Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2017 roku

Sąd Rejonowy w Zgierzu, I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SR Ewelina Iwanowicz

Protokolant: Patrycja Łuczak

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2017 roku w Zgierzu na rozprawie sprawy

z powództwa P. H.

przeciwko Towarzystwu (...) Spółce Akcyjnej
z siedzibą w W.

o zapłatę

1. zasądza od Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz P. H. kwotę 24.000 (dwadzieścia cztery tysiące) złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 10 lipca 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

2. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3. zasądza od Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej
z siedzibą w W. na rzecz P. H. kwotę 799,35 (siedemset dziewięćdziesiąt dziewięć 35/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

4. nakazuje pobrać od Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego
w Z. kwotę 1.425,50 (jeden tysiąc czterysta dwadzieścia pięć 50/100) złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych;

5. nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 2447/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 września 2015 r. wniesionym do Sądu Okręgowego w Łodzi P. H. wystąpił o zasądzenie od Towarzystwa (...) S.A.
z siedzibą w W. kwoty 44.000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć siostry T. P. z ustawowymi odsetkami od dnia 10 lipca 2015 r. do dnia zapłaty oraz kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 4.800 zł i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

(pozew – k. 2-14, k. 147-159)

Postanowieniem z dnia 8 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Łodzi stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Zgierzu.

(postanowienie – k. 138-138v)

Postanowieniem z dnia 9 lutego 2016 r. Sąd Rejonowy w Zgierzu zwolnił P. H. od kosztów sądowych w niniejszej sprawi ponad kwotę 1.000 zł.

(postanowienie – k. 165-165v)

W odpowiedzi na pozew Towarzystwo (...) S.A. wniosło o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany wskazał,
że przyznana w toku postępowania likwidacyjnego kwota jest adekwatna do doznanej
przez powoda krzywdy, zaś ocena dotycząca rozmiarów krzywdy winna odnosić się
do skutków powstałych po śmierci osoby, a nie do zdarzeń ze wspólnej przeszłości powoda
i osoby zmarłej. Od wypadku upłynęło przy tym ponad 18 lat. Pozwany zakwestionował żądanie zasądzenia odsetek od dnia poprzedzającego uprawomocnienie się orzeczenia. Pozwany wskazał także, że nie zachodzą podstawy do zasądzenia na rzecz pełnomocnika powoda wynagrodzenia w kwocie przewyższającej stawkę minimalną.

(odpowiedź na pozew – k. 171-173v)

Na ostatnim terminie rozprawy w dniu 9 października 2017 r. pełnomocnik powoda poparł powództwo oraz wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu. Na wypadek oddalenia powództwa, wniósł o nieobciążanie powoda kosztami postępowania. Pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie powództwa oraz wniósł
o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

(protokół rozprawy – k. 308v)

Sąd Rejonowy w Zgierzu ustalił, co następuje:

W dniu 30 września 1997 r. na trasie 711 Z. G. K. nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że kierując samochodem marki T. nr rej. (...), nie zachowała szczególnej ostrożności
w obrębie skrzyżowania dróg, nie zachowała bezpiecznej odległości od poprzedzającego ją pojazdu i nie dostosowała prędkości do warunków drogowych, przez co doprowadziła
do zderzenia z samochodem marki F. (...) nr rej. (...), którym kierowała T. P. i który wykonywał sygnalizowany manewr skrętu w lewo, czym spowodowała nieumyślnie wstrząs krwotoczny w wyniku masywnych obrażeń jamy brzusznej
z rozerwaniem wątroby i śledziony, a w konsekwencji zgon T. P. będącej
w 3 miesiącu ciąży oraz spowodowała obrażenia ciała u pasażera F. (...) C. P.. Prawomocnym wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2000 r. w sprawie II K 87/99 Sąd Rejonowy w Zgierzu uznał G. K. winną naruszenia art. 177 § 1 i 2 k.k.
(art. 145 § 1 i 2 d.k.k.), za co wymierzył jej karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres 4 lat próby.

