którym podał, że „zgodnie z uzyskaniem akceptacji na zaproponowane zmiany zg. z pismem (...) r. przesyła do wiadomości Projekt wykonawczo warsztatowy konstrukcji dachu sali gimnastycznej w Gimnazjum Publicznym w B.” (patrz k. 474). Nie znajdują podstaw w materiale dowodowym sprawy twierdzenia R. M., pełniącego do 14 lutego 2014 r. funkcję prezesa zarządu pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W., że Wójt Gminy B. K. M. osobiście zachęcał wykonawcę do odstąpienia od umowy, przekonując że w zaistniałej sytuacji zajęcia komorniczego na rachunku pozwanego nie będzie możliwe dokonanie rozliczeń wykonawcy, chyba że wykonawca wystąpi z postępowaniem przeciwko komornikowi prowadzącemu egzekucję z postępowaniem i zajęcie wierzytelności zostanie zawieszone. Twierdzenie to w przekonaniu Sądu jest sprzeczne z zeznaniami świadków K. M., A. D., którzy zdecydowanie zaprzeczyli, aby taka sytuacja miała miejsce oraz z zasadami logiki i prawidłowego rozumowania. Zdaniem Sądu w interesie powoda Gminy B. było zachęcanie pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. do wykonania prac budowlanych zgodnie z ustalonym harmonogramem, w tym celu między innymi powód wzywał pozwanego do kontynuowania prac nawet wówczas, kiedy ten złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Przypomnieć trzeba, że na realizację projektu powód pozyskał dotację zewnętrzne i nieterminowe wykonanie zadania mogło spowodować utratę tych środków i konieczność jego wykonania jedynie przy uwzględnieniu własnych funduszy.

W oparciu o przytoczone okoliczności stwierdzić należy, że oświadczenie pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. o odstąpieniu od umowy było pozbawione podstaw, a tym samym nieskuteczne, co powodowało, że nawet po jego złożeniu umowa nr (...) r. z dnia 10 sierpnia 2012 r. nadal obowiązywała strony postępowania. Wskazane przez pozwanego okoliczności P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. uzasadniające złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy okazały się sprzeczne z ustalonym przez Sąd stanem faktycznym. W związku z powyższym strona powodowa miała prawo żądać od pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. kontynuowania prac budowlanych i wypełnienia wszystkich zobowiązań przyjętych na podstawie umowy. Taka ocena oświadczenia pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. o odstąpieniu od umowy powodowała, że za bezzasadną uznać należało odmowę drugiego z pozwanych (...) Spółka Akcyjna w Ł. wypłaty powodowi kwoty 284.762,10 zł. Przypomnieć w tym miejscu należy, że pozwany (...) S. A. w Ł. zawarła, zgodnie z warunkami przetargu, z pozwanym P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. umowę gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania kontraktu nr 998-A184197, na mocy której gwarant gwarantował na zasadach określonych w gwarancji zapłatę beneficjentowi należności do kwoty 284.762,10 zł. Gwarancja zabezpieczała roszczenia beneficjenta w stosunku do zobowiązanego z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy dotyczącej budowy sali gimnastycznej z zapleczem i infrastrukturą towarzyszącą przy Publicznym Gimnazjum w B.. Nieskuteczne odstąpienie od umowy przez pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W., nie ma żadnego znaczenia w kontekście obowiązków gwaranta wynikających z gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania kontraktu. Gwarant nieodwołalnie i bezwarunkowo zobowiązał się zabezpieczyć roszczenie beneficjenta w stosunku do zobowiązanego z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania kontraktu. Okolicznością bezsporną zaś jest, że pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. nie wykonał kontraktu objętego gwarancją. Reasumując zupełnie bezpodstawne było przyjęcie przez pozwanego (...) S. A. w Ł. w decyzji z dnia 15 stycznia 2014 r., że pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. skutecznie odstąpił od umowy z winy powoda.

