Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 czerwca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 1 czerwca 2016 roku w S.

sprawy z powództwa W. N.

przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji wniesionej przez powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Gryfinie z dnia 2 września 2015 roku, sygn. akt I C 88/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

- w punkcie I. w ten sposób, że:

a.  pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Gryfinie z dnia 25 września 2003 roku, sygn. akt I Nc 58/03 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 15 grudnia 2003 roku w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 12.539,63 zł (dwanaście tysięcy pięćset trzydzieści dziewięć złotych sześćdziesiąt trzy grosze) za okres od dnia 30 października 2003 roku do dnia 31 maja 2013 roku;

b.  pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Gryfinie z dnia 6 lutego 2004 roku, sygn. akt I Nc 20/04 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 06 kwietnia 2004 roku w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 13.226,58 zł (trzynaście tysięcy dwieście dwadzieścia sześć złotych pięćdziesiąt osiem groszy) za okres od dnia 10 marca 2004 roku do dnia 31 maja 2013 roku;

c.  pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Gryfinie z dnia 11 stycznia 2006 roku, sygn. akt I C 268/05 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 09 lutego 2006 roku w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 1.311,59 zł (jeden tysiąc trzysta jedenaście złotych pięćdziesiąt dziewięć groszy) za okres od dnia 03 lutego 2006 roku do dnia 31 maja 2013 roku;

d.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

- w punkcie II. w ten sposób, że odstępuje od obciążenia powoda W. N. kosztami procesu na rzecz pozwanej Agencji Nieruchomości Rolnych w W.;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  odstępuje od obciążenia powoda W. N. kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanej Agencji Nieruchomości Rolnych w W.;

4.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Gryfinie na rzecz adwokata R. A. kwotę 2.214 zł (dwa tysiące dwieście czternaście złotych) w tym podatek od towarów i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi w postępowaniu apelacyjnym.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Tomasz Sobieraj SSR Tomasz Cegłowski

Sygn. akt II Ca 1572/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2 września 2015 r. Sąd Rejonowy w Gryfinie po rozpoznaniu sprawy z powództwa W. N. przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych w W. o pozbawienie tytułów wykonawczych wykonalności w punkcie I oddalił powództwo, w punkcie II zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 3.600 zł tytułem kosztów procesu i w punkcie III zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gryfinie na rzecz adwokata R. A. kwotę 4.428 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego stanowił następujący stan faktyczny.

Nakazem zapłaty z dnia 25 września 2003 r. Sąd Rejonowy w Gryfinie w sprawie I Nc 58/03 zasądził od W. N. na rzecz Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa w W. kwotę 12.539 zł 63 gr wraz z odsetkami ustawowymi od oznaczonej daty i kosztami procesu tytułem zaległych czynszów dzierżawnych.

Nakazem zapłaty z dnia 6 lutego 2004 r. Sąd Rejonowy w Gryfinie w sprawie I Nc 20/04 zasądził od W. N. na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych w W. kwotę 13.226 zł 58 gr wraz z odsetkami ustawowymi od oznaczonej daty i kosztami procesu tytułem zaległych czynszów dzierżawnych.

Wyrokiem z dnia 11 stycznia 2006 r. Sąd Rejonowy w Gryfinie w sprawie I C 268/05 zasądził od W. N. na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych w W. kwotę 1.113 zł 59 gr wraz z odsetkami ustawowymi od oznaczonej daty i kosztami procesu tytułem zaległych czynszów dzierżawnych.

Egzekucja należności stwierdzonej wyrokiem z dnia 11 stycznia 2006 r. wszczęta została na wniosek Agencji Nieruchomości Rolnych w dniu 21 lutego 2006 r. przez komornika sadowego M. K.. Egzekucję umorzono wobec jej bezskuteczności postanowieniem z dnia 27 sierpnia 2012 r.

