Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki akcyjnej w W.

przeciwko M. G.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 25 stycznia 2016 r., sygn. akt XVI GC 2706/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok i uchyla nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla z dnia 11 czerwca 2013 r., wydany przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie w sprawie o sygn. akt XVI GNc 3136/13 w części, ponad kwotę 5.696,60 zł (pięć tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt sześć złotych, sześćdziesiąt groszy) wraz z ustawowymi odsetkami i ponad tę kwotę powództwo oddala oraz ustala, że powód ponosi koszty procesu w 83%, a pozwany w 17%, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy w Warszawie;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  ustala, że powód ponosi koszty postępowania apelacyjnego w 83%, a pozwany w 17%, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie.

Sygn. akt XXIII Ga 773/16

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. w W. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty wydanym na podstawie weksla, że pozwany M. G. ma zapłacić mu kwotę 32 676, 61 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym wyodrębnionych kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że jest remitentem weksla własnego pozwanego opatrzonego datą wystawienia 12 października 2009 r. w W. z datą płatności w dniu 1 czerwca 2010 r. i miejscem płatności w W. z klauzulą „bez protestu” na kwotę 32 676, 61 zł. Powód podniósł, że należność wynikająca z weksla nie została uiszczona przez pozwanego, pomimo wezwania go do zapłaty.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla z dnia 11 czerwca 2013 r. w sprawie o sygn. akt XVI GNc 3136/13 Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie uwzględnił żądanie pozwu.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zarzutów pozwany podniósł, że powód dokonał wypełnienia weksla in blanco niezgodnie z deklaracją wekslową, bowiem w dniu 1 czerwca 2010 r. zobowiązania objęte wekslem, których źródłem jest umowa leasingu, nie były jeszcze wymagalne. Wobec części roszczenia, tj. kwot 3, 29 zł z odsetkami oraz 5 696 zł z odsetkami pozwany podniósł zarzut przedawnienia. Zakwestionował także sposób wyliczenia przez powoda odszkodowania umownego w kwocie 26 557, 18 zł. Ponadto pozwany podniósł, że między stronami istniał spór dotyczący zasadności obciążenia pozwanego przez powoda kosztami ubezpieczenia samochodu stanowiącego przedmiot leasingu. W rezultacie pozwany nie zapłacił składki ubezpieczeniowej, wobec czego powód dokonał z tej przyczyny rozwiązania umowy leasingu w dniu 11 marca 2010 r.

Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2016 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie utrzymał w całości w mocy nakaz zapłaty wydany w sprawie XVI GC 2706/14.

Powyższe rozstrzygnięcie było wynikiem następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych:

Pozwany jako korzystający zawarł z powodem jako finansującym w dniu 12 października 2009 r. umowę leasingu operacyjnego nr (...) ((...)). Jako przedmiot leasingu wskazano samochód osobowy A. (...) Q. z 2008 r., którego dostawcą był (...) sp. z o.o. w W..

Wartość przedmiotu leasingu określono na kwotę 120 000 zł. Wśród opłat leasingowych wymieniono: wstępną opłatę leasingowa – 12 000 zł, 36 okresowych opłat leasingowych – 3 213, 30 zł oraz kwotę równą wartości końcowej – 12 000 zł.

Pozwany jako wystawca weksla na rzecz beneficjenta weksla (powoda) oświadczył, iż załącza na użytek finansującego weksel in blanco, który to weksel własny finansujący jest upoważniony wypełnić do kwoty stanowiącej równowartość wszystkich wymagalnych, lecz nie zapłaconych należności przysługujących finansującemu, a wynikających z umowy leasingu, oraz zobowiązań powstałych w wyniku wygaśnięcia umowy leasingu, odstąpienia od umowy leasingu przez finansującego lub jej wypowiedzenie (w szczególności należności z tytułu opłat leasingowych, odszkodowań, kar umownych lub zwrotu kosztów), łącznie z należnymi odsetkami, na wypadek, gdyby korzystający nie uregulował którejkolwiek z tych należności w dacie.

Zgodnie z deklaracją wekslową finansujący był upoważniony do wypełnienia załączonego weksla, w tym do opatrzenia weksla własnego datą i miejscem jego wystawienia, datą i miejscem płatności oraz klauzulą „bez protestu” zgodnie z własnym uznaniem, zawiadamiając o tym korzystającego listem poleconym lub posłańcem, wysłanym nie później niż na 7 dni przed datą płatności.

W dniu 12 października 2009 r. dokonano zamówienia samochodu osobowego A. (...) Q. za kwotę 120 000 zł netto, tj. 146 400 zł. Jako zamawiający wystąpił powód, jako korzystający pozwany, natomiast sprzedawcą był (...) sp. z o.o.

Powód potwierdził pismem z dnia 12 października 2009 r. skierowanym do pozwanego zawarcie Umowy Leasingu numer (...).

