Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 czerwca 2016 roku (znak: ENS/10/053082639) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. w Z., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odmówił J. F. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczona nie udowodniła 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy uznał za udowodnione 22 lata, 4 miesiące i 7 dni stażu sumarycznego, nie uwzględniając żadnego okresu jako okresu pracy wnioskodawczyni w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

(decyzja – k. 5-5 odwrót plik III akt ZUS)

W dniu 29 czerwca 2016 r. do organu rentowego wpłynęło odwołanie J. F. od ww. decyzji. Odwołująca wniosła o uwzględnienie okresu jej zatrudnienia w Zakładach (...) w Ł. jako pracy w warunkach szczególnych, a w konsekwencji o zmianę zaskarżonej decyzji przez przyznanie jej prawa do emerytury.

(odwołanie – k. 2-2 odwrót)

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie podnosząc argumentację, jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 4-4 odwrót)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. F., urodzona w dniu (...), z zawodu jest dziewiarzem. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 31 maja 2016 r. ubezpieczona złożyła wniosek o emeryturę.

( wniosek – plik III akt ZUS)

Od 1 września 1976 r. do 15 grudnia 1994 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w Zakładach (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku uczeń – dziewiarz, dziewiarz, mistrz instruktor szkolenia zawodowego i kontroler jakości. Od 4 października 1993 r. do 3 października 1995 r. wnioskodawczyni korzystała z urlopu wychowawczego.

(świadectwo pracy – k. 3 plik III akt ZUS)

W ramach tego zatrudnienia od 1 września 1976 r. do 31 sierpnia 1978 r. J. F. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego i wykonywała prace objęte programem praktycznej nauki zawodu dla uczniów (...) Szkoły (...) dla Pracujących przy Zakładach (...) w Ł..

(umowa z 01.09.1976 r. – k. 40, kwestionariusz osobowy – k. 44 )

Wnioskodawczyni dzieliła tydzień między naukę zawodu a naukę w szkole. W I klasie przez 3 dni odbywała praktyki a przez 3 dni uczyła się w szkole. W II klasie były 4 dni praktyk i 2 dni nauki. Do ukończenia 16 roku życia wnioskodawczyni pracowała po 6 godzin dziennie a następnie po 8.

(zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z rozprawy z 12.01.2017 r. czas nagrania 00:03:14 – 00:09:05 – płyta CD k. 47)

W dniu 1 września 1978 r. wnioskodawczyni zawarła z Zakładami (...) w Ł. umowę o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku „pomoc Wydziału”.

(umowa z 01.09.1978 r. – k. 39 )

Z dniem 1 lipca 1979 r. wnioskodawczyni powierzono wykonywanie obowiązków dziewiarza maszyn cylindrycznych na Wydziale Dziewiarni za wynagrodzeniem według 5-ej kategorii zaszeregowania, tj. 11,50 zł za godzinę + akord.

(angaż z 25.07.1979 r. – k. 37)

Od dnia 1 października 1984 r. wnioskodawczyni powierzono wykonywanie obowiązków dziewiarza maszyn szydełkarek oraz przyznano wynagrodzenie w wysokości 95 zł za godzinę + akord.

(angaż z 01.10.1984 r. – k. 34)

Jako dziewiarz wnioskodawczyni pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy w systemie 3-zmianowym na hali produkcyjnej przy produkcji dzianin obiciowych na meble, zasłon i tapet.

(zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z rozprawy z 22.11.2016 r., czas nagrania 00:01:10 – 00:10:23 – płyta CD k. 19 w zw. z e-protokołem z rozprawy z 12.01.2017 r. czas nagrania 00:03:14 – 00:09:05 – płyta CD k. 47)

Od dnia 1 lutego 1989 r. wnioskodawczyni powierzono wykonywanie obowiązków mistrza instruktora szkolenia zawodowego oraz przyznano wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 35.300 zł + dodatek funkcyjny 4.000 zł + premia do 40%.