Zgoła odmienienie Sąd Okręgowy w Sieradzu w oparciu o zgromadzone dowody potraktował oświadczenie strony powodowej Gminy B. o odstąpieniu od umowy nr (...). Bezspornie pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. z przyczyn leżących jedynie po jego stronie przerwał wykonywanie robót budowlanych i nie kontynuował ich pomimo wezwań ze strony powoda z dnia 29 października 2013 r., z dnia 21 listopada 2013 r. oraz ostrzeżenia, iż jeżeli nie przystąpi do realizacji umowy powód rozważy możliwość odstąpienia od umowy z winy pozwanego. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. od samego początku wykonywania inwestycji miał opóźnienia w realizacji. Podnieść trzeba, że w dniu 10 sierpnia 2012 r. powód przekazał pozwanemu Przedsiębiorstwu Usługowo-Handlowo-Produkcyjnym (...) Sp. z o.o. plac budowy. Do pierwszych prac budowlanych polegających na wytyczeniu osi sali gimnastycznej pracownicy pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. przystąpili dopiero w dniu 10 października 2012 r. Na konieczność przyspieszenia prac budowalnych i zwiększenie zaangażowania mocy przerobowych w celu terminowego wykonania zadania kilkukrotnie w Dzienniku Budowy uwagę w dniach 05 czerwca 2013 r., 28 czerwca 2013 r., 18 lipca 2013 r., 25 października 2013 r. zwracał inspektor nadzoru inwestorskiego W. K.. Tym samym stwierdzić należy, iż nie ma racji świadek R. M., pełniący do 14 lutego 2014 r. funkcję prezesa zarządu pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W., dowodząc że w trakcie realizacji inwestycji wykonawca prowadził ją w sposób umożliwiający dotrzymanie terminu końcowego oraz że brak jest wpisów w dzienniku budowy o opóźnieniach w trakcie realizacji i pierwszy taki wpis pojawił się w dniu 25 października 2013 r. tj. na 3 dni przed złożeniem w Gminie B. oświadczenia wykonawcy o odstąpieniu od przedmiotowej umowy. Znamienne w tym zakresie wydają się również zeznania świadka J. W., pracownika pozwanego będącego kierownikiem budowy od dnia 05 lipca 2013 r. do dnia 10 marca 2014 r., który w toku postępowania podał, że w czasie kiedy pełnił funkcję było opóźnienie w realizacji budowy w stosunku do harmonogramu, że od sierpnia 2013 r. liczba pracowników pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. na terenie budowy zmalała i było to związane z opóźnieniami w dostawie materiałów na budowę i opóźnieniami w wypłatach dla pracowników pracujących na budowie oraz że według jego wiedzy P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. nie posiadała środków na dokończenie inwestycji. Przypomnieć w tym miejscu należy, że § 11 ust. 1 pkt. 4 i 5 umowny nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. zawartej przez powoda Gminę B. oraz pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. zamawiającemu przysługuje prawo do odstąpienia od umowy, jeżeli wykonawca nie rozpoczął roboty budowlanej bez uzasadnionych przyczyn oraz nie kontynuuje ich pomimo wezwania zamawiającego złożonego na piśmie, a także w przypadku gdy wykonawca realizuje roboty przewidziane niniejszą umową w sposób niezgodny z niniejszą umową, dokumentacją projektową, specyfikacjami technicznymi lub wskazaniami zamawiającego. Ponieważ na podstawie powołanych wyżej dowodów i ustalonych w oparciu o nie okoliczności bezspornym jest, że pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. przerwał wykonywanie robót i nie kontynuował ich pomimo wezwań ze strony powoda, Gmina B. miała prawo odstąpić od przedmiotowej umowy i z tego prawa skutecznie skorzystała. Ponieważ odstąpienie od umowy przez powoda nastąpiło z winy pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W., powód był uprawniony do obciążenie wymienionego pozwanego karą umowną zgodnie z § 12 ust. 4 zawartej umowy, który stanowił, że za odstąpienie od umowy z przyczyn zależnych od wykonawcy zapłaci on karę umowną w wysokości 10,0 % wynagrodzenia brutto określonego w § 9 ust 1 umowy. Z uwagi na fakt, iż pomimo wezwania pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. nie zapłacił powodowi kary umownej w związku z powyższym miał on prawo wezwać drugiego pozwanego (...) S.A. w Ł. do zapłaty kwoty 284.762,10 złotych celem pokrycia roszczeń powoda z tytułu kary umownej. Przedmiotowa kwota jest należna powodowi- beneficjentowi z tytułu gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania kontraktu nr 998-A184197 z dnia 09 sierpnia 2012 r. w której gwarant gwarantował nieodwołalnie i bezwarunkowo na zasadach określonych w gwarancji zapłatę beneficjentowi należności do kwoty 284.762,10 zł. Okolicznością bezsporną jest, że pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. nie wykonał kontraktu objętego gwarancją na skutek okoliczności za które sam ponosi odpowiedzialność.

