Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 października 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. w Z., po rozpatrzeniu wniosku B. Ł. z dnia 27 września 2016 r., ustalił wysokość i podjął wypłatę należnej jej emerytury od dnia 1 września 2016 r., tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek.

B. Ł. wniosła odwołanie od powyższej decyzji uznając ją za krzywdzącą i wnosząc o jej zmianę poprzez podjęcie wypłaty emerytury od dnia 10 marca 2016 r., tj. od daty nabycia prawa do emerytury. W uzasadnieniu swojego żądania wnioskodawczyni podała, że uprawnienie do emerytury nabyła już w dniu 9 marca 2016 r., jednak wniosek o wypłatę emerytury złożyła dopiero we wrześniu 2016 r. ponieważ od stycznia 2016 r. pobierała zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne, a od pracowników ZUS nie uzyskała kompetentnej informacji, że może wystąpić o emeryturę wcześniej.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej postępowanie w sprawie świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba, że ustawa stanowi inaczej. Z kolei zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się od dnia powstania prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Zdaniem organu rentowego powyższa reguła wyklucza możliwość wstecznego wypłacania świadczeń, tj. za okres po nabyciu prawa, a przed złożeniem wniosku.

Na rozprawie w dniu 7 marca 2017 r., bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku, strony podtrzymały swoje stanowiska wyrażone w odwołaniu i w odpowiedzi na odwołanie. Strony nie zgłosiły wniosków dowodowych.

/e-protokół rozprawy z dnia 07.03.2017 r., czas nagrania: 00:03:45 – 00:04:10 – płyta CD – k. 19/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. Ł. urodziła się w dniu (...) Powszechny wiek emerytalny, wynoszący w jej przypadku 60 lat i 10 miesięcy, wnioskodawczyni osiągnęła w dniu 9 marca 2016 r.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 27 września 2016 r. B. Ł. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę.

(wniosek k. 1-4 odwrót plik II akt ZUS)

W wyniku rozpoznania powyższego wniosku wydano zaskarżoną decyzję ustalającą wysokość emerytury i podejmującą wypłatę świadczenia od 1 września 2016 r.

(decyzja k.12-13 odwrót plik II akt ZUS)

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jest oczywiście bezzasadne i z tego powodu podlegało oddaleniu.

Na wstępie wskazać należy, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych toczy się w trybie odwoławczym od decyzji. Sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych dotyczących m.in. ubezpieczeń społecznych, a więc sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, są sprawami cywilnymi (w znaczeniu formalnym) i dlatego podlegają rozpoznaniu w postępowaniu cywilnym na zasadach przewidzianych w Kodeksie postępowania cywilnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 04.04.2012 r., I UK 421/11, Legalis nr 526652). Sprawy te, zgodnie z art. 459 k.p.c., podlegają rozpoznaniu w postępowaniu odrębnym unormowanym w art. 459-477 ^14a k.p.c. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot i zakres orzeczenia sądu (kognicja sądu ubezpieczeń społecznych) wyznaczany jest przez treść decyzji organu rentowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 17.09.2015 r., sygn. akt III AUa 56/15, Legalis nr 1359925) a także przez zakres odwołania od tejże decyzji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 01.09.2010 r., III UK 15/10, Legalis nr 315939, wyrok SN z 11.06.2013 r. , II UK 74/13, Legalis nr 768557).

W przedmiotowej sprawie wnioskodawczyni kwestionowała zaskarżoną decyzję tylko i wyłącznie w zakresie ustalenia daty początkowej, od której organ rentowy podjął wypłatę przyznanego jej świadczenia (nie podważając prawidłowości wyliczenia jego wysokości) i tylko w tym zakresie Sąd może dokonać kontroli prawidłowości zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2, który stanowi, że w razie zgłoszenia wniosku o rentę rodzinną w miesiącu przypadającym bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, emeryta lub rencisty, rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od dnia spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny.

Norma prawna zawarta w ust. 1. powołanego przepisu statuuje generalną zasadę, w myśl której podstawę do wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych stanowi wniosek o przyznanie, a następnie wypłacenie świadczenia, a nie samo spełnienie się przesłanek warunkujących prawo do świadczenia in abstracto. Zasada ta jest wyrazem przyznania przez ustawodawcę prymatu woli podmiotu uprawnionego, który nawet jeżeli spełnia przesłanki nabycia prawa do świadczenia, nie musi z niego korzystać. Istnienia prawa do świadczeń (wiążącego się ze spełnieniem warunków jego nabycia) nie można bowiem utożsamiać z przyznaniem (wypłatą) świadczenia.

O nabyciu prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi art. 100 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przewidujący powstanie prawa do świadczeń z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, natomiast o wypłacie - art. 129 ust. 1 ustawy. Wszelkie wątpliwości w tym zakresie zostały usunięte przez Sąd Najwyższy, który stwierdził, że przyznaniem świadczenia jest ustalenie prawa do jego pobierania, a więc wypłaty (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1989 r., III UZP 11/89, OSNCP rok 1990, nr 6, poz. 72 i wcześniejszą uchwałę z dnia 10 sierpnia 1988 r. III UZP 22/88, OSNCP rok 1989, nr 12, poz. 194 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2006 r, III UK 95/06). Pogląd ten zachował aktualność, a jego przyjęcie oznacza, że powstanie ipso iure (z mocy samego prawa) prawa do świadczenia przez stwierdzenie spełnienia jego warunków nie odpowiada przyznaniu świadczenia. Przyznanie świadczenia nie może nastąpić, jeśli nie zostanie złożony stosowny wniosek przez osobę zainteresowaną.

W konsekwencji dopiero złożenie wniosku o świadczenie powoduje obowiązek jego wypłaty. Podkreślenia wymaga jednocześnie to, że brzmienie ust. 1 powołanego przepisu jest jednoznaczne, a przy tym ustawodawca nie przewidział żadnej możliwości wyrównywania świadczenia osobom, które wystąpiły z wnioskiem o nie (o jego wypłatę) później, niż nabyły do niego prawo. Powołany przepis nie odwołuje się do "szczególnych warunków" czy "szczególnie uzasadnionych okoliczności, które łagodziłyby jego rygoryzm.

Jedyny wyjątek od wynikającej z art. 129 ust. 1 zasady ustawodawca przewidział w treści ust. 2 powołanego przepisu, który dotyczy wypłaty renty rodzinnej, ale i w tym przypadku przewidując ograniczenie, że w razie zgłoszenia wniosku o rentę rodzinną w miesiącu przypadającym (tylko) bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, emeryta lub rencisty, rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od dnia spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażony został pogląd, zgodnie z którym występują szczególne okoliczności, które mogą skutecznie podważyć, wynikającą wykładni językowej art. 129 ust. 1, zasadę niemożliwości wypłacenia świadczenia za okres wsteczny (sprzed wniosku), a to przy zastosowaniu innych reguł interpretacyjnych, uwzględniających zwłaszcza cel renty rodzinnej i potrzebę zapewnienia środków utrzymania uprawnionym (wykładnia celowościowa). W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego jako ww. okoliczności szczególne jawią się w praktyce sytuacje dotyczące ubiegania się o rentę rodzinną po osobie zaginionej, która po upływie 10 lat od zaginięcia następnie została uznana za zmarłą zgodnie z art. 29 § 1 k.c. (np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11 maja 2006 r., I UK 320/05, OSNP rok 2007, nr 9-10, poz. 143, z dnia 10 lutego 2012 r., II UK 146/11, OSN rok 2013, nr 1-2, poz. 17, z dnia 3 kwietnia 2013 r., II UK 398/13), czy też przypadki pozbawienia uprawnionego prawa do świadczenia (jego wypłaty) na skutek obiektywnych okoliczności, na które uprawniony nie ma i nie może mieć wpływu (np. ubiegania się przez małoletnie dzieci o rentę rodzinną po zmarłej matce, gdy jednocześnie ich ojciec pozbawiony jest wolności w związku z tymczasowym aresztowaniem - (wyr. z 5.10.2006 r., I UK 117/06, OSNP 2007, Nr 23–24, poz. 357).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd Okręgowy wskazuje, że w ustalonym stanie faktycznym wnioskodawczyni ubiega się o świadczenie emerytalne, a nie o rentę rodzinną, wobec czego zastosowanie znajduje omówiona wyżej zasada z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej o przyznaniu (wypłacie) świadczenia od miesiąca złożenia wniosku.

W ocenie Sądu w przedmiotowym stanie faktycznym po stronie skarżącej nie wystąpiły żadne zdarzenia o charakterze szczególnym, stanowiące obiektywną przeszkodę do złożenia przez nią wniosku o wypłatę świadczenia już w miesiącu, w którym nabyła ona prawo do świadczenia, tj. w marcu 2016 r. Na powyższe stanowisko nie miały (i nie mogły mieć) wpływu podnoszone przez wnioskodawczynię zarzuty mające wskazywać, że winę za późniejsze złożenie wniosku o wypłatę emerytury ponosi organ rentowy, którego pracownicy nie poinformowali należycie wnioskodawczyni o takiej możliwości. Wbrew twierdzeniom i oczekiwaniu skarżącej żaden przepis prawa nie nakłada na Zakład Ubezpieczeń Społecznych obowiązku informowania ubezpieczonych o aktualnej treści powszechnie obowiązujących przepisów prawa oraz o skutkach prawnych tych przepisów. Z całą stanowczością podkreślić należy, że to na wnioskodawczyni - jako ubezpieczonej - ciąży obowiązek należytej staranności w dbaniu o własne sprawy, wyrażający się w znajomości aktualnej treści powszechnie obowiązujących przepisów prawa. W sytuacji, gdy wnioskodawczyni nie była w stanie samodzielnie dokonać oceny swojej sytuacji prawnej, winna była skorzystać w tym zakresie ze wsparcia podmiotów świadczących profesjonalnie pomoc prawną (udzielających porad i konsultacji prawnych). Zakład Ubezpieczeń Społecznych takim podmiotem nie jest. W ocenie Sądu powyższe zaniechanie wnioskodawczyni wynikało z niezachowania należytej staranności w trosce o własne interesy.

Skoro zatem wnioskodawczyni B. Ł. skierowała do organu rentowego wniosek o emeryturę w dniu 27 września 2016 r., to Zakład Ubezpieczeń Społecznych (stwierdzając spełnienie przez wnioskodawczynię przesłanek koniecznych do nabycia prawa do emerytury) prawidłowo przyznał emeryturę począwszy od dnia 1 września 2016 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek. W konsekwencji zaskarżoną decyzję organu rentowego uznać należy za prawidłową.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że brak jest podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji i, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawczyni.

/RP/