Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 września 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tj. emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe E. O. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek R. W. S. L. (...) sp z oo w Ł. od 1 lutego 2016 r. wynosi 1850 zł.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że na podstawie dokumentów zewidencjonowanych w systemie informatycznym ZUS ustalono, że E. O. w dniu 5 lipca 2012 r została zgłoszona przez spółkę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Płatnik składek przekazał za wnioskodawczynię raporty rozliczeniowe ze składkami rozliczonymi m.in od następujących podstaw wymiaru:

- za marzec 2013 r. – 4854,29 zł

- za kwiecień 2013 r – 6061,37 zł

- za okres od maja 2013 r. do lipca 2013 r. – po 4928,45 zł,

- za sierpień 2013 r. – 5287,65 zł ,

- za wrzesień 2013 r – 4927,17 zł,

- za październik 2013 r – 5316,28 zł,

- za listopad i grudzień 2013 r – po 4927,17 zł,

- za styczeń 2014 r – 6004,54 zł,

- za luty 2014 r – 9771,54 zł,

- za marzec 2014 r – 5149,92 zł,

- za kwiecień 2014 r – 5985,76 zł,

- za maj 2014 r – 6004,54 zł,

- za okres od czerwca 2014 r do stycznia 2016 r – 1/8 etatu – 175 zł, 210 zł, 218,75 zł, 231,25 zł

- za okres od lutego do sierpnia 2016 r – pełen etat – 4496,72 zł,

- za okres marzec – sierpień 2016 r – 0 zł.

W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że sytuacja finansowa spółki nie uzasadniała ustalenia wysokości wynagrodzenia na takim poziomie, pozostali pracownicy mają wynagrodzenie na poziomie minimalnego wynagrodzenia, pomimo długotrwałej nieobecności nie został zatrudniony inny pracownik z tak wysokim wynagrodzeniem, zmiana warunków wynagradzania była dokonana jedynie w celu znacznego podwyższenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, a następnie zasiłku macierzyńskiego.

/decyzja – k. 13 akt ZUS/

Ubezpieczona E. O. w dniu 18 października 2016 r. złożyła odwołanie od w/w decyzji i wniosła o jej zmianę i przyjęcie podstawy wymiaru składek wynikającej z treści umowy o pracę.

/odwołanie – k. 2 /

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 15 listopada 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania, argumentując jak w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie – k. 3/

W piśmie z dnia 16 stycznia 2017 r płatnik przyłączył się do odwołania ubezpieczonej.

/pismo – k. 33/

Na rozprawie w dniu 3 lutego 2017 r. pełnomocnik ZUS wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w kwocie po 900 zł od każdej ze stron.

/ protokół rozprawy z dnia 3.02.17 – 00:01:35 – płyta CD – k. 59/

Na rozprawie w dniu 24 października 2017 r. wnioskodawczyni reprezentowana przez pełnomocnika wniosła o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 900 zł

/protokół rozprawy z dnia 24.10.17 – 00:00:59 – płyta CD – k. 176/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. O. urodziła się w dniu (...) Ukończyła Politechnikę (...) na kierunku Architektura i Urbanistyka w 2013 roku. Jej jedynym pracodawcą był R. W. S. L. (...) sp z oo w Ł..

/okoliczność bezsporna/

Przedmiotem działalności płatnika składek R. W. S. L. (...) sp z oo w Ł. jest w przeważającym zakresie działalność w zakresie architektury.

/odpis z Krs – 21 akt ZUS/

Wnioskodawczyni podjęła zatrudnienie u płatnika w dniu 22 marca 2012 r, na stanowisku architekta. Stosunek pracy ustał w dniu 4 lipca 2012 r z upływem czasu na jaki była zawarta umowa.

/kserokopia świadectwa pracy – k. 77 akt ZUS/

W dniu 5 lipca 2012 r pomiędzy wnioskodawczynią a płatnikiem doszło do zawarcia umowy na czas określony – do dnia 4 lipca 2013 r, na stanowisku architekta, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem w kwocie 2774,96 zł.

Aneksem do umowy ustalono wynagrodzenie – od 1 stycznia 2013 r – 3420,62 zł wynagrodzenie zasadnicze i premia w wysokości 1412,09 zł.

W dniu 5 lipca 2013 r strony zwarły kolejną umowę na czas określony – do dnia 4 lipca 2014 r, za wynagrodzeniem – 3420,62 zł i premia w wysokości 1507,33 zł.

