Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2017 r. w Krakowie

sprawy z wniosku W. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy W. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 grudnia 2015 r. sygn. akt IV U 824/15

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 188/16

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Tarnowie wyrokiem z dnia 2 grudnia 2015r. oddalił odwołanie W. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. z dnia 5 sierpnia 2015r. odmawiającej mu emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy twierdził, iż wnioskodawca nie udokumentował 15 - letniego okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że W. M., urodzony
w dniu (...)r., ba dzień 01.01.1999 r. odwołujący udowodnił ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz to, że nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił łącznie odwołującemu się okres 12 lat, 9 miesięcy i 23 dni pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy ustalił ponadto, iż wnioskodawca w okresie od dnia 17.09.1974r. do dnia 31.07.1978r. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) w K., początkowo na stanowisku pomocnik operatora ciężkiego sprzętu budowlanego, nie posiadał bowiem uprawnień do obsługi takiego sprzętu. W kwietniu 1975 r. zdobył uprawnienia klasy III na koparki jednonaczyniowe do 0,6 m3 i począwszy od dnia 16.05.1975r. zaczął pracować jako operator ciężkiego sprzętu budowlanego na koparce linowej. Jak ustalił Sąd pierwszej instancji, Istniała różnica miedzy pracą pomocnika operatora, a pracą samego operatora. Pomocnik operatora zajmował się bowiem także przygotowaniem maszyny do pracy, jej czyszczeniem, tankowaniem itp. Przy pracy zasadniczej początkowo operator zaczynał robotę, pokazywał pomocnikowi jak ją wykonywać i przez około 1 godzinę ją wykonywał, a następnie to pomocnik operatora obsługiwał już maszynę, zaś operator siedział z nim w kabinie i nadzorował jego pracę.

W okresie zatrudnienia w tym zakładzie odwołujący od dnia 28.08.1976 r. do 28.02.1978 r. pracował na budowie eksportowej na stanowisku operatora. Następnie w dniach 1 i 2.03.1978 r. udzielono mu urlopu z tytułu rozłąki, a od dnia 3.03.1978 r. do 11.04.1978 r. przebywał na urlopie wypoczynkowym w wymiarze 33 dni za rok 1977r. i 1978. ZUS zaliczył jako pracę w warunkach szczególnych okresy od 16.05.1975r. do 28.02.1978r. oraz od 12.04.1978r. do 31.07.1978r..

Od dnia 1.06.1984 r. wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) SA w K.. W czasie tego zatrudnienia wielokrotnie wykonywał pracę na eksporcie i miało to miejsce w następujących okresach: 1.07.1985r. - 30.09.1986r., 22.04.1987r. - 14.08.1989r., 17.07.1991r. - 14.07.1993r., 20.09.1993r. - 30.06.1995r., 22.01.1996r. - 21.01.1998r. i 20.07.1998r. - 31.12.1998r.. Wykonywał w tych okresach typową pracę cieśli na różnych budowach, zajmował się wykonywaniem szalunków z drewna. Za te okresy pracodawca wydał odwołującemu się świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych i zostały one uznane przez ZUS. W okresach 16.08.1989r. - 30.09.1989r., 15.07.1993r. - 17.09.1993r., 3.07.1995r. -22.08.1995r. przebywał na urlopach dewizowych po pracy na eksporcie, a w okresie 23.01.1998r. - 19.07.1998r. pobierał zasiłek chorobowy pomiędzy pracami na eksporcie.

