Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Aldona Wapińska

Sędziowie: SA Irena Piotrowska

SO del. Tomasz Szanciło (spr.)

Protokolant: Izabela Nowak

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) S.A. w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

z udziałem zainteresowanych (...) sp. z o.o. w W. i J. K.

o ustalenie nieuzasadnionego wstrzymania sprzedaży energii elektrycznej

oraz sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

z udziałem zainteresowanych (...) S.A. w W. i J. K.

o ustalenie nieuzasadnionego wstrzymania sprzedaży energii elektrycznej

na skutek apelacji powoda (...) sp. z o.o. w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 26 czerwca 2015 r.

sygn. akt XVII AmE 13/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. w W. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1572/15

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 22.10.2013 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE, Prezes Urzędu), po rozpatrzeniu wniosku J. K. z dnia 1.08.2013 r. w sprawie rozstrzygnięcia przez Prezesa URE sporu dotyczącego nieuzasadnionego wstrzymania w dniu 19.07.2013 r. przez (...) sp. z o.o. w W. (dalej: (...)), na zlecenie (...) S.A. w W. (dalej: (...)), dostaw energii elektrycznej do nieruchomości zlokalizowanej w W. przy ulicy (...), stwierdził, że wstrzymanie to było nieuzasadnione.

Od powyższej decyzji jednobrzmiące odwołania wnieśli (...) i (...). Sprawa z odwołania (...)została zarejestrowana pod sygnaturą akt XVII AmE 13/14, a z odwołania (...) – pod sygnaturą akt XVII AmE 14/14.

Powodowie zaskarżyli decyzję w całości, domagając się jej zmiany i umorzenia postępowania w sprawie, ewentualnie uchylenia decyzji w całości, ewentualnie zmiany decyzji w całości i stwierdzenia, że wstrzymanie dostawy energii elektrycznej do lokalu wnioskodawcy nie było nieuzasadnione oraz zasądzenia na rzecz powodów kosztów postępowania według norm przepisanych.

Decyzji zarzucili naruszenie:

1) przepisów prawa procesowego, tj.:

- art. 105 § 1 k.p.a. w zw. z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10.04.1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 1059 ze zm., dalej: Pe) przez nieuwzględnienie okoliczności uzasadniających umorzenie postępowania administracyjnego, pomimo oczywistego i znanego pozwanemu z urzędu braku podstaw do jego wszczęcia i rozstrzygania w sprawie,

- art. 6, 7 i 8 k.p.a. oraz art. 19 i 20 k.p.a. w zw. z art. 30 ust. 1 i art. 23 ust. 2 pkt 12 Pe przez błędną ich wykładnię, polegającą na przyjęciu, że pozwany jest organem właściwym do rozstrzygnięcia sprawy, w której de facto nie miał formalno- i materialnoprawnych podstaw do władczej ingerencji w formie decyzji administracyjnej, co w konsekwencji skutkowało wydaniem przez niego wadliwej decyzji administracyjnej z naruszeniem przepisów o właściwości (art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.) oraz bez podstawy prawnej (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.);

2) przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 1 Pe, przewidującego, że w sprawach spornych dotyczących m.in. w przypadku nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania energii rozstrzyga Prezes URE – przez zastosowanie tego przepisu w sytuacji, gdy między wnioskodawcą a powodem nie było sprawy spornej co do nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania energii.

W odpowiedziach na odwołania pozwany Prezes URE wniósł o ich oddalenie.

W dniu 26.06.2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: SOKiK) postanowił połączyć, na podstawie art 219 k.p.c., do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy o sygnaturach akt XVII AmE 13/14 i XVII AmE 14/14 i prowadzić je dalej pod sygn. akt XVII AmE 13/14.

Wyrokiem z dnia 26.06.2015 r. SOKiK oddalił odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił, że podstawę dostarczania energii elektrycznej do nieruchomości J. K. stanowi umowa nr (...) sprzedaży energii elektrycznej, zawarta przez niego w dniu 21.11.2000 r. z (...), działającym wówczas pod firmą (...) S.A. w W.. (...) jest dystrybutorem energii sprzedawanej przez (...), działając na zlecenie sprzedawcy. W dniu 20.06.2012 r. J. K. przekazał do (...) oświadczenie w przedmiocie zmiany adresu do korespondencji wynikającej z tej umowy na: ul. (...), (...)-(...) J., gmina N., którego przyjęcie zostało potwierdzone w dniu 21.06.2012 r. przez pracownika powoda. Do systemu informatycznego (...) został jednak wprowadzony błędny kod pocztowy: (...)-(...) J. (gmina O.), i na ten błędny adres była następnie kierowana do wnioskodawcy korespondencja. W związku z istniejącymi na koncie rozliczeniowym J. K. zaległościami za energię elektryczną, w dniu 16.04.2013 r. zostało do niego skierowane, również na adres: ul. (...), (...)-(...) J. (gmina O.), wezwanie do zapłaty obejmujące należności wynikające z faktury VAT nr (...) – z terminem płatności 10.01.2013 r., na kwotę 135,60 zł i z faktury VAT nr (...) – z terminem płatności 11.03.2013 r., na kwotę 108,11 zł. W wezwaniu poinformowano klienta, powołując się na art. 6 ust. 3a Pe, że brak wpłaty skutkować będzie wyłączeniem energii elektrycznej pod adresem ul. (...), (...)-(...) W.. Kolejne wezwanie do zapłaty na ten sam błędny adres skierowano do J. K. w dniu 12.06.2013 r. W dniu 19.07.2013 r. (...), działając na zlecenie (...), wstrzymał dostarczanie energii elektrycznej do nieruchomości J. K.. W dniu 1.08.2013 r. do Prezesa URE wpłynął wniosek J. K., uzupełniony pismami z dnia 2 i 5.08.2013 r., o wszczęcie postępowania administracyjnego w sprawie rozstrzygnięcia sporu dotyczącego nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania energii elektrycznej do jego nieruchomości przez (...), na zlecenie (...). W dniu 20.08.2013 r. wznowiono dostawy energii elektrycznej do nieruchomości J. K.. W dniu 5.09.2013 r. do pozwanego wpłynęło pismo (...), w którym poinformowano, że w systemie operacyjnym spółki zaistniał błąd w danych adresowych klienta – był wprowadzony błędny kod pocztowy (...), gdy prawidłowy adres powinien mieć kod pocztowy (...). Ten błąd spowodował, że klient został pozbawiony dostaw energii elektrycznej do lokalu nr (...) przy ul. (...) w W. z naruszeniem przesłanek wynikających z art. 6 ust. 3a Pe. W dniu 6.09.2013 r. do Prezesa URE wpłynęło pismo (...), w którym spółka potwierdziła fakt wstrzymania w dniu 19.07.2013 r., na zlecenie (...), dostaw energii elektrycznej do nieruchomości wnioskodawcy. Pismem z dnia 27.09.2013 r. pozwany zawiadomił J. K., (...) i (...) o zakończeniu prowadzonego postępowania dowodowego, a także o możliwości zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym. Następnie została wydana zaskarżona decyzja.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, że decyzja była słuszna. Bezsprzecznie nie dochowano procedury określonej w art. 6 ust. 3a Pe, której to spełnienie warunkuje możliwość wstrzymania dostaw energii elektrycznej do dłużnika – odbiorcy. Ponieważ ta procedura jest obligatoryjna, jej niezachowanie skutkować musiało stwierdzeniem o nieuzasadnionym wstrzymaniu dostaw energii elektrycznej. Zgodnie z tym przepisem, w brzmieniu obowiązującym w dniu wstrzymania sprzedaży energii elektrycznej, przedsiębiorstwa energetyczne mogą wstrzymać dostarczanie paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła w przypadku, gdy odbiorca zwleka z zapłatą za pobrane paliwo gazowe, energię elektryczną lub ciepło albo świadczone usługi co najmniej miesiąc po upływie terminu płatności, pomimo uprzedniego powiadomienia na piśmie o zamiarze wypowiedzenia umowy i wyznaczenia dodatkowego, dwutygodniowego terminu do zapłaty zaległych i bieżących należności. Co prawda (...) wystawił dla J. K. wezwanie do zapłaty zaległych należności za pobraną energię elektryczną, jednak wezwanie to zostało błędnie zaadresowane i skierowane na adres: ul. (...), (...)-(...) J. (gmina O.), a nie na adres do korespondencji: ul. (...), (...)-(...) J. (gmina N.), wskazany przez odbiorcę energii. Również faktury za pobraną energię, których nieopłacenie stało się podstawą do wystawienia wezwania do zapłaty, wysyłano na niewłaściwy adres. W związku z tą sytuacją należało przyjąć, że J. K. nie został przez (...) powiadomiony o zamiarze wypowiedzenia umowy oraz pouczony o dodatkowym terminie do zapłaty zaległości, gdyż nie otrzymał korespondencji w postaci wezwań do zapłaty z dnia 16.04.2013 r. i z dnia 12.06.2013 r. Tym samym nie doszło do ziszczenia się przesłanek z art. 6 ust. 3a Pe, a przeciwnie, odłączenie lokalu J. K., zlokalizowanego w W. przy (...), od dostaw energii w dniu 19.07.2013 r. nastąpiło bezprawnie.

