Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2012 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku R. Ł.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o emeryturę

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze

z dnia 29 lutego 2012 r. sygn. akt IV U 3206/11

1.  Oddala apelację;

2.  Zasądza od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 13 lipca 2010 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił R. Ł. prawa do emerytury w obniżonym wieku .

Od decyzji powyższej wnioskodawca odwołał się do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze.

Wyrokiem z dnia 30 listopada 2010 r. odwołanie oddalono. W wyniku wywiedzionej przez ubezpieczonego apelacji orzeczenie to uchylone zostało mocą wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 lipca 2011 r.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy poczyniono następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

R. Ł. ur. (...) legitymuje się ponad 29 letnim okresem składkowym i nieskładkowym.

W okresie od 1 lipca 1969 r. do 30 września 2007 r. zatrudniony był w (...) Zakładach (...) w L., w tym w okresie:

-1.10.1977 r. do 1.05.1988 r. na stanowisku kierownika działu głównego mechanika i energetyka

-2.04.1990 r. do 30.06.1993 r. na stanowisku kierownika działu głównego mechanika i energetyka

-1.07.1993 r. do 30.06.1994 r. na stanowisku szefa ruchu

1.07.1994 r. do 31.05.1995 r. na stanowisku kierownika działu

-1.06.1995 r. do 30.04.1997 r. na stanowisku szefa ruchu działu głównego mechanika.

W wymienionych okresach odwołujący sprawował stały dozór inżynieryjno-techniczny na wszystkich oddziałach i wydziałach nad realizacją zadań wynikających z ramowego zakresu pracy.

Mimo zmieniających się nazw stanowisk wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał dozór inżynieryjno-techniczny nad całym zakładem.

(...) Zakłady (...) w L. składały się z trzech pionów: administracyjnego, produkcyjnego i technicznego. Pion produkcyjny składał się z oddziałów: mokrego, garbowania i wykańczania. Pracowano tam na różnych maszynach i urządzeniach do obróbki skór bydlęcych i świńskich . Maszyny wymagały stałej konserwacji, napraw, przeglądów i remontów.

Pion techniczny składał się z brygady elektryków, mechaników, hydraulików, remontowo-budowlanej i kotłowni. Pracowało tam 100-110 osób, brygada składała się z 16-24 osób.

W brygadzie elektryków pracowali: elektrycy, elektromonterzy zajmujący się naprawą i konserwacją maszyn i urządzeń produkcyjnych.

W brygadzie mechaników pracowali ślusarze, spawacze, tokarze.

W brygadzie hydraulików zatrudnieni byli monterzy instalacji odpowiadający za instalacje wodno-parowe.

W brygadzie remontowo-budowlanej pracowali murarze, pomocnicy murarzy, stolarze, blacharze.

W kotłowni zakładowej były dwa kotły z rusztem mechanicznym. Produkowano tam parę i gorącą wodę na potrzeby zakładu. W kotłowni zatrudniano 33 osoby na stanowiskach palaczy, odżużlaczy, robotników transportu i obsługi urządzeń towarzyszących. Była to kotłownia na miał węglowy. Panowało tam zapylenie, wysoka temperatura i wilgotność.

Na oddziale mokrym wykonywano prace przygotowawcze : oprawiano skóry z włosia i tkanki tłuszczowej, pracowali tam garbarze.

W oddziale garbowania odbywała się obróbka chemiczna skór poprzez zaprawianie kwasami, tłuszczami i barwnikami. Pracowali tam garbarze w liczbie ponad 100.

W oddziale wykańczania odbywała się obróbka skór polegająca na zmiękczaniu, malowaniu, lakierowaniu, nadaniu wzoru. Pracowali tam wykańczalnicy .

Brygady nadzorowane przez wnioskodawcę pracowały zawsze na jednym z trzech wydziałów produkcji, praca odbywała się w zakładzie na trzy zmiany.