Pozwany w dniu 17 października 2009 r odebrał pojazd będący przedmiotem leasingu oraz oświadczył, iż akceptuje stan techniczny odebranego pojazdu.

Powód w dniu 26 października 2009 r. wystawił na rzecz pozwanego fakturę VAT nr (...) tytułem ubezpieczenia na kwotę 5 696 zł z terminem płatności na dzień 5 listopada 2009 r. Następnie w dniu 1 grudnia 2009 r. wystawił na rzecz pozwanego fakturę VAT nr (...) tytułem opłaty leasingowej na kwotę 3 220, 97 zł netto, tj. 3 929, 58 zł brutto z terminem płatności na dzień 15 grudnia 2009 r.

Pełnomocnik powoda w korespondencji mailowej z dnia 14 stycznia 2010 r. poinformował pozwanego, że na samochód osobowy A. (...) o nr rej (...), będący własnością powoda zostało zawarte 12 lutego 2008 r. zgodnie z Umową Generalną z (...) S.A. pakietowe ubezpieczenie wieloletnie wygasające w dniu 11 lutego 2012 r. Wskazano, iż składka za wyżej wspomniane ubezpieczenie 4-letnie (...)-42-43-44 została w całości zapłacona przez powoda do Ubezpieczyciela w lutym 2008 r. Składka ta wyniosła:

- za okres 12.02.2008 - 11.02.2009 AC - 7.520 zł, OC - 570 zł, NW - 60 zł;

- za okres 12.02.2009 - 11.02.2010 AC - 7.238 zł, OC - 615 zł, NW - 60 zł;

- za okres 12.02.2010 - 11.02.2011 AC - 6.534 zł, OC - 615 zł, NW - 60 zł;

- za okres 12.02.2011 - 11.02.2012 AC - 6.149 zł, OC - 615 zł, NW - 60 zł.

Zgodnie z Ogólnymi Warunkami Umowy Leasingu poniesiony koszt ubezpieczenia jest przenoszony na korzystającego. Ze względu na fakt, że przedmiotowy pojazd został przekazany do użytkowania w październiku 2009 r. koszt ubezpieczenia powinien być odpowiednio pomniejszony za okres ubezpieczenia w drugim roku oraz w pełni do zwrotu finansującemu za 3 i 4 rok okresu ubezpieczenia. W oparciu o Umowę Generalną z Ubezpieczycielem, w trakcie trwania ubezpieczenia wieloletniego odstąpić od niego powód mógł jedynie w przypadku szkody całkowitej lub jej zbycia. W celu zapewnienia nowemu korzystającemu korzystniejszych warunków ubezpieczenia powód zbył pojazd do (...) sp. z o.o. w dniu 16 października 2009 r. i na tej podstawie w dniu 19 października 2009 r. wypowiedział dotychczasowe ubezpieczenie wieloletnie. W dniu 19 października 2009 r. powód ponownie nabył pojazd o nr rej. (...), a następnego dnia zawarto u tego samego ubezpieczyciela ( (...) S.A.) nowe jednoroczne ubezpieczenie pakietowe (...). Składkę w wysokości: AC- 4 944 zł, OC 686 zł, NW 66 zł powód zapłacił do ubezpieczyciela w listopadzie 2009 r. Zgodnie z podpisaną umową koszt ten jest w całości przenoszony na korzystającego. Powód mógł wydać pozwanemu zgodę na zawarcie indywidualnego ubezpieczenia. W tym celu powinien minimum 14 dni przed końcem okresu ważności dotychczasowej polisy pobrać ze strony powoda, wypełnić i przesłać wniosek.

Powód w piśmie z dnia 3 lutego 2010 r. poinformował, iż niewycofanie polisy wieloletniej (...) (...) skutkowałoby koniecznością obciążenia pozwanego następującymi kwotami: 2 493 zł za okres ubezpieczenia do 11 lutego 2010 r. (proporcjonalnie od daty wydania), 7 209 zł za kolejny okres ubezpieczenia do 11 lutego 2011 r., 6 824 zł za kolejny okres do 11 lutego 2012 r.

Zgodnie z Ogólnymi Warunkami Umowy Leasingu korzystający musiałby ponieść te koszty w kolejnych latach trwania umowy leasingu, bez możliwości wydania zgody na ubezpieczenie indywidualne, jeżeli polisa nie zostałaby wycofana dzięki zbyciu pojazdu do (...) sp. z o.o.

Z dniem 11 marca 2010 r. doszło do rozwiązania umowy leasingu (...).

Wartość przedmiotu leasingu na dzień 5 kwietnia 2010 r. w warunkach sprzedaży wymuszonej została ustalona na kwotę 86 200 zł, a ostatecznie uzyskano kwotę 84 800 zł z zagospodarowania przedmiotu leasingu.

