Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIIIU 1653/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 maja 2016 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że A. T., jako pracownik u płatnika składek (...) s.c. T. K., A. K. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 19 października 2015 roku.

Organ rentowy w uzasadnieniu wskazał, że przeprowadził w dniach od 7 kwietnia do 11 kwietnia 2016 roku postępowanie kontrolne w zakresie zgłoszenia A. T. do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia w firmie (...) s.c. T. K., A. K. z siedzibą w Ł.. W trakcie kontroli przedłożono umowę o pracę zawartą w dniu 19 października 2015 roku pomiędzy (...) s.c. T. K., A. K., a A. T. na okres próbny od 19 października 2015 roku do 18 stycznia 2016 roku, rodzaj umówionej pracy: programista, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem 5.650 zł brutto podczas, gdy już od 25 listopada 2015 r. A. T. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży. Zwolnienia lekarskie zostały wystawione na okres od 25 listopada 2015 roku do 7 czerwca 2016 roku. Organ rentowy podniósł, że A. T. została zatrudniona na nowoutworzonym stanowisku pracy - ani wcześniej, ani w trakcie nieobecności ubezpieczonej nikt nie został zatrudniony na jej miejsce. ZUS dodał, że pracodawca nie zatrudnia pracownika, aby dać mu pracę, źródło utrzymania i stworzyć ochronę ubezpieczeniową ale dlatego, że istnieje potrzeba gospodarcza pozyskania nowego pracownika. Zdaniem organu rentowego trudno uznać istnienie potrzeby gospodarczej zatrudnienia pracownika, któremu powierzonoby wykonywanie obowiązków skoro podczas jego długotrwałej nieobecności w pracy nie zatrudniono nowego pracownika, któremu powierzonoby zakres obowiązków na tym stanowisku. W ocenie organu rentowego A. T. nie wykonywała pracy u płatnika składek i miałaby zostać zatrudniona w firmie (...) s.c. T. K., A. K. i zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania prawa do wypłaty świadczeń – zasiłku chorobowego i macierzyńskiego od wysokiej podstawy ich wymiaru.

/decyzja – k. 30 – 36 plik II akt ZUS/

Uznając powyższą decyzję za wadliwą w dniu 1 lipca 2016 roku odwołanie od niej złożyła zarówno A. T. (sygn. akt VIIIU 1654/16), jak i płatnik składek (...) s.c. T. K., A. K. (sygn. akt VIIIU 1653/16). Zaskarżyli oni przedmiotową decyzję w całości, wnosząc o jej zmianę poprzez orzeczenie, że A. T. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia 19 października 2015 roku z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) s.c. T. K., A. K. na podstawie umowy o pracę.

/odwołanie - k. 2-4 odwrót akt VIII U 1654/16, odwołanie k 2-7 akt VIII U 1653/16/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 14 lipca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie przytaczając tożsamą argumentację, jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie - k. 5-6 odwrót akt VIII U 1654/16, odwołanie k 55-56 odwrót akt VIII U 1653/16/

Zarządzeniem z dnia 4 sierpnia 2016 roku, na podstawie art. 219 k.p.c. połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy o sygn. akt VIII U 1653/16 i VIII U 1654/16.

/ okoliczność bezsporna/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. T. (zd. S.) legitymuje się wykształceniem średnim ogólnokształcącym. W latach 2005 – 2015 wnioskodawczyni studiowała zaocznie na (...), Elektroniki, (...) i (...) na kierunku informatyka oraz elektronika i telekomunikacja. Studiów tych jednak nie ukończyła – nie obroniła pracy dyplomowej.

/kwestionariusz osobowy, kopia świadectwa dojrzałości – akta osobowe w kopercie – k. 95/

Od października 2004 roku do 29 grudnia 2012 roku wnioskodawczyni była zatrudniona w firmie (...) s.c. P. S., A. S. zs. w Ł.. W ramach tego zatrudnienia od 4 maja 2010 roku do 29 grudnia 2012 roku wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracy pracę na stanowisku specjalista zastosowań informatyki.