Egzekucja należności stwierdzonej nakazem zapłaty z dnia 6 lutego 2004 r. wszczęta została na wniosek Agencji Nieruchomości Rolnych w dniu 27 kwietnia 2004 r. przez komornika sadowego M. K.. Egzekucje umorzono wobec jej bezskuteczności postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2012 r.

Egzekucja należności stwierdzonej nakazem zapłaty z dnia 25 września 2003 r. wszczęta na wniosek Agencji Nieruchomości Rolnych w dniu 19 stycznia 2004 r. przez komornika sądowego M. K.. Egzekucje umorzono wobec jej bezskuteczności postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2012 r.

W tak ustalonym powyżej stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za nieuzasadnione.

Sąd Rejonowy jako podstawę rozstrzygnięcia wskazał treść przepisu art. 840 § 1 i 2 k.p.c. W ocenie Sądu I instancji zarzuty stanowiące podstawę roszczenia powoda w postaci przedawnienia roszczeń, spełnienia świadczeń stwierdzonych orzeczeniami sądu i wystąpienia innych zdarzeń, na skutek których roszczenia wygasły, okazały się nieuzasadnione.

Odnosząc się do zarzutu przedawnienia, Sąd Rejonowy wskazał, że powód nieprawidłowo przyjął dla określenia terminu przedawnienia normę z art. 118 k.c. Mimo że roszczenia dochodzone przez obecnego pozwanego dotyczyły świadczeń okresowych, to jednak zostały stwierdzone orzeczeniami Sądów, a tym samym długość terminu ich przedawnienia wyznacza art. 125 k.c. na 10 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia stwierdzającego roszczenie. W ocenie Sądu Rejonowego całkowicie bezzasadnym jest zarzut przedawnienia co do tytułu wykonawczego w sprawie I C 268/05, albowiem tytuł egzekucyjny powstał dopiero w 2006 roku. natomiast co do roszczeń stwierdzonych nakazami zapłaty bieg ich przedawnienia uległ przerwaniu na skutek zainicjowania przez wierzyciela postępowań egzekucyjnych odpowiednio w dniach 19 stycznia i 27 kwietnia 2004 r. i rozpoczął się ponownie zgodnie z treścią art. 124 k.c. z dniem uprawomocnienia się postanowień komornika o umorzeniu postepowania egzekucyjnego z dnia 10 i 27 sierpnia 2012 r. Zatem w konsekwencji w ocenie Sądu Rejonowego do przedawnienia żadnego z roszczeń stwierdzonych tytułami egzekucyjnymi nie doszło.

Co do zarzutu spełnienia świadczeń stwierdzonych tytułami wykonawczymi Sąd Rejonowy wskazał, że w sprawie I C 268/05 zarzut ten był przedmiotem rozpoznania Sądu i nie może być skutecznie podniesiony w drodze powództwa z art. 840 k.p.c. Niezależnie od tego powód nie wykazał, aby czynsze dzierżawne uiścił, a z zeznań samego powoda i przedłożonych dokumentów wynikało, że powód spłacił kredyt bankowy na zakup ziemi, a czynszu dzierżawnego nie płacił.

Odnośnie zarzutu wygaśnięcia roszczeń pozwanej na skutek orzeczenia Sądu, Sąd I instancji wskazał, że odwoływanie się w tym zakresie przez powoda do treści postanowienia Sądu zapadłego w sprawie I Co 594/13 było nieuzasadnione. Postanowieniem tym Sąd nie umorzył należności pozwanej wobec powoda, a jedynie umorzył postepowanie w przedmiocie wydania dalszego tytułu wykonawczego wierzycielowi, a to wobec cofnięcia przez wierzyciela wniosku w tym przedmiocie.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasada odpowiedzialności za wynik postępowania.