(bezsporne, nadto kopia wyroku – k. 47-48, kopia wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi
z uzasadnieniem – k. 49-54, kopia odpisu skróconego aktu zgonu – k. 55, k. 204v)

W dacie śmierci T. P. – siostra powoda miała 32 lata, zaś powód 28 lat. T. P. miała swoją rodzinę – męża i dziecko oraz była w trzecim miesiącu ciąży. Powód miał jeszcze brata – Z..

(przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09
-00:20:27)

W dacie śmierci T. P. mieszkała ze swoją rodziną w domu rodziców
w M.. Wraz z nimi mieszkał powód. Wcześniej mieszkała u teściów w Ł..

(zeznania świadka I. O. – k. 246 01:06:20-01:17:39, zeznania świadka S. O. – k. 246 01:18:06-01:29:44, przesłuchanie powoda – k. 308v
w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:25:57-00:31:49)

Wspólnie jedli obiady i kolacje.

(przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:25:57
-00:31:49)

Cała rodzina spędzała wspólnie święta i uroczystości rodzinne.

(zeznania świadka J. H. – k. 246 00:56:11-01:01:36, zeznania świadka I. O. – k. 246 01:06:20-01:17:39, przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:20:27-00:25:57)

Siostra powoda prowadziła kwiaciarnię w S.. W szklarni u rodziców sadziła warzywa.

(przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:25:57
-00:31:49)

Rodzeństwo grało razem na weselach. T. P. śpiewała, powód grał
na akordeonie i organach, zaś jego brat i szwagier na saksofonie. Spędzali ze sobą dużo czasu podczas prób i występów.

(zeznania świadka K. H. – k. 246 00:37:17-00:44:11, zeznania świadka J. H. – k. 246 00:44:46-01:01:36, zeznania świadka I. O.
– k. 246 01:06:20-01:17:39, przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09-00:20:27)

Rodzeństwo szanowało się wzajemnie, kochali się i pomagali sobie nawzajem,
nie było między nimi sporów, byli zgodnym rodzeństwem.

(zeznania świadka J. H. – k. 246 00:44:46-01:01:36, zeznania świadka I. O. – k. 246 01:06:20-01:17:39, zeznania świadka S. O. – k. 246 01:18:06-01:29:44, przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09-00:25:57)

Powód bardzo silnie przeżył śmierć siostry, płakał, rozpaczał.

(zeznania świadka K. H. – k. 246 00:37:17-00:44:11, zeznania świadka I. O. – k. 246 01:06:20-01:17:39, zeznania świadka S. O.
– k. 246 01:18:06-01:29:44, przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09-00:20:27)

Po śmierci siostry powód zaczął nadużywać alkoholu. Trwało to około pół roku.

(przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09
-00:20:27 i k. 307)

Po śmierci siostry powód zaczął mieć problemy ze snem. Miał myśli samobójcze.
Nie konsultował się z lekarzem, gdyż uważał, że sam sobie z tym poradzi.

(przesłuchanie powoda – k. k. 308v w zw. z k. 307, 307v wyjaśnień informacyjnych)

Po śmierci siostry powód sprzedał materiały budowlane i zarzucił plany budowy własnego domu.

(przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09
-00:20:27, k. 307v)

Brat powoda Z. H. popełnił samobójstwo trzy miesiące po śmierci siostry.

(zeznania świadka J. H. – k. 246 00:44:46-00:56:11, zeznania świadka I. O. – k. 246 01:06:20-01:17:39, przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09-00:20:27)

Po śmierci T. P. powód przez dwa lata nie zajmował się muzyką.

(przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:20:27
-00:27:57, zeznania świadka I. O. – k. 246 01:06:20-01:17:39)

W dniu 12 stycznia 2000 r. powód poczuł silny ból i uderzenia w mostku. Szykował się wówczas na imprezę, miał grać na weselu.

(zeznania świadka J. H. – k. 246 00:56:11-01:01:36, przesłuchanie powoda
– k. 308v w zw. z k. 246 00:03:09-00:20:27 i z k. 307v wyjaśnień informacyjnych)

Było to pierwsze wesele, na którym miał grać po śmierci siostry.

(przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 307v wyjaśnień informacyjnych)

Lekarze stwierdzili u powoda nerwicę. Czasem ataki bólu w klatce piersiowej były tak silne, że trzeba było wzywać do powoda pogotowie.

