Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 5 stycznia 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa E. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę

na skutek odwołania E. A.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 30 października 2014 r. sygn. (...)

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje wnioskodawczyni E. A. prawo do emerytury z dniem (...) 2014 roku.

Sygn. akt VU 709/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 października 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił E. A. prawa do emerytury, gdyż wnioskodawczyni nie posiadała wymaganego 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Od decyzji powyższej wnioskodawczyni odwołała się w dniu 25 listopada 2014 roku. Wniosła o przyznanie żądanego prawa, podnosząc, że organ rentowy błędnie obliczył zarówno jej staż ubezpieczeniowy, jak i okres pracy w warunkach szczególnych. Zdaniem wnioskodawczyni jej okres stażowy to 25 lat 2 miesiące i 9 dni, natomiast okres zatrudnienia w warunkach szczególnych wynosi 15 lat, 6 miesięcy i 15 dni, przy czym do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych powinien być zaliczony okres zgodny z informacja zawartą w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych, to jest od 3 czerwca 1985 roku do 18 grudnia 2000 roku.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 19 maja 2015 roku, sygn. V U 6779/14 oddalił odwołanie. Sąd uznał, że wnioskodawczyni nie spełnia przesłanki 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych, gdyż udowodniła jedynie 10 lat i 7 miesięcy. Zdaniem Sądu bowiem nie podlega zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych okres pracy od 1 września 1974 roku do 31 maja 1985 roku, w którym była zatrudniona w (...) w U. na stanowisku uczeń ciastkarz, sprzedawca oraz ciastkarza, ponieważ żadne z tych rodzajów zatrudnienia nie są ujęte w załączniku do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze – w Wykazie A, dziale X, tj. rolnictwie i przemyśle rolno – spożywczym (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.)

Dnia 22 czerwca 2015 roku E. A. wniosła apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 19 maja 2015 roku. Wnioskodawczyni zarzuciła orzeczeniu błędną wykładnie polegającą, na nie przyjęciu, iż praca wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku ciastkarza w (...) w U. była inną praca niż na stanowisku piekarz, bowiem nie jest wymieniona w rozporządzeniu w wykazie A dziale X, podczas gdy odwołująca wykonywała pracę, która odpowiadającą pracy na stanowisku piekarza. Wnioskodawczyni wniosła o zmianę wyroku poprzez zaliczenie okresu pracy w (...) w U. na stanowisku ciastkarz, jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie go do rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 24 maja 2016 roku uchylił zaskarżony wyroki i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za drugą instancję. Sąd Apelacyjny wskazał na konieczność uzupełnienia materiału dowodowego w zakresie ustaleń, co do charakteru czynności wykonywanych przez ubezpieczoną w okresie zatrudnienia w (...) w U. oraz dokonanie subsumpcji ustalonego stanu faktycznego pod właściwe przepisy prawa materialnego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni E. A., urodzona w dniu (...), złożyła w dniu 13 października 2014 roku wniosek o przyznanie emerytury. Wnioskodawczyni nie była członkiem otwartego funduszu (...)

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-4 – w aktach ZUS)

Na dzień 1 stycznia 1999 roku skarżąca udowodniła staż pracy wynoszący 24 lata 4 miesiące oraz 10 lat 7 miesięcy dni pracy w szczególnych warunkach w okresach:

- od dnia 3 czerwca 1985 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku – w (...) Zakładzie (...) w Ł.. (pomniejszony o okres urlopu wychowawczego od 16 czerwca 1988 roku do1 5 czerwca 1991 roku)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. nie zaliczył wnioskodawczyni do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu pracy:

- od dnia 1 września 1974 roku do dnia 31 maja 1985 roku – w (...) w U..

(dowód: decyzja ZUS z dnia 30 października 2014 roku, k. 14 akt ZUS, odpowiedź na odwołanie, k. 3 akt sprawy )

(...) Zakład (...) w Ł. wystawił wnioskodawczyni świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, w którym stwierdził, że wnioskodawczyni pracowała na kolei od 3 czerwca 1985 roku do 18 grudnia 2000 roku.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, k. 9 akt ZUS)

Wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) w U. w okresie od 1 września 1974 roku do dnia 31 maja 1985 roku. W okresie zatrudnienia skarżąca zajmowała następujące stanowiska:

- uczeń-sprzedawca od dnia 1 września 1974 roku do dnia 29 lutego 1977 roku,

- sprzedawca od dnia 1 marca 1977 roku do dnia 21 września 1977 roku,

- ciastkarz od dnia 27 października 1978 roku do dnia 31 maja 1985 roku.

