Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA – Ksenia Sobolewska - Filcek

Sędzia SA – Irena Piotrowska (spr.)

Sędzia SA – Ewa Stefańska

Protokolant: – sekretarz sądowy Paulina Czajka

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2016 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...)

przeciwko J. H. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 7 lipca 2015 r.

sygn. akt III C 1435/14

oddala apelację.

Sygn. akt VI ACa 1484/15

UZASADNIENIE

(...) w W. domagała się zasądzenia od pozwanej J. H. (1) kwoty 194.749 zł.

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo

W motywach tego rozstrzygnięcia wskazano na następujące ustalenia faktyczne i ich ocenę prawną.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 30 września 2005 r. sygn. akt XXVI C 393/05 Sąd Okręgowy w W. zasądził od J. H. (2) na rzecz (...) kwotę 1.202.831,80 zł. Postanowieniem z dnia 11 maja 2012 r. sygn. akt II Ns 909/09 Sąd Rejonowy (...) dokonał podziału majątku wspólnego J. H. (1) i J. H. (2), w ramach którego zasądził od J. H. (1) na rzecz J. H. (2) kwotę 194.748,50 zł, płatną w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia .Postanowienie o podziale majątku uprawomocniło się w dniu 26 marca 2013 r. w następstwie oddalenia apelacji wniesionej od tego postanowienia postanowieniem Sądu Okręgowego w W. sygn. akt V Ca 2520/12 Pismem z dnia 27 marca 2013 r. komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym (...) M. K., prowadząca na zlecenie powoda egzekucję należności zasądzonej od J. H. (2) dokonała zajęcia w trybie art. 895 kpc wierzytelności J. H. (2) z tytułu spłaty zasądzonej dla niego od J. H. (1). Pismem z dnia 27 czerwca 2015 r. pełnomocnik dłużniczki poinformował komornika, iż zajęta wierzytelność nie istnieje, gdyż wygasła ona w skutek dokonanego potrącenia.

Pozwana nie uiściła na rzecz J. H. (2) żadnej kwoty z zasądzonych na jego rzecz 194.748,50 zł. Postanowieniem z dnia 19 lipca 2013 r. komornik odmówił wszczęcia egzekucji z lokalu mieszkalnego przyznanego pozwanej, wskazując iż fakt rozporządzenia zajętą wierzytelnością przez dłużnika nie daje podstaw do skierowania egzekucji co do majątku osoby nie objętej tytułem wykonawczym. Skarga powoda na to postanowienie została oddalona.

Sąd Okręgowy wskazał , że w toku postępowania nie zostały ustalone okoliczności, w których miałoby dojść do złożenia oświadczenia o potrąceniu należności, w rozumieniu art. 499 kc. Sama pozwana, składając zeznanie w trybie art. 299 kpc podczas rozprawy w dniu 25 czerwca 2015 r. nie była w stanie wyjaśnić ani tego kiedy złożone zostało takie oświadczenie, ani tego kto miał je złożyć, ani nawet tego czy w ogóle takie oświadczenie zostało złożone.

Podniesiono , że roszczenie powoda jest roszczeniem o naprawienie szkody wyrządzonej przez pozwaną jako trzeciodłużnika jego bezprawnym działaniem polegającym na naruszeniu obowiązku wypłaty zajętej części wynagrodzenia. Jako podstawą roszczenia powoda wskazano przepis art. 415 k.c., przewidujący obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej bezprawnym zawinionym działaniem. Jako podstawę wywodzonej bezprawności działania pozwanej uznano art. 886 §3 k.p.c. w związku z w art. 902 k.p.c.