/ świadectwo pracy – akta osobowe w kopercie – k. 95; zeznania wnioskodawczyni z dnia 25.10.2016 r. – 00:32:29 – 01:00:17 – płyta CD – k. 82 w zw. z zeznaniami wnioskodawczyni z dnia 23 lutego 2017 r. – 00:06:44 – 00:10:09 – płyta CD – k. 130;

zeznania świadka P. S. (2) z dnia 25.10.2016 r. – 01:23:03 – 01:29:03 – płyta CD – k. 82/

W latach 2005 – 2013 wnioskodawczyni uczestniczyła w szkoleniach m.in. z zakresu zarządzania jakością, zarządzania sprzedażą w sektorze usług kreatywnych, usług informatycznych i telekomunikacyjnych, programowania oraz zarządzania projektami.

/certyfikaty szkoleń – akta osobowe w kopercie – k. 95/

Od 1 marca 2013 roku wnioskodawczyni prowadziła działalność gospodarczą pod nazwą T. (...) A. T.. Siedzibą tej działalności był lokal, w którym wnioskodawczyni mieszkała wraz z rodziną.

/wydruk z (...) k. 15/

W ramach tej działalności zajmowała się programowaniem komputerowym, tworzeniem projektów i instalacji niskoprądowych, elektroniką i projektowaniem urządzeń elektronicznych. Osobą współpracującą z wnioskodawczynią przy prowadzeniu tej działalności był jej mąż. Ze względu na konieczność sprawowania opieki nad pierwszym dzieckiem urodzonym w październiku 2013 roku wnioskodawczyni nie mogła skupić się na pracy (dziecko przychodziło do niej).

Od października 2014 roku wnioskodawczyni zawiesiła prowadzenie ww. działalności, a od października 2016 roku zaprzestała jej prowadzenia.

/wydruk z (...) k. 15; zeznania wnioskodawczyni z dnia 25.10.2016 r. – 00:32:29 – 01:00:17 – płyta CD – k. 82 w zw. z zeznaniami wnioskodawczyni z dnia 23 lutego 2017 r. – 00:06:44 – 00:10:09 – płyta CD – k. 130/

T. K. i A. K. od 2002 roku prowadzą działalność gospodarczą pod nazwą (...) s.c. T. K., A. K. z siedzibą w Ł.. Przedmiotem tej działalności jest sprzedaż detaliczna komputerów, urządzeń peryferyjnych i oprogramowania a także działalność związana z doradztwem w zakresie informatyki.

/wydruk z (...) plik II akt ZUS/

Średnio firma (...) zatrudnia 4-5 osób, na stanowiskach serwisant, programista, handlowiec. Zdarzało się, że firma (...) odrzucała zlecenia od klientów z powodu braku możliwości ich realizacji z powodu braków kadrowych. W takiej sytuacji płatnik składek nawiązywał współpracę z osobami, które prowadzą działalność gospodarczą i wykonują na jej zlecenie usługi informatyczne.

Dla tych podmiotów szybkość działania jest problematyczna w związku z czym płatnik chciał zatrudnić własnego programistę na podstawie umowy o pracę aby mięć większy nadzór nad wykonywaniem zleconych prac. W tym celu płatnik zamieszczał ogłoszenia o pracy w Internecie (np. na portalu pracuj.pl). Nie przyniosły one jednak oczekiwanego skutku. Ogłoszenia o zatrudnieniu płatnik składek zamieszczał również na tablicy na ogłoszeń na Politechnice (...) i Politechnice (...). Na ogłoszeniach był podany numer telefonu stacjonarnego do firmy płatnika składek.

W odpowiedzi na ww. ogłoszenie wnioskodawczyni A. T. skontaktowała się telefonicznie z firmą płatnika składek i umówiła na spotkanie z T. K..