(zeznania świadka K. H. – k. 246 00:37:17-00:44:11, zeznania świadka J. H. – k. 246 00:44:46-00:56:11, zeznania świadka I. O.
– k. 246 01:06:20-01:17:39, zeznania świadka S. O. – k. 246 01:18:06
-01:29:44, przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09-00:20:27)

Powód musiał zaprzestać grania na weselach, gdyż nie dawał sobie z tym rady.

(przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 307v wyjaśnień informacyjnych)

Już w dzieciństwie powód miał objawy nerwicowe.

(przesłuchanie powoda k. 308v w zw. z k. 307 wyjaśnień informacyjnych)

W latach 2000-2003 powód leczony był w (...) w Z.
z rozpoznaniem – zaburzenia schizotypowe. Zgłosił się do Poradni 18 kwietnia 2000 r. Opisano jego zachowanie, jako dziwaczne, „uduchowione”. Zgłaszał, iż słyszy głos Boga
i inne głosy. Zgłaszał tiki, potrząsanie głową, wykręcanie rąk. Była z nim matka. Powód nie wyraził zgody na hospitalizację. Kolejne wizyty miały miejsce od maja do października 2000 r., w grudniu 2000 r. i styczniu 2001 r. Leczony był farmakologicznie i otrzymał skierowanie na EEG, które nie wykazało zmian. Po 2 latach 11 lutego 2003 r. powód ponownie zgłosił się do poradni. Tłumaczył, że nie przychodził przez dwa lata, ponieważ nie chciał poddać się leczeniu w szpitalu. Podał, że jego wizje ustąpiły, zgłaszał bóle w klatce piersiowej i bóle brzucha. Przepisano mu Pramolan.

(przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 307v wyjaśnień informacyjnych, kopia historii choroby (...) – k. 107-127, k. 213v-223v, wynik badania EEG
– k. 128, k. 224)

Powód bardzo mocno przeżył śmierć siostry, zakres jego cierpień psychicznych był duży. Początkowo przeżywał rozpacz, żal, smutek, miał problemy ze snem, koszmary nocne oraz zaburzenie depresyjne i myśli samobójcze, które również mogły być wynikiem śmierci siostry. Obniżenie nastoju i powątpiewanie w plany życiowe powoda mogło być związane ze śmiercią siostry. Powód był bardzo mocno emocjonalnie związany z siostrą. Okres żałoby trwał około roku, nie była to żałoba powikłana. Stan psychiczny powoda po śmierci siostry nie spowodował trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Śmierć siostry nie miała wpływu na aktywność powoda i jego zdolność do wypełniania ról społecznych. Nadużywanie alkoholu nie ma wpływu na zatrzymanie procesu żałoby. Trudno uznać, iż nadużywanie alkoholu wynika ze straty osoby bliskiej. Jest to jedynie szukanie uzasadnienia dla spożywania alkoholu. Schorzenia psychiczne, które wystąpiły u powoda w późniejszym okresie nie miały związku ze śmiercią siostry. Zaburzenia schizotypowe są zaburzeniami endogennymi (uwarunkowanymi biologicznie, a nie sytuacyjnie). Nie jest możliwe, aby długotrwały stres i lęk mógł wywołać zaburzenia schizotypowe. Mało prawdopodobne jest, aby powód funkcjonował trzy lata od śmierci siostry do podjęcia leczenia z zaburzeniami schizotypowymi takimi jak urojenia, halucynacje słuchowe, poczucie misji czynienia dobra. Napady paniki i napady lękowe, jakie wystąpiły w styczniu 2000 r. miały charakter sytuacyjny (lęk przed występem na weselu) i również nie miały związku ze śmiercią siostry. Mogły być przejawem zaburzeń lękowych. Nie było ani nie jest wskazane przeprowadzenie terapii w związku ze śmiercią siostry powoda. Obecnie powód jest w dobrym stanie psychicznym. Powód przypisuje niepowodzenia w życiu jako skutek śmierci siostry, gdyż
w ten sposób chce znaleźć wytłumaczenie dla swojego życia.