Powód W. N. wniósł apelację od wyroku Sądu Rejonowego, zaskarżając wyrok w zakresie punktu I i II. Apelujący powód zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisu prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c., co mogło mieć wpływ na wynik sprawy poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a polegającą na przyjęciu, że:

- w stosunku do pozwanego termin przedawnienia dotyczący roszczeń stwierdzonych nakazami zapłaty z dnia 25 września 2003 r. (sygn. akt I Nc 58/03) oraz dnia 6 lutego 2004 r. (sygn. akt I Nc 20/04) nie upłynął, podczas gdy z zeznań powoda wynika, iż ostatnie sprawy związane z nakazami zapłaty toczyły się w 2004 r., a zatem nastąpiło ich przedawnienie,

- a ponadto polegającą na przyjęciu, iż powód nie spełnił świadczenia objętego nakazami zapłaty i wyrokiem Sądu Rejonowego w Gryfinie, podczas gdy z zeznań powoda wynika, iż spłacił on wszystkie należności związane z przedmiotowymi orzeczeniami.

Wobec powyższych zarzutów powód wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku Sądu I instancji poprzez:

- pozbawienie w całości wykonalności tytułów wykonawczych w postaci nakazu zapłaty w sprawie I Nc 58/03, nakazu zapłaty w sprawie I Nc 20/04 i wyroku w sprawie I C 268/05,

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje,

ewentualnie

3.  uchylenie przedmiotowego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Ponadto pełnomocnik powoda ustanowiony z urzędu wniósł o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu według norm przepisanych także za postępowanie odwoławcze, oświadczając, że koszty te nie zostały pokryte w żadnym zakresie.

W uzasadnieniu apelacji powtórzono zarzuty apelacyjne bez dalszego ich szczegółowego rozwinięcia.

Pozwana Agencja Nieruchomości Rolnych w W. w odpowiedzi na apelację powoda wniosła o oddalenie apelacji powoda jako bezzasadnej i o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania przed sądem odwoławczym, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na apelację pozwana podniosła, że zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie miał miejsca w niniejszej sprawie. Sąd I instancji bowiem w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważył w całości zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy i prawidłowo ocenił wiarygodność i moc poszczególnych dowodów, w tym również zeznania złożone w niniejszym postępowaniu. Pozwana wskazała, że zgodnie z art. 125 k.c. termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych tytułami wykonawczymi wynosi 10 lat, nadto zgodnie z dyspozycją art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg terminu przedawnienia przerywa się przez każda czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Strona pozwana na podstawie tytułów wykonawczych wszczęła postępowania egzekucyjne, co doprowadziło do przerwania biegu przedawnienia. Zatem nie można uznać, że roszczenia wynikające z tytułów wykonawczych uległy przedawnieniu, albowiem roszczenia stwierdzone prawomocnymi orzeczeniami Sądu ulegają przedawnieniu 10 letniemu.

Odnośnie zarzutu spełnienia świadczeń stwierdzonych tytułami wykonawczymi pozwana podniosła, że powód nie wykazał, że w trakcie prowadzenia postepowania egzekucyjnego lub poza nim zaspokoił roszczenia pozwanej objęte tytułami wykonawczymi. Powód nie przedłożył żadnych dowodów na poparcie swoich zeznań w tym zakresie. W konsekwencji pozwana podniosła, że wywiedziona apelacja jest oczywiście bezzasadna.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda W. N. okazała się częściowo uzasadniona.