/zeznania wnioskodawczyni z dnia 25.10.2016 r. – 00:32:29 – 01:00:17 – płyta CD – k. 82 w zw. z zeznaniami wnioskodawczyni z dnia 23 lutego 2017 r. – 00:06:44 – 00:10:09 – płyta CD – k. 130; zeznania wnioskodawcy T. K. z dnia 25.10.2016 r. – 00:02:24 – 00:32:28 – płyta CD – k. 82 w zw. z zeznaniami wnioskodawcy z dnia 23 lutego 2017 r. – 00:10:10 – 00:15:44 – płyta CD – k. 130/

Wnioskodawczyni nie poinformowała pracodawcy przed zawarciem umowy o pracę, iż spodziewa się dziecka.

Wnioskodawczyni i T. K. uzgodnili warunki zatrudnienia i w dniu 19 października 2015 roku podpisali umowę o pracę na okres próbny od 16 października 2015 roku do 18 stycznia 2016 roku. Wnioskodawczyni została zatrudniona na stanowisku programista w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości 5.650 zł brutto. Miejscem wykonywania pracy była siedziba płatnika składek w Ł. przy ul. (...).

/umowa o pracę z 19.10.2015 r. - akta osobowe w kopercie – k. 95/

Po podjęciu ww. zatrudnienia opiekę nad pierwszym dzieckiem wnioskodawczyni sprawowały jego babcie.

W dniu 19 i 20 października 2015 roku wnioskodawczyni odbyła wstępne szkolenie ogólne i stanowiskowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowisku programisty przeprowadzone przez specjalistę ds. BHP.

/karta szkolenia wstępnego BHP - akta osobowe w kopercie – k. 95/

W dniu 19 października 2015 roku, po przeprowadzeniu badania profilaktycznego wnioskodawczyni lekarz nie stwierdził u niej przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na stanowisku programista.

/karta badania profilaktycznego z 19.10.2015 r -. dokumentacja medyczna – koperta k. 124/

W dniu 20 października 2015 roku, po przeprowadzeniu u wnioskodawczyni badania położniczego USG, lekarz specjalista ginekolog położnik stwierdził, że jest ona w ciąży.

/dokumentacja medyczna – koperta k. 119/

W ramach zatrudnienia do obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku programisty należało wykonywanie projektów zleconych przez T. K., kontaktowanie się bezpośrednio z klientami płatnika składek oraz realizacja powierzonych jej projektów.

/zeznania wnioskodawcy T. K. z dnia 25.10.2016 r. – 00:02:24 – 00:32:28 – płyta CD – k. 82 w zw. z zeznaniami wnioskodawcy z dnia 23 lutego 2017 r. – 00:10:10 – 00:15:44 – płyta CD – k. 130; zeznania świadka J. S. z dnia 25.10.2016 r. – 01:07:55 – 01:14:34 – płyta CD – k. 82; /wydruki korespondencji elektronicznej – k. 143-165 akt ZUS/

Pierwszym projektem zleconym wnioskodawczyni do realizacji w ramach zatrudnienia u płatnika był projekt oprogramowania dla czytnika (...) wykorzystywanego do autoryzacji dostępu do systemu zarządzającego dla Zarządu Morskich (...) w (...) S.A. zs. w S.. Wnioskodawczyni zrealizowała ten projekt. Płatnik składek wystawił zamawiającemu fakturę VAT, która została zapłacona.

Swoje obowiązki wynikające z zatrudnienia u płatnika składek wnioskodawczyni wykonywała w jego siedzibie w Ł. przy ul. (...) codziennie w godzinach od 9-ej do 17-ej.