(pisemna opinia psychologiczno-psychiatryczna – k. 251-256, opinie uzupełniające – k. 275
-276, k. 307v-308v)

W dacie zdarzenia samochód sprawcy wypadku ubezpieczony był od odpowiedzialności cywilnej w Towarzystwie (...) S.A.
w W..

(bezsporne)

Pismem z dnia 3 czerwca 2015 r. powód zgłosił szkodę ubezpieczycielowi i wniósł
o zapłatę kwoty 55.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

(bezsporne, nadto kopia zgłoszenia – k. 56-60, k. 192-194)

Pismem z dnia 8 czerwca 2015 r. powód potwierdził otrzymanie zgłoszenia
o szkodzie.

(bezsporne, nadto kopia pisma – k. 195-195v)

Decyzjami z dnia 11 czerwca 2015 r. i z dnia 23 czerwca 2015 r. pozwany przyznał powodowi 6.000 zł zadośćuczynienia.

(kopia decyzji – k. 67, 184v, k. 185v, kopia korekty decyzji – k. 183v

Powód przechowuje zdjęcia i pamiątki po zmarłej siostrze, w tym kurtkę, którą miała na sobie, kiedy zmarła.

(zeznania świadka J. H. – k. 246 00:44:46-00:56:11, zeznania świadka I. O. – k. 246 01:06:20-01:17:39, przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09-00:20:27)

Powodowi nadal brakuje zmarłej siostry. Wspomina zmarłe rodzeństwo.

(przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:20:27-00:25:57 i 307v)

Powód wraz z rodziną regularnie odwiedza grób zmarłej T. P..

(zeznania świadka I. O. – k. 246 01:06:20-01:17:39, przesłuchanie powoda
– k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09-00:20:27)

Powód ma 6-letniego syna. Ma z nim kontakt. Nie mieszka z matką dziecka. Mieli się pobrać, ale do tego nie doszło.

(zeznania świadka S. O. – k. 246 01:18:06-01:29:44, przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09-00:20:27)

Mąż zmarłej siostry z ich córką mieszkają w Ł..

(przesłuchanie powoda – k. 308v w zw. z k. 246 wyjaśnień informacyjnych 00:03:09
-00:20:27)

P. H. pozostaje w gospodarstwie domowym z rodzicami, którzy uzyskują emerytury w łącznej kwocie około 4.300 zł. Powód płaci alimenty na syna w kwocie 500 zł, gdyż nie stać go na zapłatę zasądzonych w wysokości 1.000 zł. Ma długi alimentacyjne
w wysokości kilkudziesięciu tysięcy złotych. Utrzymuje się z prowadzenia sklepu z rowerami dla osób niepełnosprawnych, z czego uzyskuje dochód w wysokości około 1.500 zł miesięcznie. Stałe koszt utrzymania rodziny powoda wynoszą około 4.000 zł.

(przesłuchanie powoda – k. 308v)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody, które uznał
za wiarygodne.

Oceniając zeznania złożone w sprawie, Sąd zwrócił uwagę na fakt, iż powód
w wyjaśnieniach informacyjnych podał, że wrócił do grania na weselach 2 lata po śmierci siostry. Zeznająca w charakterze świadka matka powoda oraz świadek S. O. zeznali natomiast, że nie wrócił do muzyki. W zeznaniach podanych na ostatnim terminie rozprawy powód sprecyzował ostatecznie, że przed pierwszym weselem, na którym miał zagrać, dostał silnych bóli w klatce piersiowej, a potem musiał zrezygnować z występów, gdyż nie był w stanie grać. Zeznania te były dla Sądu wiarygodne. Objawy nerwicowe mogły bowiem skutecznie uniemożliwić powodowie publiczne występy. Wskazani świadkowie zeznali również, w przeciwieństwie do powoda, że powód nie miał problemów z alkoholem. Sąd dał w tym zakresie wiarę powodowi, przyjmując, że jego problem alkoholowy nie musiał być widoczny dla otoczenia. Niezależnie od tego, nie można uznać, że problem ten wynikał ze śmierci siostry, na co wskazali biegli. W zeznaniach powód uzależniał swoje problemy
i niepowodzenia w życiu osobistym od śmierci siostry. Biegły psycholog podał, że powód
w ten sposób chce znaleźć wytłumaczenie dla swojego życia. Zeznania powoda w tym zakresie nie były zatem wiarygodne. Sam fakt, iż powód subiektywnie usprawiedliwia problemy alkoholowe, zaniechanie postawienia domu czy zamieszkania z partnerką
od śmierci siostry, nie jest wystarczające dla przyjęcia, iż faktycznie takie powiązanie zachodzi. Biegli kategorycznie natomiast wskazali, że śmierć siostry nie spowodowała załamania linii życiowej powoda. Sąd nie dał również wiary zeznaniom powoda, iż
po śmierci T. P. musiał opiekować się rodzicami. Zeznająca w charakterze świadka matka powoda wskazała bowiem, że to powód wymagał opieki, co jest bardziej wiarygodne, gdyż powód miał problemy zdrowotne.