Wszyscy zatrudnieni w zakładzie (prócz pracowników administracji) narażeni byli na uciążliwe warunki pracy –występowała kumulacja stężeń toksycznych środków, opary za pomocą wentylacji kierowano na zewnątrz.

Odwołujący wykonywał swoje obowiązki na terenie całego zakładu – nadzorował pracę pracowników oddziałów i brygady remontowej , mechaników, hydraulików, kotłowni i akumulatorowni oraz kompleksu zagadnień mechanicznych, energetycznych , remontowych i modernistycznych zakładu oraz oddziałów produkcji (mokrego, garbowania i wykańczania).

Przebywał codziennie w zakładzie, gdzie dozorował pracę zakładu. Przebywał w kotłowni nadzorując czynności palaczy i ew. usuwanie awarii, nadzorował codziennie pracę brygad technicznych na halach produkcyjnych – sprawdzał usuwanie awarii bądź czynności konserwacyjne. Decydował kto i gdzie ma wykonać określoną pracę, w razie awarii przychodził na miejsce , oceniał rozmiar awarii i wzywał ekipę. Wykonywał także w ramach nadzoru konieczne czynności administracyjne.

(...) Zakłady (...) w L. w dniu 30.09.2007 r. wydały wnioskodawcy świadectwo pracy w warunkach szczególnych zaświadczając, że w okresie 1.10.1977 r. do 31.08.1988 r. oraz od 2.04.1990 r. do 30.09.2007 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy dozór inżynieryjno-techniczny na kotłowni przemysłowej wyposażonej w ruszty kotłowe parowe oraz nad pracami inwestycyjno-remontowymi na oddziałach : mokrym, garbowania i wykańczania to jest pracę wskazaną w Zarządzeniu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. załącznik nr 4 wykaz A, rozdział XIV poz.24.

W dniu 7 maja 2010 r. R. Ł. złożył wniosek o emeryturę, nie pozostając w zatrudnieniu.

W tak ustalonym – na podstawie dokumentów zebranych w aktach emerytalnych , aktach osobowych wnioskodawcy, zeznań świadków F. S., J. O., Z. M., zeznań wnioskodawcy – stanie faktycznym sąd I instancji uznał wniesione odwołanie za uzasadnione.

Sąd Okręgowy przywołał brzmienie art.184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 153 poz.1227), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

W myśl ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresu zatrudnienia (par.3 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8 poz.43 ze zm.).

Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli łącznia spełnia następujące warunki:

-osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn

-ma wymagany okres zatrudnienia w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych (par.4 ust.1 rozporządzenia).

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (par.2 ust.1 rozporządzenia).

Sąd podkreślał, iż bezsporne było między stronami, że odwołujący posiada wymagany do wcześniejszej emerytury wiek, okresy składkowe i nieskładkowe ponad 25 lat oraz że nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Sąd wskazywał jako również bezsporne osiągnięcie przez wnioskodawcę wieku emerytalnego i ogólnego stażu pracy. Sporne okazało się zakwalifikowanie zatrudnienia w spornych okresach jako pracy w warunkach szczególnych . W uznaniu sądu przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe uzasadnia twierdzenia odwołującego , że w okresie od 1.10.1977 r. do 31.08.1988 r. oraz od 2.04.1990 r. do 30.09.2007 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę polegającą na dozorze inżynieryjno-technicznym w (...) Zakładach (...) w L. czyli pracę wskazaną w Zarządzeniu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. załącznik nr 4 wykaz A, rozdział XIV poz.24 jako kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe są wykonywane prace wymienione w wykazie. W ocenie sądu nie ma wpływu na taką ocenę zmiana nazw stanowisk pracy w ciągu okresu zatrudnienia. Za takim stanowiskiem przemawia także to, iż w ciągu całego swego zatrudnienia wnioskodawca sprawował nadzór nad osobami wykonującymi pracę w warunkach szczególnych – palaczami, odżużlaczami, garbarzami wszystkich trzech oddziałów, a te stanowiska wymienione są w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. cytowanym wyżej. Istotne jest także, że pracownicy brygad technicznych nadzorowani przez wnioskodawcę wykonywali prace techniczne (naprawy) na terenie hal produkcyjnych gdzie jako podstawowe wykonywano prace przy obróbce skór zwierzęcych to jest prace garbarskie kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych.