Od 1 stycznia 2014 r wynagrodzenie wynosiło 4203,18 zł – wynagrodzenie zasadnicze, 1801,36 zł – premia.

W dniu 26 maja 2014 r strony na mocy aneksu do umowy o pracę ustaliły, że w związku z niekorzystną sytuacją ekonomiczną pracodawcy, z dniem 1 czerwca 2014 r ulegnie zmianie:

- wymiar czasu pracy pracownika – 1/8 etatu

- wynagrodzenie zasadnicze – 210 zł

- pracownik nie będzie uzyskiwał dodatkowych umownych składników wynagrodzenia, w tym premii.

/umowy, aneks – k. 125 – 115,111,107 akt ZUS/

W dniu 5 lipca 2014 r strony zawarły umowę na czas nie określony, na stanowisku architekta, w wymiarze 1/8 etatu.

/umowa – k. 113 akt ZUS/

Od momentu zmiany wymiaru etatu umowa o pracę była uzupełniana umowami o dzieło z dwoma innymi spółkami. Ubezpieczona nie miała kontaktu z tymi spółkami. Umowę o dzieło dostawała do podpisu od pracodawcy. Praca ubezpieczonej, mimo zmiany formy zatrudnienia nie zmieniła się. Pracowała przy tych samych projektach, wykonywała te same czynności w wymiarze 8 godzin, na rzecz płatnika. Czynności dotyczyły tych samych zagadnień co w ramach umowy o pracę. Nie była wstanie określić, jakie czynności wykonywała w ramach umowy o pracę a kiedy umowę o dzieło. Wynagrodzenie było płacone w dwóch terminach.

Wnioskodawczyni interweniowała co jakiś czas u pracodawcy, żeby ponownie zostać zatrudnioną w ramach pełnego wymiaru czasu pracy.

Powyższy sposób wykonywania pracy dotyczył także pozostałych pracowników, którzy godzili się na takie zatrudnienie, gdyż zależało im na zatrudnieniu. Zawarcie umowy o dzieło miało gwarantować wynagrodzenie na dotychczasowym poziomie. Pracodawca przedstawił tę sytuację jako przejściową, spowodowaną trudną sytuacją ekonomiczną. Pracodawca podawał sumaryczną wysokość wynagrodzenia miesięcznego. Pracownicy traktowali obie umowy jak jeden stosunek pracy.

/zeznania ubezpieczonej – prot. z dnia 3.02.17 00:02:31 – 00:18:48, prot. z dnia 12.09.17 – k. 149 odw., k, 151 odw. w zw. z prot. z dnia 4.04.17 – k. 73 odw., zeznania świadka J. G. - prot. z dnia 12.09.17 – k. 150, zeznania świadka A. M. - prot. z dnia 12.09.17 – k.150 odw. , Ł. E. - prot. z dnia 12.09.17 – k. 151 /

Wnioskodawczyni zawierała umowy o dzieło z M. T. sp z oo:

- w dniu 1.06.2014, której przedmiotem było opracowanie projektu budowlanego kamie7icy przy ul. (...), za wynagrodzeniem w kwocie 4477,85 zł

- w dniu 1.06.2014, której przedmiotem było opracowanie projektu budowlanego kamienicy przy ul. (...), za wynagrodzeniem w kwocie 4477,80 zł

- w dniu 1.08.2014, której przedmiotem było opracowanie projektu budowlanego kamienicy przy ul. (...), za wynagrodzeniem w kwocie 4477,80 zł

- w dniu 1.09.2014, której przedmiotem było opracowanie projektu budowlanego kamienicy przy ul. (...), za wynagrodzeniem w kwocie 4157,98 zł,

- w dniu 1.10.2014, której przedmiotem było opracowanie projektu budowlanego kamienicy przy ul. (...) w P., za wynagrodzeniem w kwocie 4477,80 zł,

Z (...) sp. z oo w Ł.:

- w dniu 2.01.2015, której przedmiotem było opracowanie projektu budynku przy ul. (...), za wynagrodzeniem w kwocie 4463,24 zł,

- w dniu 1.02.2015, której przedmiotem było opracowanie projektu budynku przy ul. (...), za wynagrodzeniem w kwocie 4276,24 zł,

-w dniu 1.03.2015, której przedmiotem było opracowanie projektu budynku przy ul. (...), za wynagrodzeniem w kwocie 4463,24 zł

- w dniu 1.04.2015, której przedmiotem było opracowanie projektu budynku przy ul. (...), za wynagrodzeniem w kwocie 4463,24 zł