W kwestii umorzenia postępowania z uwagi na ustanie przyczyny uzasadniającej wydanie decyzji w związku ze wznowieniem dostaw energii elektrycznej do lokalu zainteresowanego, Sąd Okręgowy zważył, że nie stanowi to o bezprzedmiotowości postępowania i braku podstaw do wydania decyzji. Zgodnie z art. 8 ust. 1 Pe, według stanu na dzień wstrzymania dostaw energii elektrycznej, w sprawach spornych dotyczących odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, umowy sprzedaży, umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii, umowy o świadczenie usług transportu gazu ziemnego, umowy o świadczenie usługi magazynowania paliw gazowych, umowy, o której mowa w art. 4c ust. 3, umowy o świadczenie usługi skraplania gazu ziemnego oraz umowy kompleksowej, w także w przypadku nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania paliw gazowych lub energii rozstrzyga Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, na wniosek strony. Z przywołanego przepisu nie wynika, aby dla rozstrzygnięcia o wstrzymaniu dostarczania energii elektrycznej znaczenie miało, czy doszło do ponownego wszczęcia dostarczania energii, czy też nie, a co więcej, aby utrzymywanie stanu wstrzymania dostaw było warunkiem wydania decyzji rozstrzygającej spór o nieuzasadnione wstrzymanie dostaw. Ponadto wznowienie dostaw energii nie zmienia sytuacji faktycznej, że uprzednio doszło do wstrzymania tych dostaw, a wnioskodawca w takim wypadku może żądać rozstrzygnięcia, czy było ono uzasadnione, gdyż może mieć interes prawny w takim korzystnym dla siebie ustaleniu, które stanowić będzie prejudykat dla ewentualnych roszczeń cywilnoprawnych o odszkodowanie. Zatem bezprzedmiotowości postępowania w sprawie o ustalenie, czy wstrzymanie dostarczania paliwa gazowego lub energii było nieuzasadnione, nie należy w ogóle utożsamiać ze spornym charakterem sprawy, która to przesłanka odnosi się w art. 8 ust. 1 Pe tylko do przypadków odmowy zawarcie wymienionych w tym przepisie umów. Zawarcie takiej umowy niweczy spór między jej stronami, gdyż czyni dalsze postępowanie administracyjne bezprzedmiotowym z uwagi na odpadnięcie jej przedmiotu, którym jest ukształtowanie w decyzji administracyjnej treści stosunku cywilnoprawnego. Inna jest natomiast sytuacja, gdy sprzedawca albo dystrybutor przyznaje, że wstrzymanie dostarczania paliw lub energii było nieuzasadnione. Tego rodzaju przyznanie nie czyni automatycznie bezprzedmiotowym żądania odbiorcy paliw lub energii opartego na tym przepisie i wynikającego z tego żądania sporu o ustalenie, którego rozstrzygnięcie polega na urzędowym, deklaratoryjnym stwierdzeniu przez Prezesa URE zgodności bądź niezgodności z prawem czynności faktycznej wstrzymania sprzedaży paliw gazowych lub energii. Decyzja administracyjna uwzględniająca żądanie odbiorcy ma istotne znaczenie przy późniejszym dochodzeniu przez niego roszczeń cywilnoprawnych w stosunku do sprzedawcy lub dystrybutora. Z tego powodu ustalenie bezsporności nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania paliw sądowych lub energii nie pozbawia odbiorcy interesu prawnego w żądaniu wydania decyzji w oparciu o art. 8 ust. 1 Pe. Skoro więc zainteresowany, który wniósł o rozstrzygnięcie sprawy na podstawie tego przepisu, nie wniósł o umorzenie postępowania wobec wznowienia dostaw energii do jego nieruchomości, należało uznać, że nie ma przesłanek do oceny, iż postępowanie stało się z tego względu bezprzedmiotowe.

Sąd Okręgowy zgodził się z pozwanym, że wskazany przez powoda przykład umorzenia postępowania administracyjnego decyzją Prezesa URE w analogicznej sprawie z 1999 r., która została utrzymana w mocy przez Sąd Antymonopolowy w W., nie może stanowić o powszechnej praktyce orzeczniczej w tym zakresie, zwłaszcza, że decyzja ta była jednostkowa. Wydając zaskarżoną decyzję, Prezes URE działał w granicach swoich kompetencji przyznanych mu w art. 8 ust. 1 Pe, co wyklucza zarzut jej nieważności z art. 156 § 1 pkt 1 i 2 k.p.a. Jednocześnie w sprawie nie zachodziły przesłanki do umorzenia postępowania administracyjnego na podstawie art. 105 § 1 k.p.a.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód (...), zarzucając naruszenie:

I. przepisów prawa procesowego, tj.:

1) art. 105 § 1 k.p.a. w zw. z art. 30 ust. 1 Pe przez nieuwzględnienie okoliczności uzasadniających umorzenie postępowania administracyjnego pomimo oczywistego i znanego Prezesowi URE z urzędu braku podstaw do jego wszczęcia i rozstrzygania w sprawie,

2) art. 6, 7, 8, 19 i 20 k.p.a. w zw. z art. 30 ust. 1 i art. 23 ust. 2 pkt 12 Pe przez błędną ich wykładnię, polegającą na przyjęciu, że pozwany jest organem właściwym do rozstrzygnięcia sprawy, w której de facto nie miał formalno- i materialnoprawnych podstaw do władczej ingerencji w formie decyzji administracyjnej, co w konsekwencji skutkowało wydaniem przez niego wadliwej decyzji administracyjnej z naruszeniem przepisów o właściwości (art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.) oraz bez podstawy prawnej (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.);

II. przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 1 Pe, przewidującego, że w sprawach spornych, dotyczących m.in. nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania energii, rozstrzyga Prezes URE – przez zastosowanie tego przepisu, gdy między zainteresowanym J. K. a powodem nie było sprawy spornej co do nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania energii.

Wskazując na te zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i umorzenie postępowania w sprawie, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez zmianę decyzji w całości i stwierdzenie, że wstrzymanie dostawy energii elektrycznej do lokalu J. K. nie było nieuzasadnione, a także o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za II instancję.