(dowód: świadectwo pracy, k. 7 akt ZUS)

Gminna Spółdzielnia (...) w U. zajmowała się wypiekiem ciast, bułek, ciastek oraz pączków. Do podstawowych obowiązków wnioskodawczyni podczas zatrudnienia na stanowisku ciastkarza należało robienie ciasta drożdżowego, ciasta na pączki oraz na ciastka. Ciasto drożdżowe było robione w maszynach do robienia ciast. W celu zrobienia ciasta skarżąca przynosiła worki z mąką, następnie przesiewała mąkę przez sitko i wsypywała ją wraz z innymi składnikami do maszyny do robienia ciast. Po wyrobieniu ciasta przez maszynę skarżąca wyjmowała ciasto, porcjowała je, odpowiednio formowała, a następnie wkładała do pieca. Wnioskodawczyni zajmowała się również pieczeniem pączków na dużych patelniach. W zakres obowiązków ubezpieczonej wchodziło również robienie, strojenie, a następnie dekorowanie ciast oraz tortów. Skarżąca zajmowała się też robieniem ciastek. W tym celu wnioskodawczyni wsypywała odpowiednie składniki do maszyny do robienia ciastek, następnie je ubijała, a po wyrobieniu ciasta przez maszynę, porcjowała je i piekła.

W związku z tym, że skarżąca była najstarszym i najbardziej doświadczonym pracownikiem wykonywała również obowiązki brygadzisty, do jej zadań należało nadzorowanie pracy pozostałych pracowników.

Ubezpieczona wykonywała ww. prace stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca była świadczona w systemie dwuzmianowym, po 8 godzin.

(dowód: zeznania świadka B. R. (1) na rozprawie w dniu 29 listopada 2016 roku od minuty 3:42 do minuty 10:53, protokół z rozprawy, k. 69-70 akt sprawy, zeznania świadka K. K. na rozprawie w dniu 29 listopada 2016 roku od minuty 10:53 do minuty 14:25, protokół z rozprawy, k. 69-70 akt sprawy, zeznania wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 5 stycznia 2017 roku od minuty 1:25 do minuty 6:25, protokół z rozprawy, k. 79-79v)

Gminna Spółdzielni Pracy (...) w U. nie wystawiła wnioskodawczyni świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

(okoliczność niesporna)

Sąd Okręgowy dokonał oceny dowodów i zważył co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 887) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną między stronami było to, czy wnioskodawczyni posiada wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości – wnioskodawczyni ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 20 lat, ukończyła 55 lat.

Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Odnośnie oceny dowodów zgromadzonych w postępowaniu zważyć należy, iż okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

W będącej przedmiotem osądu sprawie sam fakt zatrudnienia wnioskodawczyni w (...) w U. w okresie od 1 września 1974 roku do dnia 31 maja 1985 roku nie był kwestionowany przez organ rentowy i jest bezsporny w świetle dokumentów znajdujących się w aktach osobowych skarżącej. Sporny pozostawał natomiast charakter wykonywanej w tym okresie pracy z uwagi na niedysponowanie przez skarżącą świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Powyższe nie przesądza jednak, jak chce organ rentowy, że wnioskodawczyni nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach. Brak takiego dokumentu nie wyklucza ustalenia, że świadczona praca była pracą w szczególnych warunkach, z tym że ciężar wykazania tej okoliczności spoczywa na ubezpieczonym.

Wnioskodawczyni sprostała temu obowiązkowi. Charakter wykonywanej przez skarżącą pracy Sąd ustalił na podstawie dokumentów w postaci świadectwa pracy, jak również o spójne i wiarygodne zeznania świadków: K. K., B. R. (2) oraz zeznania skarżącej. Zważywszy, że świadkowie w spornym okresie pracowali razem z wnioskodawczynią, wykonując te same co ona prace, należy uznać, że dysponują bezpośrednią i szczegółową wiedzą co do codziennych jej obowiązków. Świadkowie potwierdzili, że wnioskodawczyni w spornym okresie pracowała jako ciastkarz zajmując się przyrządzaniem ciasta (drożdżowego, na pączki, na ciastka) oraz jego wypiekiem. Do stałych obowiązków wnioskodawczyni należało przyniesienie worków z mąką, przesianie mąki przez sito, wsypanie jej wraz z pozostałymi składnikami do maszyny do wyrabiania ciasta, wyjęcie ciasta z maszyny po jego wyrobieniu, porcjowanie i formowanie ciasta oraz ciastek, a następnie pieczenie ich w piecu. Wnioskodawczyni zajmowała się także smażeniem pączków na dużych patelniach, a na weekendy i święta pieczeniem ciast i biszkoptów na torty oraz ich dekorowaniem.

Ubezpieczona wykonywała ww. prace stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca była świadczona w systemie dwuzmianowym, po 8 godzin.

Ustawodawca w wykazie A Dziale X (w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym) pod poz. 11 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku do prac w warunkach szczególnych zalicza prace przy wypieku pieczywa.