(angaż z 31.01.1989 r. i z 10.03.1989 r. - k. 30)

Praca wnioskodawczyni na stanowisku instruktora szkolenia zawodowego polegała na teoretycznym i praktycznym przygotowaniu młodzieży do pracy w zawodzie dziewiarza. Wiadomości teoretyczne wnioskodawczyni przekazywała uczniom w wydzielonej sali lekcyjnej poza dziewiarnią. Taka potrzeba występowała 5 razy w semestrze szkolnym w przypadku klas pierwszych, 4 razy w semestrze szkolnym w przypadku klas drugich i 1 raz w semestrze szkolnym w przypadku klas trzecich. W tygodniu rozkład zajęć teoretycznych wyglądał tak, że w poniedziałek i wtorek wnioskodawczyni miała zajęcia z klasą pierwszą, w środę i w czwartek z klasą drugą, a w piątek i w sobotę (dopóki soboty były dniami pracującymi; później tylko w piątek) z klasą trzecią. Praktyczne przygotowanie młodzieży do nauki zawodu dziewiarza odbywało się dla uczniów klas pierwszych w wydzielonej sali, w której stała jedna maszyna. Wnioskodawczyni omawiała budowę i działanie maszyny. W tej sali uczniowie spędzali większość czasu. W drugim semestrze uczniowie klasy pierwszej przechodzili na dziewiarnię, gdzie przyuczali się do pracy pod opieką poszczególnych pracowników. W klasie drugiej młodzież więcej przebywała na dziewiarni. W klasie trzeciej uczniowie dostawali wydzielone maszyny, na których już pracowali pod opieką pracowników. Praca wnioskodawczyni w tym zakresie polegała na nadzorowaniu przebiegu praktycznej nauki zawodu uczniów na dziewiarni. Wnioskodawczyni musiała obserwować uczniów i w razie potrzeby udzielać im niezbędnej pomocy. W okresie ferii lub wakacji wnioskodawczyni miała urlop przyznany na podstawie karty nauczyciela.

(zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z rozprawy z 22.11.2016 r., czas nagrania 00:10:24 – 00:26:31 – płyta CD k. 19 w zw. z e-protokołem z rozprawy z 12.01.2017 r. czas nagrania 00:03:14 – 00:09:05 – płyta CD k. 47)

Od dnia 1 lipca 1991 r. wnioskodawczyni powierzono wykonywanie obowiązków kontrolera jakości w Oddziale Przygotowania Produkcji oraz przyznano wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 6.500 zł za godzinę.

(angaż z 18.03.1991 r.- k. 24)

Praca wnioskodawczyni na stanowisku kontrolera jakości polegała na kontroli wyprodukowanych materiałów pod względem ich wytrzymałości i kurczliwości. Czynności kontrolne wnioskodawczyni wykonywała w wyodrębnionym pomieszczeniu, gdzie składowane były bele wyprodukowanych materiałów i tkanin. W razie bieżącej potrzeby wnioskodawczyni kontrolowała jakość gotowych dzianin w odrębnym pomieszczeniu lub innych wyrobów (np. pokrowce do samochodów) na oddziale wyrobów gotowych.

(zeznania wnioskodawczyni – e-protokół z rozprawy z 22.11.2016 r., czas nagrania 00: 26:32 – 00:32:19 – płyta CD k. 19 w zw. z e-protokołem z rozprawy z 12.01.2017 r. czas nagrania 00:03:14 – 00:09:05 – płyta CD k. 47)/

Zakład pracy wystawił wnioskodawczyni świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, podając, że wnioskodawczyni pracowała w szczególnych warunkach od 1 września 1976 r. do 3 października 1993 r., wykonując stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których wykonywane są prace wymienione w wykazie A Dz. VII, poz. 4. na stanowisku kontroler jakości, wymienionym w Dziale XIV, poz. 24 Wykazu A stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r.

(świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach - k. 4 plik III akt ZUS)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie zaliczył ww. okresu zatrudnienia wnioskodawczyni do stażu pracy w warunkach szczególnych.