Dowód z opinii biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii został przeprowadzony
z inicjatywy powoda. Natomiast pomimo braku zastrzeżeń stron do ich opinii po pisemnym uzupełnieniu, Sąd uznał za potrzebne dalsze jej ustne uzupełnienie i dopuścił dowód w tym zakresie z urzędu w trybie art. 232 zd. 2 k.p.c.

Pozwany podał, że wypłacił na rzecz powoda 8.000 zł, jednakże z załączonych dokumentów wynika, że była to kwota 6.000 zł. Do decyzji z dnia 11 czerwca 2015 r. przyznającej 8.000 zł zadośćuczynienia (k. 184v) wydana została bowiem korekta decyzji przyznająca 6.000 zł (k. 183v). Ostatecznie decyzją z 23 czerwca 2015 r. pozwany przyznał powodowi 6.000 zł zadośćuczynienia.

Sąd pominął kopie dokumentów niezwiązanych z roszczeniem powoda, a dotyczących pozostałych poszkodowanych, który łącznie z powodem wnieśli powództwo do Sądu Okręgowego w Łodzi.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w części.

Warunki odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela określają w przedmiotowej sprawie przepisy kodeksu cywilnego dotyczące umowy ubezpieczenia – art. 805 § 1 i § 2 pkt 1 k.c., art. 821 k.c. i art. 822 k.c. oraz regulujące odpowiedzialność cywilną posiadacza
i kierowcy z tytułu czynów niedozwolonych – art. 436 § 2 w zw. z art. 435 § 1 k.c., a nadto ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz.U.
z 2016 r., poz. 2060 z zm.).

Pozwany nie kwestionował, że w dacie zdarzenia udzielał ochrony ubezpieczeniowej w zakresie odpowiedzialności cywilnej sprawcy zdarzenia, w wyniku którego śmierć poniosła T. P. – siostra P. H.. Ponadto odpowiedzialność sprawcy wypadku została stwierdzona prawomocnym wyrokiem karnym skazującym, który wiąże Sąd orzekający w niniejszej sprawie (art. 11 k.p.c.).

W niniejszej sprawie podstawę żądania powoda stanowi przepis art. 448 k.c.
w zw. z art. 24 § 1 k.c. Śmierć siostry powoda miała bowiem miejsce przed dniem
3 sierpnia 2008 r., to jest przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 roku
o zmianie ustawy – Kodeks Cywilny i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r., nr 116 poz. 731), na mocy której został wprowadzony do Kodeksu cywilnego art. 446 § 4 k.c.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 października 2010 r. w sprawie o sygn. akt
III CZP 76/10 (OSN 2011/9/96, LEX nr 604152) uznał, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie
za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Stanowisko to jest utrwalone w orzecznictwie (m.in. wyrok SN
z 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010/3/91, OSP 2011/2/15; uchwała SN
z dnia 13 lipca 2011 roku, III CZP 32/11, OSP 2012/3/32, LEX nr 852341; wyrok SN
z 25 maja 2011 r. II CSK 537/10, LEX nr 846563; chwała SN z dnia 12 grudnia 2013 r.,
III CZP 74/13, OSNC 2014/9/88, LEX nr 1405242).

W niniejszej sprawie pozwany zakwestionował wysokość dochodzonej przez powoda tytułem zadośćuczynienia kwoty.