Okoliczności te potwierdzone zostały przez wskazanych świadków.

Zdaniem Sądu nie ma potrzeby ustalania ile czasu wnioskodawca poświęcał na czynności administracyjne związane z dozorem albowiem czynności te były ściśle związane z sprawowanym dozorem inżynieryjno-technicznym , stanowiące jego immanentną cechę .

W oparciu o zgromadzone w sprawie zeznania świadków, angaże, zakresy czynności, świadectwo pracy w warunkach szczególnych należało zdaniem sądu uznać iż w całym okresie wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych wymienioną w dziale XIV wykazu A poz.24 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Pozwany nie zakwestionował w toku postępowania powyższych ustaleń. Powyższe skutkowało zmianą decyzji w oparciu o art.477 ¹⁴par.2 k.p.c. oraz art.98 i 99 k.p.c.

Apelację od powołanego orzeczenia wywiódł pozwany organ rentowy, domagając się zmiany orzeczenia i oddalenia odwołania, ewentualnie-uchylenia wyroku i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Zarzuty apelacji objęły naruszenie prawa materialnego to jest art.184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS oraz par.2 rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r. poprzez przyjęcie, że sporna praca wykonywana była w warunkach szczególnych oraz naruszenie art.233 par.1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów polegające na przyjęciu, że praca na stanowisku kierownika działu głównego mechanika i energetyka oraz kierownika działu jest pracą wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych.

W uzasadnieniu wniesionego środka zaskarżenia apelujący wskazywał, że orzeczenie wydano bez wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego. Ograniczono je do przesłuchania wnioskodawcy (który nie wniósł nowych dowodów) oraz świadka nie posiadającego uprawnień do oceny jaki czas odwołujący poświęcał na pracę biurową. Sąd nie zajął się także ocena przepisów resortowych mających zdaniem Sądu Apelacyjnego podstawowe znaczenie. Stanowiska ujęte w świadectwie pracy w warunkach szczególnych nie są ujęte w powołanych wykazach . Ponadto 20% prac odwołującego stanowiły prace biurowe wykonywane w wydzielonym pomieszczeniu. To na odwołującym zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał ciężar udowodnienia wskazywanych w odwołaniu okoliczności.

R. Ł. wniósł o oddalenie apelacji pozwanego organu rentowego przy zasądzeniu od strony przeciwnej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny wskazuje na wstępie, że w pełni aprobuje ustalenia faktyczne poczynione na etapie postępowania pierwszo instancyjnego przez co zbędne staje się ich ponowne w tym miejscu szczegółowe przywoływanie.

Prawidłowo wskazano też materialno prawne podstawy wniosku emerytalnego R. Ł..

Sąd II instancji nie podziela zarzutu naruszenia prawa materialnego.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 w związku z art. 46 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3 art. 32 ustawy, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 ustawy emerytalnej. W myśl ust. 2 art. 32 ustawy emerytalnej, dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia. Natomiast stosownie do ust. 4 art. 32, wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Niezrozumiałe jest stanowisko apelującego, że sąd I instancji nie zajął się kwestią znaczenia przepisów resortowych .

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01 (OSNP 2002 nr 10, poz. 243) wskazał jako nadal stosowane "przepisy dotychczasowe" tylko niektóre przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wyłączając dalsze obowiązywanie tych, które zawierały upoważnienie dla ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralnych związków spółdzielczych do ustalenia wykazu stanowisk pracy w podległych im zakładach pracy. Stwierdził, że odesłanie do wykazów obejmujących świadczenie pracy w warunkach szczególnych nie obejmuje przepisów kompetencyjnych § 1 ust. 2-3 rozporządzenia. To pozwala na wniosek, że ustanowione przed dniem wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach przepisy, o których mowa w odesłaniu, to tylko przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., a wśród nich § 2 ust. 1 stanowiący, iż okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, § 4-8a określające wiek emerytalny i staż wymagany od pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazach A i B stanowiących załącznik do rozporządzenia oraz właśnie te wykazy.

