Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny-Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 października 2016 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. Ś.

przeciwko(...) W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 25 listopada 2014 r., sygn. akt II C 1070/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki M. Ś. na rzecz pozwanego (...) W. kwotę 1.200 (tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

SSR Tomasz Niewiadomski SSO Katarzyna Parczewska SSO Maja Smoderek

Sygn. akt XXVII Ca 1450/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12 grudnia 2012 roku, skierowanym do Sądu Rejonowego dla miasta stołecznego Warszawy, powódka M. Ś. wniosła o zasądzenie od pozwanego - (...) W., kwoty 45.402 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. W uzasadnieniu powódka wskazała, że pozwany nie dostarczył na czas lokalu socjalnego osobom zajmującym lokal nr (...) przy ul. (...) w W. - będący jej własnością. W efekcie nie mogła ona wynajmować w/w lokalu przez 47 miesięcy, tj. od dnia 1 lutego 2008 roku. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą II C 1070/13.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia za okres do końca grudnia 2009 roku. Zajmując stanowisko pierwszy raz pozwany wskazał, że nie kwestionuje wysokości i zasadności żądania. Na rozprawie w dniu 18 listopada 2014 roku wniósł natomiast o oddalenie powództwa z uwagi na to, że świadczenie jest nienależne i podniósł, że wydaje się, iż kwota żądania nie została jednoznacznie określona.

Wyrokiem z dnia 25 listopada 2014 roku Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie w pkt. 1 zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 34.776 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 12 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty. W pkt. 2 oddalił powództwo w pozostałym zakresie, natomiast w pkt. 3 zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3.029,41 złotych tytułem stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu ( wyrok k. 76). U podstaw powyższego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

M. Ś. jest właścicielką budynku stanowiącego odrębną nieruchomość położonego w W. przy ul. (...). W dniu 23 stycznia 2008 roku, na skutek pozwu powódki i jej syna, Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie nakazał pozwanym A. P., D. P. i K. P. opuszczenie i opróżnienie w/w lokalu mieszkalnego ustalając jednocześnie, że pozwanym przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wytrzymując wykonanie eksmisji do czasu zaoferowania przez (...) W. umowy najmu lokalu socjalnego. Powyższe orzeczenie uprawomocniło się w dniu 14 lutego 2008 roku. A. P., D. P. i K. P. do momentu zamknięcia rozprawy mieszkały w mieszkaniu nr (...), bowiem dotychczas miasto stołeczne W. nie złożyło im oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego . Miesięczna stawka czynszu za mieszkanie położone w omawianym budynku możliwa do uzyskania w warunkach rynkowych wynosi 28 zł za 1 metr kwadratowy. Mieszkanie, którego dotyczy postępowanie, ma powierzchnię 34,6 m ^{( 2)}.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy stwierdził, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części, co do której nie został skutecznie podniesiony zarzut przedawnienia. Wskazał, że podstawą prawną roszczenia jest art. 18 ust. 5 ustawy z 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego w zw. z art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 roku, poz. 121). Ponieważ pozwany nie zakwestionował okoliczności faktycznych stanowiących podstawę żądania wskazując, że faktycznie nie złożył osobom zamieszkującym w lokalu należącym do powódki oferty najmu lokalu socjalnego pomimo ciążącego na nim obowiązku, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że powództwo co do zasady było usprawiedliwione. Równocześnie Sąd doszedł do przekonania, że pozwany w istocie nie zakwestionował żądania co do wysokości, które powódka oparła na wycenie stanowiącej dokument prywatny.

Kolejno Sąd Rejonowy podniósł, że podstawowym zarzutem przeciwko żądaniu pozwu zgłoszonym przez stronę pozwaną był zarzut przedawnienia roszczenia w części dotyczącej roszczeń powstałych dawniej niż 3 lata od momentu wniesienia powództwa. W ocenie tego Sądu zarzut ten okazał się uzasadniony, co skutkowało oddaleniem powództwa w części dotkniętej przedawnieniem. Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 442 ¹ § 1 kc, do którego odsyłają przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów, stanowi, iż roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Na tej podstawie Sąd pierwszej instancji stwierdził, że zarzut przedawnienia zgłoszony przez pozwaną co roszczeń powstałych dawniej niż 3 lata przed wniesieniem powództwa jest uzasadniony i oddalił powództwo w zakresie przekraczającym kwotę 34.776 złotych. Odnośnie podnoszonego przez stronę powodową argumentu, że roszczenie odszkodowawcze dochodzone w niniejszym postępowaniu nie ma charakteru okresowego, a więc bieg przedawnienia nie rozpoczyna się odrębnie w każdym kolejnym miesiącu, Sąd Rejonowy stwierdził, że nie jest on uzasadniony, uznając, że powódka miała bieżącą wiedzę na temat obowiązku nałożonego na stronę pozwaną, braku jego realizacji, a tym samym faktu wystąpienia szkody. O kosztach orzeczono na podstawie art. 100 kpc ( uzasadnienie k. 81 - 84).