Powód w dniu 14 maja 2010 r. w związku z rozwiązaniem z dniem 11 marca 2010 r. zawartej między powodem a pozwanym umowy leasingu (...), w nawiązaniu do pisma o przedterminowym rozwiązaniu umowy leasingu z dnia 11 marca 2010 r., wezwał pozwanego do zapłaty na rzecz powoda w terminie do dnia 31 maja 2010 r. kwoty 32 640,07 zł. Zastrzeżono, iż w przypadku uchybienia powyższemu obowiązkowi, powód będzie zmuszony do wypełnienia wystawionego przez pozwanego weksla własnego in blanco.

Powód (...) S.A. jest remitentem weksla własnego pozwanego M. G. opatrzonego datą wystawienia 12 października 2009 r. w W. z datą płatności w dniu 1 czerwca 2010 r. i miejscem płatności w W., z klauzulą „bez protestu” na kwotę 32 676,61 zł.

Pozwany w dniu 2 czerwca 2010 r. skierował do powoda pismo, w którym wskazał, iż został obciążony kosztami ubezpieczenia w nieprawidłowej wysokości oraz zwrócił się o podjęcie negocjacji w celu wyjaśnienia wszelkich spornych okoliczności oraz polubownego załatwienia przedmiotowej sprawy.

Powód w dniu 16 czerwca 2011 r. wystosował do pozwanego przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 32 676, 61 zł tytułem rozliczenia umowy leasingu.

W odpowiedzi na wezwanie do zapłaty z dnia 18 lipca 2011 r. pozwany wskazał, iż roszczenie powoda jest bezzasadne.

Sąd pierwszej instancji za niezasadny uznał zarzut pozwanego uzupełnienia weksla in blanco niezgodnie z porozumieniem. Z dokumentów wynika bowiem, iż należności składające się na sumę wpisaną przez powoda na wekslu in blanco były już wymagalne w chwili jego wypełnienia, tj. w dniu 1 czerwca 2010 r. Faktura VAT nr (...) wystawiona tytułem ubezpieczenia na kwotę 5 696 zł posiadała wskazany termin płatności na dzień 5 listopada 2009 r., natomiast faktura VAT nr (...) wystawiona tytułem opłaty leasingowej na kwotę 3 220, 97 zł netto, tj. 3 929,58 zł brutto posiadała określony termin płatności na dzień 15 grudnia 2009 r. Natomiast kwota odszkodowania umownego po uwzględnieniu kwoty uzyskanej z zagospodarowania przedmiotu leasingu zgodnie z art. 7 OWUL, tj. 26 557,18 zł, posiadała termin płatności po dniu 1 czerwca 2010 r.

Sąd wskazał, że zgodnie z deklaracją wekslową powód był upoważniony do wypełnienia załączonego weksla, w tym do opatrzenia weksla własnego datą i miejscem jego wystawienia, datą i miejscem płatności oraz klauzulę „bez protestu” zgodnie z własnym uznaniem, zawiadamiając o tym powoda listem poleconym lub posłańcem, wysłanym nie później niż na 7 dni przed datą płatności. Powód zadośćuczynił wskazanemu 7-dniowemu terminowi, a zatem należy uznać weksel za prawidłowo wypełniony.

Ponadto Sąd zaznaczył, że pozwany nie wykazał, aby w związku ze sporem stron dotyczącym zasadności obciążenia go kosztami ubezpieczenia samochodu stanowiącego przedmiot leasingu doszło do nieprawidłowego wypełnienia weksla in blanco.

W związku z powyższym Sąd Rejonowy na podstawie art. 496 k.p.c. orzekł o utrzymaniu w mocy nakazu zapłaty w całości.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w całości.

Wyrokowi temu skarżący zarzucił:

1.  naruszenie art. 10 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe poprzez przyjęcie, że weksel in blanco został wypełniony przez powoda zgodnie z deklaracją wekslową w sytuacji, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dawał ku temu podstaw, a to w związku z brakiem wymagalności należności składających się na sumę wekslową w chwili jego wypełnienia, a to w dniu 1 czerwca 2010 r., w tym w szczególności kwoty 26 557,18 zł naliczonej tytułem odszkodowania umownego na podstawie art. 7 Ogólnych Warunków Umowy leasingu,

2.  naruszenie art. 120 k.c. poprzez przyjęcie, że w dniu wypełnienia weksla in blanco wierzytelności powoda, w tym w szczególności kwota 26 557,18 zł naliczona tytułem odszkodowania umownego na podstawie art. 7 Ogólnych Warunków Umowy leasingu była wymagalna,

3.  naruszenie art. 118 k.c. poprzez nieuwzględnienie podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia,