Przypomnieć w tym miejscu należy, iż możliwość zastrzeżenia w umowie kary umownej za szkodę wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wynika z art. 483 § 1 kc. Zgodnie zaś z art. 484 § 1 kc w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Kara umowna, wbrew swojej nazwie, nie stanowi kary sensu stricto, jest bowiem zastrzeżoną przez strony umowy sankcją cywilnoprawną, ustalaną na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Zastrzeżenie kary umownej zależy wyłącznie od woli stron umowy. Strony mogą zatem zastrzec karę umowną, ale nie muszą tego czynić. Jeżeli zastrzegają w umowie tę karę, wówczas uczynienie zadość temu zobowiązaniu następuje najczęściej poprzez zapłatę określonej sumy pieniędzy. Na ogół wysokość kary umownej określa się procentowo w odniesieniu do wartości świadczenia lub świadczenia zaległego bądź też według konkretnej stawki pomnożonej przez dni opóźnienia. Można uznać, iż kara umowna jest swoistym odszkodowaniem, a to dlatego, iż zgodnie z art. 483 kc ma ona na celu „naprawienie szkody”. Kara umowna pełni ponadto rolę stymulacyjną i represyjną. Klauzula umowna, zobowiązująca jedną ze stron do zapłaty określonej kwoty, w przypadku zaistnienia określonych okoliczności, zdejmuje z wierzyciela obowiązek udowodnienia rozmiarów faktycznej szkody. Stanowi to dodatkowy czynnik mobilizujący dłużnika do wykonania zobowiązania. Jeżeli w umowie strony zastrzegły obowiązek zapłaty kary umownej na wypadek zwłoki w wykonaniu zobowiązania, w przypadku spóźnienia się dłużnika ze spełnieniem świadczenia wierzycielowi przysługuje prawo żądania zapłaty kary umownej z tytułu zwłoki. W tym zatem przypadku podstawą żądania kary umownej będzie sam fakt popadnięcia dłużnika w zwłokę.

Odpowiedzialność z tytułu kary umownej jest odpowiedzialnością kontraktową, czyli odpowiedzialnością za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wynikającego z umowy (kontraktu). Dlatego dłużnik zobowiązany do zapłaty kary umownej może się bronić stwierdzeniem, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1968 r., sygn. II CR 419/67).

Mając na uwadze cały zebrany w sprawie materiał dowodowy oraz zaprezentowane wyżej argumenty Sąd doszedł do przekonania, że do odstąpienia od umowy doszło z przyczyn leżących po stronie pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W.. To bowiem wykonawca dopuścił się daleko idących zaniedbań w realizacji budowy, a następnie przerwał wykonywanie robót i nie kontynuował ich pomimo wezwań ze strony powoda. Powyższe z kolei, w ocenie Sądu, nie pozostawia wątpliwości, iż naliczenie przez stronę powodową, zgodnie z § 12 ust. 4 umowy łączącej strony, kary umownej było w pełni uzasadnione.

Odpowiadając z kolei na twierdzenia pozwanego, jakoby zaistnienie szkody było niezbędną przesłanką do naliczenia kary umownej, należy wskazać, że w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego, zapoczątkowanym uchwałą składu 7 sędziów z dnia 6 listopada 2003 r., III CZP 61/03 (opubl. w OSNC 2004/5/69), jednolicie prezentowany jest pogląd odmienny, który uniezależnia powstanie roszczenia o zapłatę kary umownej od okoliczności powstania po stronie wierzyciela szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (por. chociażby wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 kwietnia 2010 r., IV CSK 494/09, LEX nr 653773; z dnia 11 stycznia 2007 r., II CSK 400/06, LEX m 610076).