Sąd Okręgowy dalej ustalił, iż w okresach 1.06.1984r. - 30.06.1985r., 1.10.1986r. - 21.04.1987r., 2.10.1989r. -16.07.1991r. i 23.08.1995r. - 21.01.1996r. W. M. świadczył pracę w P.. W dokumentach pracowniczych wpisywano mu w tych okresach stanowisko ślusarz lub ślusarz - spawacz. W rzeczywistości pracował jako spawacz oraz monter konstrukcji stalowych na wysokości i monter konstrukcji niestalowych (żelbetonowych). Początkowo pracował przy budowie kotłowni, następnie przy budowie Fabryki (...) w B. (tzw.(...)) na terenie (...), później w samym (...), a następnie po powrocie z eksportu w 1995 r. na terenie Zakładów (...) w T.. We wszystkich tych okresach i miejscach odwołujący wykonywał typową pracę spawacza i montażysty przy budowach różnorakich hal, wiat czy ramp. Zawsze pracował przy montażu nie tylko konstrukcji stalowych, ale też żelbetonowych. W żadnym z tych okresów nie pracował tylko i wyłącznie jako spawacz i monter konstrukcji stalowych na wysokości. Zawsze w mniejszym lub większym zakresie pracował także jako monter konstrukcji żelbetonowych. W. M. posiada Książkę spawacza. Podstawowy kurs spawania elektrycznego ukończył w 1979 r. W tym dokumencie brak jest jakichkolwiek wpisów w części dotyczącej przebiegu pracy spawalniczej. Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów znajdujących się w aktach ZUS i aktach sprawy, akta osobowe i zeznania świadków i odwołującego. Wiarygodne w ocenie Sądu Okręgowego były zeznania odwołującego się oraz świadków. Korespondowały one z materiałem dowodowym zgromadzonym w niniejszej sprawie. Depozycje te nie zawierały większych wewnętrznych sprzeczności, były logiczne i spójne. Razem wzięte dały pełny i jasny obraz badanej rzeczywistości.

Sąd Okręgowy ocenił, że w takim stanie faktycznym odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd wskazał, iż prawo emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych zgodnie z art. 184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS przysługuje ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, tj. 60 lat życia dla mężczyzny, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, (czyli w dniu 1.01.1999 r.) osiągnęli: 1okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. 25 lat dla mężczyzny. Przepis art. 32 ust. 4 powołanej ustawy stanowi natomiast, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, czyli przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02. 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.) Jak wynika zatem z § 4 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Zdaniem Sądu, mimo, że wnioskodawca ukończył 60 lat, posiada wymagany okres ogólnego stażu pracy wynoszący ponad 25 lat, to jednak nie legitymuje się okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na stanowiskach objętych wykazem A cytowanego rozporządzenia wynoszącym co najmniej 15 lat pracy.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody w tym z zeznań odwołującego i świadków oraz akt osobowych W. M. w sposób jednoznaczny potwierdziły, że odwołujący w spornych okresach: 1.06.1984 - 30.06.1985, 1.10.1986 - 21.04.1987, 2.10.1989 -16.07.1991 i 23.08.1995 - 21.01.1996 podczas zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) SA w K. nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza oraz montera konstrukcji stalowych na wysokości nie wykonując przy tym innych prac. Nie wykonywał tylko i wyłącznie prac wymienionych w Wykazie A Dziale XIV pkt 12 przedmiotowego rozporządzenia jako prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym oraz w Wykazie A Dziale V pkt 5 rozporządzenia prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości. Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego zawsze pracował przy montażu nie tylko konstrukcji stalowych, ale też żelbetonowych. W żadnym z tych okresów nie pracował tylko i wyłącznie jako spawacz i monter konstrukcji stalowych na wysokości w pełnym wymiarze czasu pracy. Zawsze w mniejszym lub większym zakresie pracował także jako monter konstrukcji żelbetonowych. Praca montera konstrukcji żelbetonowych czy innych niemetalowych zdaniem sadu Okręgowego nie jest pracą w warunkach szczególnych. Sąd Okręgowy w całości podzielił w tym zakresie argumentację wskazaną przez Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 8.01.2015 r. ( III, AUa 288/14), iż pojęcie konstrukcji metalowych nie podpada pod konstrukcje żelbetowe czy prefabrykowane, czy tym bardziej prace ciesielskie, związane z obróbką drewna. Prace na stanowisku cieśli na wysokości, podobnie jak i prace na stanowisku montera konstrukcji żelbetowych i prefabrykowanych na wysokości zostały wymienienie wyłącznie w akcie niższego rzędu (tj. w zarządzeniu Ministra Budownictwa), którego treść wykracza poza upoważnienie zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Zdaniem Sądu pierwszej instancji zaliczenie jako pracy w warunkach szczególnych przez organ rentowy okresów pracy na eksporcie jako cieśla nie było do końca prawidłowe. Sąd Okręgowy jednak tych okresów nie kwestionował, skoro takie było stanowisko organu rentowego. W ocenie tego Sądu brak było podstaw do zaliczenia jako pracy w warunkach szczególnych okresu, gdy podczas zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w K. odwołujący zatrudniony był na stanowisku pomocnika operatora ciężkiego sprzętu budowlanego tj. od 17.09.1974r. do 15.05.1975r.. Nie wykonywał wtedy stale i w pełnym wymiarze pracy określonej w Wykazie A Dziale V, pkt 3 (praca maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych) stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego istniała różnica między pracą pomocnika operatora i samego operatora. Nie można więc zasadnie stwierdzić, że pomocnik operatora w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał tożsamą pracą operatora. W ocenie Sądu Okręgowego zaliczeniu natomiast, jako praca w warunkach szczególnych, podlega okres od dnia 3.03.1978 r. do 11.04. 1978 r. kiedy to odwołujący – jak wynika z akt osobowych - przebywał na urlopie wypoczynkowym w wymiarze 33 dni za lata 1977 i 1978. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaliczył łącznie odwołującemu się okres 12 lat, 9 miesięcy i 23 dni pracy w warunkach szczególnych, a więc zaliczenie wskazanego okresu nie prowadzi do uwzględnienia odwołania. Sąd podkreślił, że nawet zaliczenie całego nieuznanego okresu zatrudnienia jako pomocnik operatora nie prowadzi do spełnienia przesłanki 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze.