4.  naruszenie art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że istniały podstawy do wypełnienia przez powoda weksla in blanco zgodnie z deklaracją wekslową oraz poprzez niezbadanie daty wymagalności należności składających się na łączną kwotę sumy, na którą został wypełniony przez pozwanego weksel in blanco, czego konsekwencją było nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia, co miało istotny wpływ na treść orzeczenia,

5.  naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do podnoszonych przez pozwanego zarzutów dotyczących stosunku podstawowego, tj. Umowy leasingu operacyjnego z dnia 12 października 2009 r. dotyczących obciążenia go kosztami zawarcia ubezpieczenia przedmiotu leasingu z dnia 19 października 2009 r.,

6.  nierozpoznanie istoty sprawy polegające na nierozważeniu podniesionych przez pozwanego zarzutów dotyczących stosunku podstawowego, a to bezzasadnego obciążenia pozwanego kosztami zawarcia polisy ubezpieczeniowej z dnia 19 października 2009 r. kwocie 5 696 zł oraz odszkodowania w kwocie 26 557,18 zł.

Podnosząc powyższe zarzuty oraz działając na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie nakazu zapłaty z dnia 11 czerwca 2013 r. w sprawie o sygn. akt XVI GNc 3136/13 i oddalenie powództwa w całości,

2.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego, w tym przed sądem odwoławczym, według norm przepisanych,

ewentualnie o:

3.  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji - przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o:

1)  oddalenie apelacji w całości,

2)  utrzymanie wyroku Sadu pierwszej instancji w całości w mocy,

3)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, przy uwzględnieniu, iż w postępowaniu odwoławczym powód jest reprezentowany przez innego pełnomocnika procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie podstawę wydanego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym stanowił weksel własny niezupełny ( in blanco) wystawiony w dniu 12 października 2009 r. przez pozwanego, a uzupełniony przez powoda będącego remitentem weksla. Zobowiązanie wynikające z tego weksla jest zobowiązaniem abstrakcyjnym, a wypełniony weksel, którego wystawcą był pozwany, stwarzał domniemanie jego odpowiedzialności. Stosownie bowiem do wymogu przewidzianego w art. 101 pkt 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz. U. z 1936 r. nr 37, poz. 282 ze zm.) weksel ten zawierał bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia powodowi oznaczonej w nim sumy pieniężnej.

Wobec skutecznego wniesienia przez pozwanego zarzutów od nakazu zapłaty spór przeniósł się na płaszczyznę stosunku podstawowego (art. 10 w zw. z art. 103 Prawa wekslowego), tj. w realiach niniejszej sprawy na płaszczyznę roszczeń na tle zawartej między stronami umowy leasingu. Pozwany (wystawca weksla) podniósł bowiem zarzuty związane z wypełnieniem przez powoda weksla niezgodnie z treścią porozumienia. Pamiętać zaś należy, że przepis art. 10 Prawa wekslowego nie podważa abstrakcyjnego charakteru zobowiązania wekslowego, a jedynie osłabia odpowiedzialność dłużnika wekslowego przez umożliwienie mu odwołania się do stosunku podstawowego łączącego wystawcę weksla i remitenta. Pozwany będący wystawcą weksla in blanco może jednak bez żadnych ograniczeń podnosić zarzuty uzupełnienia weksla niezgodnie z porozumieniem wobec takiego powoda, który jest bezpośrednim odbiorcą weksla in blanco (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2016 r., V CSK 519/15, Legalis nr 1445625).

Na etapie postępowania po wniesieniu zarzutów od nakazu zapłaty to zatem na pozwanym spoczywa ciężar wykazania (art. 6 k.c.), że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem wekslowym. Z kolei powód zobowiązany jest wyłącznie do wskazania, z jakiego tytułu domaga się zapłaty i przedstawienia stosownego wyliczenia, tj. do przytoczenia podstawy faktycznej żądania (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 2 marca 2005 r., I ACa 1413/04, Legalis nr 74275).

W niniejszej sprawie powód w sposób dokładny i precyzyjny określił, co składa się na sumę wekslową będącą również żądaniem pozwu. W piśmie z dnia 15 grudnia 2014 r. powód przytoczył podstawę faktyczną żądania, wskazując precyzyjnie, jakie kwoty składają się na sumę wekslową. Wobec podniesienia przez pozwanego zarzutów związanych z wypełnieniem weksla niezgodnie z deklaracją wekslową z dnia 12 października 2009 r. należało więc dokonać oceny czy należność, na którą weksel został wypełniony, rzeczywiście powodowi przysługiwała na podstawie umowy leasingu.

W pierwszej kolejności należy poddać ocenie zasadność roszczenia o zapłatę kwoty 26 557, 18 zł. Powód wskazał, że jest to kwota dochodzona tytułem odszkodowania umownego na podstawie art. 7 § 3 ust. 6 Ogólnych Warunków Umowy Leasingu Operacyjnego (dalej także: „OWUL”).