W uzasadnieniu apelacji wskazano, że w świetle orzecznictwa przesłanka bezprzedmiotowości w rozumieniu art. 105 § 1 k.p.a. występuje, gdy brak było podstaw prawnych do merytorycznego rozpoznania danej sprawy w ogóle, bądź nie było podstaw do rozpoznania jej w drodze postępowania administracyjnego. W niniejszej sprawie ujawniła się klasyczna postać bezprzedmiotowości postępowania, tj. brak przedmiotu rozstrzygnięcia, z uwagi na nieistnienie sporu między stronami postępowania administracyjnego. Zatem organ regulacyjny winien uwzględnić okoliczności uzasadniające umorzenie postępowania administracyjnego w tej sytuacji. Pozwany w innej sprawie, dotyczącej wstrzymania dostarczania energii, biorąc pod uwagę zbliżone okoliczności, na podstawie art. 105 § 1 k.p.a. umorzył postępowanie decyzją nr (...) z dnia 20.10.1999 r. W uzasadnieniu tej decyzji Prezes URE stwierdził, że skoro w dniu wniesienia wniosku o wszczęcie postępowania administracyjnego i w momencie zakończenia tego postępowania była zagwarantowana możliwość dostawy energii elektrycznej, to prowadzenie postępowania w sprawie nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycznej było bezprzedmiotowe. Nie było bowiem przedmiotu sporu między dostawcą i odbiorcą energii elektrycznej dotyczącego nieuzasadnionego wstrzymania dostawy (art. 8 ust. 1 Pe). W dniu wydania decyzji do J. K. dostarczana była energia elektryczna, co zgodnie z wyrokiem Sądu Antymonopolowego z dnia 4.12.2000 r. (sygn. akt XVII AmE 3/00, który dotyczył decyzji z dnia 20.10.1999 r.) ma kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcie niniejszej kwestii. Sąd Antymonopolowy stwierdził, że istotne znaczenie ma wyłącznie fakt, iż w dniu wydania decyzji energia elektryczna była dostarczana. Nie było już więc między odwołującą się a Zakładem (...) sprawy spornej co do nieuzasadnionego wstrzymania dostawy prądu, która podlegałaby rozstrzygnięciu Prezesa Urzędu na podstawie art. 8 ust. 1 Pe. Pomimo zmiany stanu prawa materialnego w przedmiocie nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycznej, przepisy będące podstawą wydania decyzji nr (...) oraz wyroku w sprawie XVII Ame 3/00 pozostają albo niezmienione (art. 105 § 1 k.p.a.) albo zmieniły się w takim zakresie (art. 8 ust. 1 Pe), że nie dezaktualizuje to poglądów prawnych wyrażonych w podstawą tej decyzji i tego wyroku. Nie ma zatem podstaw do uznania, że powyższy wywód stracił na aktualności. W konsekwencji w niniejszej sprawie powinno zostać wydane orzeczenie formalne, tj. o umorzeniu postępowania, kończące postępowanie administracyjne bez jego merytorycznego rozstrzygnięcia, z uwagi na brak przedmiotu (tu: sprawy spornej w rozumieniu art. 8 ust. 1 Pe), którego sprawa dotyczy. Jakiekolwiek rozstrzygnięcie merytoryczne (pozytywne lub negatywne) wydane w postępowaniu, w którym wyłączona jest dopuszczalność wydania merytorycznej decyzji, staje się prawnie niedopuszczalne.

Skarżący zarzucił również, iż pozwany, który nie miał ustawowego upoważnienia do wydania zaskarżonej decyzji, naruszył podstawowe zasady postępowania administracyjnego, co samo w sobie, kwalifikuje tę decyzję do uchylenia. Działania Prezesa URE są poddane zasadzie praworządności, zawartej w art. 6 k.p.a. oraz art. 7 Konstytucji RP. Wymaga ona bezwzględnej zgodności z prawem każdej czynności organu, w tym czynności orzeczniczej podejmowanej zgodnie z normami kompetencyjnymi zawartymi w przepisach prawa. Zasada praworządności wyklucza działanie organu w interesie strony bez podstawy prawnej. Prezes URE nie był właściwy do wydania decyzji w niespornej sprawie pomiędzy przedsiębiorstwem energetycznym a jego odbiorcą. Prowadząc postępowanie administracyjne pozwany jest obowiązany do przestrzegania przepisów dotyczących jego właściwości (art. 19 i 20 k.p.a. w zw. z art. 23 ust. 2 pkt 12 Pe). Organ regulacyjny jest właściwy rzeczowo do rozstrzygania sporów w zakresie określonym w art. 8 ust. 1 Pe, zatem Prezes URE, wydając merytoryczną decyzję w niespornej sprawie, rażąco naruszył przepisy o swojej właściwości, które winien jest przestrzegać z urzędu (art. 19 k.p.a.). W konsekwencji decyzja wydana z naruszeniem ww. przepisów jest nieważna, jak to wynika z art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a. Rażące naruszenie przepisów proceduralnych, które pozostaje w związku z ostatecznym rozstrzygnięciem sprawy, stanowi również kwalifikowaną wadę decyzji w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. Poza tym ocena stanu faktycznego i prawnego sprawy uzasadnia tezę, że pozwany, wydając zaskarżoną decyzję, działał bez podstawy prawnej, co również skutkuje wadą nieważności w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że pod pojęciem braku podstawy prawnej należy również rozumieć sytuację, w której decyzja oparta została na przepisach aktu normatywnego, w którym organ przekroczył upoważnienie lub go nie posiadał. Prezes URE nie jest uprawniony do rozstrzygania niespornych spraw w zakresie określonym w art. 8 ust. 1 Pe, a zatem wydanie przez niego na tej podstawie decyzji rozstrzygającej merytorycznie sprawę należy uznać za nieuprawnione. Orzekając w trybie art. 8 ust. 1 Pe pozwany obowiązany jest ustalić wszystkie istotne okoliczności danej sprawy, niezbędne dla jej rozstrzygnięcia, w tym przede wszystkim, czy pomiędzy stronami umowy istniał spór. Skoro wstrzymanie dostaw energii do nieruchomości nastąpiło w dniu 19.07.2013 r., a wznowienie w dniu 20.08.2013 r., to w dniu wydania decyzji między J. K. a powodem nie istniał spór co do nieuzasadnionego wstrzymania dostawy energii, która podlegałaby rozstrzygnięciu przez pozwanego na podstawie art. 8 ust. 1 Pe. Prezes URE winien był zatem stwierdzić swoją niewłaściwość już po wszczęciu postępowania administracyjnego. Zaszłość w konkretnym stanie faktycznym, tj. wstrzymanie dostaw energii od dnia 19.07.2013 r. do dnia 20.08.2013 r., nie powinna być podstawą do wydania w dniu 22.10.2013 r. zaskarżonej decyzji w trybie art. 8 ust. 1 Pe, gdyż postępowanie administracyjne od chwili wznowienia dostaw energii elektrycznej było bezprzedmiotowe.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda była niezasadna.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je za swoje. Ustalenia w tym zakresie nie naruszały zasady oceny materiału dowodowego wynikającej z art. 233 § 1 k.p.c. Sprawia to, że nie zachodzi potrzeba powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych (zob. np. postanowienie SN z dnia 22.04.1997 r., II UKN 61/97, OSNAP 1998, nr 3, poz. 104, wyrok SN z dnia 8.10.1998 r., II CKN 923/97, OSNC 1999, nr 3, poz. 60).

Poza tym stan faktyczny w niniejszej sprawie był bezsporny między stronami. Nie ulegało więc wątpliwości, że (...), wstrzymując w dniu 19.07.2013 r. dostarczanie energii elektrycznej pod adres ul. (...) w W. (czego fizycznie dokonał (...) właśnie na zlecenie drugiego z powodów), naruszył warunki uprawnienia, jakie przysługiwało tej spółce w oparciu o art. 6 ust. 3a Pe. W tym artykule przedsiębiorstwu energetycznemu zajmującemu się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii przyznano uprawnienie, obok sytuacji określonych w jego ust. 3, które nie miały miejsca w niniejszej sprawie, wstrzymania dostarczanie paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła przy spełnieniu następujących przesłanek:

1) odbiorca zwlekał z zapłatą za pobrane paliwo gazowe, energię elektryczną lub ciepło albo świadczone usługi co najmniej miesiąc po upływie terminu płatności,

2) odbiorca został powiadomiony na piśmie o zamiarze wypowiedzenia umowy,

3) odbiorcy został wyznaczony dodatkowy, dwutygodniowy terminu do zapłaty zaległych i bieżących należności.