/zeznania świadka M. M. z dnia 20.12.2016 r. – 00:12:25 – 00:18:34 – płyta CD – k. 110; zeznania świadka B. B. z dnia 20.12.2016 r. – 00:18:35 – 00:22:59 – płyta CD – k. 110; zeznania wnioskodawcy T. K. z dnia 25.10.2016 r. – 00:02:24 – 00:32:28 – płyta CD – k. 82 w zw. z zeznaniami wnioskodawcy z dnia 23 lutego 2017 r. – 00:10:10 – 00:15:44 – płyta CD – k. 130; zeznania wnioskodawczyni z dnia 25.10.2016 r. – 00:32:29 – 01:00:17 – płyta CD – k. 82 w zw. z zeznaniami wnioskodawczyni z dnia 23 lutego 2017 r. – 00:06:44 – 00:10:09 – płyta CD – k. 130/

Wnioskodawczyni nie podpisywała listy obecności. Jej stanowisko pracy wyposażone było w biurko, komputer z dostępem do Internetu oraz telefon stacjonarny. Płatnik udostępnił wnioskodawczyni indywidualny firmowy adres poczty elektronicznej oraz miejsce w repozytorium na firmowych serwerach, gdzie wnioskodawczyni zapisywała wyniki swojej pracy.

/ zeznania wnioskodawcy T. K. z dnia 25.10.2016 r. – 00:02:24 – 00:32:28 – płyta CD – k. 82 w zw. z zeznaniami wnioskodawcy z dnia 23 lutego 2017 r. – 00:10:10 – 00:15:44 – płyta CD – k. 130; zeznania wnioskodawczyni z dnia 25.10.2016 r. – 00:32:29 – 01:00:17 – płyta CD – k. 82 w zw. z zeznaniami wnioskodawczyni z dnia 23 lutego 2017 r. – 00:06:44 – 00:10:09 – płyta CD – k. 130; /wydruki korespondencji elektronicznej – k. 143-165 akt ZUS/

Od dnia 25 listopada 2015 roku wnioskodawczyni stała się ona niezdolna do pracy z powodu choroby przypadającej w okresie ciąży i przebywała na zwolnieniu lekarskim. Nie powróciła do pracy przed końcem okresu jej obowiązywania. Zwolnienia lekarskie zostały wystawione na okres od 25 listopada 2015 roku do 7 czerwca 2016 roku.

/okoliczność bezsporna/

Płatnik składek podejmował próby zatrudnienia pracownika na zastępstwo w trakcie nieobecności wnioskodawczyni, jednak nie przyniosły one rezultatu ponieważ rynek programistów jest pusty – w odpowiedzi na ogłoszenia nikt zainteresowany się nie zgłosił. Programistów kształcących się na Politechnice (...) zatrudniają wielkie korporacje. Programiści, z którymi płatnik współpracuje są zatrudnieni w innych dużych firmach, a u płatnika tylko sobie dorabiają.

W dniu 30 maja 2016 roku wnioskodawczyni urodziła drugie dziecko.

/okoliczność bezsporna/

Wnioskodawczyni i płatnik składek po upływie okresu obowiązywania umowy z dnia 19 października 2015 r.oku tj. po dniu 18 stycznia 2016 roku nie podpisali dalszej umowy o pracę.

Płatnik składek wypłacił skarżącej wynagrodzenie za pracę za październik 2015 roku gotówką w dniu 10 listopada 2015 roku, za listopad 2015 roku przelewem na rachunek bankowy wnioskodawczyni w dniu 8 grudnia 2015 roku, a za grudzień 2015 roku przelewem na rachunek bankowy wnioskodawczyni w dniu 31 grudnia 2015 roku.

/lista płac – k. 31,33,37 akt ZUS, potwierdzenie wykonania przelewu – k. 35, 39 akt ZUS/

W roku 2015 roku (...) s.c. T. K., A. K. z siedzibą w Ł. uzyskała przychody w łącznej kwocie 1.701.895,42 zł oraz poniosła koszty zakupu towarów w łącznej kwocie 1.222.052,01 zł oraz koszty wynagrodzeń w łącznej kwocie 53.900,45 zł.