(okoliczność bezsporna)

Ogólny staż ubezpieczeniowy wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 22 lata, 4 miesiące i 7 dni.

(okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów w postaci dokumentów składających się na dokumentację osobową ze spornego okresu zatrudnienia ubezpieczonej w Zakładach (...) w Ł., jak i osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawczyni. Sąd w całości dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyni uznając, że nie budzą one wątpliwości przy ocenie ich wiarygodności - są spójne, logiczne i nie są wewnętrznie sprzeczne. Dokumentom zgromadzonym w toku postępowania Sąd przyznał w przeważającej mierze – za wyjątkiem świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach - walor wiarygodności uznając, że mogą one stanowić podstawę ustaleń faktycznych w przedmiotowej sprawie. Sąd zakwestionował jedynie rzetelność świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach jako sprzecznego z uznanymi za wiarygodne zeznaniami wnioskodawczyni. W świadectwie tym bowiem pracodawca stwierdził, że wnioskodawczyni pracowała w szczególnych warunkach od 1 września 1976 r. do 3 października 1993 r., wykonując stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace przy kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji podczas, gdy sama wnioskodawczyni zeznała, że prace na stanowisku kontrolera jakości wykonywała dopiero w ostatnim okresie zatrudnienia po zakończeniu pracy na stanowisku instruktora nauki zawodu. Prawdziwość powyższych zeznań znajduje potwierdzenie w zgromadzonej dokumentacji osobowej wnioskodawczyni.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 roku, poz.887 – j.t. ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do treści art. 184 ust. 2 ww. ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 roku, emerytura, o której mowa w ust.1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Prawo do emerytury na podstawie art. 184 ww. ustawy przysługuje ubezpieczonemu, który na dzień wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) spełnił określone w niej wymogi stażowe, a po tej dacie osiągnął wymagany wiek, niezależnie od tego czy w chwili osiągnięcia tego wieku wykonywał pracę w szczególnych warunkach, czy wykonywał inną pracę i czy pozostawał w zatrudnieniu.

Definicja ustawowa „pracy w szczególnych warunkach” została zawarta w art. 32 ust. 2 ww. ustawy o emeryturach i rentach. Zgodnie z tym przepisem, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Z kolei w myśl art. 32 ust. 3 pkt 4 powołanej ustawy za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela;

Zgodnie z art. 1 ust. 2 pkt 4 Karty Nauczyciela w zakresie określonym tą ustawą ustawie tej podlegają również pracownicy zatrudnieni u pracodawców niewymienionych w ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1-3, pełniący funkcję instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz kierowników praktycznej nauki zawodu, posiadający kwalifikacje określone dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu oraz wykonujący pracę dydaktyczną i wychowawczą w wymiarze przewidzianym dla tych nauczycieli.

Stosownie do treści art. 32 ust. 4 ww. ustawy wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1 rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie którym osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Za dotychczasowe przepisy (w rozumieniu art. 32 ust. 4 ww. ustawy) należy uważać przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43), ale wyłącznie w zakresie regulowanym przez ww. ustawę o emeryturach i rentach, a więc co do wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk oraz warunków, na jakich osobom wykonującym prace określone w ust.2 i ust.3 art. 32 tej ustawy przysługuje prawo do emerytury (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 roku, III ZP 30/01, OSNAP 2002/10/243 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 roku, II UK 31/09, Lex nr 559949). Pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Zgodnie z treścią § 3 i 4 ww. rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

Prawo do emerytury przewidziane w art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej ma charakter wyjątkowy, jest odstępstwem od ogólnej reguły dotyczącej warunków przechodzenia na emeryturę, a zatem właściwe przepisy muszą być wykładane w sposób ścisły. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca, prowadząca w konsekwencji do wypaczenia idei, że emerytura w wieku wcześniejszym jest wynikiem pracy w obciążających dla zdrowia warunkach. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach. Istotnym warunkiem przyznania świadczenia z tytułu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach jest stwierdzenie w ramach pełnego wymiaru czasu pracy oddziaływania szkodliwych warunków na organizm pracownika. R. legis instytucji przewidzianej w art. 32 ww. ustawy o emeryturach i rentach z FUS opiera się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni.

Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest - w myśl § 2 ust. 2 - świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione według określonego wzoru lub świadectwo pracy, w którym zakład pracy stwierdza charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe i obowiązująca w postępowaniu przed organem rentowym, nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków (uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 roku, III UZP 5/85, Lex 14635, uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 roku III UZP 6/84, Lex 14625; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, Lex 48778). Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998 roku, II UKN 440/97, Lex 34199). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyłączone jest, stosownie do treści art. 473 §1 k.p.c., zastosowanie przepisów ograniczających dopuszczalność dowodów ze świadków i przesłuchania stron (art. 246 i 247 k.p.c.). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dopuszczalne jest wykazywanie wszelkimi dowodami okoliczności od których zależą uprawnienia do świadczeń, z ubezpieczenia społecznego, także gdy z dokumentów wynika co innego. W orzecznictwie (wyroki Sądów Apelacyjnych: w S. z dnia 20 września 2012 roku, III AUa 374/12 Lex 1223476, w Ł. z dnia 3 kwietnia 2013 roku, III AUa 1267/12 - Lex 1312036, w B. z dnia 17 kwietnia 2013 roku, III AUa 10430/12 - Lex 1314677) przyjmuje się, że „dowód tylko z zeznań świadków, z uwagi na szczególny i wyjątkowy charakter prawa do emerytury w obniżonym wieku, nie może przesądzać o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, zwłaszcza, gdy fakty wynikające z zeznań świadków nie znajdują potwierdzenia w dokumentacji pracowniczej. Inaczej mówiąc moc dowodowa zeznań świadków, jest tak niska, że dowody z zeznań świadków nie spełniają wymogu dowodów pewnych, jednoznacznych i precyzyjnych. Z tej zatem przyczyny na takich dowodach nie można oprzeć orzeczenia pozytywnego dla strony.” W tej kategorii spraw podkreśla się, że same zeznania świadków czy ubezpieczonego, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach.

Praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, sygn. II UKN 598/00, Lex nr 79840, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku sygn. I PK 194/08, Lex nr 653420). Nie jest natomiast dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2008 r. sygn. II UK 306/07 Lex 528599).

Należy również wskazać, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą § 2 ww. rozporządzenia stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 roku sygn. III AUa 3113/08, Lex nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 roku sygn. III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 roku sygn. III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60).

Postępowanie w niniejszej sprawie w istocie sprowadziło się do rozstrzygnięcia czy okres pracy ubezpieczonej w Zakładach (...) w Ł. od 1 września 1976 r. do 15 grudnia 1994 r. na stanowisku uczeń – dziewiarz, dziewiarz, mistrz instruktor szkolenia zawodowego i kontroler jakości dekorator były okresami pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Jak wskazano wcześniej dla oceny, czy ubezpieczona pracowała w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zasadnicze znaczenie ma rodzaj powierzanej jej pracy oraz to czy była ona wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy).

W ocenie Sądu Okręgowego – wbrew oczekiwaniom wnioskodawczyni - zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dał podstaw do uznania za pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze okresu jej zatrudnienia w Zakładach (...) w Ł. od 1 września 1976 r. do 31 sierpnia 1978 r. W okresie tym wnioskodawczyni była bowiem zatrudniona na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego i wykonywała (w wymiarze 6 godzin dziennie – do ukończenia 16-go roku życia, tj. do 28 czerwca 1977 r.) prace objęte programem praktycznej nauki zawodu dla uczniów (...) Szkoły (...) dla Pracujących przy Zakładach (...) w Ł. naprzemiennie z okresami pobierania nauki w tejże szkole. Oznacza to, że w ww. okresie czasu zatrudnienie wnioskodawczyni w Z.W.O. (...) nie nosiło ani cechy stałości (nie było wykonywane codziennie), ani też nie było realizowane w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla stanowiska dziewiarza, do którego byli przyuczani uczniowie ww. szkoły.