W. M. zaskarżył powyższy wyrok, zarzucając mu naruszenie: 1) przepisów prawa materialnego tj. art. 24 ust. 1 w związku z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak również § 2 ust. 1 i 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, poprzez nieprzyznanie skarżącemu prawa do emerytury, pomimo, że skarżący jest osobą spełniającą przesłanki do jej nabycia; 2) przepisu prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic zasady swobodnej oceny dowodów i nierozpoznanie wszystkich okoliczności sprawy, polegające na przyjęciu, iż wykonywanie przez skarżącego pracy spawacza i montera konstrukcji stalowych na wysokości w pełnym wymiarze czasu pracy, gdy w mniejszym lub większym zakresie skarżący pracował także jako monter konstrukcji żelbetonowych, nie stanowi pracy w warunkach szczególnych. Również błędem Sądu było przyjęcie, iż wykonywanie pracy pomocnika operatora ciężkiego sprzętu budowlanego w pełnym wymiarze czasu pracy nie jest tożsame z pracą operatora i nie stanowi pracy w warunkach szczególnych, które to uchybienia miały istotny wpływ na wynik sprawy. Skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie skarżącemu prawa do emerytury, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy temu Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Apelujący podniósł, iż rozstrzygniecie Sądu I instancji oparte zostało na błędnym uznaniu, iż praca montera konstrukcji żelbetonowych czy innych niemetalowych nie jest pracą w warunkach szczególnych. W wykazie A, stanowiącym załącznik do powołanego rozporządzenia, wymieniono m.in. prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości (Dział V. W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych poz. 5). Prace te w zarządzeniu resortowym wydanym na podstawie § 1 ust. 2 Rozporządzenia, tj. w zarządzeniu Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk w zakładach podległych Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, zostały określone jako monter urządzeń i konstrukcji metalowych na wysokości (pkt. 1), monter konstrukcji żelbetonowych i prefabrykowanych na wysokości (pkt 2) i cieśla wykonujący prace na wysokości (pkt 3). Skarżący zarzucił, iż pogląd Sądu pierwszej instancji co do niezaliczenia pracy montera konstrukcji żelbetowych jest błędny. Nie miały w tej kwestii wątpliwości inne Sądy Apelacyjne, w licznych orzeczeniach przywalanych przez apelującego. Sądy w tych sprawach prawidłowo ustalały, iż elementy żelbetowe z definicji zawierają stalowe zbrojenie, więc łączą w sobie cechy konstrukcji metalowej i betonowej. Zdaniem apelującego prace montera konstrukcji żelbetowych i prefabrykowanych mieszczą się w zakresie pojęcia montażu konstrukcji metalowych na wysokości, o jakiej mowa w wykazie A, dział V, poz. 5 załącznika do rozporządzenia. Skarżący podnosi, iż wykonując swoją pracę z konstrukcjami na wysokości, dokonywał ich właściwego ustawienia i spawania. Spawał elementy konstrukcji metalowych z elementami konstrukcji metalowych lub elementami metalowymi w konstrukcji żelbetowej. Nie jest dla skarżącego zrozumiałe, dlaczego obywatel w jego sytuacji, mieszkający na ternie poza obszarem właściwości Sądu Apelacyjnego w Krakowie, jest uprawniony do emerytury, a on nie. Sytuacja taka daleka jest od zasady państwa prawa i narusza prawa konstytucyjne skarżącego. Podważa także zaufanie obywatela do wymiaru sprawiedliwości. Z tego też powodu zarzuty naruszenia prawa materialnego i procesowego są w pełni uzasadnione. Skarżący podnosił ponadto, iż w zakresie wykonywania przez niego pracy pomocnika operatora ciężkiego sprzętu budowlanego, nie sposób zgodzić się z Sądem pierwszej instancji, iż wykonywanie dodatkowych zadań związanych z przygotowaniem maszyny do pracy, jej czyszczeniem, tankowaniem, powoduje, że praca ta nie jest tożsama z pracą operatora. Z jednej strony były to prace niezbędne by sprzęt ciężki mógł pracować, a z drugiej strony, gdy nie było pomocnika to te same czynności musiał wykonać przecież operator.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ostatecznie nie doprowadziła do zmiany zaskarżonego wyroku, mimo że zawarte niej niektóre zarzuty i argumenty okazały się trafne. Zaskarżony wyrok odpowiada jednak prawu, gdyż wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy wnioskodawca spełnia warunki uprawniające go do uzyskania emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz.U. 2016. 