Analogiczne postanowienie znajduje się obecnie w art. 6b ust. 2 i 3 ustawy. Trzeba podkreślić, że art. 6 ust. 3a Pe jest przepisem bezwzględnie obowiązującym i wyłącza możliwość wstrzymania dostaw energii na innych zasadach niż w nim określone (zob. wyrok SN z dnia 5.06.2007 r., III SK 11/07, OSNP 2008, nr 17-18, poz. 274). Przesłanki w nim wymienione muszą być spełnione kumulatywnie, co oznacza, że nawet jeżeli odbiorca zwleka przez przynajmniej miesiąc z zapłatą kwot należnych przedsiębiorcy energetycznemu, ale ten nie uprzedzi odbiorcy na piśmie o zamiarze wypowiedzenia umowy i nie wyznaczy mu dodatkowego dwutygodniowego terminu do zapłaty należności, wstrzymanie dostaw energii będzie bezzasadne. Natomiast uprawnienie Prezesa URE do wydania decyzji w sytuacji sporu w wypadku nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania paliw gazowych lub energii wynika wprost z art. 8 ust. 1 Pe.

Zaległości po stronie zainteresowanego wynosiły na dzień wstrzymania dostaw energii kwotę 459,93 zł i wynikały z faktur VAT z terminami płatności do dnia 10.01.2013 r., 11.03.2013 r., 10.05.2013 r. i 10.07.2013 r. Jednak w dniu 20.06.2012 r. J. K. złożył e-mailem dyspozycję zmiany adresu do korespondencji dla dostaw pod powyższy adres na adres: ul. (...), (...)-(...) J., gm. N. (e-mail k. 20, 59 akt adm.). Jak przyznał sam (...), jego pracownik wpisał do systemu komputerowego błędny kod, tj. (...), gm. O., i pod ten adres (z błędnym kodem) były następnie wysyłane faktury oraz dwa wezwania do zapłaty (k. 3, 23 akt adm.). Gdy w dniu 22.07.2013 r. J. K. otrzymał na adres zameldowania (ul. (...) w W.) korespondencję w sprawie wstrzymania dostaw, a następnie otrzymał mailem zaległe faktury, opłacił je już w dniu 24.07.2013 r. (k. 2, 70 akt adm.). W związku z tym w dniu 20.08.2013 r. doszło do wznowienia dostaw, przy czym dwa wcześniejsze próby wznowienia nie doszły do skutku, bo nie było klienta (k. 38 akt adm.).

Ponieważ zaskarżona decyzja została wydana w dniu 22.10.2013 r., zdaniem skarżącego (...) nie było już sporu, a więc Prezes URE nie miał uprawnienia do jej wydania, o czym miałaby świadczyć treść art. 8 ust. 1 Pe, w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania decyzji. Zgodnie z tym przepisem w sprawach spornych dotyczących odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci, umowy sprzedaży, umowy o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii, umowy o świadczenie usług transportu gazu ziemnego, umowy o świadczenie usługi magazynowania paliw gazowych, umowy, o której mowa w art. 4c ust. 3, umowy o świadczenie usługi skraplania gazu ziemnego oraz umowy kompleksowej, a także w przypadku nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania paliw gazowych lub energii rozstrzyga Prezes URE, na wniosek strony. Stanowisku przedstawionemu w apelacji przeczy chociażby literalna wykładnia tego przepisu, który w wyraźny sposób rozróżnia dwie grupy sytuacji, w których następuje ingerencja Prezesa Urzędu:

1) sporne sprawy dotyczące określonych typów umów, enumeratywnie wymienionych w tym przepisie,

2) nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania paliw gazowych lub energii.

Z treści przepisu wyraźnie wynika odniesienie „sporności” sprawy jedynie do ściśle określonych typów umów, a konkretnie – odmowy ich zawarcia, a nie do kwestii wstrzymania dostarczania energii elektrycznej (ewentualnie paliw gazowych). Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że ustawodawca użył sformułowania, że Prezes URE rozstrzyga „w sprawach spornych dotyczących” określonych umów, „a także w przypadku nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania paliw gazowych lub energii”. O ile więc pierwsza grupa spraw powinna być sporna, to drugiej taka cecha nie została przypisana. W odniesieniu do wstrzymania dostarczania paliw gazowych lub energii istotne jest, czy chodzi o „nieuzasadnione” wstrzymanie, a nie, czy strony stosunku prawnego kwestionują zasadność wstrzymania dostaw, czy też kwestia ta jest między nimi bezsporna – oczywiście chodzi tu o nieuzasadnione wstrzymania, przynajmniej zdaniem wnioskującego o ingerencję Prezesa Urzędu. Innymi słowy, z treści powołanego przepisu wynika jednoznacznie, że jeżeli zdaniem któregoś z uprawnionych podmiotów (strony), a więc przede wszystkim odbiorcy energii elektrycznej w rozumieniu art. 3 pkt 13 Pe, wstrzymanie dostaw tej energii nie miało podstaw prawnych, może on zwrócić się do pozwanego ze stosownym wnioskiem. Bez znaczenia pozostaje tu stanowisko sprzedawcy lub dystrybutora energii elektrycznej, gdyż złożenie takiego wniosku i wydanie decyzji przez Prezesa Urzędu nie zostało obwarowane żadnymi dodatkowymi przesłankami, a w szczególności, czy druga strona przeczy zasadności wniosku, czy też wystąpiły inne okoliczności, jak wznowienie dostarczania energii elektrycznej. Takie dodatkowe warunki nie wynikają z art. 8 ust. 1 Pe.

Zatem już tylko z tej przyczyny zarzut naruszenia powyższego przepisu był niezasadny, a przeczyła jemu również wykładnia celowościowa, o której będzie mowa poniżej.

Drugą kwestią było bowiem ustalenie, czy postępowanie w sprawie powinno było się toczyć, skoro – zdaniem powoda – było ono bezprzedmiotowe, co miało wiązać się z naruszeniem szeregu przepisów proceduralnych, co w konsekwencji miało prowadzić do wydania przez pozwanego wadliwej decyzji administracyjnej z naruszeniem przepisów o właściwości (art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.) oraz bez podstawy prawnej (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.), czyli do jej nieważności. Skarżący wiązał to z kwestią sporności sprawy o nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania energii elektrycznej, co jednak – jak była o tym mowa – nie miało jednak znaczenia z punktu widzenia zastosowania art. 8 ust. 1 Pe.

Skarżący, a wcześniej drugi z powodów, utożsamiali bezprzedmiotowość wydania decyzji w trybie art. 8 ust. 1 Pe z faktem wznowienia dostaw energii elektrycznej do nieruchomości odbiorcy, a więc zainteresowanego. Innymi słowy, stosowanie do wywodów apelacji wznowienie dostarczania takiej energii miało skutkować tym, że wydanie decyzji było zbędne, chociaż bezspornie doszło do sprzecznego z prawem działania przedsiębiorcy energetycznego, z uwagi na . Tak swoiście pojmowana „bezprzedmiotowość” nie znajduje jednak uzasadnienia w przepisach prawa.