Odnosząc się do podniesionego przez pełnomocnika pozwanej zarzutu miarkowania kary umownej podnieść należy, że norma dopuszczająca sądową redukcję kary umownej upoważnia sąd do wydania konstytutywnego orzeczenia, kształtującego stosunek zobowiązaniowy stanowi wyjątek i musi znajdować wyraźną podstawę normatywną. Wynika to z istoty zobowiązań umownych, gdy koncepcji autonomii woli nie odpowiada założenie, że sąd może kształtować treść zobowiązania, chociaż winny to czynić same strony w ramach ochrony swoich interesów umownych. Uwzględniając charakter kary umownej jako odszkodowania umownego i możliwość zastrzeżenia, z różnych zresztą przyczyn kary, której wysokość jest sprzeczna (z punktu widzenia obiektywnego) z poczuciem słuszności, uzasadnione jest funkcjonowanie, jako zasady, że jedynie strony są władne kształtować stosunek umowny obligacyjny między sobą. Wyjątkowy zatem charakter instytucji miarkowania kary umownej nakazuje restrykcyjną wykładnię przesłanek redukcji. Podstawową zasadą jest bowiem związanie stron wysokością kary ustaloną w umowie, gdy reguła ta ma znaczenie ogólne, jako konsekwencja zasady pacta sunt servanda. Artykuł 484 § 2 k.c. przewiduje możliwość zmniejszenia wysokości kary umownej. Możliwe będzie to w razie wystąpienia jednej z dwóch przesłanek redukcji: gdy zobowiązanie, z którym powiązana jest kara, zostanie w znacznej części wykonane lub gdy kara umowna będzie rażąco wygórowana. Wskazane przesłanki redukcji kary umownej są równorzędne i rozłączne; wystąpienie jednej z nich umożliwia sądowe miarkowanie kary umownej. Jeżeli przesłanki te wystąpią równocześnie, zmniejszenie kary umownej winno uwzględniać obie przyczyny redukcji, co w konsekwencji najczęściej zwiększy obniżenie kary umownej. Miarkowanie kary umownej ma przeciwdziałać dużym dysproporcjom między wysokością zastrzeżonej kary a godnym ochrony interesem wierzyciela. Kara umowna, podobnie jak odszkodowanie, którego jest surogatem, nie może prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia uprawnionego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2008 r., V ACa 483/08, LEX nr 491137). Podstawową funkcją kary umownej jest funkcja stymulująca wykonanie zobowiązania, funkcja represyjna w postaci sankcji za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy oraz funkcja kompensacyjna, polegająca na naprawieniu szkody, jeśli wierzyciel ją poniósł, bez konieczności precyzyjnego wyliczania jej wysokości, co znakomicie ułatwia realizację dochodzonego uprawnienia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2006 r., I CSK 259/06, LEX nr 398369). Wykonanie zobowiązania „w znacznej części" oznacza zaspokojenie w istotnym zakresie interesu wierzyciela, ocena wykonania zobowiązania w znacznej części może zostać także przeprowadzona w oparciu o kryterium wartości tego zobowiązania (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 grudnia 2007 r., VI ACa 1054/2007). Dokonując oceny, czy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, przesądzające znaczenie ma jedynie porównanie stopnia wykonania tego elementu świadczenia, z którym powiązano karę umowną. Uznaje się również, że istnieją podstawy do miarkowania kar umownych w oparciu o stwierdzenie, iż zobowiązanie zostało wykonane w znacznej części, jeżeli pomimo niesporządzenia odbioru końcowego zadania inwestycyjnego dokumenty odbiorowe, w tym protokoły odbiorów branżowych, zostały przekazane zamawiającemu, a budynek został w całości zasiedlony (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 stycznia 2008 r., VI ACa 740/2007). Z kolei z przesłanką „rażąco wygórowanej kary" możemy mieć do czynienia zawsze wtedy, gdy w świetle oceny określonego stanu faktycznego można mówić o tym, że kara umowna w zastrzeżonej wysokości jawić się będzie jako nieadekwatna (zob. wyrok SA w Katowicach z dnia 17 grudnia 2008 r., V ACa 483/08, LEX nr 491137). Przy czym zastrzeżona przez strony nadmierna wysokość kary musi być jednoznaczna i ewidentna, istotna i dostrzegalna przez każdego obserwatora – by z perspektywy wykładni językowej móc przyjąć, że jest ona „rażąca". Ustawodawca, posługując się w art. 484 § 2 k.c. celowo abstrakcyjnym i niedookreślonym pojęciem „rażąco wygórowanej" kary umownej oraz nie wskazując jednoznacznie kryteriów, które rozstrzygałyby o nadmiernej wysokości kary umownej i nie podając również hierarchii takich kryteriów – chciał w ten sposób zapewnić możliwość elastycznego stosowania instytucji miarkowania kary umownej, opierającej się w dużym stopniu na uznaniu sędziowskim, uwzględniającym konkretne okoliczności sprawy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2006 r., I CSK 259/06, LEX nr 398369; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2006 r., V CSK 55/06, LEX nr 200875). Judykatura stworzyła swoisty katalog mierników oceny wysokości kar umownych. Przyjmuje się, że miarkowanie kary mogą uzasadniać między innymi: rażąca dysproporcja pomiędzy poniesioną szkodą w wysokością należnej kary umownej bądź brak szkody, czy wartość wykonanego z opóźnieniem zobowiązania do wysokości należnej kary umownej (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 11.10.2007, IV CSK 181/07, czy z 20.05.1098, I CR 229/80). Dopuszczalne jest też uwzględnianie stosunku między wysokością kary umownej a wartością wykonanego z opóźnieniem zobowiązania jako miernika oceny wysokości kary umownej. Jeżeli kara umowna jest równa bądź zbliżona do wartości zobowiązania, można ją uznać za rażąco wygórowaną (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 23.05.2013, IV CSK 644/12, czy z 13.02.2014, V CSK 45/13).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że na podstawie zgromadzonych dowodów nie sposób uznać, aby zobowiązanie, z którym powiązana jest kara umowna, zostało w znacznej części wykonane. Strona powodowa określiła, iż zakres prac wykonanych przez pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. na dzień 28 października 2013 r. tj. dzień złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy a tym samym dzień zakończenia prac budowlanych wynosił około 14 % całości zobowiązania. Z kolei świadek J. W., będący kierownikiem budowy i tym samym pracownikiem pozwanego, określił zakres prac budowlanych wykonanych przez pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. na dzień złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy na około 30 % całości zobowiązania. Bez względu na to, która z wymienionych wersji jest bliższa rzeczywistemu zakresowi prac wykonanych przez P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. stwierdzić należy , na podstawie przywołanych wartości , że z całą pewnością nie można uznać, aby zobowiązanie pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. wynikające z umowy nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. było wykonane w znacznej części.

Odnosząc się do drugiej okoliczności umożliwiającej miarkowanie kary umownej Sąd doszedł do przekonania, że pozwany nie wykazał, aby naliczona przez powoda kara umowna była rażąco wygórowana. W pierwszej kolejności należy wskazać, że ponad wszelką wątpliwość, pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. ze swej winy nie wykonał w zakreślonym terminie zobowiązania, wynikającego z łączącej strony umowy, co skutkowało naliczeniem przez powoda określonej przez strony kar umownej. Ustalona w § 12 ust. 4 umowy wysokość kary umownej wynosząca 10% wartości umowy brutto biorąc pod uwagę stanowisko judykatury z całą pewnością nie jest rażąco wygórowana.

Na uwzględnienie nie może również zasługiwać, podnoszony przez stronę pozwaną argument, że powód w wyniku wypowiedzenia umowy nie poniósł żadnej szkody. W ocenie Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy postępowanie pozwanej uniemożliwia skorzystanie z dobrodziejstwa miarkowania kary nawet przy założeniu, że powód nie poniósł szkody, do przyjęcia czego nie ma zresztą podstaw, gdyż jak wyjaśniła świadek A. D., będąca kierownikiem infrastruktury technicznej w Urzędzie Gminy w B., Gmina poniosła szkodę w wysokości ok. 500.000 zł i na tę kwotę składają się koszty nowego przetargu, koszty związane z przygotowaniem rozliczenia robót wykonanych przez pozwanego P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W., koszty nowych kosztorysów. Nadto nowy wykonawca miał mniej czasu na wykonanie pracy, co miało istotny wpływ na cenę. Niezależnie od powyższych rozważań należy wskazać, że zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2004 r., sygn. akt IIICK 103/03, LEX 574547) i choć wysokość szkody może stanowić jedno z kryteriów miarkowania kar umownych, to w ocenie Sądu, pozwany nie wykazał w niniejszej sprawie istnienia jakichkolwiek okoliczności uzasadniających zastosowanie sędziowskiego prawa miarkowania kar. Wskazać przy tym należy, że miarkując karę umowną Sąd musi uwzględnić powyższe okoliczności, jak również baczyć na fakt, że miarkowanie osłabia skutek stymulacyjno-represyjny oraz kompensacyjny kary umownej, a nadto redukcja stanowi modyfikację treści zobowiązania określonego w umowie. Ewentualne miarkowanie winno mieć więc miejsce li tylko wówczas, gdy prima facie wysokość naliczonej przez stronę kary umownej cechuje rażąca nieodpowiedniość (por. cytowany wyrok SA w Łodzi; wyrok SA w Łodzi z dnia 7 lutego 2013 roku, I ACa 1107/12, LEX nr 1311974). Takiej nieodpowiedniości Sąd jednak nie stwierdził na gruncie przedmiotowej sprawy. Kończąc rozważania w powyższym zakresie podniesienia wymaga okoliczność, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, w pełni podzielanym przez Sąd Okręgowy orzekający w przedmiotowej sprawie, dłużnik zgłaszający żądanie miarkowania kary umownej winien przynajmniej wskazać, że jego zdaniem kara ta jest za wysoka i wyjaśnić dlaczego. Zgodnie bowiem z treścią art. 6 k.c. w zw. z art. 484 § 2 k.c. dłużnika obciąża obowiązek udowodnienia okoliczności, które uzasadniają miarkowanie kary umownej, a zgodnie z art. 232 k.p.c. obowiązany jest on wskazać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzi skutki prawne. Innymi słowy na dłużniku ciąży obowiązek wskazania i udowodnienia podstawy faktycznej takiego żądania, a więc przynajmniej jednej z przesłanek z art. 484 § 2 k.c., uzasadniającej miarkowanie kary (por. m.in. wyrok SN z dnia 13 czerwca 2013 roku, V CSK 375/12, LEX nr 1360347). Na gruncie niniejszej sprawy powinności tej dłużnik jednak nie dopełnił.

Z powyższych względów Sąd uwzględnił powództwo i zasądził od pozwanych Przedsiębiorstwa Usługowo-Handlowo-Produkcyjnego (...) Spółka z o.o. z siedzibą w (...) S.A. z siedzibą w Ł. in solidum na rzecz powoda Gminy B. kwotę 284.762,10 zł.

Solidarność nieprawidłowa ( in solidum) jest to konstrukcja prawna zbliżona do odpowiedzialności dłużników solidarnych. Polega ona na tym, że wierzyciel może domagać się spełnienia tego samego świadczenia przez kilku dłużników, którzy ponoszą wobec niego odpowiedzialność na podstawie różnych stosunków prawnych. Zaznaczyć jednak należy, ze spełnienie świadczenia przez jednego z dłużników zwalania pozostałych, przy czym aż do zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy pozostają zobowiązania. I tak w niniejszej sprawie pozwany P.U.H.P. (...) Sp. z o.o. w W. odpowiada w stosunku do powoda Gminy B. za niewykonanie zobowiązania wynikającego z umowy nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r., zaś pozwany (...) S.A. w Ł. odpowiada w stosunku do powoda na podstawie umowy gwarancji ubezpieczeniowej należytego wykonania kontraktu nr 998-A184197 z dnia 09 sierpnia 2012 r.

Sąd zasądził odsetki ustawowe zgodnie z żądaniem pozwu na podstawie art. 481 k.p.c. Zgodnie z powołanym przepisem jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Od daty wytoczenia powództwa 28 kwietnia 2014 r. pozwani Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowo-Produkcyjnego (...) Spółka z o.o. z siedzibą w (...) S.A. z siedzibą w Ł. wiedzieli o żądaniu powoda, ale konsekwentnie wnosili o jego oddalenie tym samym pozostawali w zwłoce ze spełnieniem świadczenia, zwłaszcza, że na długo przed wniesieniem pozwu obaj pozwani byli wzywani do zapłaty w tej mierze.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu, w tym kosztach zastępstwa procesowego, zapadło na podstawie art. 98 § 1 i § 3 kpc oraz art. 99 kpc, w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r., nr 90, poz. 594) oraz Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.2013.490 j.t.), przy zastosowaniu zasady odpowiedzialności za wynik procesu, który pozwani Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowo-Produkcyjnego (...) Spółka z o.o. z siedzibą w (...) S.A. z siedzibą w Ł. przegrali. I tak Sąd zasądził od Przedsiębiorstwa Usługowo-Handlowo-Produkcyjnego (...) Spółka z o.o. z siedzibą w (...) S.A. z siedzibą w Ł. in solidum na rzecz powoda Gminy B. kwotę 21.439 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7.200 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.