Stosownie do treści art. 7 § 3 ust. 6 OWUL „W przypadku, gdy po wypowiedzeniu Umowy Leasingu uzyskana przez Finansującego cena sprzedaży netto Przedmiotu Leasingu albo wartość rynkowa netto Przedmiotu Leasingu ustalona przy przekazaniu Przedmiotu Leasingu innemu korzystającemu lub wartość rynkowa netto przyjęta w przypadku przejęcia na potrzeby własne, po potrąceniu kwoty netto kosztów poniesionych przez Finansującego w związku z odebraniem Przedmiotu Leasingu, jego wyceną, naprawą, usunięciem oznaczeń Korzystającego, przechowaniem, konserwacją lub sprzedażą jest niższa od Kwoty Zdyskontowanej, wówczas Korzystający jest zobowiązany zapłacić Finansującemu różnicę, niezależnie od wszelkich innych wymagalnych wierzytelności głównych i ubocznych Finansującego wobec Korzystającego.”.

Powyższe postanowienie umowne jednoznacznie wskazuje, że warunkiem ubiegania się przez powoda o zapłatę kwoty „odszkodowania umownego” jest skuteczne wypowiedzenie umowy leasingu. W braku takiego wypowiedzenia roszczenie o zapłatę odszkodowania umownego w ogóle bowiem nie powstaje.

W niniejszej sprawie umowa leasingu została wypowiedziana przez finansującego z uwagi na brak zapłaty przez pozwanego kwoty 5 696 zł tytułem kosztów ubezpieczenia pojazdu będącego przedmiotem leasingu, po skierowaniu wezwania i bezskutecznym upływie terminu. Skutek rozwiązania umowy miał nastąpić w dniu 11 marca 2010 r. Dokonując wypowiedzenia umowy finansujący kierował się treścią art. 7 § 3 ust. 2 pkt a OWUL, zgodnie z którym „Finansujący może wypowiedzieć Umowę Leasingu ze skutkiem natychmiastowym, jeżeli Korzystający pozostaje w zwłoce w zapłacie Wstępnej Opłaty Leasingowej lub jednej Okresowej Opłaty Leasingowej lub innych należności na łączną kwotę równą jednej Okresowej Opłacie Leasingowej i pomimo wyznaczenia przez Finansującego na piśmie dodatkowego terminu siedmiu dni do zapłaty tych należności wraz z odsetkami nie uiścił ich.”.

W tym miejscu należy zauważyć, że redakcja przepisów Kodeksu cywilnego regulujących umowę leasingu (art. 709 ¹ -709 ¹⁸ k.c.) wskazuje, że intencją ustawodawcy było aby był to stosunek trwały. Jednym z wyrazów ochrony trwałości umowy leasingu jest istotne ograniczenie możliwości wypowiedzenia tej umowy. W doktrynie wskazuje się, że wypowiedzenie umowy leasingu jest rozwiązaniem o wyjątkowym charakterze z uwagi na to, że umowa ta zostaje zawsze zawarta na czas określony. W związku z tym w zasadzie powinna trwać do upływu terminu, na jaki strony ją zawarły. Wypowiedzenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w przepisach art. 709 ¹¹, 709 ¹² § 2 i art. 709 ¹³ § 2 k.c., w dodatku wyłącznie przez finansującego. Wskazuje się, że nie jest dopuszczalne uregulowanie w umowie leasingu innych przypadków wypowiedzenia tej umowy. Takie postanowienia jako mające na celu obejście ustawy powinny zostać uznane za bezwzględnie nieważne stosownie do art. 58 k.c. (por. K. Kopaczyńska-Pieczniak, Komentarz do art. 709 ¹⁵ Kodeksu cywilnego, w: A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część szczególna, Warszawa 2014, Lex).

Jeden z przypadków dopuszczalnego wypowiedzenie umowy leasingu jest uregulowany w art. 709 ¹³ § 2 k.c. Stosownie do treści tego przepisu jeżeli korzystający dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, finansujący powinien wyznaczyć na piśmie korzystającemu odpowiedni termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia. Postanowienia umowne mniej korzystne dla korzystającego są nieważne. Przepis ten oznacza, że wolą ustawodawcy było uznanie postanowień umownych określających tryb i przesłanki wypowiedzenia w sposób mniej korzystny dla korzystającego za nieważne (por. W. Dubis, Komentarz do art. 709 ¹³ Kodeksu cywilnego, w: E. Gniewek (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2016, Legalis).