Wyjaśnienie tej kwestii wiąże się z ustaleniem pojęcia strony w świetle art. 8 ust. 1 Pe. Problematyka związana jest ze zmianą, która polegała na rozdzieleniu działalności w zakresie obrotu (sprzedaż energii) od działalności dystrybucyjnej (dostarczanie energii elektrycznej do odbiorcy). Przed dniem 1.07.2007 r. działalność w zakresie obrotu i dystrybucji realizowana była przez jedno i to samo przedsiębiorstwo energetyczne, a po tej dacie przedsiębiorstwa obrotu i przedsiębiorstwa dystrybucyjne są odrębnymi podmiotami, mają osobny przedmiot działalności gospodarczej i prowadzą działalność na innych segmentach i szczeblach rynku energii. W konsekwencji wydzielenia przedsiębiorstw obrotu ze struktury zintegrowanych przedsiębiorstw sieciowo-handlowych energia elektryczna dostarczana jest odbiorcom przy zastosowaniu następujących wariantów umownych: 1) odbiorca energii ma podpisaną umowę sprzedaży energii z przedsiębiorstwem obrotu oraz odrębną umowę przesyłu lub dystrybucji energii z przedsiębiorstwem dystrybucyjnym, do którego sieci przyłączony jest odbiorca, 2) odbiorca energii ma podpisaną umowę kompleksową z przedsiębiorstwem obrotu, w której są zawarte postanowienia odnoszące się do samej sprzedaży energii oraz jej przesyłu i dystrybucji. Przedsiębiorstwo obrotu zawiera umowę przesyłu lub dystrybucji z przedsiębiorstwem dystrybucyjnym, do którego sieci odbiorca jest przyłączony. Gdy odbiorca energii jest stroną umowy kompleksowej zaległości w płatnościach za dostarczoną energię i wyświadczone usługi nie powstają w relacji odbiorca energii – przedsiębiorstwo dystrybucyjne, lecz odbiorca energii – przedsiębiorstwo obrotu. Przedsiębiorstwo dystrybucyjne nie jest bowiem stroną umowy łączącej odbiorcę energii z przedsiębiorstwem obrotu, na podstawie której wystawiane są faktury z tytułu których może dojść do powstania zaległości aktualizujących uprawnienie do wstrzymania dostarczania energii elektrycznej na podstawie art. 6 ust. 3a Pe. Niemniej w orzecznictwie słusznie przyjmuje się, że na podstawie art. 28 k.p.a. w zw. z art. 8 ust. 1, art. 6 ust. 3a i art. 5 ust. 3 i 4 Pe przedsiębiorstwo obrotu może być stroną postępowania o nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania energii prowadzonego przez Prezesa Urzędu na podstawie art. 8 ust. 1 Pe, jeżeli podstawę faktyczną dla wstrzymania dostarczania energii stanowiły zaległości w płatności należności wynikających z realizacji umowy kompleksowej w rozumieniu art. 5 ust. 3 i 4 Pe (zob. wyrok SN z dnia 12.04.2013 r., III SK 26/12, OSNAPiUS 2014, nr 2, poz. 3).

Z drugiej strony w prawie energetycznym brak jest legalnej definicji pojęcia „strona”, a nie można utożsamiać go z pojęciem „odbiorca” lub „odbiorca końcowy” (art. 3 pkt 13 i 13a Pe), czyli – odpowiednio – z każdym, kto otrzymuje lub pobiera paliwa lub energię na podstawie umowy z przedsiębiorstwem energetycznym lub odbiorcą dokonującym zakupu paliw lub energii na własny użytek. Odwołać się należy do definicji zawartej w art. 28 k.p.a., zgodnie z którą stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Nie można jednak nie zauważyć, że o tym, kto jest stroną postępowania administracyjnego prowadzonego przez Prezesa Urzędu w sprawie o nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania energii, nie rozstrzyga samoistnie powołany przepis. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego, zbieżnym z dominującym poglądem doktryny, interes prawny strony postępowania administracyjnego w rozumieniu art. 28 k.p.a. powinien wynikać z konkretnej i zindywidualizowanej normy prawa materialnego wpływającej na sytuację prawną danego podmiotu (zob. np. wyrok NSA z dnia 30.08.2012 r., II OSK 1588/12, Legalis nr 538042). Przyjmuje się, że postępowanie administracyjne dotyczy interesu prawnego konkretnego podmiotu wówczas, gdy w wyniku takiego postępowania organ wydaje decyzję, która rozstrzyga o prawach lub obowiązkach tego podmiotu lub rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach jednego podmiotu wpływa na prawa i obowiązki innego podmiotu (zob. np. wyrok NSA z dnia 25.10.2006 r., II GSK 163/06, Legalis nr 82696). Gdy decyzja dotyczy wprost interesu prawnego innego podmiotu oznacza to, że podmiot ten może być stroną postępowania w ścisłym tego słowa znaczeniu i to do niego będzie skierowana decyzja rozstrzygająca o jego prawach i obowiązkach. Dany podmiot może mieć także interes prawny w rozumieniu powołanego przepisu, gdy decyzja organu administracji wpłynie pośrednio na jego status prawnomaterialny. Poza tym w przepisach prawa materialnego interes prawny podmiotu nie zawsze wyrażony jest wprost, lecz często wymaga złożonego procesu wykładni (uchwała NSA w W. z dnia 5.12.2011 r., II OPS 1/11, ONSA i WSA 2012, nr 2, poz. 17). Ponadto, interes prawny strony postępowania administracyjnego może mieć swoje źródło nie tylko w przepisach prawa administracyjnego materialnego, ale również w innych normach należących do prawa materialnego, w szczególności prawa cywilnego (wyrok NSA z dnia 31.01.2012 r., II GSK 1404/10, Legalis nr 466934).

Widać wyraźnie, że pojęcie „strona” w rozumieniu art. 8 ust. 1 Pe wiąże się z interesem prawnym w powyższym znaczeniu. W tym kontekście należy interpretować powołany przez skarżącego art. 105 § 1 k.p.a., zgodnie z którym organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania odpowiednio w całości albo w części, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części. Nie miał zastosowania § 2 tego artykułu, gdyż strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, czyli odbiorca, nie wystąpiła o umorzenie postępowania, a wręcz przeciwnie, J. K. jednoznacznie podtrzymywał swój wniosek. Dodatkowo należy podkreślić, że umorzenie postępowania administracyjnego jest wyjątkiem od stanu idealnego funkcjonowania prawa, związanego z możliwością kształtowania w oparciu o normy administracyjnego prawa materialnego przez organ administracji publicznej, sytuacji podmiotów administrowanych. Umorzenie postępowania administracyjnego powinno więc być traktowane jako środek ostateczny, mający zastosowanie tylko w tych sytuacjach, kiedy nie ma możliwości podjęcia merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy (zob. wyrok NSA z dnia 9.09.1998 r., IV SA 1634/96, niepubl.), co wynika z wystąpienia trwałej przeszkody uniemożliwiającej wydanie rozstrzygnięcia co do istoty sprawy (wyr. WSA w W. z dnia 22.05.2007 r., III SA/WA 689/07, Legalis nr 104393).