/podsumowanie księgi przychodów i rozchodów za 2015 r. – k. 137 akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zawarte w aktach sprawy i aktach organu rentowego oraz w załączonych aktach osobowych ubezpieczonej, których prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała, a także w oparciu o zeznania świadków J. S., M. R., P. S. (2), M. M., B. B., a także zeznania wnioskodawczyni A. T. i płatnika składek T. K. – wspólnika spółki cywilnej (...). Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę w całości, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający do wyjaśnienia spornej okoliczności – a mianowicie czy zawarta przez ubezpieczoną w dniu 19 października 2015 roku umowa o pracę, nosi cechy pozorności i czy została zawarta jedynie dla uzyskania pracowniczego tytułu do ubezpieczeń społecznych i skorzystania przez A. T. ze świadczeń z ubezpieczenia w związku z ciążą. Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyni i płatnika składek, w których wskazali oni na realność zawartej umowy o pracę oraz faktyczne świadczenie pracy przez wnioskodawczynię w ramach powyższej umowy o pracę w przedmiotowym okresie. W ocenie Sądu zeznania te w niniejszej sprawie są jasne, logiczne, niesprzeczne oraz wzajemnie uzupełniają się, a nadto znajdują potwierdzenie w treści dokumentów znajdujących się w aktach sprawy oraz w zeznaniach świadków, a więc w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym powołanym w opisanym stanie faktycznym. Na podkreślenie zasługuje okoliczność, iż złożone do akt dokumenty nie były kwestionowane przez ZUS, a zeznania wnioskodawczyni, płatnika składek oraz świadków nie zostały zasadnie podważone w toku procesu przez organ rentowy, który nie przedstawił w czasie postępowania przed sądem żadnych dowodów na poparcie swoich racji. Nadto należy dodać, że A. T. podejmując pracę w firmie płatnika składek nie była bezrobotna; prowadziła ona własną działalność gospodarczą, z którego to tytułu podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie w świetle zgromadzonego materiału dowodowego według przeprowadzonej wyżej oceny dowodów zasługuje na uwzględnienie i powoduje zmianę zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 i 13 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2016.963 t.j. ze zm.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym - podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie zaś do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 60 poz. 636 z późn. zm.), osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Natomiast, jak stanowi art. 4 w ust 1 i 2 w/w ustawy zasiłkowej, ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

W myśl art. 22 §1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Stosownie do treści § 1¹ art. 22 k.p., zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy.

Zaś zgodnie z § 1² art. 22 k.p., nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika w ramach stosunku pracy należą osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17 stycznia 2006 roku III AUa 433/2005, Wspólnota (...)). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2005 roku o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 – 16/251).

W niniejszej sprawie odwołująca się – A. T. zawarła z (...) s.c. T. K., A. K. z siedzibą w Ł. w dniu 19 października 2015 roku umowę o pracę, która stanowiła stosowną podstawę do zastosowania w/w regulacji i przyjęcia, iż uzyskała ona prawo do świadczeń określonych w ustawie zasiłkowej. Jednakże ważność tej umowy została przez organ rentowy niesłusznie zakwestionowana. Niewątpliwie bowiem umowa o pracę z dnia 19 października 2015 roku nie została zawarta dla pozoru, jest ważna i nie ma do niej zastosowania przepis art. 83 k.c.