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła powódka, zaskarżając je w części, tj. w pkt. 2 i 3. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

-

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia przez uznanie, że każdy miesiąc braku wykonania przez pozwanego obciążającego go obowiązku dostarczenia uprawnionym lokalu socjalnego powoduje odrębną szkodę, a tym samym przyjęcie okresowego charakteru roszczenia odszkodowawczego wynikającego z art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy oraz o zmianie Kodeksu cywilnego w zw. z art. 417 kc, co w konsekwencji doprowadziło do uznania części roszczenia za przedawnione,

-

naruszenie art. 442 § 1 kc w zw. z art. 117 § 2 kc przez jego wadliwą wykładnię prowadzącą do uznania, że roszczenie odszkodowawcze wobec gminy z tytułu niedostarczenia uprawnionemu lokalu socjalnego ma charakter świadczenia okresowego i każdy kolejny miesięczny okres zaniechania ze strony pozwanego wywołuje szkodę i podlega odrębnemu trzyletniemu terminowi przedawnienia, gdy tymczasem odszkodowanie to ma charakter jednorodny, zaś miesięczna stawka rynkowego czynszu najmu ma charakter jedynie pomocniczy dla samego wyliczenia szkody, a samo zdarzenie wywołujące szkodę trwa aż do momentu, gdy stan takiego bezprawnego zaniechania ustaje, co wyklucza możliwość przyjęcia częściowego przedawnienia roszczenia odszkodowawczego w sprawie niniejszej;

-

naruszenie art. 5 kc przez uwzględnienie zarzutu przedawnienia, pomimo że stanowi on nadużycie prawa podmiotowego i nie powinien korzystać z ochrony prawnej.

Skarżąca wniosła o zmianę w/w wyroku w zaskarżonej części przez zmianę pkt. 2 wyroku i zasądzenie na jej rzecz od pozwanego również kwoty 10.626 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty oraz zmianę pkt. 3 przez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania w pełnej wysokości, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wskazała, że budynek przy ul. (...) był przez pół wieku zarządzany przez pozwanego i traktowany jako rozwiązanie problemów mieszkaniowych. Stąd też brak wykonania nałożonego wyrokiem Sądu obowiązku postrzegać należy jako kolejny przejaw przerzucenia całego ciężaru ekonomicznego utrzymania nieruchomości z niechcianymi lokatorami na właściciela nieruchomości ( apelacja k. 89 – 91). Ponadto na rozprawie apelacyjnej skarżąca zwróciła uwagę na nierówność stron niniejszego postępowania ( protokół k. 128; nagranie k. 129).

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję. W uzasadnieniu wskazał, iż Sąd I instancji prawidłowo ocenił, iż w realiach niniejszej sprawy część roszczenia powódki uległa przedawnieniu na podstawie art. 442 ¹ kc. Ponadto należności z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie stają się wymagalne w okresach miesięcznych.

Stanowczo zaoponowano poniesionemu w apelacji argumentowi co do nadużycia przez pozwanego prawa podmiotowego z uwagi na zarzut przedawnienia. Wskazano, iż powódka nabyła nieruchomość już w stanie wymagającym generalnego remontu, a ponadto wszystkie lokale w budynku były już wtedy zajmowane przez najemców.

Zwrócono uwagę na fakt, iż powódka nie była zainteresowana ugodą zaproponowaną przez pozwanego – co mogło w ogóle zapobiec wszczęciu niniejszego postępowania. Tym niemniej otrzymała ona od pozwanego znaczne kwoty tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z innych lokali w w/w budynku ( odpowiedź na apelację k. 112 – 114).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna i dlatego podlega oddaleniu. W ocenie Sądu Okręgowego rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego oparte zostało na właściwych ustaleniach, poprzedzonych wnikliwą i zasadną oceną materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy. Na podstawie tych ustaleń Sąd Rejonowy wydał w pełni poprawny wyrok, mający odzwierciedlenie nie tylko w treści obowiązujących przepisów prawa, ale odpowiadający także stanowisku ugruntowanemu w judykaturze. Z tych względów argumentacja zawarta w uzasadnieniu kwestionowanego wyroku zasługuje na akceptację, a tut. Sąd w pełni podziela ją i przyjmuje za własną.

Odnosząc się do zarzutów skarżącej stwierdzić należy w pierwszej kolejności wskazać, że niezasadny był zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, przez uznanie, że każdy miesiąc braku wykonywania przez pozwanego obciążającego go obowiązku dostarczenia uprawnionym lokalu socjalnego powoduje odrębną szkodę, a tym samym przyjęcie okresowego charakteru roszczenia odszkodowawczego dochodzonego w niniejszej sprawie. Przede wszystkim faktycznie powyższy zarzut nie jest zarzutem dokonania błędu w ustaleniach faktycznych, lecz zarzutem błędnej wykładni art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tj. Dz.U. z 2014 roku, poz. 150 ze zm., powoływana dalej w skrócie jako ustawa o ochronie praw lokatorów).