- w dniu 1.05.2015, której przedmiotem było opracowanie projektu budynku przy ul. (...), za wynagrodzeniem w kwocie 4463,24 zł

- w dniu 1.06.2015, której przedmiotem było opracowanie projektu budynku przy ul. (...), za wynagrodzeniem w kwocie 4463,24 zł

- w dniu 1.10.2015, której przedmiotem było opracowanie projektu elewacji budynku mieszkalnego przy P. 15 za wynagrodzeniem w kwocie 4463,24 zł

- w dniu 1.11.2015, której przedmiotem było opracowanie projektu elewacji budynku mieszkalnego przy P. 15 za wynagrodzeniem w kwocie 4463,24 zł,

- w dniu 1.12.2015, której przedmiotem było opracowanie projektu zamiennego budynku mieszkalno – usługowego przy ul. (...) za wynagrodzeniem w kwocie 4463,24 zł

- w dniu 1.01.2016, której przedmiotem było opracowanie projektu zamiennego budynku mieszkalno – usługowego przy ul. (...) za wynagrodzeniem w kwocie 4463,24 zł

/umowy wraz z rachunkami – k. 93 – 122/

W dniu 1 lutego 2016 r strony ustaliły na mocy aneksu do umowy, że z dniem 1 lutego 2016 r ulegnie zmianie:

- wymiar czasu pracy pracownika, który od dnia 1 lutego 2016 r wyniesie 1/1 etatu

- za wykonywaną pracę pracownik otrzymywał będzie miesięczne wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3147,70 zł oraz premię w wysokości 1349,02 zł.

/aneks do umowy – k. 105 akt ZUS/

Wówczas wnioskodawczyni przejęła samodzielne prowadzenie jednego z projektów – przy ul. (...). Dotychczas wykonywało go kilka osób. Wykonywała czynności przy projekcie przy ul. (...) i odpowiadała na pytania z budowy przy ul. (...), sprawdzała dokumenty innych pracowników pod kontem prawidłowości. Była zwierzchnikiem innych pracowników. Ubezpieczona była stopień niżej od wspólników spółki. Była kierownikiem zespołu.

/zeznania ubezpieczonej – prot. z dnia 3.02.17 00:02:31 – 00:18:48 w zw. z . z prot. z dnia 4.04.17 – k. 73 odw. ,zeznania świadka J. G. - prot. z dnia 12.09.17 – k. 150, zeznania świadka A. M. - prot. z dnia 12.09.17 – k.150 odw., Ł. E. - prot. z dnia 12.09.17 – k. 151 /

W momencie zawarcia aneksu do umowy wnioskodawczyni była w ciąży i wiedziała o niej.

/kserokopia karty ciąży – k. 16/

Od dnia 1 marca 2016 r wnioskodawczyni był niezdolna do pracy z powodu ciąży.

/okoliczność bezsporna/

Wnioskodawczyni przebywała na zwolnieniach lekarskich z powodu zagrażającego poronienia, później zagrażającego porodu przedwczesnego.

/informacja – k. 21, dokumentacja medyczna – k. 17 – 20/

Wnioskodawczyni otrzymywała wynagrodzenie za pracę przelewem.

/potwierdzenia przelewu – k.165 – 195/

Obowiązki powódki przejął jeden ze wspólników. Budowa była zbyt zaawansowana, by przejął ją ktoś niewykwalifikowany.

/zeznania ubezpieczonej – prot. z dnia 3.02.17 00:02:31 – 00:18:48 w zw. z . z prot. z dnia 4.04.17 – k. 73 odw./

Płatnik w okresie styczeń – luty 2016 r poniósł stratę w wysokości 2182,90 zł.

/rachunek zysków i strat – k. 36 akt ZUS/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o załączone do akt dokumenty, w tym dokumentację osobową odwołującej się oraz zeznania wnioskodawczyni oraz świadków.

Zgromadzonym dowodom Sąd dał wiarę, a dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał, że jest on wystarczający by wyjaśnić sporną okoliczność – a mianowicie, czy miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonej z tytułu zatrudnienia u płatnika składek od dnia 1 lutego 2016 r. stanowi kwota 4496,72 zł brutto, czy też ustalenie wysokości wynagrodzenia E. O. było dokonane jedynie w celu znacznego podwyższenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyni i świadków, w których wskazali na realność otrzymanego przez skarżącą w spornym okresie wynagrodzenia określonego w umowie o pracę.