Stosownie do treści art. 58 §1 k.c., czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. W myśl § 2 w/w przepisu, nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Podkreślić należy, iż zawarcie przedmiotowej umowy o pracę nie miało na celu obejścia przepisów ustawy, gdyż osiągnięcie wskazanych przez organ rentowy celów jest zgodne z ustawą. Nawiązanie stosunku pracy powoduje konsekwencje prawne nie tylko w sferze prawa pracy, ale i w innych dziedzinach prawa. Jednym z takich skutków jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek ziszczenia się określonych w ustawie warunków. Skutek ten po ich spełnieniu powstaje z mocy prawa. Nie można zatem wiązać zawarcia umowy o pracę, choćby zmierzała wyłącznie do uzyskania świadczeń ubezpieczeniowych, z zamiarem obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2005 r. II UK 320/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr 7-8, poz. 122; zdanie odrębne do wyroku Sądu Najwyższego z 14 lipca 2005 r. II UK 278/04, opubl: OSNAPiUS rok 2006, Nr 7-8, poz. 116). Cel w postaci objęcia ubezpieczeniem społecznym i uzyskania z niego świadczeń nie jest bowiem sprzeczny z ustawą ani nie zmierza do jej obejścia, a przeciwnie - co zostało już wcześniej powiedziane - jest konsekwencją uzyskania statusu pracownika.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Z czynnością prawną pozorną mamy do czynienia wówczas, gdy występują, łącznie następujące warunki: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru, czyli być aktywnym uczestnikiem stanu pozorności. Pierwsza i zasadnicza cecha czynności pozornej wyraża się brakiem zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie prawo łączy z tego typu i treścią złożonego oświadczenia. Jest to zatem z góry świadoma sprzeczność między oświadczonymi a prawdziwymi zamiarami stron, czyli upozorowanie stron na zewnątrz i wytworzenie przeświadczenia dla określonego kręgu (otoczenia), nie wyłączając organów władzy publicznej, że czynność o określonej treści została skutecznie dokonana. Jednakże zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 14 marca 2001 roku (sygn. akt III UKN 258/00, opubl. OSNAP 2002/21/527), nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Nie wyklucza to rozważenia, czy w konkretnym przypadku zawarcie umowy zmierzało do obejścia prawa (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane, jako obejście prawa.

W sytuacji, gdy wolą stron zawierających umowę było faktyczne nawiązanie stosunku pracy i doszło do świadczenia pracy za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2008 r., sygn. akt II UK 334/07, opubl. L.).

Sąd Okręgowy podziela również pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005 r. II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym to Sąd Najwyższy stwierdza, że stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Nadto nadmienić należy, że w niniejszej sprawie to na organie rentowym spoczywał ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli, a więc, że nie miały zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych, gdyż pracownik nie podjął wykonywania pracy, a pracodawca świadczenia tego nie przyjmował. Z tych bowiem faktów organ rentowy wywodzi skutki prawne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/2006, LEX nr 328015).

Sąd Okręgowy w całości podziela też stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 lutego 2010 roku w sprawie o sygn. akt II UK 204/09 (Lex nr 590241), że o tym czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 roku w sprawie o sygn. akt I UK 43/10 (Lex nr 619658) wskazano natomiast, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru, a przez to nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a podmiot wskazany jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy.

Wskazać należy, iż w ocenie Sądu Okręgowego, fakt, iż wnioskodawczyni dowiedziała się o kolejnej ciąży, przesądził zarówno o poszukiwaniu przez nią pracy jak i przyjęciu propozycji zatrudnienia. Działanie takie jest jednak dopszczalne z punktu widzenia prawa.

W świetle poczynionych w rozpoznawanej sprawie ustaleń faktycznych nie można mówić o pozorności oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę. Postępowanie dowodowe wykazało bowiem, że A. T. rzeczywiście pracę podjęła i ją świadczyła, a pracodawca (...) s.c. T. K., A. K. z siedzibą w Ł. świadczenie to przyjmował, płacąc wnioskodawczyni umówione wynagrodzenie. Z uznanych za wiarygodne zeznań wnioskodawczyni i płatnika składek oraz świadków wynika, że wnioskodawczyni w ramach zatrudnienia na stanowisku programista wykonywała czynności zlecone jej przez T. K. świadcząc pracę w siedzibie płatnika składek i pod jego kierownictwem w pełnym wymiarze czasu codziennie w godzinach od 9-ej do 17-ej. Wnioskodawczyni kontaktowała się bezpośrednio z klientami płatnika składek oraz realizowała powierzony jej przez płatnika projekt polegający na stworzeniu oprogramowania dla czytnika (...) wykorzystywanego do autoryzacji dostępu do systemu zarządzającego Zarządu Morskich (...) w (...) S.A. w S.. Wnioskodawczyni zrealizowała ten projekt, a płatnik składek wykonaną przez nią pracę odebrał i wypłacił wnioskodawczyni należne wynagrodzenie za pracę. Zamawiającemu ww. usługę wystawił natomiast fakturę VAT, która została zapłacona.

