Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Ochalska - Gola (spr.)

Sędziowie: SA Dariusz Limiera

del. SO Bożena Rządzińska

Protokolant: stażysta Paulina Działońska

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2017 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa W. L.

przeciwko Polskiemu Bankowi Spółdzielczemu z siedzibą w C.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 12 lipca 2016 r. sygn. akt I C 1901/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od W. L. na rzecz Polskiego Banku Spółdzielczego
z siedzibą w C. kwotę 14.400 (czternaście tysięcy czterysta) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1487/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 12 lipca 2016r. Sąd Okręgowy w Płocku, w sprawie z powództwa W. L. przeciwko Polskiemu Bankowi Spółdzielczemu w C. o zapłatę, oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych, które w tym zakresie Sąd Apelacyjny akceptuje i przyjmuje za własne:

Powód W. L. jest członkiem pozwanego Polskiego Banku Spółdzielczego w C.. W 2014r. posiadał 109 udziałów w banku, w tym jeden obowiązkowy oraz 108 udziałów nadobowiązkowych.

W dniu 14 marca 2014r. powód złożył wniosek o zwrot wartości 108 udziałów o łącznej wartości 540.000zł, w tym udziałów o wartości 460.000zł wpłaconych przed dniem 31 grudnia 2011r. Zarząd przyjął złożone wypowiedzenie udziałów członkowskich. Wskazał, iż rozliczenie z członkiem nastąpi w ciągu 30 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego przez Zebranie Przedstawicieli na dany rok. Zgodnie z § 9 ust. 2 Statutu Polskiego Banku Spółdzielczego w C., obowiązującego w dacie wypowiedzenia udziałów, jeżeli członek zadeklarował większą liczbę udziałów od wymaganej w § 8 ust. 1 pkt. 1 statutu, może wystąpić o zwrot wpłaconych ponad statutową normę udziałów przed ustaniem członkostwa. Okres wypowiedzenia udziałów nadobowiązkowych wynosi 180 dni od dnia złożenia w Banku wniosku o ich zwrot. Zgodnie z § 9 ust. 6 statutu rozliczenie z członkiem z tytułu wypowiedzianych udziałów nadobowiązkowych następuje w terminie 30 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego przez Zebranie Przedstawicieli za rok, w którym upłynął okres wypowiedzenia, poprzez przekazanie środków pieniężnych na rachunek bankowy wskazany przez członka w złożonym wypowiedzeniu lub wypłatę gotówkową w kasie.

W dniu 25 czerwca 2015r. obyło się Zebranie Przedstawicieli (...) w C., na którym zatwierdzono sprawozdanie finansowe Banku za rok 2014.

Pismem z dnia 7 lipca 2015 r. (...) w C. potwierdził, że zostały spełnione wymogi określone w ustawie Prawo spółdzielcze oraz Statucie Polskiego Banku Spółdzielczego, konieczne do zwrotu udziałów nadobowiązkowych w łącznej wysokości 540 000zł. Jednocześnie wskazał, że odmawia się wypłaty kwoty 460.000zł tytułem udziałów wpłaconych przed dniem 31 grudnia 2011r. Uzasadniając odmowę zwrotu powołał się na akty prawa wspólnotowego, tj.;

- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) z dnia 26 czerwca 2013r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniających rozporządzenie (UE) nr (...);

- Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013r. w sprawie warunków dopuszczenia instytucji kredytowych do działalności oraz nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi i firmami inwestycyjnymi, zmieniającą dyrektywę 2002/87/WE i uchylającą dyrektywy 2006/48/WE oraz (...);

- Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr (...) z dnia 7 stycznia 2014r. uzupełniające Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących wymogów w zakresie funduszy własnych obowiązujących instytucje.

Podkreślił, ze powołane regulacje zgodnie z art. 91 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowią część polskiego porządku prawnego i są stosowane bezpośrednio, jeśli umowa międzynarodowa tak stanowi. Wskazał, iż udziały wpłacone po dniu 31.12.2011r. pozostają nadal w funduszach własnych Banku, zaś ich ewentualny zwrot musi zostać poprzedzony zgodą wydaną przez Komisję Nadzoru Finansowego.