Stanowisko takie wyraził również Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 lutego 2014 r. (VI ACa 1175/13). Podkreślając wyjątkowy charakter rozwiązania stosunku prawnego leasingu Sąd ten wskazał, że powstanie po stronie finansującego prawa do wypowiedzenia umowy uzależnione jest od spełnienia zawartych w przepisach art. 709 ¹¹, 709 ¹² § 2 i art. 709 ¹³ § 2 k.c. przesłanek. Zaznaczył przy tym, że niedozwolone jest rozszerzenie przez finansującego uprawnienia do rozwiązania umowy ze skutkiem natychmiastowym także w przypadku opóźnienia w zapłacie należności innych, niż rat wynagrodzenie, albowiem jest to sprzeczne z przepisem art. 709 ¹³ § 2 k.c.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, należy zauważyć, że w art. 7 § 3 ust. 2 pkt a OWUL powód zagwarantował sobie prawo do wypowiedzenia umowy leasingu ze skutkiem natychmiastowym w razie nieuiszczenia przez pozwanego jakichkolwiek należności z umowy na łączną kwotę równą jednej racie leasingowej, pomimo wyznaczenia dodatkowego terminu siedmiu dni do zapłaty. Faktem jest, że należność z tytułu kosztów ubezpieczenia pojazdu przewyższała ustaloną przez strony w umowie okresową ratę leasingową, niemniej jednak wskutek takiej regulacji treści Ogólnych Warunków Umowy Leasingu Operacyjnego powyższe postanowienie umowne pozostaje w sprzeczności z art. 709 ¹³ § 2 k.c. Dlatego, z uwagi na treść tego przepisu oraz mając na względzie przedstawione wyżej poglądy doktryny i orzecznictwa, postanowienie zawarte w art. 7 § 3 ust. 2 pkt a OWUL jako sprzeczne z ustawą uznać należało za nieważne na podstawie art. 58 k.c.

W konsekwencji uznać należało, że powód nie dokonał skutecznego wypowiedzenia umowy leasingu, zapis umowy będący podstawą tego wypowiedzenia jako sprzeczny z ustawą uznany został bowiem za nieważny. Brak zapłaty należności z tytułu ubezpieczenia nie mógł zatem stanowić skutecznej podstawy rozwiązania umowy leasingu za wypowiedzeniem. Nie można tym samym zgodzić się ze stanowiskiem Sądu pierwszej instancji, że umowa została rozwiązana w dniu 11 marca 2010 r.

Ponieważ w okolicznościach niniejszej sprawy nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy leasingu przez finansującego, nie została tym samym spełniona przesłanka konieczna obowiązku zapłaty przez korzystającego kwoty zdyskontowanej na podstawie art. 7 § 3 ust. 6 OWUL. Dochodzone na tej podstawie roszczenie w wysokości 26 557, 18 zł nie powstało zatem, i tym samym nie mogło być skutecznie dochodzone.

Niezależnie od powyższego należy zauważyć, że nawet gdyby (wbrew stanowisku doktryny i orzecznictwa) uznać zapis art. 7 § 3 ust. 2 pkt a OWUL za ważny i co za tym idzie, że powodowi n podstawie tego zapisu służyło prawo wypowiedzenia umowy, to i tak do takiego wypowiedzenia w niniejszej sprawie nie doszło. Analiza przedstawionego przez powoda wezwania do zapłaty należności z dnia 18 lutego 2010 r. skierowanego pod rygorem przedterminowego rozwiązania umowy wraz z potwierdzeniem nadania dowodzi, że w istocie nie zostało ono skierowane do pozwanego i skutecznie mu doręczone. Jako adresata powód w wezwaniu tym wskazał Przedsiębiorstwo (...), nie zaś pozwanego z imienia i nazwiska. Jednocześnie powód nie przedstawił zwrotnego potwierdzenia odbioru pisma, a pozwany zakwestionował, aby kiedykolwiek je otrzymał. Nie sposób w tych okolicznościach uznać za wykazane, by pozwany rzeczywiście otrzymał wezwanie do zapłaty ani nawet, by doręczone zostało ono w taki sposób by miał w ogóle możliwość zapoznania się z jego treścią, a zatem by spełniony został warunek konieczny dla wypowiedzenia umowy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i uchylił nakaz zapłaty w części, co do kwoty zdyskontowanej, tj. ponad kwotę 5 696, 60 zł wraz z ustawowymi odsetkami i ponad tę kwotę powództwo oddalił.

Nie sposób natomiast zgodzić ze skarżącym w zakresie, w jakim podważa zasadność roszczenia o należność z tytułu ubezpieczenia pojazdu będącego przedmiotem leasingu w kwocie 5 696, 60 zł.

Faktem jest, że samochód A. (...) o nr rej (...) został objęty umową ubezpieczenia 4-letniego, a koszt ubezpieczenia poniósł powód. Należy jednak zauważyć, że z brzmienia Ogólnych Warunków Umowy Leasingu Operacyjnego wynika, że koszt ubezpieczenia jest przenoszony na pozwanego.