Umorzenie postępowania administracyjnego wiązane jest w orzecznictwie z brakiem możliwości merytorycznego rozpoznania sprawy (zob. wyrok WSA w W. z dnia 9.03.2010 r., IV SA/WA 93/10, Legalis nr 835083 i wyrok WSA w O. z dnia 22.07.2014 r., II SA/OP 307/14, Legalis nr 1155354). Bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego oznacza, że brak jest któregoś z elementów materialnego stosunku prawnego, a wobec tego nie można wydać decyzji załatwiającej sprawę przez rozstrzygnięcie jej co do istoty (zob. np. wyroki NSA: z dnia 18.5.1998 r., II SA 76/98, niepubl., z dnia 9.03.2000 r., IV SA 12/98, niepubl., z dnia 21.09.2010 r., II OSK 1393/09, Legalis nr 270064 i z dnia 9.12.2015 r., II OSK 929/14, Legalis nr 1405481, a także wyrok WSA w G. z dnia 27.01.2011 r., IV SA/GL 476/10, Legalis nr 292018 i wyrok WSA w O. z dnia 10.11.2015 r., II SA/OP 374/15, Legalis nr 1388909). W takiej sytuacji sprawa administracyjna jest bezprzedmiotowa, gdy nie ma materialnoprawnych podstaw do władczej, w formie decyzji administracyjnej, ingerencji organu administracyjnego. Bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego jest bowiem brakiem przedmiotu postępowania, powodującym, że nie można wydać decyzji rozstrzygającej na podstawie przepisów prawa materialnego o prawach lub obowiązkach indywidualnego podmiotu (zob. np. wyrok WSA wW. z dnia 18.04.2008 r., I SA/WA 27/08, Legalis nr 271157, wyrok WSA w K. z dnia 4.04.2013 r., II SA/KR 177/13, Legalis nr 770147, wyrok WSA w G. z dnia 25.07.2014 r., II SA/GL 573/14, Legalis nr 1059085). W przypadku bezprzedmiotowości jakiekolwiek rozstrzygnięcie merytoryczne pozytywne czy negatywne staje się prawnie niedopuszczalne (zob. np. wyrok WSA we W. z dnia 7.07.2009 r., II SA/WR 175/09, Legalis nr 180024, wyrok WSA w G. z dnia 19.12.2014 r., II SA/GL 881/14, Legalis nr 1192954, wyrok WSA w K. z dnia 12.11.2015 r., II SA/KR 901/15, Legalis nr 1371442, wyrok WSA w W. z dnia 15.12.2015 r., II SA/Wa 2903/14, niepubl.). Z drugiej strony umorzenie postępowania z powodu jego bezprzedmiotowości w sytuacji, gdy istniały podstawy do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty stanowi naruszenie art. 105 k.p.a. (zob. wyrok NSA w Ł. z dnia 23.04.1997 r., I SA/ŁD 435/96, Legalis nr 40876, wyrok NSA z dnia 11.07.2002 r., IV SA 2152/00, Legalis nr 101484, wyrok WSA w B. z dnia 30.06.2010 r., I SA/BD 407/10, Legalis nr 259884).

Nie ulega wątpliwości, że podstawą oceny merytorycznej sprawy jest ocena interesu prawnego strony postępowania administracyjnego we wcześniej przedstawionym rozumieniu. W postępowaniach wszczynanych na wniosek stron, dokonywana przez organ administracji publicznej ocena skutkuje wydaniem decyzji pozytywnej (uwzględnienie żądania) lub odmownej (odmowna uwzględnienie żądania). Natomiast fakt, że żądanie strony postępowania administracyjnego nie może być uwzględnione, nie może być podstawą do stwierdzenia bezprzedmiotowości (zob. np. wyrok NSA we W. z dnia 10.01.1989 r., SA/WR 957/88, ONSA 1989, nr 1, poz. 22, wyroki NSA: z dnia 7.06.1994 r., I SA 815/93, ONSA 1995, nr 2, poz. 82, z dnia 9.10.2000 r., IV SA 707/00, niepubl. i z dnia 21.02.2006 r., I OSK 967/05, Legalis nr 271149, a także wyrok WSA w W. z dnia 9.11.2006 r., I SA/WA 1593/06, Legalis nr 89925, wyrok WSA w G. z dnia 14.11.2007 r., II SA/GD 500/07, Legalis nr 270185 i wyrok WSA w G. z 13.05.2008 r., IV SA/GL 1158/07, Legalis nr 270186). Umorzenie postępowania administracyjnego w takich okolicznościach z powołaniem się na art. 105 § 1 k.p.a. będzie traktowane jako niezgodne z prawem (wyrok WSA w W. z dnia 30.05.2007 r., VI SA/WA 2505/05, Legalis nr 96608).

Bezprzedmiotowość postępowania może wynikać z braku istnienia przesłanki podmiotowej lub przedmiotowej w prowadzonym postępowaniu (wyrok WSA w W. z dnia 29.08.2007 r., VII SA/WA 774/07, Legalis nr 99120 i powołany wyrok WSA w O. z dnia 22.07.2014 r.). Jeśli chodzi o przesłankę przedmiotową do merytorycznego rozstrzygnięcia, to jej brak zachodzi w szczególności wówczas, gdy brakuje przedmiotu postępowania administracyjnego lub sprawa ma cywilny charakter. Natomiast brak jest przesłanki podmiotowej, gdy brak jest strony postępowania mającej interes prawny w uzyskaniu rozstrzygnięcia, jak np. śmierć osoby fizycznej, ustanie bytu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej (zob. decyzję SKO z dnia 13.02.2002 r., SKO 4112/3/02, OSS 2002, nr 3, poz. 63), czy utrata przez podmiot kwalifikacji do wykonywania określonej funkcji (wyr. WSA w Ł. z dnia 9.06.2015 r., II SA Łd 1179/14, niepubl.). Poza bezprzedmiotowością podmiotową i przedmiotową w orzecznictwie wyróżnia się bezprzedmiotowość funkcjonalnej, czyli brak podstawy prawnej do wydania decyzji w zakresie żądania wnioskodawcy (zob. wyroki NSA: z dnia 23.01.2003 r., II SA 428/01, niepubl. i z dnia 12.02.2008 r., II OSK 2042/06, Legalis nr 271165).

Obligatoryjne umorzenie postępowania administracyjnego wiąże się z tzw. obiektywną bezprzedmiotowością postępowania administracyjnego. Zatem jeżeli strona domaga się rozstrzygnięcia ze strony organu, opierając swój wniosek na obowiązujących przepisach prawa materialnego nie, można twierdzić, że zachodzi bezprzedmiotowość postępowania. W takiej sytuacji organ administracji nie może uchylać się od merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Natomiast czym innym jest już kwestia zasadności takiego wniosku, która winna zostać rozstrzygnięta merytorycznie po przeprowadzeniu postępowania (wyrok NSA z dnia 8.11.2007 r., II OSK 1161/06, Legalis nr 133527).

Przenosząc powyższe na realia niniejszej sprawy, należało zgodzić się z wywodami Sądu Okręgowego, że nie sposób tu mówić o bezprzedmiotowości postępowania w powyższym rozumieniu. Wbrew wywodom zawartym w apelacji (a wcześniej w odwołaniach), przesłanki przemawiającej za umorzeniem postępowania przez Prezesa URE nie może stanowić fakt wznowienia dostarczania energii elektrycznej do nieruchomości odbiorcy, który miał zawartą umowę kompleksową z przedsiębiorcą energetycznym.

Po pierwsze, przyjęcie poglądu skarżącego prowadziłoby do zaakceptowania stanowiska, że nie można byłoby wydać decyzji co do istoty (merytorycznej) w sytuacji, nawet gdyby w sprawie miało miejsce nieuzasadnione wstrzymanie dostarczania energii elektrycznej, a więc przedsiębiorca energetyczny wstrzymał dostawy, mimo że nie zostały spełnione przesłanki wymienione w art. 6 ust. 3a Pe, o ile w dacie wydawania decyzji dostawy byłyby wznowione. Innymi słowy, organ administracji publicznej, jakim jest Prezes Urzędu, byłby zobowiązany umorzyć postępowanie wywołane wnioskiem z art. 8 ust. 1 Pe tylko dlatego, że dostawy energii elektrycznej zostałyby wznowione. W skrajnej sytuacji, a więc gdyby przedsiębiorcy energetyczni wznawiali dostawy za każdym razem, przepis ten byłby „martwy”, jako że Prezes URE nie miałby w żadnym wypadku kompetencji do ustalenia, czy wstrzymanie dostarczania energii elektrycznej było uzasadnione czy nieuzasadnione, a więc cel i istota przepisu i wynikającego z niego uprawnienia pozwanego zostałyby wypaczone. Tak naprawdę jedynie od woli przedsiębiorcy energetycznego, który nie składał wniosku w trybie powołanego przepisu, zależałoby, czy organ administracji publicznej wydałby decyzję co do istoty sprawy, a więc wykonywałby swoje ustawowe kompetencje. Co więcej, żadnego wpływu nie miałby na to podmiot składający wniosek do Prezesa Urzędu, któremu może zależeć na jego merytorycznym rozpoznaniu. Mamy tu bowiem do czynienia z decyzją związaną, czyli organ administracji publicznej, stwierdzając zaistnienie określonych prawem przesłanek, zobligowany jest do wydania decyzji o umorzeniu postępowania (zob. wyrok NSA w K. z dnia 14.05.1998 r., I SA/KR 1141/97, Legalis nr 52416).