Pismem z dnia 20.03.2015r. Zarząd Polskiego Banku Spółdzielczego w C. wystąpił do Komisji Nadzoru Finansowego z wnioskiem o zezwolenie na obniżenie funduszy własnych o kwotę 18.555.000zł, m.in. na skutek wypowiedzenia części udziałów przez powoda.

Komisja Nadzoru Finansowego decyzją z dnia 23 grudnia 2015r. (...)/ (...) nie zezwoliła na obniżenie funduszy własnych przez Polski Bank Spółdzielczy w C. o kwotę 18.555.000zł, stanowiącą 59,68% funduszu udziałowego zaliczanego do funduszy własnych na dzień 30 września 2015r.

Powód wezwał pozwanego do zwrotu wypowiedzianych udziałów nadobowiązkowych w terminie do dnia 25 lipca 2015r. – pismem z dnia 13 lipca 2015r.

W tak ustalonych okolicznościach faktycznych sprawy Sąd Okręgowy uznał powództwo za nieuzasadnione.

Odwołując się do treści norm prawa wspólnotowego i wskazując - stosownie do art. 87 ust 1 i 91 ust 3 Konstytucji RP - na ich pierwszeństwo przed regulacją obowiązującą w Statucie pozwanego Banku tj. art. 28 i 29 oraz art. 77 i 484 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniającego rozporządzenie (UE) nr (...) (Dz.U.UE.L.2013.176.1)) Sąd Okręgowy zważył, że przepisy te nakazują zakwalifikowanie udziałów nadobowiązkowych nabytych przez powoda przed dniem 31 grudnia 2011r. do kapitału T. I, w konsekwencji czego obniżenie funduszy własnych pozwanego Banku wymaga zgody określonego organu nadzorczego, czyli Komisji Nadzoru Finansowego. W realiach sporu pozwany Bank uzyskał decyzję odmowną co do obniżenia kapitału własnego m.in. na skutek wypowiedzenia udziałów przez członków banku, co wynika z uzasadnienia wniosku złożonego przez pozwanego (...). Pozwany , niezależnie od swojej formy organizacyjnej i prawnej, jest przede wszystkim instytucją bankową, co do której obowiązują wszelkie obostrzenia związane z dążeniami do stabilizacji rynku finansowego i tym samym powód, będąc udziałowcem banku, powinien liczyć się z określonym ryzykiem inwestowania pieniędzy w formie udziałów. Sąd pierwszej instancji podkreślił dodatkowo, że mają do niego zastosowanie inne zasady obowiązujące przy wypowiadaniu udziałów, niż klienta banku, który wycofuje swoje środki finansowe zainwestowane w produkty banku.

Konkludując, stwierdził, że decyzja (...) ma charakter wiążący dla sądu powszechnego, który nie jest kompetentny do poczynienia własnych, odrębnych ustaleń w zakresie faktycznej możliwości wypłacenia określonych udziałów, możliwości takiej nie ma też samodzielnie pozwany i z tego powodu oświadczenie złożone przez zarząd o wypłacie wypowiedzianych udziałów nie może odnieść skutków prawnych.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy rozstrzygnął w myśl art. 98 k.p.c.

Powyższe orzeczenie zaskarżył apelacją powód zarzucając:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez:

1) błędne niezastosowanie w niniejszej sprawie przepisu art. 26 § 1 ustawy Prawo Spółdzielcze, zgodnie z którym - udział byłego członka wypłaca się na podstawie zatwierdzonego sprawozdania finansowego za rok, w którym członek przestał należeć do spółdzielni, a sposób i terminy wypłaty określa statut;

2) błędne niezastosowanie art. 10 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających oraz niektórych innych ustaw, zgodnie z którym do członków banku spółdzielczego, którzy przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy wystąpili z żądaniem zwrotu wpłat dokonanych na udziały, przepisów art. 10b ust. 2 i art. 10c ustawy zmienianej w art. 1 nie stosuje się;

3) błędne niezastosowanie art. 29 ust.l oraz ust.2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (UE) nr (...) z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr (...) i poprzez to pominięcie okoliczności, że nie mogą stanowić części kapitału podstawowego instrumenty, co do których odmowa ich wykupu stanowiłaby przypadek niewykonania zobowiązania przez instytucję;