Z dniem 1 stycznia 1975 r. kwestie zatrudniania młodocianych zostały unormowane w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 190 § 1 k.p., w brzmieniu pierwotnie obowiązującym, młodocianym w rozumieniu kodeksu była osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Zabronione, zgodnie z § 2, było zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 15 lat.

Na mocy art. 202 § 1 kp Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę.

§ 2. Czas pracy młodocianego w wieku powyżej 16 lat nie może przekraczać 8 godzin na dobę.

W związku z powyższym aby można zaliczyć pracę wnioskodawczyni do pracy w warunkach szczególnych musiałaby świadczyć ją w wymiarze 36 godzin tygodniowo do ukończenia 16 roku a następnie w wymairze 46 godzin tygodniowo (art. 129 § 1 kp).

Okres ten nie może zostać zatem zaliczony do okresu pracy w warunkach szczególnych

Z tej samej przyczyny nie można uznać za pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze okresu zatrudnienia wnioskodawczyni w Zakładach (...) w Ł. od 1 lutego 1989 r. do 30 czerwca 1991 r. na stanowisku mistrz instruktor szkolenia zawodowego. W okresie tym wnioskodawczyni nie pracowała bowiem w pełnym wymiarze czasu pracy (8 godzin dziennie, 6 lub 5 dni w tygodniu) w warunkach znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości. Z uznanych za w pełni wiarygodne zeznań wnioskodawczyni wynika bowiem jednoznacznie, że jej praca na stanowisku instruktora szkolenia zawodowego polegała na teoretycznym i praktycznym przygotowaniu młodzieży do pracy w zawodzie dziewiarza. Wiadomości teoretyczne wnioskodawczyni przekazywała uczniom w wydzielonej sali lekcyjnej poza dziewiarnią 5 razy w semestrze szkolnym w przypadku klas pierwszych, 4 razy w semestrze szkolnym w przypadku klas drugich i 1 raz w semestrze szkolnym w przypadku klas trzecich. Tygodniowy rozkład zajęć teoretycznych wyglądał tak, że w poniedziałek i wtorek wnioskodawczyni miała zajęcia z klasą pierwszą, w środę i w czwartek z klasą drugą, a w piątek i w sobotę (dopóki soboty były dniami pracującymi; później tylko w piątek) z klasą trzecią. Również praktyczne przygotowanie młodzieży do nauki zawodu dziewiarza odbywało się dla uczniów klas pierwszych w wydzielonej sali, w której stała jedna maszyna. W tej sali uczniowie spędzali większość czasu. Dopiero w drugim semestrze uczniowie klasy pierwszej przechodzili na dziewiarnię, gdzie przyuczali się do pracy pod opieką poszczególnych pracowników i pod nadzorem wnioskodawczyni.

Nadto, jak zeznała wnioskodawczyni, w okresie ferii lub wakacji przebywała na urlopie przyznanym na podstawie Karty Nauczyciela. Oznacza to, że również w ww. okresie czasu zatrudnienie wnioskodawczyni w Z.W.O. (...) nie nosiło cechy stałości bowiem nie było wykonywane codziennie.