Wykładnią pojęcia prac przy wypieku pieczywa zajmował się ostatnio Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 kwietnia 2015 roku (I UK 336/14). W wyroku tym stwierdzono, że przy ocenie prawa do wcześniejszej emerytury podwładnego pracującego przy wypieku pieczywa organ rentowy powinien uwzględnić wszystkie czynności składające się na proces technologiczny. Gdyby bowiem pracodawca zamierzał do okresów pracy w szczególnych warunkach zaliczyć tylko ostatnie czynności w procesie produkcji pieczywa, to posłużyłby się określeniem „wypiek pieczywa” lub „prace polegające na wypieku pieczywa” a nie „prace przy wypieku pieczywa”.

Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wielokrotnie prezentował pogląd, że dokonując oceny warunku stałej pracy na stanowisku wymienionym w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., należy mieć na uwadze również czynności przygotowawcze, które wiążą się z wykonaniem danej pracy (procesem technologicznym).

Błędne jest tym samym stanowisko organu rentowego, że do okresu pracy w szczególnych warunkach zalicza się wyłącznie prace polegające na „wkładaniu i wyciąganiu pieczywa z pieca”. Praca piekarza w procesie technologicznym wypieku pieczywa nie ogranicza się tylko do wykonywania czynności polegających na umieszczeniu przygotowanego ciasta w piecu i wyłożeniu upieczonego produktu z pieca. Ubezpieczona w spornym okresie wykonywała prace polegające na przyniesieniu i przesianiu mąki, przygotowaniu ciasta, formowaniu ciasta, wkładaniu i wyjmowaniu go z pieca. Wszystkie te czynności nierozłącznie związane były z procesem technologicznym „przy wypieku pieczywa”. Wnioskodawczyni w trakcie dnia pracy nie wykonywała stale tylko jednej czynności związanej z procesem wypieku pieczywa, ale wszystkie czynności składające się na proces technologiczny wypieku.

Za taką interpretacją pojęcia przy wypieku pieczywa przemawia także treść uchwały Nr (...) z dnia 25 lipca 1983 r. Zarządu Głównego Centralnego (...), która do prac „przy wypieku pieczywa” zalicza następujące prace: ręczny odbiór pieczywa na blachach z pieca (1), ręczny odbiór listka waflowego z pieca (2), piekarz (3), ciastkarz (4), operator linii produkcyjnych nakładających kęsy ciasta do pieca i odbierający pieczywo z pieca (5), ekspedytor wyrobów gotowych (6), przesiewacz mąki (7), trzepacz worków (8), operator linii przy produkcji koncentratów ciast (9), obsługujący agregat caramil cream (10).

Wprawdzie uchwała ta jako zarządzenie resortowe nie ma już mocy obowiązującej, ale z pewnością służy pomocą przy dokonywaniu wykładni pojęcia prac przy wypieku pieczywa wymienionych w wykazie A dziale X pod poz. 11 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Wykazy resortowe ułatwiają bowiem identyfikację określonego stanowiska pracy, jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach - w szczególności, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. nie wymienia się konkretnych stanowisk, jak w niniejszej sprawie, lecz operuje się pojęciem ogólnym (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 17 grudnia 2014 r., I UK 125/14, z dnia 12 kwietnia 2012 r., II UK 233/11, OSNP 2013 nr 7-8, poz. 86; z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 218/09, z dnia 16 listopada 2010 r., I UK 124/10, z dnia 26 maja 2011 r., II UK 356/10, z dnia 22 kwietnia 2011 r., I UK 351/10, z dnia 24 listopada 2010 r., I UK 128/10).

Wobec powyższego należało uznać, że praca świadczona przez wnioskodawczynię w okresie od dnia 27 października 1978 roku do dnia 31 maja 1985 roku na stanowisku ciastkarz-brygadzisty, była pracą w szczególnych warunkach wymienioną w Wykazie A, dziale X, tj. rolnictwie i przemyśle rolno – spożywczym (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) poz. 11 - prace przy wypieku pieczywa stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku.

Biorąc pod uwagę złożone w sprawie zeznania świadków i wnioskodawcy co do codziennych warunków pracy i sposobu jej organizacji nie ulega wątpliwości, że wykonywana przez wnioskodawczynię praca w charakterze ciastkarza-brygadzisty, była pracą o znacznej szkodliwości dla jej zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości. Świadczy o tym zakres jej obowiązków, jak również charakter pracy

Po doliczeniu spornego okresu do pracy w szczególnych, wnioskodawczyni wykazała, iż w szczególnych warunkach pracowała przez okres przekraczający 15 lat.

Biorąc pod uwagę, iż wnioskodawczyni spełniała jednocześnie pozostałe wymagane przepisami rozporządzenia warunki, to jest ukończyła 55 lat, a jej łączny okres zatrudnienia składkowy i nieskładkowy przekracza 20 lat, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury z dniem (...) 2014 roku tj. z dniem osiągnięcia wieku emerytalnego.

Z tych też względów Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak sentencji wyroku.