4) błędną interpretację i zastosowanie art. 77 i 78 Rozporządzenia (...) i w rezultacie uznanie, że wymóg uzyskania zgody Komisji Nadzoru Finansowego dotyczy wypłaty udziałów, co do których instytucja nie ma podstaw do odmowy ich wypłaty - podczas gdy prawidłowa interpretacja tych przepisów w zgodzie z przepisami pominiętymi przez sąd powinna prowadzić do wniosku, że zgoda może dotyczyć tylko takich instrumentów, co do których bank może zastosować przewidzianą w prawie podstawę do odmowy ich wykupu (w tym wypadku wypłaty środków);

5) błędną interpretację i zastosowanie przepisów art. 484 Rozporządzenia (...) i w rezultacie uznanie, że warunkowe zakwalifikowanie określonych instrumentów finansowych niespełniających wymogów z art. 28 i 29 rozporządzenia dotyczy również instrumentów skutecznie wypowiedzianych, podczas gdy prawidłowa interpretacja tego przepisu powinna prowadzić do wniosku, że prawo do zaliczenia na kapitał banku może dotyczyć tylko tych instrumentów, które nie zostały skutecznie wypowiedziane (tj. gdy członek instytucji ma prawo do ich wypowiedzenia - co oznacza, że nie spełniają one wymogów z art.28 i 29 Rozporządzenia (...), ale członek z tego prawa nie skorzystał, w związku z czym środki te znajdują się w dyspozycji banku);

II. naruszenie prawa procesowego poprzez błędną ocenę dowodów zgromadzonych w przedmiotowej sprawie, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c., w szczególności:

1) pomięcie treści uzasadnienia decyzji (...) z dnia 23 grudnia 2015 r., z którego wynika wprost, że pozwany bank na podstawie obowiązujących przepisów nie ma podstawy do odmowy wypłaty udziałów powodowi oraz innym osobom, które dokonały ich skutecznego wypowiedzenia;

2) pomięcie okoliczności, że powód wypowiedział skutecznie posiadane udziały zgodnie ze Statutem pozwanego banku, w związku z czym bezprzedmiotowe jest rozważanie w przedmiotowej sprawie, czy pozwanemu przysługuje prawo „odmowy wykupu”, skoro ów „wykup” w rozumieniu Rozporządzenia już nastąpił, a powód wypowiadając skutecznie udziały przestał być ich właścicielem, a do oceny pozostaje jedynie kwestia zapłaty za ten skutecznie wypowiedziane udziały;

3) pominięcie, że pozwany bank reprezentowany przez dwóch członków zarządu złożył oświadczenie, w którym zobowiązał się do wypłaty udziałów w terminie wynikającym ze statutu. Oświadczenie zostało przez powoda złożone do akt postępowania i nie zostało przez sąd w ogóle ocenione.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zasądzenie na rzecz powoda kwoty 460 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 26 lipca 2015r. do dnia zapłaty, zasądzenie na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za I instancję oraz o zasądzenie na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Pozwany Bank wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wypada rozważyć zarzuty naruszenia prawa procesowego, nie budzi bowiem wątpliwości, że prawidłowej oceny ewentualnych uchybień w zakresie prawa materialnego można dokonać jedynie w oparciu o właściwie skonstruowaną podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, która została należycie przedstawiona w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Powód zarzuca Sądowi pierwszej instancji naruszenie przepisów art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. wyrażające się – w jego ocenie – w pominięciu części dowodów i okoliczności faktycznych sporu. Tak uzasadniony zarzut nie zasługuje jednak na uwzględnienie. Przede wszystkim skarżący nie wyjaśnił, w jaki sposób konstrukcja uzasadnienia zaskarżonego wyroku, do której odnosi się przepis art. 328 § 2 k.p.c., przekłada się na treść orzeczenia. Warto przypomnieć, że uzasadnienie wyroku wyjaśnia przyczyny, dla jakich orzeczenie zostało wydane, jest sporządzane już po wydaniu wyroku, a zatem wynik sprawy z reguły nie zależy od tego, jak napisane zostało uzasadnienie i czy zawiera ono wszystkie wymagane elementy. Z tych przyczyn zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. może być usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego ( tak SN w wyroku z dnia 2 marca 2011 r. w sprawie II PK 202/10, LEX nr 817516; w wyroku z dnia 7 stycznia 2010 r. w sprawie II UK 148/09, LEX nr 577847; podobnie SA w Poznaniu w wyroku z dnia 27 października 2010 r. w sprawie I ACa 733/10, LEX nr 756715). W rozpatrywanej sprawie uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera wszystkie elementy konstrukcyjne wymagane przez art. 328 § 2 k.p.c. i umożliwia odtworzenie sposobu wnioskowania oraz procesu stosowania prawa materialnego przez Sąd pierwszej instancji. To, że rozważania Sądu Okręgowego nie przekonują powoda lub też, że jego zdaniem, nie zostały one dostatecznie pogłębione, nie oznacza, że doszło do naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. w sposób uzasadniający wzruszenie zaskarżonego wyroku.