Odwołując się do treści art. 886 § 3 , który stanowi , że : „Pracodawca, który nie zastosował się do wezwania z art. 881 i 882 lub w inny sposób naruszył obowiązki wynikające z zajęcia bądź złożył oświadczenie przewidziane w art. 882 niezgodne z prawdą albo dokonał wypłaty zajętej części wynagrodzenia dłużnikowi, odpowiada za wyrządzoną przez to wierzycielowi szkodę.” Zaznaczono , że odpowiedzialność pozwanej jest odpowiedzialnością za własne zawinione działanie, które skutkowało powstaniem szkody polegającej na niemożności zaspokojenia się dłużnika z zajętej wierzytelności.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo podlegało oddaleniu jako niezasadne, gdyż powód nie wykazał ,że poniósł szkodę w skutek niewłaściwego postępowania pozwanej polegającego na nie zastosowaniu się przez nią do obowiązków wynikającego z zajęcia wierzytelności wskazanych w art. 886 §3 k.p.c. Zaznaczono , że w toku postepowania ustalono wyłącznie to, że pozwana nie wypłaciła na rzecz J. H. (2) ani całości ani części kwoty zasądzonej od niej postanowieniem z dnia 11 maja 2012 r. Pozwana w odpowiedzi na pozew powołała się na fakt dokonania potrącenia, w toku przesłuchania nie była jednakże w stanie podać jakichkolwiek szczegółów tej czynności, nie była w stanie nawet określić precyzyjnie wierzytelności, z którą miałoby nastąpić potrącenie. Wypowiadała się jedynie ogólnie, iż jej mąż winien zwrócić jej nakłady ponoszone na przyznane jej w wyniku podziału wspólne mieszkanie, nie sprecyzowała jednakże ani ich wysokości ani charakteru. Nie była także w stanie wskazać, czy faktycznie złożyła swemu mężowi oświadczenie o potrąceniu tej należności, czy też poprzestała na „dorozumianych” uzgodnieniach, iż jej mąż nie będzie rościł pretensji do mieszkania. Z uwagi na to nie sposób było ustalić, czy faktycznie doszło tu do potrącenia, czy też do zwolnienia pozwanej z długu przez jej małżonka, czy też po prostu do bezpodstawnej odmowy spełnienia zasądzonego świadczenia.

Podkreślono , że odpowiedzialność odszkodowawcza trzeciodłużnika (dłużnika zajętej wierzytelności) ma miejsce jedynie wówczas, gdy dłużnik ten pomimo powiadomienia o zajęciu uiści zajętą należność na rzecz wierzyciela, zamiast do rąk komornika (art. 886 §3 in fine, art. 896 §1 pkt 2) – a i to tylko wówczas, gdy naruszenie w ten sposób obowiązków wynikających z zajęcia skutkowało niemożnością wyegzekwowania należności. W sytuacji, gdy nie doszło do przekazania na rzecz egzekwowanego dłużnika środków pieniężnych, które winny były trafić do wierzyciela nie może być mowy o wyrządzeniu przez trzeciodłużnika szkody wierzycielowi w rozumieniu art. 886 §3 k.p.c. Zaznaczono , że wierzyciel egzekwujący, w myśl art. 887 §1 k.p.c. jest bowiem uprawniony do wykonania uprawnień przysługujących wierzycielowi zajętej wierzytelności, to jest zarówno wytoczenia powództwa o zapłatę zajętej wierzytelności jak i do egzekwowania należności już zasądzonych. Ma on zatem nadal możliwość uzyskania zaspokojenia z tejże wierzytelności. Wskazano , że wypadku odmowy zapłaty od dłużnika właściwą drogą postępowania jest przymusowa egzekucja należności, nie zaś domaganie się naprawienia szkody polegającej na nie zapłaceniu należnej kwoty. Powód, jak wynika z treści postanowienia Komornika, próbował egzekwować od pozwanej należność zasądzoną od niej postanowieniem Sądu Rejonowego (...)z dnia 11 maja 2012 r. na podstawie tytułu wykonawczego wydanego przeciwko J. H. (2), będącemu wierzycielem egzekwowanej należności. W to miejsce winien on natomiast – wykonując uprawnienia J. H. (2) – doprowadzić do zaopatrzenia postanowienia z dnia 11 maja 2012 r. w klauzulę wykonalności i na postawie takiego tytułu wykonawczego wszcząć egzekucję zasądzonej od pozwanej kwoty.