Wbrew argumentacji skarżącej Sąd a quo nie stwierdził jednak w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, by roszczenie odszkodowawcze wynikające z art. 18 ust. 5 o ochronie praw lokatorów w zw. z art. 417 kc miało charakter okresowy i dlatego należy do niego stosować 3 letni termin przedawnienia, o jakim mowa w art. 118 kc. Przeciwnie - Sąd I instancji wyraźnie wskazał, że uznaje roszczenie zgłoszone w pozwie za częściowo przedawnione z uwagi na to, że jest to roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym i w związku z tym ulega ono przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowana powódka dowiedziała się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Z powyższego wynika, że Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował do oceny zarzutu przedawnienia przepis art. 442 ¹ § 1 kc.

W tym kontekście zarzut przedawnienia podniesiony przez stronę pozwaną był trafny i słusznie został uwzględniony przez Sąd pierwszej instancji. Zgodnie z art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy, na podstawie art. 417 kc. Redakcja art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów nakazuje bowiem traktować naruszenie obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego na podstawie orzeczenia sądowego, tak jak każde niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ( vide: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014 roku, V CNP 32/13, LEX nr 1463429).

Nie może zatem budzić wątpliwości, iż roszczenie pieniężne, którego podstawę prawną stanowi przepis art. 417 § 1 kc ulega przedawnieniu w terminie właściwym dla reżimu odpowiedzialności deliktowej, to jest na zasadach określonych w przepisie art. 442 ¹ kc ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 maja 2016 roku, VI ACa 623/15, LEX nr 2073847). Jak zaś stanowi powołany przepis, roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo określił początek biegu terminu przedawnienia roszczenia wskazując, że rozpoczyna się on w chwili powzięcia przez powódkę wiadomości o szkodzie i osobie odpowiedzialnej do jej naprawienia. W niniejszej sprawie już od czasu wydania uprawomocnienia się wyroku eksmisyjnego z dnia 23 stycznia 2008 roku nie ulegało wątpliwości, iż powódka swoje roszczenia powinna kierować wobec (...) W. jako podmiotu odpowiedzialnego za dostarczenie lokalu socjalnego dotychczasowym lokatorom lokalu nr (...) przy ul. (...) w W..

Nie można podzielić zarzutu apelacji, że w niniejszej sprawie – wobec okoliczności, że do dnia wydania wyroku strona pozwana nie wywiązała się z obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego osobom zamieszkującym w przedmiotowym lokalu – termin przedawnienia w ogóle nie zaczął biec, gdyż dochodzone roszczenie ma charakter jednorodny. Stanowisko przeciwne wynika bowiem z literalnej treści art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów który stawowi, iż odszkodowanie należy uiszczać za okresy miesięczne. W takich okresach w/w należności stają się wymagalne i rozpoczyna się bieg terminu ich przedawnienia.

Należy także zważyć, że powódka dochodziła odszkodowania za okres od dnia 1 lutego 2008 roku po 966 złotych za każdy miesiąc użytkowania bezumownie lokalu, w którym to okresie nie mogła wynajmować go na wolnym rynku. Już więc z samego charakteru szkody – utraconych wskutek niemożności zawarcia umowy najmu korzyści, roszczenie odszkodowawcze powódki stawało się ono wymagalne z każdym miesiącem niewykonania przez pozwanego nałożonego nań obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego. Nie ulega przy tym wątpliwości, że obowiązek gminy dostarczenia lokalu socjalnego zaktualizował się w chwili uprawomocnienia się wyroku eksmisyjnego, tj. w dniu 14 lutego 2008 roku. Reasumując trafnie Sąd Rejonowy przyjął, że wniesienie pozwu przerwało bieg przedawnienia co do roszczeń wymagalnych w ciągu trzech lat (tj. 36 miesięcy) przed wytoczeniem powództwa, tj. kwoty 34.776 złotych (tj. 36 x 966 = 34.776), a w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu.

Ponadto powódka w apelacji wniosła o uznanie podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i będący nadużyciem prawa podmiotowego. Sąd Okręgowy rozważył powyższy argument, jednak w świetle całokształtu okoliczności sprawy uznał go za bezzasadny. Jak wynika z treści art. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy. Dlatego też na gminach ciąży obowiązek tworzenia warunków do zaspokajania tych potrzeb. Obowiązek ten obejmuje także zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych osób eksmitowanych, gmina bowiem w wypadkach przewidzianych w ustawie „zapewnia” (w tym mieści się nakaz ustawodawcy) lokale socjalne i lokale zamienne (art. 4 ust. 2), wykorzystując do tego celu mieszkaniowy zasób gminy lub w inny sposób (art. 4 ust. 3). Gmina przy wykonywaniu wyszczególnionych wyżej obowiązków działa więc jako podmiot publicznoprawny.