Podobnie zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie zawiera właściwej argumentacji. W orzecznictwie podkreśla się, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął to sąd doniosłości poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Taka ocena, dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a nadto winna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (tak SN w wyroku z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000 nr 17, poz. 655). Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności strona winna wskazać, jakie kryteria naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 września 2012 r., sygn. akt I ACa 445/12, Legalis nr 741055). Skarżący nie przedstawił tego rodzaju argumentacji. Co więcej, niektóre tezy przedstawione na poparcie analizowanego zarzutu nie przystają do rzeczywistego przebiegu postępowania dowodowego w rozpatrywanej sprawie. I tak, powód zarzuca Sądowi pierwszej instancji pomięcie treści uzasadnienia decyzji (...) z dnia 23 grudnia 2015 r., nie dostrzegając, że dowód z tego dokumentu nigdy nie został w sprawie przeprowadzony. W odpowiedzi na pismo Sądu Okręgowego, Komisja Nadzoru Finansowego pismem z dnia 12 maja 2016 r. przesłała odpis decyzji (...) z dnia 23 grudnia 2015 r. nr (...)/ (...) w sprawie obniżenia przez Polski Bank Spółdzielczy w C. funduszy własnych. Dokument ten przesłano bez uzasadnienia, powołując się na tajemnicę zawodową i art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U. z 2016 r. poz 174) oraz art. 10a ustawy Prawo bankowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 128). W tym stanie rzeczy czynienie Sądowi pierwszej instancji zarzutu, iż dokonując ustaleń faktycznych pominął dokument, który zgodnie z przepisami procesowymi nie ma statusu dowodu i nie został w toku postępowania ujawniony, jest całkowicie chybione.

Poza zakresem zastosowania wskazanych przepisów prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c. pozostają także twierdzenia powoda dotyczące analizy skutków prawnych oświadczenia powoda o wypowiedzeniu udziałów oraz oświadczenia członków pozwanego Banku, któremu apelujący przypisuje charakter uznania długu. Ocena prawna określonych okoliczności faktycznych jest domeną stosowania prawa materialnego i może być zwalczana jedynie poprzez zarzuty dotyczące naruszenia tego rodzaju norm. Przywołane w apelacji uchybienia co do zasady nie dotyczą przepisu art. 233 § 1 k.p.c., który z istoty swej znajduje zastosowanie jedynie na etapie dowodzenia i oceny dowodów. Tym niemniej w tym miejscu wypada zauważyć, że wbrew wywodom apelacji , oświadczenie członka banku spółdzielczego o wypowiedzeniu udziałów nie jest jedynym elementem procedury wykupu udziałów i w żadnym razie nie można zasadnie twierdzić, że w rozpatrywanej sprawie „..wykup udziałów już nastąpił” z chwilą złożenia tego oświadczenia. Apelujący pomija, że żądanie zwrotu wpłaconych 108 udziałów złożył skutecznie w dniu 14 marca 2014 r. (data dojścia oświadczenia do adresata – art. 61 k.c.) tj. pod rządem przepisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (UE) nr (...) z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniającego rozporządzenie (UE) nr (...). Procedurę wykupu udziałów regulowały zatem nie tylko postanowienia statutu pozwanego Banku i art. 21 Prawa spółdzielczego, ale także bezwzględnie obowiązujące przepisy powołanego aktu prawnego, w świetle których oświadczenie członka banku spółdzielczego jest jednym, ale nie jednym, elementem skutecznego wykupu udziałów, o czym w dalszych rozważaniach.