887) w zw. z treścią § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), a w szczególności czy legitymuje się on wymaganym co najmniej 15 - letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Na mocy art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a zatem na dzień 1 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (pkt 1) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, czyli okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn (pkt 2). Nadto, w myśl art. 184 ust. 2 tej ustawy, emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. W myśl art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, a zatem przepisów powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z dyspozycją § 1 ust. 1 tego rozporządzenia, przepisy tego aktu stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08). Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W ocenie Sądu Apelacyjnego na uwzględnienie zasługiwały zarzuty apelacji dotyczące błędnej oceny charakteru pracy wnioskodawcy w okresach, kiedy świadczył pracę w kraju w (noszącym ostatnio nazwę) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) SA w K. (1.06.1984r. - 30.06.1985r., 1.10.1986r. - 21.04.1987r., 2.10.1989r. - 16.07.1991r. i 23.08.1995r. - 21.01.1996r.) Sąd Apelacyjny w składzie orzekającym podziela prezentowane w licznych orzeczeniach przywołanych zresztą w uzasadnieniu apelacji stanowisko, iż praca montera konstrukcji żelbetowych i prefabrykowanych na wysokości mieści się w zakresie pojęciowym prac przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości, o których mowa w wykazie A stanowiącym załącznik po powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. W wykazie tym wymieniono m.in. prace przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości w dziale V, w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych pod poz. 5. Prace te w zarządzeniu resortowym wydanym na podstawie § 1 ust. 2 tego samego rozporządzenia, tj. w zarządzeniu Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk w zakładach podległych Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, zostały rozbite na 3 pozycje i określone jako: monter urządzeń i konstrukcji metalowych na wysokości (pkt 1), monter konstrukcji żelbetowych i prefabrykowanych na wysokości (pkt 2) i cieśla wykonujący prace na wysokości (pkt 3). Przypomnieć należy, iż wykładni pojęcia „przepisy dotychczasowe” w rozumieniu art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS dokonał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lutego 2002 r., III ZP 30/01 (OSNAPiUS 2002 nr 10, poz. 243), wskazując na przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, z wyłączeniem tych, które zobowiązywały ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralne związki spółdzielcze do ustalenia wykazu stanowisk pracy w podległych im zakładach pracy. Stwierdził, że odesłanie do przepisów dotychczasowych w kwestii wykazów obejmujących świadczenie pracy w warunkach szczególnych, zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie obejmuje przepisów kompetencyjnych § 1 ust. 2-3 rozporządzenia. To pozwala na wniosek, że odesłanie do przepisów dotychczasowych nie dotyczy kompetencji do tworzenia wykazów obejmujących stanowiska, na których świadczy się pracę w szczególnych warunkach; stanowi o nich ustawa i utrzymane jej przepisami w mocy rozporządzenie Rady Ministrów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 392). W związku z tym w orzecznictwie przepisy wykazów resortowych określone zostały jako normy jedynie o charakterze informacyjnym, techniczno-porządkującym, uściślającym, o znaczeniu w sferze dowodowej jako podstawa domniemań faktycznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 218/09, LEX nr 590247). Podkreślono, że przepisy te, niemające charakteru powszechnego, nie kształtują praw podmiotowych, dlatego wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń 8 Społecznych (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