W ocenie Sądu zeznania skarżącej i świadków w niniejszej sprawie są jasne, logiczne i wzajemnie niesprzeczne. Wersja zdarzeń przedstawiona przez skarżącą i świadków znajduje odzwierciedlenie w dokumentacji zebranej w sprawie.

Z zeznań odwołującej się i świadków , a także z przedstawionej dokumentacji jasno wynika, że ubezpieczona w spornym okresie tj. od 1 lutego 2016 r. wykonywała obowiązki pracownicze na stanowisku architekta w pełnym wymiarze czasu pracy.

Strony w sposób wiarygodny umotywowały przyczyny ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej na kwotę 4496,72 zł wskazując, że była to kwota ustalona w związku z przejęciem projektu, nadto powrotem do poprzednich warunków zatrudnienia.

Nadto w ocenie Sądu ustalona wysokość wynagrodzenia wnioskodawczyni nie była wygórowana, zważywszy na zakres jej obowiązków oraz dotychczasowe wynagrodzenie – także uzyskiwane w ramach umowy o dzieło. Bowiem z treści spójnych zeznań ubezpieczonej i świadków wynikało, że od momentu zmiany wymiaru etatu umowa o pracę była uzupełniana umowami o dzieło z dwoma innymi spółkami, przy czym ubezpieczona nie miała kontaktu z tymi spółkami. Umowę o dzieło dostawała do podpisu od pracodawcy. Praca ubezpieczonej, mimo zmiany formy zatrudnienia nie zmieniła się. Pracowała przy tych samych projektach, wykonywała te same czynności w wymiarze 8 godzin, na rzecz płatnika. Czynności dotyczyły tych samych zagadnień co w ramach umowy o pracę. Nie była wstanie określić, jakie czynności wykonywała w ramach umowy o pracę a kiedy umowę o dzieło. Wynagrodzenie było płacone w dwóch terminach. Jednocześnie wnioskodawczyni interweniowała co jakiś czas u pracodawcy, żeby ponownie zostać zatrudnioną w ramach pełnego wymiaru czasu pracy. Powyższy sposób wykonywania pracy dotyczył także pozostałych pracowników, którzy godzili się na takie zatrudnienie, gdyż zależało im na zatrudnieniu. Zawarcie umowy o dzieło miało gwarantować wynagrodzenie na dotychczasowym poziomie. Pracodawca przedstawił tę sytuację jako przejściową, spowodowaną trudną sytuacją ekonomiczną. Pracodawca podawał sumaryczną wysokość wynagrodzenia miesięcznego. Pracownicy traktowali obie umowy jak jeden stosunek pracy.

Zatem należało przyjąć, iż wynagrodzenie wnioskodawczyni ukształtowane na poziomie z dnia 1 lutego 2016 r stanowiło niezmienny ekwiwalent za jej pracę, bowiem suma wynagrodzenia z umowy o pracę i umowy o dzieło dawała kwotę zbliżoną do zakwestionowanego przez organ rentowy wynagrodzenia.

Należy podnieść, że płatnik, poza złożeniem pisma procesowego prezentował bierną postawę w procesie, nie wykonał zobowiązań Sądu, Sąd też pominął dowód z przesłuchania płatnika z uwagi na niestawiennictwo na termin rozprawy, na którym ten dowód został dopuszczony. Sąd oddalił wniosek płatnika o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność rodzaju i wartości pracy w z zakresie realizacji projektu ul. (...), M. oraz pozostałych zleconych wnioskodawczyni, uznając, że dotychczasowy materiał dowodowy jest wystarczający dla rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art.12 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2016.963 t.j.), pracownicy, to jest osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz. U. z 2014r. poz. 159) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stosownie do treści art. 20 ust. 1 wspomnianej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

W związku z powyższym wskazać należy, że wysokości wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc w oparciu o wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, czy różnego rodzaju dodatki, nagrody, premie itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego

Według art. 83 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047, a także uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, II UZP 2/05, OSNP 2005, Nr 21, poz. 338 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2007 roku, III UK 26/07, z dnia 19 września 2007 roku, III UK 30/07).

Oczywiście, stanowisko organu rentowego podlega kontroli sądowej w ramach postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni w dniu 1 lutego 2016 r. podpisała aneks do umowy na mocy którego zwiększył się wymiar czasu pracy ubezpieczonej z 1/8 do pełnego etatu, zmianie uległo wynagrodzenie. Ważność tej umowy w zakresie wysokości wynagrodzenia została zakwestionowane przez organ rentowy, który zarzucił stronom umowy naruszenie zasad współżycia społecznego polegające na świadomym zamiarze osiągania korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

W tym miejscu stwierdzić należy, że ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 roku sygn. akt III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192, LEX nr 182780, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku, II UK 16/05, opubl. OSNP 2006/11-12/191, LEX nr 182776, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009 roku, III UK 7/09, LEX nr 509047).

Kwestią sporną w sprawie pozostawało zatem, czy zachodziły przesłanki do ustalenia, że wnioskodawczyni powinna być objęta ubezpieczeniem społecznym z podstawą wymiaru składek od jakiej płatnik rozliczył składki, czy też jak chciał tego organ rentowy – podstawa wymiaru składek powinna zostać obniżona do wysokości minimalnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2016 roku tj. do kwoty 1850 zł. Należało zatem ustalić, czy postanowienia umowy o pracę były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, tym samym czy były nieważne (art. 58 § 2 k.c.). Powyższe sprowadza się do rozstrzygnięcia podstawowej kwestii - czy wysokość wynagrodzenia wypłacona wnioskodawczyni za jej pracę była godziwa, to znaczy czy wynagrodzenie to stanowiło ekwiwalentne wynagrodzenie do rodzaju, ilości i jakości pracy oraz wymaganych kwalifikacji.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień umownych, lecz nie jest też sporne, że wolność kontraktowa realizuje się tylko w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Jakkolwiek z punktu widzenia art. 18 § 1 kodeksu pracy, umówienie się o wynagrodzenie wyższe od najniższego jest dopuszczalne, gdyż normy prawa pracy swobodę tę ograniczają tylko co do minimum świadczeń należnych pracownikowi w ramach stosunku pracy, to należy pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Najdobitniej wyraża to reguła zawarta w przepisie art. 353 1 k.c., który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (por. art. 300 k.p.) zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiał się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie.

Należy zwrócić uwagę, iż sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może być także niegodziwy cel umowy o pracę, polegający na ustaleniu nadmiernej wysokości wynagrodzenia (rażąco wygórowanego), aby otrzymywać zawyżone świadczenia z ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych. Co prawda w tezie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. (II UK 320/04, OSNP 2006 nr 7-8, poz. 122) przyjęto, że „cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 k.c.)”, a w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r. (II UK 141/04, OSNP 2005 Nr 15, poz. 235) stwierdzono, iż „stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.)”, to - pomijając, że rozstrzygnięcia te zapadły w odmiennych niż oceniany stanach faktycznych - trzeba zauważyć, że dotyczą one kwalifikowania opisanych zachowań w aspekcie ich zgodności z prawem, nie rozważając czy nie naruszają one zasad współżycia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Tym samym, uzasadnionym jest twierdzenie, iż ustanowienie w umowie o pracę nadmiernie wysokich wynagrodzeń może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, bowiem fakt, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, nie może oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki okres przed zajściem zdarzenia generującego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania przez osobę ubezpieczoną naliczonych od takiej podstawy świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że co do zasady, z jednej strony wynagrodzenie za pracę ma stanowić wartość godziwą, z drugiej zaś, ma odpowiadać rodzajowi pracy, kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu i ma stanowić ekwiwalent za ilość i jakość świadczonej pracy.

Jednym z najistotniejszych kryterium godziwości (sprawiedliwości) wynagrodzenia za pracę, jest ekwiwalentność wynagrodzenia wobec pracy danego rodzaju, przy uwzględnieniu kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania, jak też ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.). Mając na względzie ustalony w sprawie stan faktyczny oraz treść art. 13 k.p., należy stwierdzić, że przymiot „niegodziwości" będzie posiadała przede wszystkim płaca rażąco za niska. Nie oznacza to jednak tego, że znamię „niegodziwości” nie może również dotknąć płacy rażąco wysokiej (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 2001 r., I PKN 563/00, OSNP 2002 Nr 4, poz. 90). Tym samym brak jest przeciwwskazań do tego, by postanowienia umowy o pracę dotyczące wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą mogłyby być oceniane przez pryzmat zasad współżycia społecznego, jako nieważne w części przekraczającej granice godziwości, a zatem w sytuacji ich nadmiernej (rażąco nieproporcjonalnej) wysokości. W przywołanej uchwale Sąd Najwyższy podkreślał bowiem, że w sferze prawa ubezpieczeń społecznych godziwość wynagrodzenia - jedna z zasad prawa pracy - zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny, albowiem w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych.

Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyraża się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej. Zatem mimo tego, iż postanowienia umowy o pracę, które nadmiernie uprzywilejowują płacowo danego pracownika, w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 1 k.c., to w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, możliwe jest - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - przypisanie zamiaru nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Jest to związane z alimentacyjnym charakterem tych świadczeń oraz z zasadą solidaryzmu, wymagającą tego, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych (podobnie wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 grudnia 2012 roku, III AUa 420/12, LEX nr 1220514).

Pojęcie godziwości wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych winno być zatem interpretowane przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych, gdyż podstawę wymiaru składki ubezpieczonego, będącego pracownikiem, stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy.

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, Sąd stwierdza, iż ustalona wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej nie może zostać uznana za wygórowaną i stanowiła wynagrodzenie godziwe oraz adekwatne do jakości i ilości pracy świadczonej przez ubezpieczoną.

Należy zwrócić uwagę, iż zdaniem Sądu wnioskodawczyni wykonywała pracę na rzecz płatnika składek od 1 lutego 2016 r. w zwiększonym wymiarze czasu pracy tj. w pełnym wymiarze czasu pracy. Przy czym, jak wskazano wyżej, mimo przejściowej zmiany etatu na 1/8 nic się dla ubezpieczonej nie zmieniło, a zachowanie pracodawcy miało jedynie na celu poczynienie oszczędności, przy zachowaniu wynagrodzenia na zbliżonym poziomie. Organ rentowy nie kwestionował ostatecznie, iż ubezpieczona pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy, a wnioskodawczyni nie może ponosić konsekwencji takiego postępowania pracodawcy. Gdyby bowiem wnioskodawczyni wcześniej nie zmieniono warunków zatrudnienia, otrzymywałaby wynagrodzenie na poziomie ponad 4000 zł, a organ rentowy nie miałby podstaw do jego kwestionowania.

Podkreślić należy w tym miejscu, że to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78, w którym stwierdził, iż na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę w zakresie wynagrodzenia była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Reasumując, należy stwierdzić, że na gruncie niniejszej sprawy, nie może budzić wątpliwości fakt, iż postanowienia aneksu do umowy o pracę ustalające wysokość wynagrodzenia ubezpieczonej, wymiar czasu pracy oraz stanowisko pracy były ważne, albowiem nie były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nadto postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczona faktycznie kontynuowała zatrudnienie w zwiększonym wymiarze czasu pracy.

W istocie ubezpieczona była w ciąży, ale aneks został zawarty na kilka miesięcy przed porodem.

Okoliczność, iż nie został zatrudniony nowy pracownik konkretnie na stanowisko ubezpieczonej nie może być podstawą do ustalenia, że zatrudnienie z takim wynagrodzeniem miało charakter pozorny, skoro z pozostałego materiału dowodowego wynika, iż wnioskodawczyni faktycznie wykonywała swoje obowiązki, które z uwagi na stopień zaawansowania mógł przejąć tylko wspólnik, a nie osoba niewykwalifikowana.

W ocenie Sądu wynagrodzenie wnioskodawczyni nie było wygórowane w świetle poziomu wykształcenia, zakresu obowiązków, zajmowanej pozycji w firmie („szczebel niżej niż wspólnik”, kierownik zespołu) a co z tym związane – z zakresem odpowiedzialności, stanowiło wynagrodzenie godziwe i ekwiwalentne.

Okoliczność, iż płatnik wykazywał stratę w styczniu i lutym 2016 r nie może przesądzać o tym, że ubezpieczona powinna osiągać wynagrodzenie na poziomie minimalnym – wykazywana strata była niewielka, a ubezpieczona winna otrzymywać wynagrodzenie stosowne do wykształcenia i zakresu obowiązków. Także okoliczność, iż płatnik w stosunku do pozostałych pracowników stosował przedstawioną politykę zatrudnienia zastępowania umowy o pracę umowa o dzieło, także nie może przesądzać o braku zasadności odwołania ubezpieczonej, w świetle ustaleń, że pracownicy osiągali sumaryczne wynagrodzenie na poziomie dotychczasowego.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie (...) § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję ustalając miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia ubezpieczonej od dnia 1 lutego 2016 r. na kwotę 4496,72 złotych miesięcznie.

O kosztach postępowania Sąd orzekł, zgodnie z wnioskiem, na podstawie art. 98 § 1 i § 3 kpc w zw. z §2 pkt. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804 z późn. zm).