Chybione pozostają także rozważania powoda dotyczące adnotacji poczynionej na wniosku powoda z dnia 12 marca 2014 r. przez członków zarządu strony pozwanej (vide k 120 akt). Adnotacja ta zawiera jedynie oświadczenie o przyszłym rozliczeniu z powodem w ciągu 30 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego za 2014 r. przez ZP (Zebranie Przedstawicieli), a zatem powtarza regulację § 9 ust. 6 statutu. Potrzeby rozliczenia z powodem strona pozwana nie negowała także w toku postępowania, podkreślając jedynie, iż nie może tego uczynić dopóty, dopóki nie uzyska pozytywnej decyzji Komisji Nadzoru Finansowego na obniżenie funduszy własnych. Nawet, gdyby hipotetycznie założyć, że analizowane oświadczenie ma cechy niewłaściwego uznania długu, to okoliczność ta w żadnym razie nie oznacza obowiązku uwzględnienia żądania pozwu przez Sąd pierwszej instancji. W orzecznictwie zgodnie podkreśla się, że uznanie długu nie kreuje odrębnego stosunku zobowiązaniowego, nie prowadzi do nawiązania, zmiany lub wygaśnięcia stosunku zobowiązaniowego. W konsekwencji uznanie nie stanowi samoistnego tytułu prawnego zobowiązania. Uznanie nie stoi również na przeszkodzie wykazaniu, że zobowiązanie w ogóle nie istniało i w związku z tym nie uniemożliwia zwalczania zasadności uznanego roszczenia (tak SA w Katowicach w wyroku z dnia 15 października 2015 r. w sprawie I ACa 698/15, LEX nr 1927480; podobnie SA w Katowicach w wyroku z dnia 21 listopada 2013 r. w sprawie I ACa 783/13, LEX nr 1415942).

Sąd Apelacyjny nie podziela także żadnego z wywiedzionych przez powoda zarzutów naruszenia prawa materialnego.

Z pewnością nie doszło w rozpatrywanej sprawie do zarzucanego w apelacji niezastosowania przepisu art. 26 § 1 ustawy Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 21). Powołany przepis zawiera ogólną regulację dotycząca wypłaty udziału byłego członka spółdzielni. Tymczasem, powód nadal pozostaje członkiem pozwanego Banku, bowiem jego oświadczenie datowane na 12 marca 2014 r. dotyczyło jedynie 108 udziałów nadobowiązkowych. Powód zachował zatem jeden udział obowiązkowy zgodnie z art. 10 ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających ( tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1826) oraz § 8 ust. 1 pkt 1 statutu pozwanego Banku. W aktach sprawy brak jest przy tym jakichkolwiek dowodów wskazujących, że członkostwo powoda ustało z innych przyczyn. Co jednak najistotniejsze, w swej argumentacji odwołującej się wyłącznie do przepisów ustawy - Prawo spółdzielcze, skarżący zdaje się całkowicie pomijać szczególny status organizacyjny strony pozwanej i treść art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających. Powołany przepis wyraża zasadę, zgodnie z którą do banków spółdzielczych w pierwszej kolejności mają zastosowanie przepisy powołanej ustawy oraz przepisy regulujące funkcjonowanie banków, a jedynie w zakresie nieuregulowanym – przepisy ustawy Prawo spółdzielcze. Do przepisów normujących funkcjonowanie banków w polskim porządku prawnym niewątpliwie należą także przepisy unijne, w tym przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (UE) nr (...) z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniającego rozporządzenie (UE) nr (...). Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 2 pkt 1 ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających nie tylko uzupełniają one regulacje krajowe, ale w przypadku banków spółdzielczych powinny być stosowane w pierwszej kolejności, wyłączając w zakresie w nich unormowanym zastosowanie posiłkowej regulacji ustawy – Prawo spółdzielcze. Dodatkowo prymat przepisów powołanego Rozporządzenia nad przepisami prawa krajowego, a więc także nad przepisami ustawy – Prawo spółdzielcze, wynika wprost z art. 91 ust. 3 w związku z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP.