W innym charakterze gmina występuje w zakresie realizacji obowiązku odszkodowawczego z art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów. Przy zaistnieniu opisanych w tym przepisie przesłanek, pomiędzy gminą a uprawnionym do odszkodowania właścicielem powstaje stosunek cywilnoprawny, gdzie pozycje obu podmiotów są równorzędne. Nie sposób więc podzielić użytego przez powódkę argumentu, że stosunek między nią, a pozwanym, cechuje brak równorzędności.

Zasadą prawa cywilnego jest, że roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu w terminach wskazanych przepisami prawa cywilnego i uprawnieniem zobowiązanego jest podniesienie zarzutu przedawnienia (art. 117 kc). Podniesienie zatem zarzutu przedawnienia co do zasady nie stanowi więc nadużycia prawa. Klauzula generalna ujęta w tym przepisie ma na celu zapobieganiu stosowania prawa w sposób schematyczny, prowadzący do skutków niemoralnych lub rozmijających się z celem, dla którego dane prawo zostało ustanowione. Może być uznane za takie nadużycie zatem jedynie zupełnie wyjątkowo i jego stosowanie powinno być ograniczane do szczególnie drastycznych przypadków nadużycia prawa ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z 4 marca 2016 roku, sygn. akt I CSK 750/15, LEX nr 2019495), gdy np. indywidualna ocena okoliczności w rozstrzyganej sprawie wskazuje, że opóźnienie w dochodzeniu przedmiotowego roszczenia jest spowodowane szczególnymi przesłankami uzasadniającymi to opóźnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie skarżąca nie wykazała, że powołanie się przez pozwanego na przedawnienie części zgłoszonych roszczeń może być uznane za nadużycie prawa podmiotowego w rozumieniu art. 5 kc. Skarżąca nie wskazała na żadne okoliczności usprawiedliwiające jej opóźnienie w dochodzeniu roszczeń. Co najmniej od stycznia 2008 roku wiedziała o istnieniu wyroku eksmisyjnego ( wyrok k. 25). Natomiast z pozwem wystąpiła dopiero w grudniu 2012 roku nie wskazując na żadnym etapie postępowania sądowego okoliczności, które to opóźnienie by usprawiedliwiały.

Z akt sprawy nie wynika także by pozwany jako strona zobowiązana do spełnienia świadczenia podejmował jakiekolwiek działania mające na celu opóźnienie przez powódkę wniesienia sprawy do sądu – przeciwnie – z odpowiedzi na apelację wynika, iż pozwany podejmował próby ugodowego zakończenia sporu. Zatem na opóźnione wystąpienie z pozwem nie miała wpływu postawa pozwanego jako dłużnika.

Powódka nie wykazała także, by rzeczywiście znajdowała się w bardzo ciężkiej sytuacji finansowej. Nie bez znaczenia jest też, iż powódka nabyła nieruchomość przy ul. (...) z synem A. O. ( umowa k. 115 – 118), którego sytuacja majątkowa nie jest w ogóle znana.

Trzeba pamiętać, że norma art. 5 kc ma charakter wyjątkowy i może być zastosowana tylko po wykazaniu wyjątkowych okoliczności. Zasady współżycia społecznego jest to w prawie pojęcie niedookreślone, nieostre, a powoływanie się na sprzeczność danej czynności prawnej z tymi zasadami powinno wiązać się z konkretnym wykazaniem, o jakie zasady współżycia społecznego w konkretnym przypadku chodzi, na czym polega konkretna zasada współżycia społecznego oraz uzasadnieniu, na czym polega sprzeczność czynności prawnej z tymi zasadami. W ocenie Sąd ogólnikowy zarzut powódki nie spełnia powyższych kryteriów.

W tym kontekście również i pozostałe argumenty wskazujące na nadużycie prawa przez stronę pozwaną, nie zasługiwały na uwzględnienie. Powódka nie wykazała w żaden sposób, że (...) W. dysponuje lokalami socjalnymi w ilościach pozwalających na wywiązanie się z obowiązku nałożonego wyrokiem, zaś trudna sytuacja zasobu mieszkaniowego miasta stołecznego W. jest okolicznością powszechnie znaną.

Z tych względów, na podstawie art. 385 kpc, Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt I sentencji. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. 98 kpc w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tj. Dz. U. z 2013 roku, poz. 490 ze zm.).

SSR Tomasz Niewiadomski (del.) SSO Katarzyna Parczewska SSO Maja Smoderek

(...)