Wbrew stanowisku organu rentowego zapis w piśmie Zarządu Morskich (...) w S. i Ś. z dnia 17 VI 2016 roku, nie zaprzecza faktowi pracy wnioskodawczyni w firmie (...). Wynika z niego, iż początek współpracy nawiązany został jeszcze przez wnioskodawczynię w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, ale realizacja zamówienia została dokonana przez wnioskodawczynię w ramach jej pracy na rzecz (...) s.c.

W ocenie Sądu należycie zostały wyjaśnione i uprawdopodobnione motywy i okoliczności związane z zatrudnieniem A. T. przez płatnika składek. Stanowisko, na jakim została zatrudniona wnioskodawczyni, co prawda było stanowiskiem nowoutworzonym, jednak płatnik składek T. K. wykazał, że potrzebował pracownika programisty bowiem zdarzało się, że firma (...) odrzucała zlecenia od klientów ze względu na braki kadrowe uniemożliwiające realizację tych zleceń. W takiej sytuacji płatnik składek zazwyczaj nawiązywał współpracę z osobami, które prowadzą własną działalność gospodarczą i wykonują na jej zlecenie usługi informatyczne. Taka współpraca nie była jednak dla płatnika w pełni komfortowa, ponieważ dla tych podmiotów współpracujących (które tę współpracę traktują jako dodatkowe źródło dochodu) problematyczna jest szybkość działania. W związku z tym płatnik chciał zatrudnić własnego programistę na podstawie umowy o pracę aby mięć większy nadzór nad wykonywaniem zleconych prac. Płatnik składek w sposób przekonywujący wyjaśnił również przyczyny braku zatrudnienia osoby na zastępstwo podczas długotrwałej nieobecności wnioskodawczyni. Wskazał, że podejmował próby zatrudnienia pracownika w zastępstwie wnioskodawczyni, jednak nie przyniosły one rezultatu ponieważ lokalny rynek programistów jest pusty z tego powodu, że programistów kształcących się na Politechnice (...) zatrudniają wielkie korporacje oferując im warunki, których małe firmy nie są w stanie zaoferować. W efekcie tej sytuacji w odpowiedzi na zamieszczone ogłoszenia nikt zainteresowany się nie zgłosił. Programiści, z którymi płatnik współpracuje są zatrudnieni w innych dużych firmach, a u płatnika tylko sobie dorabiają.

Również wnioskodawczyni na rozprawie przekonywująco wyjaśniła, że - mimo posiadania stosownych kwalifikacji – sama nie zatrudniła się w jednej z korporacji z branży programistycznej, a to z tej przyczyny, iż nie posiada wymaganej przez te firmy biegłej znajomości języka angielskiego. Nadto w sposób wiarygodny wyjaśniła, że zawieszenie, a następnie zaprzestanie prowadzenia własnej działalności gospodarczej było spowodowane brakiem odpowiednich warunków do jej prowadzenia wobec konieczności sprawowania opieki nad pierwszym dzieckiem urodzonym w październiku 2013 roku.

Odnośnie wysokości wynagrodzenia za pracę przyznanego wnioskodawczyni na mocy spornej umowy Sąd Okręgowy podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w treści uzasadnienia wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r. w sprawie II UK 309/09, opubl. LEX nr 604210, w którym wskazano, iż „Zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu”. Tym samym kwestia oceny samej wysokości wynagrodzenia określonego w spornej umowie pod kątem jego zgodności z zasadami współżycia społecznego, czy też z przepisami ustawy w przedmiotowej sprawie wykracza poza granice kognicji Sądu w przedmiotowej sprawie - może być przedmiotem nowej decyzji ZUS. W decyzji tej organ rentowy może rozstrzygnąć, czy ustalone przez strony wynagrodzenie było faktycznie adekwatne do powierzonych obowiązków oraz uzasadnione zasobami finansowymi pracodawcy.