Sąd Okręgowy po dokonaniu kontroli instancyjnej zaskarżonego orzeczenia stwierdza, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny niniejszej sprawy, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego jako własnych ustaleń Sądu Okręgowego, albowiem brak jest podstaw do szczegółowego powtarzania ustaleń faktycznych Sądu I instancji. Jeżeli sąd drugiej instancji po rozpoznaniu sprawy podziela stanowisko sądu pierwszej instancji, to wówczas może ograniczyć się do stwierdzenia, że przyjmuje ustalenia i wnioski tego sądu jako własne (orzeczenia SN: z dnia 26 kwietnia 1935 r., III C 473/34, Zb. Urz. 1935, nr 12, poz. 496 oraz z dnia 7 września 1936 r., III C 1167/35, Zb. Urz. 1937, nr 9, poz. 318). Jest to zrozumiałe, gdyż postępowanie apelacyjne jest przedłużeniem postępowania przeprowadzonego przez sąd pierwszej instancji. Sąd Najwyższy dopuszcza możliwość przyjęcia przez sąd drugiej instancji bez jakiejkolwiek modyfikacji ustaleń faktycznych zawartych w zaskarżonym wyroku jako podstawy swego rozstrzygnięcia (tak Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 19 maja 1998 r., II CKN 770/97, Lex nr 82299; zob. też wyrok tego Sądu z dnia 8 października 1998 r., II CKN 923/97, OSNC 1999, nr 3, poz. 60).

Przy prawidłowo ustalonym stanie faktycznym niniejszej sprawy Sąd Rejonowy w konsekwencji częściowo dokonał błędnej oceny prawnej zgłoszonego roszczenia, a to w kontekście podniesionego przez powoda zarzutu przedawnienia roszczeń objętych tytułami wykonawczymi, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Nieuzasadnionym okazał się zarzut apelacyjny naruszenia przez Sąd I instancji przepisu prawa procesowego, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c., co w ocenie powoda miało wpływ na wynik sprawy poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Polegać to miało zdaniem skarżącego na przyjęciu, że:

- w stosunku do pozwanego termin przedawnienia dotyczący roszczeń stwierdzonych nakazami zapłaty z dnia 25 września 2003 r. (sygn. akt I Nc 58/03) oraz dnia 6 lutego 2004 r. (sygn. akt I Nc 20/04) nie upłynął, podczas gdy z zeznań powoda wynika, iż ostatnie sprawy związane z nakazami zapłaty toczyły się w 2004 r., a zatem nastąpiło ich przedawnienie,

- a ponadto polegającą na przyjęciu, iż powód nie spełnił świadczenia objętego nakazami zapłaty i wyrokiem Sądu Rejonowego w Gryfinie, podczas gdy z zeznań powoda wynika, iż spłacił on wszystkie należności związane z przedmiotowymi orzeczeniami.

Pierwszy z w/w zarzutów odnośnie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie dotyczy w istocie naruszenia prawa procesowego, a błędnej według powoda oceny materialnoprawnej zgłoszonego roszczenia w kontekście zarzutu przedawnienia. Odnośnie kwestii przedawnienia roszczenia Sąd Okręgowy wypowie się w dalszej części uzasadnienia. Z kolei drugi z zarzutów odnośnie naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 § 1 k.p.c. w kontekście oceny przesłuchania powoda jako dowodu na fakt spełnienia świadczenia jest chybiony.

Zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Podnieść należy, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 28 stycznia 2016 r., III AUa 899/15). Sprzeczność istotnych ustaleń sądu z zebranym materiałem dowodowym zachodzi jedynie wtedy, gdy powstaje dysharmonia pomiędzy materiałem zgromadzonym w sprawie a konkluzją, do jakiej dochodzi sąd na jego podstawie. Jeżeli natomiast sąd z określonego materiału dowodowego wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać.