Niezależnie od powyższych argumentów Sąd Okręgowy wskazuje, że nawet, gdyby uznać, że praca wykonywana przez wnioskodawczynię w okresie od 1 lutego 1989 r. do 30 czerwca 1991 r. na stanowisku mistrz instruktor szkolenia zawodowego jest pracą szczególnym charakterze w myśl art. 32 ust. 3 pkt 4 ustawy emerytalnej, to i tak okres ten jest zbyt krótki – wynosi zaledwie 2 lata, 4 miesiące i 29 dni wobec wymaganego ustawą okresu 15 lat. Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że na potrzeby ustalania prawa do emerytury w wieku obniżonym - stażu pracy w szczególnych warunkach nie można łączyć z pracą w szczególnym charakterze. W uchwale z dnia 29 września 2005 r. (sygn. II UZP 10/05, OSNP z 2006 r. Nr 1-2, poz. 21) Sąd Najwyższy stwierdził, że: „rozporządzenie rozróżnia zatrudnienie w szczególnych warunkach i zatrudnienie w szczególnym charakterze, przewidując nadto możliwość doliczenia do okresów pracy w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie A, okresów pracy górniczej, okresów zatrudnienia na kolei, a także pracy lub służby bliżej wymienionych w § 5-10 rozporządzenia. Z powyższego wynika więc, że zaliczenie innych okresów pracy, w tym pracy pedagogicznej, nie jest możliwe (...) ze względu na charakter omawianego świadczenia (wcześniejsza emerytura) - przepisy rozporządzenia należy wykładać ściśle”. Co więcej nie można dokonywać zliczenia różnych okresów pracy w szczególnych warunkach, w związku z różnymi wymogami, od spełnienia których rozporządzenie uzależnia przyznanie świadczenia (tak w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2002 r., II UKN 53/01, OSNP 2003 r. Nr 23, poz. 576). Powyższe stanowisko Sądu Najwyższego Sąd Okręgowy orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela.

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy daje natomiast podstawy do uznania za pracę w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia wnioskodawczyni w Zakładach (...) w Ł. od 1 września 1978 r. do 31 stycznia 1989 r. na stanowisku pomoc Wydziału i dziewiarz (maszyn cylindrycznych i maszyn szydełkarek).

Analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku wskazuje, że wymienione w pkt 4 działu VII prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych oraz w pkt 1 prace przy obróbce surowców włókienniczych i ich przędzenie są pracami w szczególnych warunkach. Pomocnicze znaczenie w tym zakresie ma wykaz zawarty w załączniku nr 1 do Zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu chemicznego i lekkiego. Stanowiska dziewiarza falowarek, szydełkarek i osnowarek, zostały wymienione w wykazie A, Dziale VII, poz. 4 pkt 12 jako stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. Jako dziewiarz wnioskodawczyni pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w systemie 3-zmianowym na hali produkcyjnej przy produkcji dzianin obiciowych na meble, zasłon i tapet. Okres ten jest jednak zbyt krótki – wynosi zaledwie 10 lat i 5 miesięcy wobec wymaganego ustawą okresu 15 lat.

Nawet przy uznaniu za pracę w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia wnioskodawczyni w Z.W.O. (...) w Ł. od 1 lipca 1991 r. do 3 października 1993 r. (dzień poprzedzający okres urlopu wychowawczego wnioskodawczyni) – 2 lata, 3 miesiące i 2 dni - na stanowisku kontrolera jakości w Oddziale Przygotowania Produkcji jako pracy w warunkach szczególnych (praca przy kontroli jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach na stanowisku kontroler jakości, wymienionym w Dziale XIV, poz. 24 Wykazu A stanowiącego załącznik do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r.) i doliczeniu tego okresu do powołanego wcześniej okresu zatrudnienia wynoszącego 10 lat i 5 miesięcy, łączny okres zatrudnienia wnioskodawczyni w warunkach szczególnych jest niższy niż wymagany ustawą okres 15 lat.

W tym miejscu podkreślić należy, że Sąd Okręgowy poddał weryfikacji rzetelność i prawdziwość oświadczenia pracodawcy zawartego w wydanym wnioskodawczyni świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach. W wyniku tej weryfikacji - z przyczyn, o których mowa była we wcześniejszej części wywodu odnoszącej się do oceny zgromadzonego materiału dowodowego - Sąd uznał prawdziwość wskazanych w ww. świadectwie faktów jedynie w odniesieniu do okresu zatrudnienia wnioskodawczyni od 1 lipca 1991 r. do 3 października 1993 r.

Reasumując z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż ubezpieczona J. F. nie spełnia wszystkich warunków koniecznych do przyznania prawa do emerytury określonych w art. 184 ust.1 ww. ustawy bowiem nie wykazała, że do dnia 1 stycznia 1999 roku wykonywała przez okres co najmniej 15 lat pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawczyni.

/RP/ (ppopr)