Określenie rodzajów prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których przysługuje prawo do emerytury w wieku niższym niż powszechny, powierzone zostało w art. 55 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) Radzie Ministrów, z czego wypływa wniosek, że upoważnienie wynikające z § 2 ust. 2 tego rozporządzenia nie stwarzało podstawy prawnej do wydawania aktów wykraczających poza regulację rozporządzenia, lecz obejmowało tylko ustalenie przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralnych związków spółdzielczych (w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych) w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. Tylko w granicach i na podstawie rozporządzenia wymienione podmioty mogły wskazać, na których stanowiskach w podległych im zakładach pracy wykonywane są prace wyszczególnione w wykazach - załącznikach do rozporządzenia jako prace w szczególnych warunkach, nigdy zaś ustanawiać wykazy nowych stanowisk pracy jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Wykazy resortowe mają zatem charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Taki wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska pracy jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach - w szczególności, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. nie wymienia się konkretnych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym. Innymi słowy, zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie jedynie w sferze dowodowej. Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 218/09, LEX nr 590247).

Taką argumentację – w pełni akceptowaną przez sąd orzekający – przedstawił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 listopada 2010 r. sygn.I UK 124/10.

W tym kontekście nieprawidłowe jest czynienie przez apelującego powołanego zarzutu albowiem decydujące znaczenie mają tu przepisy rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., co sąd I instancji uczynił. Istotą sporu jest bowiem odpowiedź na pytanie czy praca wnioskodawcy może być zakwalifikowana jako praca w szczególnych warunkach wyłącznie w ramach Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (przy tylko doprecyzowującym znaczeniu wykazów resortowych).

Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie pozwala zdaniem Sądu II instancji na ustalenie, że wnioskodawca wypełnia warunki dla uznania pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ustalono zakres wykonywanych czynności pracowniczych oraz – co wynikało z wytycznych sądu odwoławczego – miejsce świadczenia tej pracy w aspekcie pracy w warunkach szczególnych.

Odwołujący – jak zasadnie ustalił sąd I instancji - wykonywał swoje obowiązki na terenie całego zakładu – nadzorował pracę pracowników oddziałów i brygady remontowej , mechaników, hydraulików, kotłowni i akumulatorowni oraz kompleksu zagadnień mechanicznych, energetycznych , remontowych i modernistycznych zakładu oraz oddziałów produkcji (mokrego, garbowania i wykańczania). Przebywał codziennie w zakładzie, gdzie dozorował pracę zakładu. Przebywał w kotłowni nadzorując czynności palaczy i ew. usuwanie awarii, nadzorował codziennie pracę brygad technicznych na halach produkcyjnych – sprawdzał usuwanie awarii bądź czynności konserwacyjne. Decydował kto i gdzie ma wykonać określoną pracę, w razie awarii przychodził na miejsce , oceniał rozmiar awarii i wzywał ekipę. Wykonywał także w ramach nadzoru konieczne czynności administracyjne.

Tak opisane czynności wyczerpują w uznaniu Sądu II instancji czynności ujęte w treści rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w wykazie A Dział XIV poz 24 : Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”. Niewątpliwie prace swe- w zakresie powołanego wyżej dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywał ubezpieczony na oddziałach zajmujących się pracami wymienionymi z kolei w wykazie A Dział VII poz.11 ”Prace przy garbowaniu i wykańczaniu skór” oraz Dział XIV punkt 1 i 2.

Nie ma tu wpływu na ocenę charakteru zatrudnienia podnoszony przez samego wnioskodawcę fakt opracowywania niezbędnej dokumentacji , co nadal podnosi apelujący mimo stanowczego stanowiska wyrażonego przez Sąd Apelacyjny w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia uchylającego pierwotnie wydane w sprawie orzeczenie.