W niniejszej sprawie Sąd I instancji prawidłowo dokonał oceny dowodu w przesłuchania powoda w kontekście tego czy powód spełnił świadczenia stwierdzone tytułami wykonawczymi, w konsekwencji odmawiając wiarygodności temu dowodowi. Ocena ta nie narusza zasad logiki i doświadczenia życiowego, tym bardziej, że dowód z przesłuchania strony zawsze należy traktować z dużą dozą krytycyzmu, albowiem strona jest bezpośrednio zainteresowana w korzystnym wyniku postepowania dla siebie. Twierdzenia powoda w tym zakresie nie zostały potwierdzone jakimikolwiek innymi środkami dowodowymi, a przyjmując, że powód powoływał się na spełnienie świadczeń pieniężnych stwierdzonych tytułami wykonawczymi, należałoby oczekiwać od powoda zaoferowania środków dowodowych, z których wynikałoby, że powód istotnie dokonał wpłat na rzecz pozwanej z tytułu wierzytelności stwierdzonych tytułami wykonawczymi. Same twierdzenia powoda w tym zakresie, nawet poparte jego zeznaniami, uznać należało w konsekwencji za niewiarygodne, a tym samym konkluzja Sądu I instancji w tym zakresie nie stanowi naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Niezależnie od powyższego wskazać należy, że również przedłożone przez stronę powodową w toku postępowania przed Sądem I instancji dowody wpłat nie dotyczyły wierzytelności stwierdzonych tytułami wykonawczymi, albowiem dotyczyły wpłat na rzecz banku, a nie pozwanej.

Uzasadniony, ale tylko częściowo, okazał się podniesiony przez powoda zarzut przedawnienia roszczeń stwierdzonych tytułami wykonawczymi. W tym zakresie Sąd I instancji częściowo błędnie dokonał oceny prawnej roszczenia na podstawie dyspozycji przepisu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 125 k.c. w zw. z art. 123 k.c. i art. 124 k.c.

Zgodnie z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

Artykuł 840 § 1 pkt 2 k.p.c. stwarza podstawę do zwalczania tytułu wykonawczego w przypadku, gdy już po powstaniu tytułu egzekucyjnego zaszły zdarzenia prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania lub zdarzenia, wskutek których zobowiązanie nie może być egzekwowane. Na podstawie regulacji materialnoprawnych w literaturze rozróżnia się zdarzenia zależne od woli stron (np. spełnienie świadczenia, potrącenie) oraz niezależne od woli stron (m.in. przedawnienie roszczenia, niemożność świadczenia wskutek okoliczności, za które dłużnik nie odpowiada - por. np. uchwała SN z dnia 14 października 1993 r., III CZP 141/93, OSNC 1994, nr 5, poz. 102; uchwała SN z dnia 30 lipca 1974 r., III CZP 44/74, OSNC 1975, nr 5, poz. 78). Omawiany przepis w odniesieniu do orzeczeń sądowych wprowadza prekluzję co do zdarzeń zaszłych przed zamknięciem rozprawy, a zatem zanim jeszcze takie orzeczenie formalnie zostało wydane. Przykładowo jeżeli pozwany w toku postępowania rozpoznawczego nie podniósł zarzutu przedawnienia (które już wówczas nastąpiło), to na okoliczność tę nie może się powoływać w uzasadnieniu powództwa opozycyjnego. Czym innym jest jednakże podniesienie zarzutu przedawnienia roszczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem Sądu na podstawie art. 125 k.c., do czego zmierzało stanowisko procesowe powoda. Zarzut przedawnienia roszczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem Sadu może być podstawą pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności, jeżeli oczywiście termin przedawnienia określony w art. 125 k.c. upłynął. Zdarzeniem, wskutek którego zobowiązanie nie może być egzekwowane, jest między innymi przedawnienie roszczenia stwierdzonego tytułem egzekucyjnym (art. 117 § 2 k.c.).

Sąd Rejonowy, kierując się datą wydania tytułów wykonawczych oraz treścią art. 125 k.c. i 10 letnim terminem przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnymi orzeczeniami sądu oraz biorąc pod uwagę przerwanie terminów przedawnienia poprzez wszczęcie postępowań egzekucyjnych przeciwko powodowi na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.c., uznał w konsekwencji, że roszczenia stwierdzone tytułami wykonawczymi nie uległy jeszcze przedawnieniu. Wniosek ten okazał się uzasadniony odnośnie należności głównych stwierdzonych rzeczonymi tytułami wykonawczymi oraz częściowo odnośnie zasądzonych należności ubocznych w postaci odsetek ustawowych od kwot należności głównych.