Po drugie, poglądowi zaprezentowanemu przez powoda sprzeciwia się nie tylko wykładnia literalna pojęcia „bezprzedmiotowość” postępowania, ale również wykładnia funkcjonalna, powiązana z art. 8 ust. 1 Pe. Z tego ostatniego przepisu nie wynika w żaden sposób, aby dla rozstrzygnięcia o zasadności lub niezasadności wstrzymania dostarczania energii elektrycznej do odbiorcy miało jakiekolwiek znaczenie, czy doszło do ponownego dostarczania energii elektrycznej, czy też stan wstrzymania trwa w momencie wydania decyzji przez Prezesa URE, a co więcej, aby utrzymywanie stanu wstrzymania dostaw było warunkiem wydania decyzji rozstrzygającej o nieuzasadnionym wstrzymaniu dostarczania energii elektrycznej. Decydujące znaczenie należy tu przypisać zaistnieniu zdarzenia, jakim jest wstrzymanie dostaw na rzecz określonego odbiorcy. Wynika to z faktu, że wznowienie dostarczania energii elektrycznej nie zmienia sytuacji faktycznej między stronami umowy kompleksowej (ewentualnie dwóch umów, o których była mowa) w tym sensie, iż uprzednio doszło do wstrzymania dostaw tej energii, w wyniku czego w stosunku prawnym wynikającym z umowy mogło dojść do wystąpienia określonych skutków prawnych.

Po trzecie, jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy, zaistniała sytuacja w postaci ponownego włączenia energii elektrycznej zainteresowanemu nie stanowi sama w sobie o bezprzedmiotowości postępowania i braku podstaw do wydania decyzji. Jak wskazano wcześniej, przesłanka „sporności” odnosi się w art. 8 ust. 1 Pe tylko do przypadków odmowy zawarcia wymienionych w tym przepisie umów. Jest to związane z tym, jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy, że zawarcie takiej umowy niweczy spór między jej stronami, ponieważ czyni dalsze postępowanie administracyjne bezprzedmiotowym z uwagi na odpadnięcie jej przedmiotu, którym jest ukształtowanie w decyzji administracyjnej treści stosunku cywilnoprawnego. Natomiast w wypadku nieuzasadnionego wstrzymania dostaw energii elektrycznej sytuacja jest całkowicie odmienna, szczególnie jeżeli sprzedawca albo dystrybutor wprost przyznaje, że wstrzymanie dostarczania tej energii było nieuzasadnione. Nie czyni to automatycznie bezprzedmiotowym żądania odbiorcy energii elektrycznej opartego na art. 8 ust. 1 Pe, ale jest istotne dla dalszych ewentualnych roszczeń uprawnionego podmiotu w stosunku do sprzedawcy lub dystrybutora. Potwierdzenie przez Prezesa URE zgodności bądź niezgodności z prawem czynności faktycznej, jaką jest wstrzymanie dostarczania energii elektrycznej, ma charakter deklaratoryjny, podobnie zresztą jak fakt przyznania przez sprzedawcę/dystrybutora, że wstrzymanie dostaw energii elektrycznej nie miało uzasadnionych podstaw prawnych i było wynikiem – jak to miało miejsce w tej sprawie – błędu pracownika jednego z tych przedsiębiorców. Jednak decyzja wydana przez Prezesa URE w trybie art. 8 ust. 1 Pe, w której stwierdza on, że wstrzymanie dostarczania paliw gazowych lub energii elektrycznej było nieuzasadnione, szczególnie przy potwierdzeniu tej okoliczności przez sprzedawcę/dystrybutora, ma niezwykle istotne znaczenie w wypadku późniejszego dochodzenia przez zainteresowanego roszczeń cywilnych w stosunku do sprzedawcy lub dystrybutora. Nie ulega bowiem wątpliwości, że nieuzasadnione wstrzymanie dostaw może wywołać skutki o charakterze cywilnym, jako że mamy tu do czynienia nie tylko z niewywiązaniem się z publicznego obowiązku dostarczania energii elektrycznej, ale również z nienależytym wykonaniem umowy o charakterze cywilnym, którą jest umowa kompleksowa. Słusznie więc zauważył Sąd Okręgowy, że wydanie w takiej sytuacji decyzji przez Prezesa URE może mieć znaczenie dla zainteresowanego, a więc ma on interes prawny w takim korzystnym dla siebie ustaleniu, które „stanowić będzie prejudykat dla ewentualnych roszczeń cywilnoprawnych o odszkodowanie”.

W tym konkretnym wypadku nie można jednak mówić o prejudykacie w ścisłym tego słowa znaczeniu. Warto zauważyć, że zgodnie z art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej. Powinno to być odnoszone do takich sytuacji, w których decyzja administracyjna powinna, jako rozstrzygająca o kwestiach prejudycjalnych, poprzedzać orzeczenie sądu. Zarówno więc decyzja administracyjna, jak i postępowanie administracyjne, o jakich mowa w art. 177 k.p.c., to elementy załatwienia sprawy przez organ administracji co do jej istoty, zgodnie z art. 104 k.p.a. (zob. wyrok SN z dnia 8.12.1995 r., III CRN 50/95, Legalis nr 79682). Co prawda nie mamy tu do czynienia z decyzją administracyjną o charakterze konstytutywnym, w wypadku której uważa się, że zawieszenie postępowania cywilnego jest obligatoryjne (zob. wyrok SN z dnia 30.9.2010 r., I CSK 680/09, Legalis nr 1336539). Decyzje takie są zdarzeniami prawnymi (faktami) i wiążą sąd stanem prawnym będącym ich skutkiem (zob. S. Hanausek, „Związanie” sądu cywilnego decyzją administracyjną, SC 1974, t. XXIII, s. 13), a więc sąd cywilny nie ma możliwości niejako sam wykreować tego stanu w wyniku rozstrzygnięcia kwestii prejudycjalnej leżącej w wyłącznej gestii organu administracji. W wypadku decyzji administracyjnych o charakterze deklaratoryjnym w literaturze przedmiotu podkreśla się, że konieczność zawieszenia postępowania istnieje tylko wtedy, gdy przekazanie sprawy na drogę postępowania administracyjnego ma bezwzględny charakter, tj. sprawa nie ma w ogóle cywilnoprawnej natury. Jeżeli zaś na drogę postępowania administracyjnego przekazano sprawę cywilną (czyli sprawę wynikającą ze stosunków cywilnoprawnych), to zawieszenie postępowania nie jest obligatoryjne i sąd władny jest rozstrzygnąć tę kwestię samodzielnie (zob. tamże, s. 22 i n., J. Iwulski, Związanie sądu powszechnego decyzją administracyjną na przykładzie decyzji dotyczącej stwierdzenia choroby zawodowej, „Monitor Prawniczy” 1995, nr 3, s. 72). Jednak w orzecznictwie słusznie wskazuje się, że chociaż zawieszenie postępowania cywilnego w takiej sytuacji nie jest wtedy konieczne, to może być celowe (wyrok SA w G. z dnia 27.02.2014 r., III AUz 24/14, Legalis nr 797267). Generalnie związanie sądu decyzją administracyjną oznacza obowiązek orzekania z uwzględnieniem decyzji i jej wszelkich skutków (K. Piasecki, Z zagadnień stosunku postępowania cywilnego do postępowania administracyjnego w: E. Łętowska (red.), Proces i prawo. Księga pamiątkowa ku czci Profesora J. Jodłowskiego, Ossolineum 1989, s. 449), a więc chodzi o stan prawny wykreowany w decyzji. Odnośnie do decyzji administracyjnych o charakterze deklaratywnym chodzi o uwzględnienie stanu prawnego stwierdzonego w decyzji (zob. np. W. Broniewicz, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2008, s. 46), chociaż wykluczone jest związanie ustaleniami faktycznymi poczynionymi przez organ administracyjny (A. Jakubecki, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Komentarz do art. 177, Lex 2013).