Apelację od tego wyroku wniosła strona powodowa zaskarżając go w całości i podniosła zarzuty naruszenia następujących przepisów, a to :

- art.233§1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny i nasuwający zastrzeżenia poprzez nie uwzględnienie , że pozwana swoim działaniem wyraziła zgodę na „ potrącenie” i odmową spłaty wierzytelności naruszyła obowiązki wynikające z zajęcia, a zatem odpowiada z wyrządzoną wierzycielowi szkodę; - art.328§2 k.p.c. poprzez brak wystarczającego wyjaśnienia w uzasadnieniu wyroku wykładni zastosowanych przepisów prawa.

Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości wraz z zasądzeniem od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu za obie instancje e w e n t u a l n i e o uchylenia wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postepowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył , co następuje.

Apelacja powoda nie jest zasadna i dlatego nie mogła odnieść skutku.

Ustalenia faktyczne poczynione w sprawie Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za podstawę dla własnych rozważań.

Podniesiony w apelacji zarzut – obrazy art.233§1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny i nasuwający zastrzeżenia poprzez nie uwzględnienie , że pozwana swoim działaniem wyraziła zgodę na „ potrącenie” i odmową spłaty wierzytelności naruszyła obowiązki wynikające z zajęcia, a zatem odpowiada z wyrządzoną wierzycielowi szkodę nie jest trafny. Z prawidłowych ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika , że mąż pozwanej, J. H. (2) jest dłużnikiem (...) na kwotę 1.202.831,80 zł, małżonkowie H. ustanowili rozdzielność majątkową, w wyniku podziału majątku własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego przy ul (...) w W. zostało przyznane J. H. (1), przy jednoczesnym zasądzeniu obowiązku spłaty przez nią na rzecz J. H. (2) kwoty 194.748,50 zł ,wierzytelność J. H. (2) o spłatę na wniosek powoda została zajęta przez komornika ,J. H. (1) poinformowała, iż dłużnik J. H. (2) dokonał potrącenia swego zobowiązania wobec niej z przysługującą mu wierzytelnością.