Jedynie na marginesie Sąd Okręgowy wskazuje, że - mimo iż wysokość wynagrodzenia, stanowiąca podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy - w ocenie Sądu ustalone okoliczności faktyczne sprawy nie dają podstaw do uznania, iż wynagrodzenie to, choć nominalnie dosyć wysokie (5.650 zł brutto), było nadmiernie wygórowane. Zgodnie z art. 78 k.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Biorąc pod uwagę zakres rodzajowy i wymiar czasowy pracy świadczonej przez wnioskodawczynię, a także niezbędne kompetencje do jej wykonywania i duże zapotrzebowanie na rynku pracy na osoby o takich kwalifikacjach, kwotę tę z całą pewnością uznać należy za odpowiednią. Wbrew twierdzeniom organu rentowego przyznanie wnioskodawczyni takiej wysokości wynagrodzenia za pracę było również uzasadnione sytuacją finansową płatnika składek. Organ rentowy błędnie odnosi wysokość tego wynagrodzenia do dochodu płatnika składek podczas, gdy z punktu widzenia obciążeń finansowych płatnika mieści się ono w kategorii kosztów jego działalności pomniejszających uzyskany przychód. W roku 2015 płatnik składek osiągnął przychód w łącznej kwocie 1.701.895,42 zł, ponosząc koszty zakupu towarów w łącznej kwocie 1.222.052,01 zł oraz koszty wynagrodzeń w łącznej kwocie 53.900,45 zł.

Na mocy art. 83 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących m.in. zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i przebiegu ubezpieczeń, a zatem ma prawo do kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, jako że rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78, w którym stwierdził, iż na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił,
iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę miała charakter pozorny, czy była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Pełnomocnik reprezentujący Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie zgłosił, w toku procesu wniosków dowodowych pozwalających na podzielenie czynionych przez niego zarzutów. Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o materiał dowodowy przedstawiony przez wnioskodawczynię i płatnika składek, który nie tylko potwierdził fakt wykonywania pracy na rzecz płatnika, ale wykluczył pozorny charakter zatrudnienia. Jak już wskazano jednym z koniecznych elementów uznania umowy za pozorną jest bowiem porozumienie stron w tym zakresie – wiedza o jej fikcyjnym charakterze. Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie wskazuje natomiast, iż pracodawca nie wiedział o ciąży skarżącej w chwili zawarcia umowy, chciał ją zatrudnić jako programistę i miał ku temu faktyczne powody. Skarżąca zaś świadczyła pracę i otrzymywała stosowne wynagrodzenie. A zatem niewątpliwie brak było po obydwu stronach zgody na zatrudnienie pozorne.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że A. T. podlega od 19 października 2015 roku obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia jako pracownik T. K. i A. K. wspólników (...) spółki cywilnej w Ł., orzekając jak w punkcie 1. sentencji.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy rozstrzygnął w punkcie 2. sentencji zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, uznając Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako stronę w całości przegrywającą przedmiotowe postępowanie. Z tego powodu Sąd Okręgowy zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na rzecz wnioskodawczyni A. T., działającej w toku postępowania przez pełnomocnika w osobie adwokata, kwotę 360,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Na kwotę tę złożyło się wyłącznie wynagrodzenie pełnomocnika wnioskodawczyni A. T., ustalone w oparciu o § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800).

W chwili wydawania wyroku (od dnia 27 października 2016 r.) obowiązywało rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2016 roku, poz.1668). Zgodnie z treścią § 2 ww. rozporządzenia do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Wysokość kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu należało zatem ustalić na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800).

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego, wypożyczając akta rentowe.

/RP/

VIII U 1653/16

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE