Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lipca 2017 r.

Sąd Okręgowy w O. V Wydział Gospodarczy, w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 lipca 2017 r. w O. na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka Masy Upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w O.

przeciwko S. S. (1), M. K. (1)i (...) Sp. z o.o. w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych M. K. (1)i (...)Sp. z o.o. w W. kwoty po 3.617,00 (trzy tysiące sześćset siedemnaście 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

III.  przyznaje radcy prawnemu D. N. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w O. kwotę 3.600,00 (trzy tysiące sześćset 00/100) złotych, powiększoną o należną stawkę podatku VAT, tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanemu S. S. (1).

/SSR del. Maciej Rzewuski/

Sygn. akt V GC 64/15

UZASADNIENIE

Powód Syndyk Masy Upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w O. wniósł pozew domagając się zasądzenia od pozwanych S. S. (1) i M. K. (1) solidarnie oraz od pozwanej (...) Sp. z o.o. w W. in solidum na swoją rzecz kwoty 200.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że postanowieniem z dnia 13 lutego 2013 r., V GU 1/13, Sąd Rejonowy w O. ogłosił upadłość Spółki (...) Sp. z o.o. w O.. Pozwany S. S. (1) jest prezesem zarządu i głównym udziałowcem, a M. K. (1) był członkiem zarządu wskazanej Spółki. Jednocześnie R. jest udziałowcem (...) Sp. z o.o. w W., w której udziały posiada także (...) Sp. z o.o. Powód podał, że w dniu 30 lipca 2012 r. upadła Spółka przelała na konto (...) Sp. z o.o. kwotę 200.000 zł, tytułem „wykonania oświadczenia o objęciu udziałów w Spółce (...) – trzecia transza”. Według wiedzy Syndyka, w związku z dokonaną wpłatą R. nie objęła udziałów w Spółce (...). Ponadto, wpłaty dokonano bez rzeczywistego tytułu prawnego, skoro przelew miał dotyczyć rzekomego objęcia udziałów w Spółce (...), a został dokonany na rachunek bankowy (...) Sp. z o.o. Powód nadmienił, że Spółki (...) są ze sobą powiązane kapitałowo i osobowo, a udziałowcami Spółki (...) są A. i R.. Wskazał też, że A. nie zwróciła upadłej Spółce kwoty dochodzonej pozwem, którą wydatkowano na poczet rzekomej transakcji objęcia udziałów. W tej sytuacji, zdaniem Syndyka, pozwani S. S. (1) i M. K. (1) ponoszą odpowiedzialność wobec powoda na zasadzie art. 293 § 1 k.s.h., ponieważ jako członkowie zarządu dopuścili do szkody, poprzez wydatkowanie przez Spółkę (...) środków bez podstawy prawnej. Z kolei (...) Sp. z o.o. odpowiada wobec powoda na podstawie art. 405 i art. 410 k.c., albowiem otrzymała od upadłej Spółki świadczenie, mimo że R. nie była wobec niej zobowiązana, przez co wzbogaciła się kosztem upadłej ( vide: k.2-3v).

Pozwany M. K. (1) w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu podniósł, że w czasie wydatkowania środków pieniężnych upadłej Spółki, nie był członkiem jej zarządu. Z tego powodu, nie może ponosić odpowiedzialności za działanie lub zaniechanie Spółki (...). Dodał, że zgodnie z przepisem art. 228 § 2 k.s.h. dochodzenie roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy sprawowaniu zarządu wymaga uchwały wspólników. Brak tej uchwały prowadzi do oddalenia powództwa z braku legitymacji czynnej. Nadmienił, że powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego z art. 293 § 1 k.s.h. Na zakończenie podniósł zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem ( vide: k.59-62).

Pozwany S. S. (1) w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu, podobnie jak pozwany M. K. (1), podniósł, że w zgodzie z regulacją art. 228 § 2 k.s.h. dochodzenie roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy sprawowaniu zarządu wymaga uchwały wspólników, której brak skutkuje oddaleniem powództwa. Wskazał, że powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego z art. 293 § 1 k.s.h. Stanowczo zaprzeczył też, aby środki objęte żądaniem pozwu zostały przelane bez podstawy prawnej. Jedynie „z ostrożności procesowej” podniósł zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem ( vide: k.71-71v).

W piśmie procesowym z dnia 25 czerwca 2015 r. pełnomocnik powoda wskazał „z ostrożności procesowej”, że odpowiedzialność członków zarządu Spółki (...) uzasadniona jest także na gruncie przepisu art. 415 k.c. ( vide: k.79-80).

W piśmie procesowym z dnia 24 listopada 2015 r. wstępujący do sprawy pełnomocnik pozwanych M. K. (1) i S. S. (1) podniósł dodatkowo, że Spółka (...) nabyła udziały w Spółce (...) za kwotę 400.000 zł ( vide: k.117-119).

W piśmie procesowym z dnia 26 września 2016 r. pełnomocnik pozwanego M. K. (1) wskazał na brak możliwości przypisania pozwanemu odpowiedzialności za ewentualną „szkodę” wyrządzoną w lipcu 2012 r., skoro wymieniony pełnił funkcję członka zarządu w Spółce (...) w okresie od 30 listopada 2012 r. do 5 lutego 2013 r. Dodał, że w tym czasie cała dokumentacja finansowo-księgowa upadłej Spółki została zabezpieczona przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego ( vide: k.260-262).

Pozwana (...) Sp. z o.o. w W. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów, w tym kosztów zastępstwa procesowego procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu zaprzeczyła, aby doszło do jej bezpodstawnego wzbogacenia. Mylnie przelane środki pieniężne zostały bowiem w całości przekazane (...) Sp. z o.o., z tym że 100.000 zł przelano niezwłocznie na rachunek bankowy wymienionej, a pozostałe 100.000 zł stanowiło pożyczkę udzieloną A. przez (...), która także została w pełnej wysokości zwrócona tej ostatniej ( vide: k.272-274).

W piśmie procesowym z dnia 19 czerwca 2017 r. ustanowiony dla pozwanego S. S. (1) pełnomocnik z urzędu wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, które nie zostały uiszczone w całości ani w części. W uzasadnieniu podniósł, że powód nie wskazał konkretnego przepisu prawa lub postanowienia umowy, które miałyby zostać naruszone przez pozwanych członków zarządu. Nadto, nie udowodnił przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych z art. 415 k.c. ( vide: k.490-491).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Od momentu powstania (...) Sp. z o.o. w O. (dalej jako: R.) S. S. (1) był jej głównym wspólnikiem, a jednocześnie prezesem zarządu.

(bezsporne; odpis KRS – k.5-8, k.264-266)

W 2012 r. Spółka (...) zarządzana przez S. S. (1), przyjęła ofertę (...) Sp. z o.o. (dalej jako: (...)) dołączenia do projektu konsolidacji podmiotów świadczących usługi medyczne (w zakresie abonamentu medycznego i ubezpieczenia zdrowotnego), poprzez wejście kapitałowe i objęcie udziałów w (...). Wartość inwestycji określono na kwotę 1.500.000 zł, którą R. miała uiścić w następujących transzach, wynikających z harmonogramu realizacji projektu:

-

transza 1 – 200.000 zł, płatna do 30 kwietnia 2012 r.,

-

transze 2-3 – po 200.000 zł, płatne odpowiednio do 31 maja 2012 r. i 30 czerwca 2012 r.,

-

transze 4-9 – po 150.000 zł, płatne do ostatniego dnia miesiąca, począwszy od 31 lipca 2012 r., kończąc na 31 grudnia 2012 r.

(dowody: wiadomość e-mail – k.228, oferta (...) k.229-238, pisma (...): z dnia 17 września 2012 r. – k.522, z dnia 15 listopada 2012 r. – k.524 i z dnia 31 grudnia 2012 r. – k.523; zeznania przedstawiciela pozwanej A. J. M. – k.492v-493v, zeznania pozwanego S. S. (1) – k. 494-494v)

W ramach tej inwestycji R. miała nabyć łącznie 30% udziałów w Spółce (...) z założeniem wyjścia inwestora ze Spółki po okresie 3 lat poprzez odkupienie pełnego pakietu udziałów przez (...) za kwotę 3.000.000 zł, albo pozostania inwestora w Spółce, docelowym obniżeniu jego udziałów do 15% i odkupieniu pozostałych 15% przez (...) po wartości nominalnej udziałów. Udziały miały być stopniowo obejmowane przez R., w miarę realizacji kolejnych dwóch/trzech transz.

(dowody: oferta (...) k.229-238; zeznania przedstawiciela pozwanej A. J. M. – k.492v-493v, zeznania pozwanego S. S. (1) – k. 494-494v)

W wykonaniu zobowiązania Spółka (...) przelała na konto bankowe (...) następujące kwoty:

-

w dniu 30 kwietnia 2012 r. – 200.000 zł,

-

w dniu 30 maja 2012 r. – 200.000 zł,

-

w dniu 27 czerwca 2012 r. – 200.000 zł,

-

w dniu 28 czerwca 2012 r. – 200.000 zł,

-

w dniu 29 czerwca 2012 r. – 200.000 zł,

(bezsporne; wyciąg z rachunku bankowego – k.153-156)

(...) zwróciła R. kwotę 400.000 zł (po 200.000 zł w dniach 26 i 28 czerwca 2012 r.) jako „przedwcześnie wpłaconą”.

(bezsporne; wyciąg z rachunku bankowego – k.153-156)

W dniu 20 czerwca 2012 r. R. objęła w kapitale zakładowym Spółki (...) udziałów o wartości nominalnej 50 zł każdy i łącznej wartości nominalnej 5.750 zł, pokrywając je w całości wkładem gotówkowym w kwocie 400.000 zł. Nadwyżka ponad wartość nominalną podwyższonego kapitału zakładowego a wpłaconą kwotą na pokrycie tego kapitału w kwocie 394.250 zł została przeznaczona na kapitał zapasowy Spółki (...).

(bezsporne; oświadczenie o przystąpieniu do spółki z o.o. oraz o objęciu udziałów – k.123-125, oświadczenie zarządu (...) k.126, protokół nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników – k.127-139)

Wspólnikiem (...) jest (...) Sp. z o.o. w W. (dalej jako: A.) z pakietem 889 udziałów o łącznej wartości nominalnej 44.450 zł. Członkami zarządów obu Spółek są A. K. i J. M..

(bezsporne; odpisy KRS – k.9-13, k.14-17)

Począwszy od 2010 r. S. S. (1) uczestniczył w projekcie A., dotyczącym pakietu usług świadczonych dla kierowców. W przedsięwzięciu pełnił rolę inwestora, w zamian za co miał objąć udziały w A., które następnie miał wnieść do Spółki (...). Wartość inwestycji została określona na sumę 1.000.000 zł. Z tego tytułu wiosną 2012 r. przelano na rachunek A., w kilku transzach, łącznie kwotę około 500.000 zł.

(dowody: zeznania przedstawiciela pozwanej A. J. M. – k.492v-493v, zeznania pozwanego S. S. (1) – k. 494-494v)

W dniu 30 lipca 2012 r. R. przelała kwotę 200.000 zł tytułem „wykonania oświadczenia o objęciu udziałów w Spółce (...) – trzecia transza”. Pieniądze zostały błędnie wpłacone na konto A., zamiast na konto (...).

(dowody: wyciąg z rachunku bankowego R. – k.19-46, k.401-445, pisma (...): z dnia 17 września 2012 r. – k.522, z dnia 15 listopada 2012 r. – k.524 i z dnia 31 grudnia 2012 r. – k.523; zeznania przedstawiciela pozwanej A. J. M. – k.492v-493v, zeznania pozwanego S. S. (1) – k. 494-494v)

Niezwłocznie po stwierdzeniu w/w omyłki, S. S. (1) zwrócił się do A. z prośbą o przeksięgowanie środków w kwocie 200.000 zł na konto (...).

(dowody: oświadczenie S. S. (1) – k.525, pisma (...): z dnia 17 września 2012 r. – k.522, z dnia 15 listopada 2012 r. – k.524 i z dnia 31 grudnia 2012 r. – k.523; zeznania przedstawiciela pozwanej A. J. M. – k.492v-493v, zeznania pozwanego S. S. (1) – k. 494-494v)

W dniu 13 sierpnia 2012 r. A. przelała na konto (...) kwotę 100.000 zł tytułem „zwrotu błędnie zaksięgowanych środków dla (...).

(dowody: zapisy na koncie bankowym – k.288-297, k.320-329, wyciąg z rachunku bankowego – k.521, pisma (...): z dnia 17 września 2012 r. – k.522, z dnia 15 listopada 2012 r. – k.524 i z dnia 31 grudnia 2012 r. – k.523; zeznania przedstawiciela pozwanej A. J. M. – k.492v-493v, zeznania pozwanego S. S. (1) – k. 494-494v)

W dniu 30 lipca 2012 r. (...) i A. zawarły umowę pożyczki, na podstawie której (...) pożyczyła A. kwotę 100.000 zł, z obowiązkiem zwrotu do dnia 31 grudnia 2013 r.

(dowody: umowa pożyczki z dnia 30 lipca 2012 r. – k.286-287, k.318-319; zeznania przedstawiciela pozwanej A. J. M. – k.492v-493v)

W/w pożyczka została w całości zwrócona (...) przez A. w umówionym terminie.

(dowody: zapisy na koncie bankowym – k.288-297, k.320-329; zeznania przedstawiciela pozwanej A. J. M. – k.492v-493v)

W październiku 2012 r. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego zatrzymała dokumentację Spółki (...) i spółek zależnych.

(bezsporne; zeznania pozwanego S. S. (1) – k. 494-494v)

Z uwagi na powyższe S. S. (1) poprosił swojego kolegę M. K. (1), z którym od 1994 r. uczestniczył we Wspólnocie (...) w Duchu Świętym, o pomoc polegającą na wstąpieniu w charakterze „rezerwowego członka zarządu” do Spółki (...). M. K. (1) świadomy słabej kondycji psychicznej kolegi i z obawy przed popełnieniem przezeń samobójstwa, zdecydował się zrealizować jego prośbę. Funkcję członka zarządu R. pełnił w okresie od 30 listopada 2012 r. do 5 lutego 2013 r., kiedy to S. S. (1) poinformował go o zamiarze złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości R..

(dowody: oświadczenie pozwanego M. K. (1) – k.63, k.263, oświadczenie R. – k.64, uchwała Zgromadzenia Wspólników R. – k.65, protokół rozprawy sądowej z dnia 25 lipca 2013 r., V GUp 5/13 – k.145-147, k.163-165, k.370-373, odpis KRS – k.264-266; zeznania pozwanego M. K. (1) – k.493v-494, zeznania pozwanego S. S. (1) – k. 494-494v)

M. K. (1) nigdy nie miał dostępu do jakiejkolwiek dokumentacji Spółki (...), ani do jej kont bankowych. Nie posiadał również wiedzy odnośnie do inwestycji Spółki w projekty (...) i A..

(dowody: zeznania pozwanego M. K. (1) – k.493v-494, zeznania pozwanego S. S. (1) – k. 494-494v)

Postanowieniem z dnia 13 lutego 2013 r., V GU 1/13, Sąd Rejonowy w O. ogłosił upadłość Spółki (...).

(bezsporne)

Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2016 r., V GC 60/15, Sąd Okręgowy w O. zasądził od pozwanych (...) Sp. z o.o. w W. na rzecz Syndyka Masy Upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w O. kwotę 200.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 marca 2015 r. (w sprawie V GC 60/15) i kwotę 500.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 31 marca 2015 r. (w sprawie V GC 61/15), oddalając powództwa (w obu sprawach) wobec M. K. (1).

(dowód: odpis wyroku z dnia 4 kwietnia 2016 r., V GC 60/15 – k.355-360v)

Wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2016 r., V GC 95/15, Sąd Okręgowy w O. zasądził od pozwanych (...) Sp. z o.o. w W. na rzecz Syndyka Masy Upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej w O. kwotę 100.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 lipca 2015 r., oddalając powództwo wobec M. K. (1).

(dowód: odpis wyroku z dnia 30 sierpnia 2016 r., V GC 95/15 – k.350-354)

Oba wyroki nie są prawomocne, gdyż zostały zaskarżone przez pozwanych, względem których powództwa uwzględniono.

(bezsporne)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powyższy stan faktyczny w dużym zakresie pozostawał niesporny pomiędzy stronami. Ustalając go oparto się w szczególności na dokumentach złożonych przez strony, których prawdziwość i treść zasadniczo nie były kwestionowane. Wprawdzie pozwani S. S. (1) i M. K. (1) początkowo zakwestionowali złożone przez powoda kserokopie wyciągów bankowych, jakkolwiek ostatecznie S. S. (1) przyznał, że przelew dokonany w dniu 30 lipca 2012 r. miał miejsce, wskazując jego podstawę.

Za wiarygodne uznano także zeznania pozwanych S. S. (1) i M. K. (1) oraz przedstawiciela pozwanej A. J. M., którzy w ocenie Sądu, zeznawali logicznie i szczerze, a ich twierdzenia korelują ze sobą i z dokumentami złożonymi do akt sprawy w całej rozciągłości.

Niczego istotnego do sprawy nie wniosły natomiast zeznania powoda M. K. (2). Sąd dał im wiarę.

Strony pozostawały w sporze co do tego, czy na gruncie niniejszej sprawy ziściły się przesłanki odpowiedzialności kontraktowej, względnie deliktowej pozwanych S. S. (1) i M. K. (1) oraz czy nastąpiło bezpodstawne wzbogacenie pozwanej A..

Pozwani S. S. (1) i M. K. (1) stanęli na stanowisku, że w zgodzie z regulacją art. 228 § 2 k.s.h. dochodzenie roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przy sprawowaniu zarządu wymaga uchwały wspólników, której brak powinien skutkować oddaleniem powództwa. Obaj podali, że powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 293 § 1 k.s.h. „Z ostrożności procesowej” podnieśli zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem. Nadto pozwany S. S. (1) stanowczo zaprzeczył, aby środki objęte żądaniem pozwu zostały przelane bez podstawy prawnej. Stwierdził, że Spółka (...) nabyła udziały w (...) za kwotę 400.000 zł. Pozwany M. K. (1) dodał zaś, że w dacie wydatkowania środków pieniężnych R. nie był członkiem zarządu Spółki. Poza tym, w okresie kiedy pełnił funkcję członka zarządu, dokumentacja finansowo-księgowa upadłej została zabezpieczona przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Pozwana (...) Sp. z o.o. w W. zaprzeczyła natomiast, aby doszło do jej bezpodstawnego wzbogacenia. Mylnie przelane środki pieniężne zostały bowiem w całości przekazane (...), z tym że 100.000 zł przelano niezwłocznie na rachunek bankowy wymienionej, a pozostałe 100.000 zł (...) udostępniła A. tytułem pożyczki, którą ta w pełnej wysokości zwróciła uprawnionej.

Zgodnie z przepisem art. 293 § 1 k.s.h. członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponosi winy. Nadto członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator powinien przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności (§ 2 przepisu).

W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się zgodnie, że odpowiedzialność z art. 293 k.s.h. ma charakter odszkodowawczej odpowiedzialności ex contractu, tj. oparta jest na istniejącej między spółką a członkiem jej organu więzi zobowiązaniowej, której naruszenie skutkuje odpowiedzialnością odszkodowawczą ( vide: wyrok SN z dnia 24 września 2008 r., II CSK 118/08, OSNC 2009, nr 9, poz. 131, z glosą K. Bilewskiej, MoP 2009, nr 19, s. 1070 i n.; T. Siemiątkowski, Odpowiedzialność cywilnoprawna w spółkach kapitałowych, Warszawa 2007, s. 180-181; A. Opalski, K. Oplustil, Niedochowanie należytej staranności jako przesłanka odpowiedzialności cywilnoprawnej zarządców spółek kapitałowych, PPH 2013, nr 3, s. 11 i n.).

W świetle regulacji art. 293 k.s.h. przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej członka zarządu spółki są: niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków, szkoda, związek przyczynowy między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków a szkodą oraz zawinienie niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków. Spółka powinna przy tym udowodnić szkodę i niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków, a na członku zarządu spoczywa ciężar dowodu braku winy, czyli dołożenia należytej staranności przy wykonywaniu swoich zadań ( vide: wyrok SN z dnia 24 czerwca 2015 r., II CSK 554/14, LEX nr 1767100, wyrok SA w S.z dnia 30 marca 2015 r., I ACa 825/14, LEX nr 1782072). Jest przy tym oczywiste, że ciężar udowodnienia przez członka zarządu braku winy przy wykonywaniu obowiązków aktualizuje się dopiero po uprzednim udowodnieniu przez powoda szkody i faktu niewykonania lub nienależytego wykonania przezeń obowiązków.

W judykaturze trafnie podkreśla się, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków musi łączyć się z naruszeniem konkretnych przepisów obowiązującego prawa lub postanowień umowy spółki. W konsekwencji niezastosowanie się członka zarządu do uchwał i decyzji poszczególnych organów spółki może uzasadniać odpowiedzialność na podstawie art. 293 k.s.h. tylko o tyle, o ile uchwały te i decyzje mają umocowanie w przepisach obowiązującego prawa lub w umowie spółki (tak słusznie SA w S. w wyroku z dnia 30 marca 2015 r., I ACa 825/14, LEX nr 1782072).

Nie wydaje się przy tym zasadny wyrażony w literaturze, odosobniony pogląd, jakoby przez pojęcie działalności sprzecznej z prawem rozumieć samą działalność naruszającą przepisy kodeksu spółek handlowych ( vide: J. Giezek, D. Wnuk, Odpowiedzialność cywilna i karna w spółkach prawa handlowego, Warszawa 1994, s. 22). Obowiązki osób, o których mowa w analizowanym przepisie, są bowiem materią szeregu różnych aktów prawnych. Za niecelową należy także uznać możliwość postrzegania przepisu art. 293 § 2 k.s.h. przez pryzmat samodzielnej podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej. Zapis ten pełni jedynie funkcję komplementarną – uzupełnia treść § 1 przepisu. W treści § 2 regulacji doprecyzowano tylko, w jaki sposób winno przebiegać ustalenie, czy członek organu dochował należytej staranności, która jest przecież jedną z kilku przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej ( vide: J. J., W sprawie odpowiedzialności członków zarządu organów spółek kapitałowych, (...) 2013, nr 7, s. 15 i n.; A. G., M. J., Przesłanki odpowiedzialności członków zarządu w świetle art. 293 i art. 483 k.s.h. - de lege lata i de lege ferenda, (...) 2013, nr 11, s. 48 i n.).

Zapatrywanie to potwierdza Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 9 lutego 2006 r., V CSK 128/05, zważył wprost, że „ustalenie bezprawności w rozumieniu art. 293 k.s.h. nie może ograniczać się jedynie do ogólnikowego stwierdzenia, że działanie lub zaniechanie było sprzeczne z prawem lub umową spółki, lecz powinno wskazywać – z przytoczeniem konkretnych przepisów prawa lub postanowień umowy – na czym polegała sprzeczność zachowania członka organu spółki z oznaczonym przepisem prawa lub postanowieniem umowy. Nie można podzielić stanowiska, że „działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki” jest już samo uchybienie art. 293 § 2 k.s.h., a więc obowiązkowi staranności wynikającej z zawodowego charakteru działalności członka oznaczonych organów lub likwidatora spółki” (LEX nr 171638).

Zestawiając powyższe rozważania z okolicznościami przedmiotowej sprawy trzeba zaznaczyć, że powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego, nie wskazał konkretnego przepisu prawa ani też postanowienia umowy Spółki (...), które miałyby zostać naruszone przez pozwanych S. S. (1) i M. K. (1), co de facto zostało wypunktowane przez wymienionych. Już sama ta okoliczność podważa zasadność przypisania pozwanym członkom zarządu odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 293 § 1 k.s.h.

Nadto, strona powodowa w żadnym razie nie udowodniła szkody, jaką pozwani mieli wyrządzić Spółce (...). Zestawiając zeznania powoda M. K. (2), który przyznał, że porządkując dokumentację upadłej, znalazł dokumentację transakcji, co do których „trudno mu było ustalić, z jakiego tytułu prawnego były dokonane” (k.492v), co było powodem wytoczenia przezeń powództwa, ze spójnymi zeznaniami pozwanych, korespondującymi z przedłożonymi przezeń dokumentami, roszczenie objęte żądaniem pozwu należało uznać za nieudowodnione.

Z zeznań pozwanego S. S. (1) oraz przedstawiciela pozwanej A. J. M., wynika jednoznacznie, że uiszczona z rachunku R. w dniu 30 lipca 2012 r. kwota 200.000 zł stanowiła kolejną transzę w realizacji inwestycji projektu (...). Wprawdzie w/w suma została przelana na rachunek bankowy A., zamiast na konto (...), to jednak zeznania wymienionych dowodzą, że numer konta A. został omyłkowo wskazany przez S. S. (1) dokonującego transakcji. Fakt ten nie może budzić wątpliwości w kontekście dokumentów złożonych do akt sprawy, zwłaszcza w postaci: oświadczenia S. S. (1) z k.525 oraz pism (...): z dnia 17 września 2012 r. – k.522, z dnia 15 listopada 2012 r. – k.524 i z dnia 31 grudnia 2012 r. – k.523.

Dodatkowo, zapisy na koncie bankowym z k.288-297 i k.320-329 oraz umowa pożyczki potwierdzają zeznania pozwanego S. S. (1) i J. M., że cała kwota 200.000 zł została zwrócona (...) przez A.. Pierwsze 100.000 zł przeksięgowano niezwłocznie po zauważeniu pomyłki i pisemnym zwróceniu się S. S. (1) o przeksięgowanie należności na konto (...). Kolejne 100.000 zł zostało zwrócone przez A. do końca 2013 r., gdyż stanowiło przedmiot udzielonej jej przez (...) pożyczki z dnia 30 lipca 2012 r.

Ustalenia w zakresie omyłkowego przelania spornej kwoty na rachunek bankowy A., zamiast (...) potwierdza także wynik konfrontacji harmonogramu spłat inwestycji (k.237) z transzami dokonywanymi przez S. S. (1) w imieniu R. (k.153-156). Omyłkę w zakresie wskazania numeru konta, na które przelano pieniądze, wydaje się nadto „tłumaczyć” fakt, że w tym czasie S. S. (1) brał udział w finansowaniu dwóch inwestycji – jednej z udziałem (...) (projekt konsolidacji podmiotów świadczących usługi medyczne w zakresie abonamentu medycznego i ubezpieczenia zdrowotnego) i drugiej – z udziałem A. (projekt dotyczący pakietu usług świadczonych dla kierowców). W obu przypadkach udział R. (w projekcie (...)) lub bezpośrednio S. S. (1) (w projekcie A.) polegał na finansowaniu inwestycji w formie kilku, zbliżonych kwotowo transz, w zamian za wejście kapitałowe i objęcie udziałów w (...) i A..

Wprawdzie w tytule dokonanego w dniu 30 lipca 2012 r. przelewu wskazano, że stanowi on „wykonanie oświadczenia o objęciu udziałów w Spółce (...) – trzecia transza”, co nie było zgodne z prawdą, gdyż szczegółowa analiza wyciągów bankowych dowodzi, że była to transza czwarta, której wysokość określono w harmonogramie realizacji projektu (...) na kwotę 150.000 zł, to jednak okoliczność ta, zdaniem Sądu, nie podważa tezy o omyłkowym charakterze przelania kwoty 200.000 zł na konto A., zamiast na konto (...). Po pierwsze, fakt ten wynika z jednoznacznych i wyjątkowo spójnych w tym zakresie zeznań S. S. (1) i J. M.. Po drugie, rzeczoną okoliczność potwierdzają pisma (...) z dnia 17 września 2012 r. – k.522, z dnia 15 listopada 2012 r. – k.524 i z dnia 31 grudnia 2012 r. – k.523. W końcu, po trzecie, przedłożone przez strony wyciągi bankowe dowodzą, że do dnia 29 czerwca 2012 r. z rachunku R. dokonano łącznie sześciu wpłat w kwotach po 200.000 zł, z czego dwie zostały zwrócone jako przedwcześnie dokonane (k. 153-156), co także mogło skutkować błędem w zakresie oznaczenia przez S. S. (1) numeru kolejnej transzy ( in concreto nazwanej jako trzecia, zamiast czwarta).

Mając powyższe na uwadze raz jeszcze należy podkreślić, że stosownie do treści art. 293 § 1 i 2 k.s.h. członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub posta-nowieniami umowy spółki chyba, że nie ponosi winy. Powód jako wywodzący z niniejszego skutki prawne, obowiązany był w niniejszym procesie udowodnić: działanie pozwanych S. S. (1) i M. K. (1) sprzeczne z prawem lub postanowieniami umowy, szkodę oraz związek przyczynowy pomiędzy działaniem pozwanych a szkodą.

Przeprowadzone rozważania dowodzą, że temu zadaniu strona powodowa nie sprostała. Tym samym Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania regulacji art. 293 k.s.h. Ustalenia faktyczne i wywody prawne nie pozwoliły też na przypisanie pozwanym odpowiedzialności na zasadzie art. 415 k.c., wobec braku wykazania winy S. S. (1) i M. K. (1), a w konsekwencji związku przyczynowego pomiędzy taką winą a szkodą, której istnienia powód także nie udowodnił.

W stosunku do pozwanego M. K. (1), Sąd Okręgowy uwzględnił dodatkowo fakt, że w momencie dokonywania spornego przelewu z konta R. w dniu 30 lipca 2012 r., pozwany ten nie był ani członkiem zarządu Spółki, ani nie pełnił w niej innej funkcji. Wpisu jego osoby jako członka zarządu dokonano dopiero w dniu 30 listopada 2012 roku. Okoliczność ta wyraźnie potwierdza stanowisko pozwanych, że w lipcu 2012 r. pozwany M. K. (1) nie miał żadnego wpływu na kwestię podjęcia decyzji w materii dokonania z konta R. jakiegokolwiek przelewu. Nie ma też jakichkolwiek dowodów, choćby pośrednich, z których można by wnioskować, że po objęciu funkcji członka zarządu miał on wiedzę na temat spornego przelewu, a tym samym przypisać mu powinność posiadania świadomości w zakresie konieczności podjęcia czynności w celu odzyskania przekazanych środków. Wręcz przeciwnie, wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego, w tym zwłaszcza zeznania pozwanych S. S. (1) i M. K. (1) wskazują, że objęcie przez tego drugiego funkcji członka zarządu R. miało jedynie charakter przyjacielskiej przysługi. M. K. (1) nigdy nie miał dostępu do jakiejkolwiek dokumentacji Spółki, ani tym bardziej do jej kont bankowych. Poza tym, w październiku 2012 r. całą dokumentację finansowo-księgową Spółki zatrzymała Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Jak wynika, z zeznań wymienionych, M. K. (1) nie miał też żadnej wiedzy na temat współpracy R. ze Spółkami (...). Fakt ten potwierdził przedstawiciel pozwanej A. J. M., który zeznał, że o istnieniu M. K. (1) dowiedział się dopiero na rozprawie sądowej.

Odnosząc się do natomiast do zasadności roszczenia skierowanego przeciwko A. trzeba pamiętać, że wskazywane przez powoda bezpodstawne wzbogacenie stanowi odrębne zdarzenie prawne, obok czynności prawnych i czynów niedozwolonych, które kreuje stosunek zobowiązaniowy. Bezpodstawne wzbogacenie, określane terminem „niesłuszne” lub „nieuzasadnione”, polega na uzyskaniu korzyści majątkowej przez jedną osobę kosztem drugiej. Uzyskanie takiej korzyści musi przy tym nastąpić „bez podstawy prawnej”. W zasadzie sens przepisu art. 405 k.c. streścić można w następujący sposób: „nikt nie może bogacić się kosztem innej osoby, bez usprawiedliwionej podstawy prawnej”. Konsekwencją takiego bogacenia się jest obowiązek zwrotu bezpodstawnie uzyskanej korzyści ( vide: Z. Radwański, Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 1997, s. 217). Jak trafnie podkreśla judykatura, celem roszczenia o wydanie bezpodstawnego wzbogacenia jest przywrócenie równowagi zachwianej nieuzasadnionym przejściem jakiejś wartości z jednego majątku do drugiego ( vide: wyrok SN z dnia 13 maja 1988 r., III CRN 83/88, OSNCP 1989, nr 5, poz. 84).

W treści art. 405 k.c. ustawodawca zredagował cztery kumulatywne przesłanki powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (tzw. roszczenia kondykcyjnego). Są nimi:

-

wzbogacenie jednego podmiotu,

-

zubożenie drugiego podmiotu,

-

związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem,

-

brak podstawy prawnej – causae wzbogacenia.

Koincydencja między zubożeniem a wzbogaceniem stanowi więc condictio iuris roszczenia kondykcyjnego. Jak wskazał Sąd Najwyższy: „między zubożeniem i wzbogaceniem musi zachodzić tego rodzaju zależność, aby można uznać, że są to dwie strony tego samego przesunięcia jakiejś wartości z jednego majątku do drugiego” (wyrok z dnia 21 marca 2007 r., I CSK 458/06, LEX nr 253397). Ściślej rzecz ujmując, chodzi tutaj o interakcje pomiędzy sferą interesu prawnego (zarówno majątkowego, jak i niekiedy osobistego) osoby zubożonej i osoby wzbogaconej jej kosztem ( vide: P. Księżak, Bezpodstawne wzbogacenie, Warszawa 2007, s. 72 i n.).

Dotychczasowe rozważania, poprzedzone wnikliwą analizą materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, nie pozostawiają wątpliwości, że in casu po stronie A. nie doszło do żadnego wzbogacenia z tytułu omyłkowego przelania w dniu 30 lipca 2012 r. kwoty 200.000 zł na jej rachunek bankowy. Kwota ta bowiem w całości została zwrócona właściwemu adresatowi, tj. Spółce (...). Kwestia tego, że połowa rzeczonej sumy została zwrócona niezwłocznie po stwierdzeniu omyłki, a druga połowa stała się przedmiotem pożyczki udzielonej A. przez (...), w żadnym wypadku nie dezawuuje tezy o braku wzbogacenia pozwanej A.. Z tego powodu nie sposób także mówić o causae wzbogacenia, które faktycznie nigdy nie nastąpiło.

W tym miejscu trzeba podkreślić, że zgodnie z przepisem art. 3 k.p.c. strony postępowania obowiązane są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody. Wskazana regulacja prawna jest wyrazem tendencji do poznania prawdy w postępowaniu cywilnym, obejmującej nie tylko sferę uprawnień sądu, lecz także stron i uczestników postępowania oraz ich pełnomocników, którzy swoim działaniem powinni przyczyniać się do jej wykrycia. Statuuje ona zarazem zasadę kontradyktoryjności. Zasada prawdy materialnej nie może bowiem przekreślać kontradyktoryjności procesu, gdyż ciężar wskazania niezbędnych dowodów spoczywa przede wszystkim na stronach procesowych ( vide: J. Bodio, Komentarz aktualizowany do art. 3 Kodeksu postępowania cywilnego, Lex/el. 2014, Nb 1). Tym samym, ewentualne ujemne skutki nieprzedstawienia dowodu obciążają tę stronę, która nie dopełniła ciążącego na niej obowiązku. W konsekwencji adresatem normy zawartej w art. 3 k.p.c. nie jest sąd, lecz właśnie strony procesowe i nie można zarzucić, że sąd ją naruszył ( vide: wyroki SN: z dnia 15 lipca 1999 r., I CKN 415/99, LEX nr 83805 i z dnia 11 grudnia 1998 r., II CKN 104/98, LEX nr 50663).

Skoro zatem obowiązek (ciężar procesowy) przedstawiania okoliczności faktycznych i dowodów (art. 3 i art. 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c.) spoczywa na stronach, których aktywna postawa ma istotne znaczenie w przebiegu procesu cywilnego, to oznacza, że to strony w efekcie mają być „siłą napędową” procesu cywilnego. Po zmianach ustrojowych i związanych z tym nowelizacjach procedury cywilnej, m.in. skreśleniu § 2 w art. 3 k.p.c., przyjęty został kontradyktoryjny model postępowania, w którym materiał procesowy dostarczają strony i uczestnicy postępowania ( vide: wyroki SN: z dnia 7 maja 2008 r., II PK 307/07, LEX nr 490351, z dnia 4 października 2007 r., V CSK 188/07, LEX nr 485901, postanowienie SN z dnia 7 listopada 2003 r., I CK 176/03, LEX nr 151620, wyrok SA w Poznaniu z dnia 29 grudnia 2003 r., I ACa 1457/03, OSA 2005, z. 3, poz. 12). Konkludując ciężar instruowania procesu spoczywa na stronach procesowych, które ponoszą pełną odpowiedzialność za wynik postępowania cywilnego, w tym zwłaszcza dowodowego.

Poczynione rozważania przemawiają wyraźnie za oddaleniem powództwa, albowiem strona powodowa nie wykazała, aby przysługiwała jej względem pozwanych wymagalna wierzytelność w kwocie dochodzonej pozwem, z tytułu odpowiedzialności odszkodowawczej (względem pozwanych S. S. (1) i M. K. (1)), tudzież z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (względem A.).

W konsekwencji Sąd Okręgowy nie dopatrzył się podstaw do zasądzenia jakichkolwiek świadczeń pieniężnych od któregokolwiek z pozwanych. Kognicja Sądu dotyczyła przy tym konkretnych działań pozwanych i ich skutków na sytuację upadłej Spółki.

Brak wykazania przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanych S. S. (1) i M. K. (1) z art. 293 § 1 k.s.h. lub z art. 415 k.c., jak też brak wykazania ustawowych przesłanek bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej A., skutkował oddaleniem powództwa w całości.

Niesprostanie przez stronę powodową ciężarowi udowodnienia faktów, z których in casu wywodzono skutki prawne, czyniło zbędną ocenę skuteczności zarzutu przedawnienia roszczenia podniesionego przez pozwanych S. S. (1) i M. K. (1).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Regulacja ta formułuje zasadę odpowiedzialności za wynik procesu oraz zasadę kosztów niezbędnych i celowych. Zgodnie z treścią powołanego przepisu strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi koszty procesu. Na koszty celowego dochodzenia praw złożyły się w przedmiotowym postępowaniu koszty zastępstwa procesowego pozwanych M. K. (1) i A. w kwotach po 3.600 zł, obliczone według norm przepisanych i opłaty skarbowe od pełnomocnictwa w kwotach po 17 zł, którymi w całości obiążono powoda.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosku powoda złożonego „z ostrożności procesowej” na rozprawie w dniu 19 czerwca 2017 r. (k.494v) i powtórzonego w mowie końcowej Syndyka na rozprawie w dniu 27 lipca 2017 r. (k.538v) o nieobciążanie go kosztami procesu. Sąd orzekający w niniejszym składzie podziela bowiem w pełni stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 21 października 2011 r., IV CZ 72/11, w myśl którego „reguła, zgodnie z którą z samego faktu występowania w postępowaniu syndyków wynika konieczność odstąpienia od obciążania ich kosztami postępowania prowadziłaby w istocie do nieproporcjonalnego uprzywilejowania tych osób względem ich przeciwników procesowych. Ryzyko prowadzenia sporu, którego jeden z aspektów stanowi konieczność poniesienia kosztów udziału w sprawie, z góry przerzucone zostałoby więc na drugą stronę, zmuszając ją do samodzielnego poniesienia tych nakładów w wypadku bezzasadności dochodzonego przeciwko niej roszczenia. Stałoby to w oczywistej sprzeczności z podstawowymi założeniami ochrony praw w postępowaniu cywilnym, zakładającej równy rozkład ryzyka udziału w postępowaniu (wyrażający się m.in. w ogólnej regule zwrotu kosztów wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c.) i jedynie w wyjątkowych wypadkach (do których zalicza się art. 102 k.p.c.) dopuszczającej preferencyjne traktowanie jednej ze stron” (LEX nr 1147793).

Nie negując powyższego należy zważyć, że powód nie wskazał żadnych konkretnych okoliczności, które uzasadniałyby zastosowanie wobec niego dobrodziejstwa regulacji art. 102 k.p.c. Nie bez znaczenia dla kwestii rozstrzygania o kosztach procesu pozostawał też fakt, że powód reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego, któremu przed zamknięciem rozprawy zakreślono – podobnie jak i pozwanym – dodatkowy, tygodniowy termin na zajęcie ostatecznego stanowiska w sprawie, w odróżnieniu od pozwanych – nie ustosunkował się do tego zobowiązania. Świadomy przebiegu dotychczasowego postępowania dowodowego, zdecydował się kontynuować niniejszy proces. Jedynie na rozprawie bezpośrednio poprzedzającej ogłoszenie wyroku podtrzymał wniosek o nieobciążanie go kosztami procesu, pomijając wskazanie okoliczności, które mieściłyby się w katalogu „szczególnie uzasadnionych wypadków” w rozumieniu art. 102 k.p.c.

Na mocy przepisu § 15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) Sąd przyznał reprezentującemu pozwanego S. S. (1) pełnomocnikowi z urzędu koszty udzielonej mu i nieopłaconej pomocy prawnej, w wysokości wynikającej z § 6 pkt 6 w zw. z § 2 ust. 3 powołanego rozporządzenia.

/SSR del. Maciej Rzewuski/

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować,

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda i pełnomocnikowi pozwanego S. S.,

3.  za 14 dni lub z apelacją.

O., dnia 4 sierpnia 2017 r.

/SSR del. Maciej Rzewuski/