Sąd Apelacyjny zważa , że odpowiedzialność odszkodowawcza , o której mowa w art.886§3 k.p.c. wynika z naruszenia przepisów zamieszczonych w kodeksie postępowania cywilnego, które mają charakter prawnomaterialny. Nie jest to odpowiedzialność kontraktowa, lecz oparta na reżimie odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych. Pogląd taki przyjmowany jest niemal jednolicie w doktrynie oraz prezentowany jest w judykaturze (por. wyrok SN z dnia 19 lutego 1982 r., II CR 8/82, OSPiKA 1982, z. 11, poz. 189). Wobec tego, że jedną z podstaw postępowania egzekucyjnego jest zasada uczciwego współdziałania organu egzekucyjnego i uczestników tego postępowania, należy przyjąć, że jeśli nieuczciwe postępowanie dłużnika zajętej wierzytelności (pozwanej) jest źródłem powstania szkody – to odpowiedzialność ta oparta jest na zasadzie winy. Przesłankami tej odpowiedzialności są: 1) bezprawne i zawinione zachowanie się pozwanej, 2) powstanie szkody w majątku wierzyciela egzekwującego, 3) istnienie związku przyczynowego między zachowaniem się pozwanej a szkodą wierzyciela egzekwującego. Zgodnie ze stanowiskiem zajętym w wyroku SN z dnia 13 października 2010 r., I CSK 707/09, LEX nr 784901, art. 886 § 3 k.p.c. posługuje się ogólnym określeniem o odpowiedzialności odszkodowawczej ciążącej na poddłużniku, które to sformułowanie interpretować należy jako odpowiedzialność poddłużnika za własne zawinione działania . Ustalenia faktyczne poczynione w sprawie nie dały podstaw do zastosowania regulacji przewidzianej w art.886§3 k.p.c. Zasadnie Sąd Okręgowy uznał , że odpowiedzialność odszkodowawcza trzeciodłużnika (dłużnika zajętej wierzytelności) ma miejsce jedynie wówczas, gdy dłużnik ten pomimo powiadomienia o zajęciu uiści zajętą należność na rzecz wierzyciela, zamiast do rąk komornika (art. 886 §3 in fine, art. 896 §1 pkt 2) i to tylko wówczas, gdy naruszenie w ten sposób obowiązków wynikających z zajęcia skutkowało niemożnością wyegzekwowania należności. W sytuacji, gdy nie doszło do przekazania na rzecz egzekwowanego dłużnika środków pieniężnych, które winny były trafić do wierzyciela nie została wyrządzona przez trzeciodłużnika szkoda w rozumieniu art. 886 §3 k.p.c. Dodatkowo należy wskazać , że świadczenie polegające na obowiązku naprawienia szkody nie jest równoznaczne z obowiązkiem wynikającym z tytułu wykonawczego, na podstawie którego dokonano zajęcia wierzytelności (por. postanowienie SN z dnia 30 września 1982 r., I CZ 101/82, LEX nr 8467). Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu.( por. wyrok SN z dnia 8 kwietnia 2009 r. II PK 261/08). Twierdzenia apelującego o poniesionej z winy pozwanej szkodzie nie zostały poparte żadnymi dowodami , które wskazywałyby na odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanej.

Także zarzut naruszenia art.328§2 k.p.c. poprzez brak wystarczającego wyjaśnienia w uzasadnieniu wyroku wykładni zastosowanych przepisów prawa – nie mógł odnieść skutku. Rację ma apelujący podnosząc , że wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku sądu polega nie tylko na wskazaniu przepisów prawa, ale także na przedstawieniu ich interpretacji oraz podaniu, w jaki sposób wpływają na treść wyroku. a więc jakie elementy stanu faktycznego uzasadniają zastosowanie tego przepisu. ( por. wyrok SN z dnia 12 września 2014r. I CSK 542/13,wyrok SN z dnia 9 maja 2013 r.II UK 301/12). W przekonaniu Sądu Apelacyjnego , odmiennie niż to twierdzi strona skarżąca ,Sąd pierwszej instancji w dostateczny sposób wyjaśnił z jakich przyczyn i dlaczego stwierdził bark podstaw do zastosowania art.886§3 k.p.c. oraz podał prawidłową wykładnię art.887§1 k.p.c. Zgodnie z brzmieniem art. 887. § 1. „Z mocy samego zajęcia wierzyciel może wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika. Na żądanie wierzyciela komornik wydaje mu odpowiednie zaświadczenie.” Jednym ze skutków zajęcia wierzytelności jest wstąpienie wierzyciela – w zakresie wierzytelności podlegającej egzekucji – w prawa i roszczenia dłużnika, co oznacza, że wierzyciel egzekwujący może z tych praw i roszczeń korzystać tak, jak czyniłby to dłużnik. Wierzyciel, aby mógł skorzystać z uprawnień przewidzianych w powołanym przepisie, powinien dysponować stosownym dokumentem. Jest nim zaświadczenie, które komornik zobowiązany jest wydać wierzycielowi na jego żądanie. Zaświadczenie to jest dowodem potwierdzającym uprawnienia wierzyciela do dokonania czynności obejmujących dochodzenie praw i roszczeń dłużnika.

W tym stanie rzeczy apelacja powoda wobec braku uzasadnionych podstaw nie mogła odnieść skutku i dlatego została oddalona.

Mając to wszystko na uwadze , na podstawie art.385 k.p.c. orzeczono , jak na wstępie.