W ocenie Sądu Apelacyjnego stanowisko montera konstrukcji żelbetowych na wysokości mieści się w zakresie pojęciowym stanowiska montera konstrukcji metalowych na wysokości, a zatem zarządzenie resorowe w tym zakresie nie wyszło poza ramy wskazane załączniku A do rozporządzenia z 7 lutego 1983r. Jak trafnie bowiem zauważono w orzecznictwie, żelbetowe elementy konstrukcji z definicji zawierają stalowe zbrojenie, więc łączą w sobie cechy konstrukcji metalowej i betonowej. Łączenie płyt żelbetowych następuje przede wszystkim poprzez łączenie ich elementów metalowych, co zresztą podkreślano w uzasadnieniu apelacji, dlatego prace montera konstrukcji żelbetowych są jednocześnie pracami przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 18.09.2015r. III AUa 605/15 Legalis nr 1359635, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20.09.2012r III AUa 380/12 Legalis nr 740467) .

Zaliczenie zgodnie z wnioskiem apelującego w/w okresów pracy (1.06.1984r. - 30.06.1985r., 1.10.1986r. - 21.04.1987r., 2.10.1989r. -16.07.1991r. i 23.08.1995r. - 21.01.1996r.), w których w świetle niebudzących wątpliwości ustaleń Sądu Okręgowego wykonywał on parce jako spawacz i monter konstrukcji metalowych na wysokości ( w tym także prace montera konstrukcji żelbetonowych ) do pracy w warunkach szczególnych jest jednak niewystarczające do wykazania wymaganych 15 lat, w sytuacji, gdy nie było postaw do uwzględnienia okresów uznanych przez organ rentowy tj. 1.07.1985r. - 30.09.1986r., 22.04.1987r. - 14.08.1989r., 17.07.1991r. - 14.07.1993r., 20.09.1993r. - 30.06.1995r., 22.01.1996r. - 21.01.1998r. i 20.07.1998r. - 31.12.1998r.. W tych okresach, w świetle ustaleń Sądu pierwszej instancji wnioskodawca wykonywał typową pracę cieśli na różnych budowach, zajmując się przede wszystkim wykonywaniem szalunków z drewna. Jak wynika z zeznań świadka M. M. oraz relacji samego wnioskodawcy, w tych okresach pracy na budowach eksportowych wnioskodawca wykonywał wyłącznie prace ciesielskie, szalunkowe, przede wszystkim „typową pracę ciesielską z drewnem”. Wówczas nie pracował jako monter konstrukcji metalowych.