Odpowiednio powód domagał się pozbawienia wykonalności następujących tytułów wykonawczych:

1)  nakazu zapłaty z dnia 25 września 2003 r. wydanego w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy w Gryfinie w sprawie I Nc 58/03, w którym zasądzono od powoda na rzecz pozwanej kwotę 12.539 zł 63 gr wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 1 kwietnia 2003 r. do dnia zapłaty, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności,

2)  nakazu zapłaty z dnia 6 lutego 2004 r. wydanego w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy w Gryfinie w sprawie I Nc 20/04, w którym zasądzono od powoda na rzecz pozwanej kwotę 13.226 zł 58 gr wraz z odsetkami ustawowymi od dat szczegółowo wskazanych w treści orzeczenia, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności,

3)  wyroku z dnia 11 stycznia 2006 r. wydanego przez Sąd Rejonowy w Gryfinie w sprawie I C 268/05, w którym zasądzono od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.311 zł 59 gr wraz z odsetkami ustawowymi od dat szczegółowo wskazanych w treści orzeczenia, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.

Zgodnie z art. 125 § 1 k.c. roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. Stosownie do treści art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Z kolei art. 124 k.c. po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

O ile co do zasady Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że poprzez wszczęcie przez pozwaną postępowań egzekucyjnych przeciwko powodowi na podstawie kwestionowanych tytułów wykonawczych na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. doszło do przerwania biegu przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnymi orzeczeniami Sądu, a po zakończeniu postępowań egzekucyjnych termin przedawnienia na podstawie art. 124 k.c. zaczął biec na nowo, to jednakże uwadze Sądu I instancji uszła dyspozycja art. 125 § 1 zdanie drugie k.c., zgodnie z którym jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu. Nie ulega wątpliwości, na co wskazano wyżej, że trzy tytuły wykonawcze obejmowały swoim zakresem obok należności głównych roszczenia odsetkowe od tychże należności głównych. Odsetki za opóźnienie jako świadczenia okresowe, a należne na podstawie art. 125 § 1 zdanie drugie k.c. w przyszłości ulegają przedawnieniu trzyletniemu.

Kwestia przedawnienia odsetek za opóźnienie, a stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem Sądu, została rozstrzygnięta w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2014 r., I CSK 197/13 (OSNC 2014/10/106, LEX nr 1438401, Biul.SN 2014/4/11), zgodnie z którym określony w art. 125 § 1 k.c. dziesięcioletni termin przedawnienia ma zastosowanie do stwierdzonych wyrokiem roszczeń o odsetki za opóźnienie wymagalnych w chwili uprawomocnienia się wyroku. Trzyletniemu przedawnieniu ulegają stwierdzone wyrokiem roszczenia o odsetki za opóźnienie należne i wymagalne po dniu uprawomocnienia się wyroku.

Okresowy charakter odsetek za opóźnienie przejawia się w tym, że z każdym dniem opóźnienia powstaje wobec dłużnika odrębne roszczenie o odsetki, które jest także od tego dnia wymagalne i od tego dnia zaczyna się przedawniać (m.in. uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 26 stycznia 2005 r., III CZP 42/04, oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1991 r., III CZP 21/91, OSNC 1991, nr 10-12, poz. 121, z dnia 9 listopada 1994 r., III CZP 141/94, "Monitor Prawniczy" 1995, nr 3, s. 83).

Zgodnie z zasadą, którą wyraża art. 118 k.c., termin przedawnienia dla roszczeń o świadczenia okresowe wynosi trzy lata. Według tej zasady, niezależnie od charakteru długu głównego, ulega przedawnieniu roszczenie o odsetki za opóźnienie. Przepisem szczególnym w stosunku do art. 118 k.c. jest art. 125 § 1 k.c. przewidujący dla roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem sądu, bez względu na ich charakter, dziesięcioletni termin przedawnienia, z wyłączeniem jednak roszczeń obejmujących świadczenia okresowe należne w przyszłości, które ulegają przedawnieniu trzyletniemu. W tym stanie rzeczy uzasadnione jest stanowisko zajęte w zaskarżonym wyroku, że określony w art. 125 § 1 k.c. dziesięcioletni termin przedawnienia ma zastosowanie do stwierdzonych wyrokiem roszczeń o odsetki za opóźnienie wymagalnych w dacie uprawomocnienia się wyroku. Trzyletniemu przedawnieniu ulegają natomiast stwierdzone wyrokiem roszczenia o odsetki za opóźnienie należne i wymagalne po dniu uprawomocnienia się wyroku.

W tym stanie rzeczy, podzielając wskazany pogląd, należało zaznaczyć, że:

1)  odnośnie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty z dnia 25 września 2003 r., sygn. akt I Nc 58/03, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, który stał się prawomocny z dniem 29 października 2003 r., pozwana wszczęła postępowanie egzekucyjne KM 11/04, zakończone postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2012 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, które uprawomocniło się z dniem 24 sierpnia 2012 r.,

2)  odnośnie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty z dnia 6 lutego 2004 r., sygn. akt I Nc 20/04, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, który stał się prawomocny z dniem 9 marca 2004 r., pozwana wszczęła postępowanie egzekucyjne KM 779/04, zakończone postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2012 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, które uprawomocniło się z dniem 24 sierpnia 2012 r.,

3)  odnośnie tytułu wykonawczego w postaci wyroku z dnia 11 stycznia 2006 r., sygn. akt I C 268/05, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, który stał się prawomocny z dniem 2 lutego 2006 r., pozwana wszczęła postępowanie egzekucyjne KM 354/06, zakończone postanowieniem z dnia 27 sierpnia 2012 r. o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, które uprawomocniło się z dniem 15 września 2012 r.

Zatem odpowiednio do dyspozycji art. 123 § 1 pkt 1 k.c. w zw. z art. 124 k.c. termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych w/w orzeczeniami Sądu rozpoczął bieg na nowo od dat uprawomocnienia się postanowień o umorzeniu każdego z postępowań egzekucyjnych – 24 sierpnia 2012 r. i 15 września 2012 r. Odnośnie zasądzonych tytułami wykonawczymi należności głównych termin 10 letni z art. 125 § 1 k.c. nie upłynął jeszcze, zatem należności główne stwierdzone w/w orzeczeniami Sądu na dzień orzekania nie uległy jeszcze przedawnieniu, co wykluczało pozbawienie wykonalności tytułów wykonawczych w tym zakresie, jak również odnośnie stwierdzonych orzeczeniami roszczeń o odsetki za opóźnienie wymagalnych w chwili uprawomocnienia się odpowiednio nakazów zapłaty/wyroku.

Stosując odpowiednio zasadę określoną w art. 125 § 1 k.c., że dziesięcioletni termin przedawnienia ma zastosowanie do stwierdzonych wyrokiem roszczeń o odsetki za opóźnienie wymagalnych w chwili uprawomocnienia się wyroku, a trzyletniemu przedawnieniu ulegają stwierdzone orzeczeniem roszczenia o odsetki za opóźnienie należne i wymagalne po dniu uprawomocnienia się wyroku (odpowiednio nakazu zapłaty), stwierdzić należało, przy uwzględnieniu, że roszczenie o odsetki za opóźnienie ulega przedawnieniu odrębnie za każdy dzień, iż przedawnieniu odpowiednio uległy (z uwagi na upływ 3 letniego terminu przedawnienia z art. 125 § 1 zdanie drugie k.c.):