Zgodnie z art. 4 § 1 ust. 1 OWUL „ Przez cały czas posiadania Przedmiotu Leasingu przez Korzystającego, Finansujący ubezpiecza Przedmiot Leasingu na swoją rzecz, lecz na koszt Korzystającego. Zapłacone składki ubezpieczeniowe Korzystający zwróci Finansującemu w złotych, na podstawie wystawionej przez Finansującego faktury.”. Stosownie zaś do treści art. 4 § 1 ust. 4 OWUL „ Warunki umów ubezpieczeniowych zawieranych przez Finansującego, zarówno w imieniu własnym, jak i w imieniu Korzystającego, nie wymagają akceptacji Korzystającego, a ich treść nie może stanowić podstawy do jakichkolwiek roszczeń Korzystającego wobec Finansującego. Korzystający przy podpisaniu Umowy Leasingu otrzymuje wyciąg warunków ubezpieczenia oraz zobowiązany jest do ich przestrzegania”.

Powyższe postanowienia jednoznacznie wskazują na swobodę, jaką miał powód w zakresie ubezpieczenia przedmiotu leasingu. Pozwany zaakceptował te warunki, a w szczególności swój obowiązek zwrotu składek w związku z ubezpieczeniem pojazdu na rzecz powoda. Nie ma przy tym znaczenia okres, na jaki powód zawarł umowę ubezpieczenia samochodu, z którego na podstawie umowy leasingu korzystał pozwany, oraz ewentualna ekonomiczna opłacalność tego rodzaju regulacji z perspektywy korzystającego, tj. pozwanego.

Zupełnie niezasadnie akcentuje pozwany fakt braku niezwłocznego zawiadomienia go o zbyciu przedmiotu leasingu przez powoda. Należy zauważyć, że czynność w postaci zbycia pojazdu została dokonana bezpośrednio w interesie ekonomicznym pozwanego. Jak bowiem wyjaśniono w wiadomości mailowej z dnia 14 stycznia 2010 r. skierowanej do pozwanego przez pełnomocnika powoda A. M., zbycie pojazdu na rzecz (...) sp. z o.o. w W., a następnie jego ponowne nabycie przez powoda, umożliwiło wypowiedzenie umowy ubezpieczenia 4-letniego i zawarcie jednorocznego ubezpieczenia. Poprzez te czynności pozwany uzyskał natomiast możliwość wcześniejszego ubiegania się o zgodę powoda na zawarcie indywidualnego ubezpieczenia. W tym celu powinien on wypełnić stosowny wniosek i skierować go na co najmniej 14 dni przed końcem okresu obowiązywania dotychczasowego ubezpieczenia. Ewentualny brak skorzystania z tej możliwości przez pozwanego bądź potencjalna odmowa udzielenia takiej zgody przez powoda, nawet jeżeli miałyby miejsce, byłyby jednak obojętne z punktu widzenia zasadności przerzucenia na pozwanego kosztów ubezpieczenia przedmiotu leasingu poniesionych przez finansującego. Podkreślić należy, że zgoda finansującego na ubezpieczenie przedmiotu leasingu na indywidualnych, uzgodnionych przez korzystającego warunkach była prawem, a nie obowiązkiem finansującego. Innymi słowy finansujący mógł, ale wcale nie musiał takiej zgody udzielić. Tym samym finansujący nie może ponosić negatywnych konsekwencji braku takiej zgody polegających na konieczności ponoszenia kosztów ubezpieczenia przedmiotu leasingu wbrew jednoznacznym postanowieniom umowy.

W związku z powyższym za zasadne należało uznać roszczenie powoda o zwrot kosztów ubezpieczenia pojazdu, ponieważ miało ono źródło w umowie łączącej strony, a dokładniej w treści art. 4 § 1 ust. 1 Ogólnych Warunków Umowy Leasingu Operacyjnego.

Nie miał też racji skarżący zarzucając błędną ocenę podniesionego przez niego w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji zarzutu przedawnienia. Należy zauważyć, że zobowiązanie z tytułu zwrotu kosztów ubezpieczenia pojazdu stało się wymagalne w dniu 5 listopada 2009 r.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 sierpnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I CSK 616/09 (Legalis nr 396405) treścią upoważnienia do uzupełnienia weksla in blanco jest objęte jedynie uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Wobec 3-letniego terminu przedawnienia dochodzonego roszczenia (art. 118 k.c.) powód mógł zatem wypełnić weksel, obejmując kwotę kosztów ubezpieczenia, najpóźniej do dniu 5 listopada 2012 r. Weksel został natomiast uzupełniony w dniu 1 czerwca 2010 r., a zatem bezsprzecznie przed upływem 3-letniego terminu przedawnienia tego roszczenia.