Jak już wskazano w zarządzeniu Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk w zakładach podległych Ministrowi Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, zostało wymienione stanowisko cieśli wykonującego prace na wysokości (pkt 3). Tymczasem w rozporządzeniu z 7 lutego 1983r. mowa jest jedynie o pracach przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości. Skoro montaż szalunków drewnianych w żaden sposób nie można zaliczyć do montażu konstrukcji metalowych, powstaje pytanie, czy wyżej powołane zarządzenie resorowe przywołując stanowisko cieśli w sposób nieuprawniony wykracza poza ramy wyznaczone wykazem do rozporządzenia z 7 lutego 1983r.? W ocenie Sądu tak nie jest, ale tylko w sytuacji, gdy pracę cieśli odniesiemy do montażu metalowych elementów szalunkowych. Cieśla szalunkowy zasadniczo zajmuje się formowaniem szalunków w konstrukcjach budowlanych, które następnie zalewane są betonem. W większości przypadków praca cieśli kojarzona jest z konstrukcjami drewnianymi z desek, czyli takim, jakie w wykonywał wnioskodawca w okresach pracy na budowach eksportowych. Jednak praca cieśli może również polegać na budowaniu szalunków z gotowych elementów (płyt) metalowych (stalowych). Praca cieśli szalunkowego przy użyciu elementów szalunkowych metalowych staje się coraz bardziej powszechna, zaś szalunki drewniane wykonywane są coraz rzadziej, zwłaszcza na dużych budowach i to w sytuacjach, w których nie można ich zastąpić ich szalunkami (płytami) metalowymi lub zawierającymi elementy metalowe.

W ocenie Sądu nie jest zatem uzasadnione spotykane w orzecznictwie stanowisko, iż co do zasady praca cieśli, jako niewymieniona w wykazie A do rozporządzenia z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie może być uznana za pracę w warunkach szczególnych, gdyż praca cieśli może w pewnych sytuacjach odpowiadać pracy wskazanej pod pozycją 5 działu V wykazu A do tego rozporządzenia. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy praca cieśli polega na montażu na wysokości metalowych elementów szalunkowych.

W przedmiotowej jednak sprawie wnioskodawca pracując jako cieśla, zasadniczo wykonywał drewniane szalunki na budowach eksportowych, a te nie są konstrukcjami metalowymi i dlatego te okresy nie mogły być zaliczone do okresów pracy w warunkach szczególnych.

Sąd rozpoznając odwołanie w przedmiotowej sprawie ma obowiązek zbadać wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury, weryfikując przy tym nawet błędne, choć korzystne dla wnioskodawcy oceny organu rentowego. Dlatego okoliczność, iż organ rentowy nie zwrócił uwagi i nie kwestionował pracy wnioskodawcy na stanowisku cieśli (być może błędnie zakładając, że wnioskodawca wykonywał szalunki z konstrukcji metalowych), nie może przesądzać, wbrew okolicznościom wskazanym przez samego wnioskodawcę, o spełnieniu przez niego przesłanki 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Bez zaliczenia w/w okresów pracy na budowach eksportowych na stanowisku cieśli, wnioskodawca przesłanki tej nie spełnia, tym bardziej, że Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu pierwszej instancji, w świetle których brak jest również podstaw do uwzględnienia jako pracy w warunkach szczególnych okresu od 17.09.1974r. do 15.05.1975r.,tj, pracy na stanowisku pomocnika operatora ciężkiego sprzętu budowlanego. Sąd Okręgowy przedstawił przekonujące argumenty prowadzące do wniosku, iż praca operatora i pomocnika operatora istotnie różniły się, a zatem nie były tożsame z punktu widzenia szkodliwości dla zdrowia i uciążliwości oraz wymagań psychofizycznych ze względów bezpieczeństwa (art. 32 ust. 2 ustawy emerytalno – rentowej)

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie wyżej wskazanych przepisów prawa materialnego oraz art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji

Dariusz Płaczek Krystian Serzysko Krzysztof Hejosz