Podstaw dla uwzględnienia żądania pozwu nie sposób również wywieść z przepisu art. 10 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1166). Wskazany przepis przejściowy wyklucza zastosowanie przepisów art. 10b ust. 2 i art. 10c zmienianej ustawy do członków banku spółdzielczego, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej wystąpili z żądaniem zwrotu wpłat dokonanych na udziały. Z kolei znowelizowany z dniem 13 września 2015 r. art. 10c

( a nie art. 10 b ust. 2 jak omyłkowo wskazano w apelacji) ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających przewiduje możliwość wprowadzenia do statutu banku spółdzielczego regulacji dotyczących wstrzymania albo ograniczenia zwrotu wpłat na udziały. Skarżący pomija jednak, że norma art. 10 c wskazanej ustawy nie stanowiła podstawy oddalenia powództwa w rozpatrywanej sprawie, a pozwany Bank w żadnym razie nie powoływał się na ograniczenia zwrotu wpłat na udziały płynące ze statutu. Rację ma skarżący podnosząc w apelacji, że analizowana zmiana przepisów dopuszczająca statutowe ograniczenie wypłaty udziałów będzie miała skutki wyłącznie na przyszłość. Rzecz jednak w tym, że znowelizowany przepis art. 10c ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających wprowadza instytucję wstrzymania lub ograniczenia zwrotu wpłat na udziały przez sam bank spółdzielczy, mocą decyzji organu reprezentacji tj. zarządu banku. Tymczasem w rozpatrywanej sprawie zarówno strona pozwana, jak i Sąd pierwszej instancji odwoływali się do przepisów szczególnych wprowadzających obowiązek uzyskania zgody organu nadzoru nad rynkiem finansowym, którym w polskim systemie prawnym jest Komisja Nadzoru Finansowego, na wykup instrumentów finansowych i obniżenie kapitału podstawowego T. I (funduszu udziałowego zaliczanego do funduszy własnych). W konsekwencji, wynikający wprost z art. 10 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających oraz niektórych innych ustaw brak możliwości zastosowania do wypowiedzenia udziałów dokonanego przez powoda regulacji art. 10c nowelizowanej ustawy, w żadnym razie nie wyklucza zastosowania obowiązujących w tej dacie innych przepisów prawa tj. przepisów Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (UE) nr (...) z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniającego rozporządzenie (UE) nr (...) (dalej powoływane jako Rozporządzenie (...)), które nakładały na banki spółdzielcze obowiązek uzyskania zgody organu nadzoru na czynności wymienione w art. 77 rozporządzenia.

Niezasadne pozostają również pozostałe zarzuty apelacji oparte na naruszeniach przepisów Rozporządzenia (...). Przede wszystkim, w ślad za Sądem pierwszej instancji należy podkreślić, że wskazany akt prawa unijnego z mocy art. 91 ust. 3 w związku z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP jest elementem polskiego porządku prawnego, stosowany jest bezpośrednio i korzysta z pierwszeństwa w przypadku kolizji z ustawami krajowymi. Analogiczny wniosek płynie także z treści art. 521 ust. 2 Rozporządzenia (...). Z postanowień tego przepisu wynika, że rozporządzenie ma zastosowanie od dnia 1 stycznia 2014 r., wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

Do skutecznego wypowiedzenia spornych udziałów przez powoda doszło w dniu 14 marca 2014 r., a zatem niewątpliwie w okresie obowiązywania Rozporządzenia (...). Nietrafna pozostaje zatem próba wykazania w ramach zarzutu błędnej interpretacji i wadliwego zastosowania art. 484 Rozporządzenia (...), jakoby przepis ten nie miał zastosowania w rozpatrywanej sprawie z uwagi na uprzednie skuteczne wypowiedzenie udziałów. Wskazana norma miała zastosowanie do spornych udziałów powoda od dnia 1 stycznia 2014 r. (data wejścia w życie Rozporządzenia (...)), a zatem przed złożeniem przez skarżącego żądania zwrotu wpłat. Skoro na dzień 1 stycznia 2014 r. przedmiotowe udziały spełniały wymogi określone w art. 484 ust. 1 Rozporządzenia (...) tj. zostały wyemitowane przed dniem 31 grudnia 2011 r. i były kwalifikowane na dzień 31 grudnia 2011 r. jako fundusze własne, to miał do nich zastosowanie także art. 484 ust. 3 rozporządzenia, zgodnie z którym w okresie przejściowym wskazanym w ust. 2 tego przepisu stanowią one składnik kapitału podstawowego T. I pozwanego Banku, niezależnie od niespełnienia przez dany kapitał warunków określonych w art. 28 lub w art. 29 rozporządzenia. Nie wymaga przy tym pogłębionej analizy teza, że sporne udziały tworzyły na dzień 31 grudnia 2011 r. fundusze własne pozwanego Banku. Udział deklarowany i wpłacony jest udziałem kapitałowym w banku spółdzielczym, składającym się na jego fundusz udziałowy będący częścią funduszy zasadniczych, a te zaś z kolei będąc częścią funduszy podstawowych tworzyły z funduszami uzupełniającymi fundusze własne banku spółdzielczego (art. 127 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dniu 31 grudnia 2011 r.). Reasumując, od dnia 1 stycznia 2014 r., a zatem jeszcze przed złożeniem przez apelującego oświadczenia o wypowiedzeniu, sporne udziały były kwalifikowane jako pozycje kapitału podstawowego T. 1 pozwanego Banku. Z żadnego przepisu prawa, a zwłaszcza z powołanego art. 484 Rozporządzenia (...) , nie wynika, by wypowiedzenie udziałów w okresie obowiązywania Rozporządzenia prowadziło do utraty tego statusu. Należy podkreślić, że regulacja art. 77 i 78 Rozporządzenia (...) dotyczy wykupu lub odkupu instrumentów w kapitale podstawowym, a zatem sytuacji, w których dochodzi do realizacji praw majątkowych dotychczasowego posiadacza instrumentu finansowego ( w tym przypadku udziału ). Taki właśnie charakter ma roszczenie członka spółdzielni o zwrot wpłat dokonanych na udziały wywodzone z art. 21 ustawy – Prawo spółdzielcze.

Przedstawione rozważania przekonują także o bezzasadności zarzutu naruszenia przepisu art. art. 29 ust. 1 i ust. 2 Rozporządzenia (...) poprzez ich błędne niezastosowanie. Ponownie zatem wypada podkreślić, że udziały, z których powód wywodzi dochodzone pozwem roszczenie, należą do szczególnej kategorii instrumentów finansowych zdefiniowanych w art. 484 ust. 1 Rozporządzenia (...), do których w okresie wskazanym w ust. 2 tego przepisu nie stosuje się wymogów z art. 28 lub art. 29 Rozporządzenia (art. 483 ust. 3 ). Tego rodzaju instrumenty ustawodawca zakwalifikował ex lege jako pozycje kapitału podstawowego T. I. Wbrew wywodom apelującego, bez znaczenia pozostaje zatem okoliczność, że udziały w funduszach własnych pozwanego Banku w dacie złożenia przez powoda żądania ich wykupu nie dopowiadały wymogom z art. 29 ust. 2 pkt c Rozporządzenia (...), skoro ustawodawca wprost nakazuje ich zakwalifikowanie jako pozycji kapitału podstawowego T. I „ … niezależnie od niespełnienia przez dany kapitał warunków określonych w art. 28 lub, w stosownych przypadkach, w art. 29”. Uzupełniająco warto podkreślić, że w analogiczny sposób sporne udziały zostały zakwalifikowane w toku postępowania przed Komisją Nadzoru Finansowego, która bez żadnych wątpliwości uznała, że stanowią one pozycję kapitału podstawowego T. I , wskazując jako podstawę swojej decyzji m.in. art. 78 ust. 1 lit. a i b w związku z art. 77 lit b Rozporządzenia (...), a zatem przepisy dotyczące procedury obniżenia, wykupu lub odkupu instrumentów w kapitale podstawowym T. I.