1)  odsetki ustawowe od kwoty 12.539 zł 63 gr za okres od dnia 30 października 2003 r. (odsetki za opóźnienie należne i wymagalne po dniu uprawomocnienia się nakazu zapłaty) do dnia 31 maja 2013 r. (biorąc pod uwagę datę orzeczenia Sądu Okręgowego zgodnie z zasadą z art. 316 § 1 k.p.c.) – odnośnie tytułu wykonawczego w sprawie I Nc 58/03,

2)  odsetki ustawowe od kwoty 13.226 zł 58 gr za okres od dnia 10 marca 2004 r. (odsetki za opóźnienie należne i wymagalne po dniu uprawomocnienia się nakazu zapłaty) do dnia 31 maja 2013 r. (biorąc pod uwagę datę orzeczenia Sądu Okręgowego zgodnie z zasadą z art. 316 § 1 k.p.c.) – odnośnie tytułu wykonawczego w sprawie I Nc 20/04,

3)  odsetki ustawowe od kwoty 1.311 zł 59 gr za okres od dnia 3 lutego 2006 r. (odsetki za opóźnienie należne i wymagalne po dniu uprawomocnienia się wyroku) do dnia 31 maja 2013 r. (biorąc pod uwagę datę orzeczenia Sądu Okręgowego zgodnie z zasadą z art. 316 § 1 k.p.c.) – odnośnie tytułu wykonawczego w sprawie I C 268/05.

W powołaniu powyższej argumentacji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 840 § 1 pkt 2 k.c. w zw. z art. 125 § 1 zdanie drugie k.c. w punkcie 1 wyroku Sądu Okręgowego zmieniono zaskarżony wyrok:

- w punkcie I. w ten sposób, że:

a) pozbawiono wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Gryfinie z dnia 25 września 2003 r., sygn. akt I Nc 58/03 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 15 grudnia 2003 r. w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 12.539 zł 63 gr za okres od dnia 30 października 2003 r. do dnia 31 maja 2013 r.;

b) pozbawiono wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Gryfinie z dnia 6 lutego 2004 r., sygn. akt I Nc 20/04 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 6 kwietnia 2004 r. w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 13.226 zł 58 gr za okres od dnia 10 marca 2004 r. do dnia 31 maja 2013 r.;

c) pozbawiono wykonalności tytuł wykonawczy w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Gryfinie z dnia 11 stycznia 2006 r., sygn. akt I C 268/05 zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 9 lutego 2006 r. w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 1.311 zł 59 gr za okres od dnia 3 lutego 2006 r. do dnia 31 maja 2013 r.;

d) oddalono powództwo w pozostałym zakresie;

Nadto Sąd Okręgowy kierując się dyspozycją art. 102 k.p.c. zmienił punkt II zaskarżonego wyroku w ten sposób, że odstąpił od obciążenia powoda kosztami procesu na rzecz pozwanej. Sąd Okręgowy w tym zakresie kierował się zasadą słuszności z art. 102 k.p.c., dokonując oceny całokształtu okoliczności niniejszej sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego, charakteru roszczenia oraz sytuacji osobistej i majątkowej powoda.

W pozostałym zakresie apelacja powoda ze względów wskazanych powyżej podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c., o czym orzeczono w punkcie 2 wyroku Sądu Okręgowego.

W punkcie 3 wyroku Sądu Okręgowego odstąpiono od obciążenia powoda kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanej. Sąd Okręgowy w tym zakresie kierował się zasadą słuszności z art. 102 k.p.c., dokonując oceny całokształtu okoliczności niniejszej sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego, charakteru roszczenia oraz sytuacji osobistej i majątkowej powoda.

W punkcie 4 wyroku Sądu Okręgowego przyznano na podstawie § 2 ust. 3 w zw. z § 6 pkt 6 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gryfinie na rzecz adwokata R. A. kwotę 2.214 zł , w tym podatek od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi w postępowaniu apelacyjnym.

W powołaniu powyższej argumentacji orzeczono jak w sentencji wyroku.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Tomasz Sobieraj SSR del. Tomasz Cegłowski