Stosownie zaś do treści art. 70 w zw. z art. 103 Prawa wekslowego roszczenia wekslowe ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech, licząc od dnia płatności weksla. W niniejszej sprawie pozew został wniesiony w dniu 29 maja 2013 r., a zatem 3 dni przed upływem 3 lat od dnia płatności weksla (1 czerwca 2010 r.)., tj. przed upływem terminu przedawnienia. Zgodnie natomiast z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Nie budzi więc wątpliwości, że zarzut przedawnienia jest bezzasadny.

Nie mogą również odnieść oczekiwanego przez skarżącego skutku twierdzenia, iż wypełniony w dniu 1 czerwca 2010 r. weksel obejmował należności w tym dniu jeszcze niewymagalne, albowiem wyznaczony 14-dniowy terminu upłynął dnia następnego, tj. w dniu 2 czerwca 2010 r. Należy bowiem zauważyć, że kwota dochodzona tytułem kosztów ubezpieczenia bezspornie była wymagalna w chwili wypełnienia weksla.

Zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie żądania zwrotu kosztów ubezpieczenia nie mógł również uzasadniać zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., tj. zarzut wadliwego sporządzenia uzasadnienia wyrku przez Sąd pierwszej instancji.

Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w judykaturze o skutecznym postawieniu zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. można mówić tylko wtedy, gdy uzasadnienie wyroku nie zawiera elementów pozwalających na weryfikację stanowiska sądu, a braki uzasadnienia w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej muszą być tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona, bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej. Zarzut ten może znaleźć zastosowanie jedynie w tych wyjątkowych sytuacjach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu pierwszej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania zaskarżonego orzeczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20 listopada 2012 r., I ACa 599/12, Legalis nr 1025731; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1997 r., II CKN 112/97, Legalis nr 336020 i z dnia 8 października 1997 r., II CKN 312/97, Legalis nr 343300).

Jakkolwiek należy zgodzić się ze skarżącym, że rozważania zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku mogły być nieco bardziej rozbudowane, jednakże sporządzone uzasadnienie pozwala na kontrolę instancyjną orzeczenia. Istotne jest bowiem, że Sąd Rejonowy w sposób dokładny ustalił stan faktyczny w sprawie, a ponadto wyjaśnił motywy prawne (abstrahując od ich słuszności) leżące u podstaw dokonanego rozstrzygnięcia.

W konsekwencji niezasadny okazał się również zarzut, jakoby poprzez rzekome nierozważanie podniesionych przez pozwanego w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji zarzutów dotyczących stosunku podstawowego, doszło do nierozpoznania istoty sprawy. Niezależnie od tego należy wskazać, że nawet gdyby przyjąć, iż doszło do nierozpoznania istoty sprawy, nie byłoby działaniem obligatoryjnym, a w realiach niniejszej sprawy dodatkowo nie byłoby działaniem celowym, uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Zgodnie bowiem z art. 386 § 4 k.p.c. w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania. Sformułowanie „może” zawarte w tym przepisie oznacza, że nierozpoznanie istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji stwarza sądowi odwoławczemu jedynie możliwość, a nie obowiązek, uchylenia zaskarżonego wyroku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2008 r., II PK 146/07, OSNAPiUS 2009 nr 7-8, poz. 87, Legalis nr 135849).

Z uwagi na powyższe, w pozostałym zakresie, tj. co do kwoty 5 696, 60 zł Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił jako bezzasadną.

Zmiana w zakresie rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu implikuje również zmianę rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Orzeczenie o kosztach procesu powinno uwzględniać proporcje zachodzące pomiędzy żądaniem a wynikiem procesu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 1972 r., sygn. akt II PR 223/72, Legalis nr 16578). W niniejszej sprawie powód domagał się kwoty 32 676, 61 zł, w wyniku zmiany zaskarżonego wyroku nakaz zapłaty został utrzymany jedynie w zakresie kwoty 5 696, 60 zł. Tym samym powództwo zostało uwzględnione w 17 %. Strony powinny zatem ponieść koszty procesu w stosunku 83 % powód i 17 % pozwany. Jednocześnie stosownie do treści art. 108 § 1 k.p.c. Sąd pozostawił szczegółowe wyliczenie kosztów procesu obciążających strony referendarzowi sądowemu w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy w Warszawie.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy również orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. Pozwany zaskarżył wyrok w całości, apelacja została uwzględniona natomiast co do kwoty 26 980, 01 zł, tj. w 83 %. Strony powinny zatem ponieść koszty postępowania apelacyjnego w stosunku 83 % powód i 17 % pozwany. Jednocześnie stosownie do treści art. 108 § 1 k.p.c. Sąd pozostawił i w tym przypadku szczegółowe wyliczenie kosztów procesu obciążających strony referendarzowi sądowemu w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy w Warszawie.

SSO Andrzej Sobieszczański SSO Bernard Litwiniec SSO Andrzej Kubica