Niezasadny pozostaje także ostatni z zarzutów apelacji dotyczący błędnej wykładni i wadliwego zastosowania art. 77 i art. 78 Rozporządzenia (...) poprzez uznanie, że wymóg uzyskania zgody Komisji Nadzoru Finansowego dotyczy wypłaty udziałów, co do których bank nie ma podstaw do odmowy ich wypłaty. W pierwszej kolejności wypada podkreślić, że adresatem obu norm nie jest Sąd lecz instytucja finansowa (bank spółdzielczy) i organ nadzoru finansowego. Przepis art. 78 Rozporządzenia (...) wskazuje przesłanki, jakie powinny zostać spełnione dla wydania zezwolenia na obniżenie, odkup, wezwanie do sprzedaży lub wykup przez instytucję instrumentów w kapitale podstawowym T. I, instrumentów dodatkowych w T. I lub instrumentów w T. I.. Do organu nadzoru, a nie do sądu powszechnego, adresowany jest także akcentowany przez skarżącego przepis art. 78 ust. 3 (w apelacji zapewne omyłkowo art. 77 ust. 3) Rozporządzenia (...), wskazujący na możliwość odstąpienia od wymogów zakreślonych w ust. 1 art. 78. Przepis art. 78 ust. 3 ma zatem zastosowanie w procedurze administracyjnej poprzedzającej wydanie decyzji przez Komisję Nadzoru Finansowego. Sąd powszechny nie jest władny badać, czy został on zastosowany prawidłowo, a tym bardziej pomijać treść decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 77 Rozporządzenia (...), w realiach sporu – treść decyzji (...) z dnia 23 grudnia 2015 r. nr (...)/ (...). Nie budzi bowiem wątpliwości, że wskazana decyzja jest z mocy art. 11 ust. 1 i 5 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 196) decyzją administracyjną. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że sądy powszechne są związane decyzjami organów administracji, wydanymi w granicach ich ustawowej kompetencji (tak m.in. SN w wyroku z dnia 3 grudnia 2003 r. w sprawie I CK 345/03, LEX nr 151628).

Przekładając powyższe rozważania na okoliczności sporu należy przyjąć, iż Sądy obu instancji pozostają związane wydaną przez właściwy organ administracyjny i w ramach jego kompetencji decyzją Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 23 grudnia 2015 r. nr (...)/ (...), mocą której nie zezwolono na obniżenie przez pozwany Bank (...) własnych o kwotę 18.555.000 zł m.in. z tytułu wypowiedzenia części udziałów przez członków. Ma to ten skutek, że aktualnie pozwany Bank nie może zgodnie z prawem zrealizować procedury wykupu spornych udziałów powoda. Rację ma przy tym Sąd pierwszej instancji podkreślając pozycję powoda jako udziałowca, a nie klienta banku, i związane z nią szczególne obowiązki wynikające min. z konieczności zapewnienia stabilności rynku usług bankowych. Taka idea regulacji Rozporządzenia (...) wynika wprost z preambuły tego aktu prawnego. Trzeba przy tym podkreślić, że uzyskanie zgody, o której mowa w art. 77 pkt a Rozporządzenia (...) uzależnione jest od spełnienia określonych kryteriów ekonomicznych. Należy zatem zakładać, że zmiana okoliczności faktycznych i spełnienie wymogów z art. 78 ust. 1 Rozporządzenia (...) będzie upoważniało stronę pozwaną do ponownego wystąpienia do Komisji Nadzoru Finansowego o wydanie decyzji w trybie art. 77 Rozporządzenia (...).

Na marginesie wypada zauważyć, że uprawnienie członka spółdzielni do żądania zwrotu wpłat na udziały tzw. nadobowiązkowe nigdy nie ma charakteru bezwzględnego i zawsze uzależnione jest od kondycji spółdzielni, o czym świadczy przepis art. 19 ust. 2 i art. 21 ustawy Prawo spółdzielcze.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. obciążając nimi powoda jako stronę przegrywającą. Na koszty poniesione przez stronę pozwaną złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 2 pkt 7 w związku z § 10 ust. 1 pkt 2 i § 20 rozporządzenia Min. Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym do dnia 27 października 2016 r.