W odniesieniu do decyzji wydanej na podstawie art. 8 ust. 1 Pe nie można więc mówić o związaniu nią sądu cywilnego we wskazanym rozumieniu, a więc wprost o prejudykacie, jak to przyjął Sąd Okręgowy. W szczególności sąd cywilny byłby uprawniony dokonać własnych ustaleń pod kątem np. zaistnienia przesłanek odpowiedzialności kontraktowej wynikających z art. 471 k.c. Nie zmienia to jednak faktu, że decyzja wydana na podstawie art. 8 ust. 1 Pe stanowi dokument urzędowy, o jakim mowa w art. 244 § 1 k.p.c., ze skutkami dowodowymi wynikającymi z art. 252 k.p.c. Tak więc chociażby tylko z tego powodu zainteresowany ma interes w uzyskaniu decyzji administracyjnej, mimo wznowienia dostarczania energii elektrycznej do jego nieruchomości, a więc nie sposób uznać, aby pozbawiało to odbiorcy interesu prawnego w żądaniu wydania decyzji w oparciu o art. 8 ust. 1 Pe. Trzeba w tym miejscu wspomnieć, że już w e-mailu z dnia 23.07.2013 r. J. K. wniósł do (...) o rekompensatę za wstrzymanie energii (k. 2). Podobnie w e-mailu z dnia 1.08.2013 r. zostało zgłoszone roszczenie o wypłatę odszkodowania za zniszczenia materialne spowodowane rozmrożeniem lodówki i zniszczeniem produktów żywnościowych oraz poniesieniem kosztów związanych z dezynfekcją pomieszczeń, a także wypłatę bonifikaty z tytułu naruszenia świadczeń usług dystrybucji energii elektrycznej do miejsca jej dostarczania wraz z odstąpieniem od ponoszenia opłat z tytułu ponownego podłączenia energii elektrycznej (k. 2 akt adm.), zaś w e-mailu z dnia 2.08.2013 r. zostały zgłoszone różne roszczenia (k. 29-31 akt adm.). Są to niewątpliwie roszczenia o charakterze cywilnym, rozstrzygnięcie zasadności których pozostaje oczywiście poza niniejszym procesem, ale widać wyraźnie, że zainteresowany może wysunąć w stosunku do powodów określone roszczenia, zaś uznanie przez Prezesa URE, że w dniu 19.07.2013 r. doszło do nieuzasadnionego wstrzymania dostarczania energii elektrycznej do jego nieruchomości, stanowić może dla niego przesłankę przesądzającą o wystąpieniu z ewentualnymi roszczeniami.

Po czwarte, nie do zaakceptowania jest stanowisko zawarte w apelacji, że o bezprzedmiotowości postępowania świadczy treść decyzji wydanej w sprawie (...) oraz wyrok Sądu Antymonopolowego w W. z dnia 4.12.2000 r. (XVII AmE 3/00, niepubl.), zgodnie z którym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma wyłącznie fakt, że w dniu wydania decyzji odwołującej się dostarczana była energia elektryczna, a jeśli taki fakt nie ma miejsca, to nie ma już między odwołującą się a zakładem energetycznym sprawy spornej co do nieuzasadnionego wstrzymania dostawy prądu, która podlegałaby rozstrzygnięciu Prezesa Urzędu na podstawie art. 8 ust. 1 Pe.

Przede wszystkim Sąd Okręgowy rozpatrujący niniejszą sprawę nie był w żaden sposób związany poglądem prawnym wyrażonym w innej sprawie, nawet jeżeli dotyczy to poglądu tego samego sądu. Poza tym ten pogląd został zakwestionowany nawet przez SOKiK w wyroku z dnia 28.09.2009 r. (XVII AmE 151/09, niepubl.), zgodnie z którym wskazany przez powoda przykład umorzenia postępowania administracyjnego decyzją Prezesa URE w analogicznej sprawie z 1999 r., która to decyzja została utrzymana w mocy przez Sąd Antymonopolowy w W., nie może stanowić o powszechnej praktyce orzeczniczej w tym zakresie, zwłaszcza, że jak wskazał pozwany, decyzja ta była jednostkowa. Nie można zatem twierdzić, iż decyzja sprzed ponad dziesięciu laty miałaby zadecydować o naruszeniu art. 6 i 8 k.p.a. oraz art. 7 ustawy zasadniczej w niniejszej sprawie. Apelacja strony powodowej od tego wyroku oddalona została wyrokiem Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 15.11.2011 r. (VI ACa 453/11, niepubl.). W orzeczeniu tym Sąd Apelacyjny zawarł szerokie rozważania na temat umarzania postępowania wszczętego w trybie art. 8 ust. 1 Pe, stwierdzając m.in. że „(...) z punktu widzenia podmiotowego bezprzedmiotowe staje się postępowanie, gdy jedna z jego stron utraciła przymioty, o których mowa w art. 28 k.p.a., lub gdy nastąpiła śmierć strony w toku postępowania dotyczącego praw ściśle związanych z osobą zmarłej strony. Natomiast z punktu widzenia przedmiotowego o bezprzedmiotowości postępowania administracyjnego można mówić wówczas, gdy sprawa indywidualna nie podlegała i nie podlega załatwieniu w drodze decyzji administracyjnej”. Taki pogląd jest zgodny z przedstawionymi wcześniej wywodami nt. bezprzedmiotowości postępowania, a więc należało się z nim zgodzić.

Reasumując, nie doszło w niniejszej sprawie do naruszenia art. 6, 7, 8, 19 i 20 k.p.a. w zw. z art. 30 ust. 1 i art. 23 ust. 2 pkt 12 Pe, a w konsekwencji do wydania przez Prezesa URE wadliwej decyzji administracyjnej z naruszeniem przepisów o właściwości (art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.) oraz bez podstawy prawnej (art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a.). Wręcz przeciwnie, jak wykazano powyżej, okoliczność wznowienia dostaw energii elektrycznej przez jednego z powodów nie zmieniła stanu faktycznego, że w dniu 19.07.2013 r. doszło do wstrzymania przez (...), na zlecenie (...), dostarczania energii elektrycznej do nieruchomości pod adresem: ul. (...) w W., należącej do J. K., które to wstrzymanie było nieuzasadnione. Działanie Prezesa URE było zgodne z powołaną przez powoda zasadą praworządności, zgodne z normami kompetencyjnymi zawartymi w przepisach prawa, a więc decyzja została wydana w oparciu o podstawę prawną. Nie zachodzi bowiem bezprzedmiotowość postępowania w rozumieniu 105 § 1 k.p.a. w sytuacji, gdy dostarczanie energii elektrycznej zostało wznowione przez przedsiębiorcę energetycznego. Także w takiej sytuacji Prezes URE jest zobowiązany (a nie tylko uprawniony) do wydania decyzji w trybie art. 8 ust. 1 Pe. W związku z tym zaskarżona decyzja była prawidłowa, a w konsekwencji również prawidłowy był wyrok Sądu Okręgowego, zaś zarzuty zawarte w apelacji nie miały uzasadnionych podstaw faktycznych i prawnych. W wyniku tego apelacja podlegała oddaleniu w całości.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 385 k.p.c., należało orzec jak w punkcie I sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z § 14 ust. 3 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.), przy uwzględnieniu, że pełnomocnik pozwanego występował po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym.