Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 19 października 2016 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Paulina Wawrzynkiewicz

Sędziowie SO Małgorzata Truskolaska - Żuczek

SO Beata Błaszczyk (spr.)

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

w dniu 19 października 2016 roku w Warszawie

sprawy z wniosku A. P. (1), A. P. (2) i J. P.

z udziałem S. Ś. i Z. Ś.

o wpis hipoteki przymusowej w księdze wieczystej Kw. (...)

na skutek apelacji Z. Ś.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim

z dnia 31 marca 2016 roku, Dz. Kw. nr 804/16

p o s t a n a w i a:

oddalić apelację.

Małgorzata Truskolaska - Żuczek Paulina Wawrzynkiewicz Beata Błaszczyk

Sygn. akt IV Ca 1543/16

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 04 stycznia 2016 roku, Dz. Kw. nr 2/16, J. P., A. P. (2) i A. P. (1) żądali dokonania w księdze wieczystej Kw. (...) wpisu współwłasności na rzecz S. Ś. i Z. Ś. w udziałach po 1/2 części, w miejsce S. Ś. i Z. Ś. jako właścicieli na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej oraz wpisu hipoteki przymusowej do kwoty 361.423,38 zł, na swoją rzecz, na udziale S. Ś. wynoszącym 1/2 część nieruchomości.

Jako podstawę wpisu, dołączyli do wniosku wyrok Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 27 czerwca 2012 roku, sygn. akt III RC 13/12 (złożony do akt księgi wieczystej Kw. (...)) oraz nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydany przez Sąd Okręgowy w Bielsku - Białej w dniu 11 sierpnia 2009 roku, sygn. akt V GNc 113/09, opatrzony klauzulą wykonalności, nadaną postanowieniem tego Sądu z dnia 29 grudnia 2011 roku, sygn. akt I Co 119/11 wraz z postanowieniem tego Sądu z dnia 28 lutego 2013 roku w przedmiocie wydania dalszego tytułu wykonawczego, w celu wpisania hipoteki przymusowej na udziale S. Ś. w nieruchomości objętej księgą wieczystą Kw. (...).

Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Nowym Dworze Mazowieckim uwzględnił wniosek i w dniu 26 stycznia 2016 roku dokonał wpisu zgodnego z jego żądaniami.

Powyższe orzeczenie zaskarżyli uczestnicy postępowania - S. Ś. i Z. Ś., żądając zmiany dokonanego wpisu poprzez jego wykreślenie oraz zasądzenia „od uczestników na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania skargowego”.

Sąd Rejonowy, rozpoznając sprawę na skutek złożonej skargi, utrzymał w mocy zaskarżone wpisy w dziale II i w dziale IV księgi wieczystej Kw. (...).

W uzasadnieniu postanowienia wskazał, że z dniem uprawomocnienia się wyroku z dnia 27 czerwca 2012 roku, sygn. akt III RC 13/12, ustanawiającego rozdzielność majątkową między Z. Ś. i S. Ś., ich majątek objęty jest współwłasnością ułamkową z domniemaniem, że im obojgu przysługują w nim równe udziały po 1/2 części.

Domniemanie o równości udziałów w majątku małżonków, wynikające z art. 43 § 1 k.r.o., nie zostało obalone.

Nie budził też wątpliwości Sądu I instancji wpis hipoteki przymusowej na udziale należącym do S. Ś., dokonany na podstawie tytułu wykonawczego, stosownie do art. 109 u.k.w.h.

Postanowienie zaskarżyła apelacją Z. Ś., wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania lub o jego zmianę przez uchylenie wpisu i oddalenie wniosku. Apelująca zarzuciła orzeczeniu naruszenie art. 31 ust. 2 i art. 32 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (u.k.w.h.) oraz art. 566 i 567 k.p.c. przez przyjęcie, że podstawą wpisu zmiany wspólności majątkowej małżeńskiej na współwłasność po 1/2 części jest domniemanie wynikające z art. 43 § 1 k.r.o. oraz art.109 ust. 1 u.k.w.h. przez błędne przyjęcie, że wierzyciel może żądać zaskarżonego wpisu hipoteki przymusowej, na udziale uczestniczki, mimo braku podziału majątku wspólnego.

W odpowiedzi na apelację, wnioskodawcy wnosili o jej oddalenie i zasądzenie „od Wnioskodawcy na rzecz uczestników kosztów procesu za postępowanie apelacyjne w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm prawem przepisanych”.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelację nie jest zasadna.

Prawidłowym jest stwierdzenie Sądu Rejonowego, że art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., zakreślając kognicję sądu wieczystoksięgowego, nakazuje badanie treści i formy wniosku, dołączonych

do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej.

W praktyce oznacza to sprawdzenie, czy wniosek został złożony przez osobę legitymowaną do jego wniesienia, czy okoliczności w nim przytoczone mogą być podstawą dokonania żądanego wpisu oraz czy odpowiada on wymaganiom formalnym.

Przepis ten określa jednocześnie zakres rozważań sądu odwoławczego, przy rozpoznawaniu apelacji. Stanowisko to jest ugruntowane w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego (m. in. postanowienia z dni: 04 grudnia 2008 r., I CSK 207/08, Lex 560501; 16 stycznia 2009 r., III CSK 239/08, Lex 523685; 17 stycznia 2013 r., III CSK 81/12, Lex 1288672). Kontrola zaskarżonego orzeczenia (wpisu lub jego odmowy), dokonywana przez sąd drugiej instancji na skutek wniesionej apelacji, powinna być zatem ograniczona tylko do tego, czy w świetle dokumentów załączonych do wniosku i którymi dysponował sąd pierwszej instancji, była podstawa do dokonania bądź odmowy wpisu, zgodnie z wnioskiem o wpis (postanowienie SN z dnia 31 stycznia 2014 r., II CSK 225/13, Lex 1460722).

Podkreślenia wymaga, iż kognicja sądu rozpoznającego wniosek wieczystoksięgowy, choć ograniczona, nie ma charakteru wyłącznie formalnego, gdyż mieści w sobie również konieczność oceny, czy dokumenty dołączone do wniosku stanowią uzasadnioną podstawę wpisu. W konsekwencji sąd jest obowiązany analizować czynność materialną stanowiącą podstawę wpisu nie tylko pod względem formalnoprawnym, lecz także pod względem jej skuteczności materialnej. Powinien zatem zbadać, czy czynność ta uzasadnia powstanie, zmianę lub wygaśnięcie prawa, które ma być wpisane do księgi wieczystej lub z niej wykreślone oraz czy prawo, które ma być wpisane, zostało ważnie ustanowione. Trzeba jednak wskazać, że podstawę tej oceny stanowić mogą wyłącznie ustalenia dokonane na podstawie treści wniosku, treści dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej. W postępowaniu wieczystoksięgowym sąd nie może bowiem prowadzić postępowania dowodowego, wykraczającego poza granice, które zostały zakreślone w art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., ani uwzględniać dalszych okoliczności niewynikających z wskazanych w tym przepisie dowodów (liczne postanowienia Sądu Najwyższego, m. in. z dnia 20 lutego 2003 r., II CKN 1237/00, Lex 109418).

Zdaniem Sądu Okręgowego, niezrozumiałe są zarzuty apelacji, odnoszące się do naruszenia art. 31 ust. 2 u.k.w.h. ( nota bene zacytowanego sprzecznie z właściwym brzmieniem przepisu), określającego przecież dokumenty będące podstawą do usunięcia niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, jak również uchybienia art. 32 ust. 2 u.k.w.h., który dotyczy dokumentów niezbędnych do wpisu prawa osobistego lub roszczenia.

Niewytłumaczalnym jest także wytykanie naruszenia art. 566 k.p.c., ustalającego wszakże właściwość miejscową sądu w sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, czy art. 567 k.p.c., będącego podstawą do rozstrzygania w przedmiocie ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym.

Oprócz tego błędnym jest wskazywanie na obowiązek dokonania przez sąd wpisu ostrzeżenia o niezgodności stanu prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym - stosownie do art. 57 u.k.w.h., bowiem przepis ten został uchylony ponad 15 lat temu - na mocy ustawy z dnia 11 maja 2001 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy - Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 63, poz. 635).

Po dokonaniu obligatoryjnej analizy, wynikającej z powołanego art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż słuszne jest uznanie Sądu I instancji, że prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 27 czerwca 2012 roku, sygn. akt III RC 13/12, ustanawiający rozdzielność majątkową pomiędzy S. Ś. i Z. Ś. stanowi podstawę wpisu współwłasności nieruchomości, w udziałach po 1/2 części na rzecz każdego z nich.

Udziały w majątku objętym wcześniej wspólnością majątkową małżeńską powstają w momencie ustania tej wspólności, w tym poprzez ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej, a wielkość tych udziałów jest równa. Jest tak, niezależnie od tego, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1996 r., II CKU 10/96).

Wbrew stanowisku apelującej, art. 43 k.r.o. nie stwarza jedynie domniemania równych udziałów małżonków w majątku wspólnym, lecz wyraźnie stwierdza, jak z mocy samego prawa kształtują się stosunki pomiędzy małżonkami w tym zakresie.

Wprawdzie do czasu podziału majątku wspólnego, każdemu z małżonków przysługuje uprawnienie do zgłoszenia żądania ustalenia nierównych udziałów w tym majątku (art. 43 § 2 k.r.o.), jednak skutek w postaci ustalenia, że udziały małżonków nie są równe, wymaga konstytutywnego orzeczenia sądu. Do chwili jego uprawomocnienia się należy przyjmować, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Stanowisko tego rodzaju znajduje oparcie w poglądzie Sądu Najwyższego, prezentowanym w uchwale z dnia 17 kwietnia 2015 roku, III CZP 9/15 (Lex 1665896).

Powyższe argumenty prowadzą do przekonania, że wnioskodawcy mogli skutecznie domagać się wpisu współwłasności na rzecz S. Ś. i Z. Ś., w udziałach wynoszących 1/2 część nieruchomości.

Rozważając kwestię wpisu hipoteki przymusowej, ustanowionej na udziale S. Ś., Sąd Okręgowy stwierdził, że jest on również w pełni uzasadniony.

Nie jest kwestionowanym, że J. P., A. P. (2) i A. P. (1), dysponując tytułem wykonawczym w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, wydanego przez Sąd Okręgowy w Bielsku - Białej w dniu 11 sierpnia 2009 roku, sygn. akt V GNc 113/09, opatrzonego klauzulą wykonalności, nadaną postanowieniem tego Sądu z dnia 29 grudnia 2011 roku, sygn. akt I Co 119/11 wraz z postanowieniem tego Sądu z dnia 28 lutego 2013 roku, stwierdzającym ich wierzytelność, mogli skutecznie domagać się wnioskowanego wpisu hipoteki przymusowej w księdze wieczystej (art. 109 ust. 1 u.k.w.h.)

W przypadku, gdy z dokumentu stanowiącego podstawę wpisu hipoteki przymusowej nie wynika wysokość sumy hipotecznej, wierzyciel może sam ją oznaczyć, jednakże do wysokości ustalonej na podstawie z art. 110 ¹ u.k.w.h. Powołana norma jednoznacznie przesądza, że suma hipoteki nie może przewyższać więcej niż o połowę zabezpieczonej wierzytelności wraz z roszczeniami o świadczenia uboczne, określonymi dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki na dzień złożenia wniosku o wpis hipoteki.

Biorąc powyższe pod uwagę, należy wskazać, że wnioskodawcy byli uprawnieni do żądania wpisu hipoteki przymusowej w łącznej kwocie 362.035,47 złotych. Wynika ona z poniższego, arytmetycznego wyliczenia: 117.124,00 złotych (należność główna) + 119.151,98 złotych (odsetki od 30.09.2006 r. do dnia złożenia wniosku, to jest 04.01.2016 r.) + 5.081,00 złotych (koszty procesu) = 241.356,98 złotych x 150%.

Ze względu jednak na treść żądania wniosku, wytyczającą ramy orzekania, poza które sąd nie może wychodzić (art. 321 k.p.c.,), Sąd Okręgowy przyjął prawidłowość wpisu hipoteki w kwocie wskazanej przez wnioskodawców, to jest 361.423,38 złotych.

Z przedstawionych powodów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Małgorzata Truskolaska - Żuczek Paulina Wawrzynkiewicz Beata Błaszczyk