W tej mierze Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje wskazania płynące z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 r. II UK 31/09 : „ Jeśli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Czym innym jest wykonywanie czynności administracyjno-biurowych ściśle związanych ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego, a czym innym wykonywanie w ramach zakresu obowiązków również innych czynności, niemających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru nad procesem produkcji. Wykonywanie takich czynności w ramach zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy uniemożliwia sprawowanie dozoru stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji wyłącza zaliczenie takiego okresu zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach .” LEX nr 559949

W tej mierze godzi się przywołać wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 4 października 2007 r.I UK 111/07, gdzie wskazano : „ Objęcie nadzorem lub kontrolą o których mowa w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia z 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) także innych niż wymienione w wykazie A prac nie wyłącza zakwalifikowania samego nadzoru lub kontroli jako pracy w szczególnych warunkach, jeżeli te inne (podlegające dozorowi lub kontroli) prace nie są na danym oddziale lub wydziale podstawowe”. W uzasadnieniu swego stanowiska Sąd Najwyższy podkreślał, że przewidziane w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach prawo do emerytury w niższym niż określony w art. 27 tej ustawy wieku emerytalnym jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81; z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 328; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, Lex Nr 375653; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, Lex Nr 483283; z dnia 13 listopada 2008 r., II UK 88/08, niepublikowany; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex Nr 509022). Podzielając takie rozumienie instytucji emerytury z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach, należy stwierdzić, że określonymi w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia czynnościami ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, są wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim dozorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeśli zatem czynności te wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Nie ma bowiem żadnych podstaw do wyłączania czynności administracyjno-biurowych takiego rodzaju z czynności polegających na sprawowaniu dozoru i traktowania ich odrębnie (por. także powołane wyżej wyroki z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09 oraz wyroki z dnia 30 stycznia 2008 r., I UK 195/07, OSNP 2009 Nr 7-8, poz. 105 i z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08, niepublikowany). Sprawowanie w ramach zakresu czynności dozoru również nad pracami niewymienionymi w wykazie A nie wyłącza zakwalifikowania tego dozoru jako pracy w szczególnych warunkach. Z brzmienia pkt 24 działu XIV wykazu wynika bowiem, że warunkiem zakwalifikowania określonego w nim dozoru i kontroli jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych jest to, aby na oddziałach i wydziałach, na których czynności te są wykonywane, jako podstawowe były wykonywane prace wymienione w wykazie A. Jeżeli zatem pracownik wykonuje bezpośrednio czynności dozoru stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to objęcie tym dozorem także innych prac wykonywanych na tych oddziałach i wydziałach, a niewymienionych w wykazie A, nie pozbawia czynności dozoru inżynieryjno-technicznego charakteru pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2007 r., I UK 111/07, Lex Nr 375689).

Niezrozumiałe są także zarzuty naruszenia art.233 par.1 k.p.c. poprzez przeprowadzenie postępowania dowodowego w niewystarczającym zakresie. Wbrew twierdzeniom apelującego wypełnione zostały w całości wytyczne zawarte w uzasadnieniu wyroku kasatoryjnego Sądu Apelacyjnego. Nie udało się co prawda odtworzyć dokumentacji dotyczącej struktury organizacyjnej pracodawcy odwołującego ale przeprowadzono dowód z zachowanej dokumentacji w tym zakresie. Zgodnie z wytycznymi przesłuchano uzupełniająco wnioskodawcę mając na względzie wskazania sądu odwoławczego co do koniecznych dla wyjaśnienia okoliczności , przeprowadzono także dowód z zeznań wnioskowanego świadka.

Mając na uwadze całość zaprezentowanej wyżej argumentacji orzeczono jak w sentencji zgodnie z treścią art.385 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono w myśl .99 k.p.c. w związku z par.2 ust.2 i par.11 ust.3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163 poz.1349 ze zm.).

Del.SSO Wiesława Stachowiak SSA Marta Sawińska SSA Katarzyna Wołoszczak