Przy ocenie, jaka suma jest, w rozumieniu art. 448 k.c., odpowiednia tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę spowodowaną naruszeniem dóbr osobistych, należy mieć na uwadze rodzaj dobra, które zostało naruszone oraz charakter, stopień nasilenia i czas trwania doznawania przez osobę, której dobro zostało naruszone, ujemnych przeżyć psychicznych spowodowanych naruszeniem. Uszczegóławiając te kryteria na potrzeby sprawy, w której zdarzeniem wywołującym krzywdę jest śmierć osoby najbliższej wskazać należy, że okoliczności wpływające na wysokość świadczenia z art. 448 k.c. to m.in.: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne
i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rola jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem odejścia (np. nerwicy, depresji), roli pełnionej w rodzinie przez osobę zmarłą, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego (wyrok SA w Gdańsku z dnia 24 sierpnia 2012 r., V ACa 646/12, LEX
nr 1220462, zob. też wyrok SA w Lublinie z dnia 16 października 2012 r., I ACa 435/12, LEX nr 1237230, wyrok SA w Łodzi z dnia 9 marca 2017 r., I ACa 1166/16, LEX nr 2282447). Przy kwocie zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c. istotnie ocenia się i szacuje kwestie, które

de facto są niewymierne i oszacować w pieniądzach się nie dadzą, z istoty rzeczy zadośćuczynienie może być więc jedynie sposobem załagodzenia krzywdy, jaka pozostaje

po śmierci osoby najbliższej. Wprawdzie ustawodawca wprowadzając możliwość zasądzenia zadośćuczynienia na rzecz najbliższych członków rodziny zmarłego nie wskazał kryteriów, które miałyby decydować o jego „odpowiedniości”, co oznacza, że określenie wysokości konkretnego świadczenia z tego tytułu należy do sądu, który powinien w tym zakresie uwzględnić wszystkie okoliczności danej sprawy, to celem naprawy tej krzywdy musi być jednakże kwota z jednaj strony wymierna i odczuwalna, z drugiej zaś nie nadmierna (wyrok SA w Warszawie z dnia 31 stycznia 2017 r., VI ACa 1765/15, LEX nr 2287412, zob. również wyrok SA w Łodzi z dnia 8 grudnia 2016 r., I ACa 714/16, LEX nr 2200306). Zadośćuczynienie ma przede wszystkim charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać pewną ekonomicznie odczuwalną wartość (wyrok SA
w Katowicach z dnia 21 listopada 2007 r., I ACa 617/07, LEX nr 795203, wyrok SA w Łodzi z dnia 7 września 2012 r., I ACa 640/12, LEX nr 1220559).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać,
iż powód był bardzo silnie zżyty z siostrą, co potwierdzili w swojej opinii biegli. T. P., choć miała już męża i córkę, w dacie śmierci mieszkała z powodem i rodzicami. Wspólnie z powodem i drugim bratem Z. grali na weselach. Mieli zatem wspólne hobby, łączyły ich nie tylko więzy pokrewieństwa, ale również wspólne zainteresowania
i wspólna praca, często przebywali w swoim towarzystwie, zarówno w wolnym czasie,
jak i w związku z pracą i przygotowaniami do występów. Byli zgodnym i kochającym się rodzeństwem. Powód bardzo cierpiał po śmierci siostry. Odczuwał rozpacz, żal, miał problemy ze snem, zaburzenia depresyjne, a nawet myśli samobójcze. Żałoba trwała około roku. Oceniając sytuację powoda, należało mieć na uwadze całokształt okoliczności niniejszej sprawy, a więc również fakt, iż brat powoda Z. popełnił samobójstwo trzy miesiące po tragicznej śmierci siostry. Ponadto, wraz z siostrą powód stracił szansę na posiadanie drugiego siostrzeńca albo siostrzenicy, bowiem w dacie śmierci T. P. spodziewała się dziecka. Powód nadal wspomina tragicznie zmarłą siostrę, przechowuje pamiątki po niej i odwiedza jej grób. Z drugiej strony śmierć siostry nie spowodowała trwałego ani długotrwałego uszczerbku na zdrowiu powoda, żałoba była niepowikłana,
a późniejsze problemy psychiczne i niepowodzenia życiowe nie miały związku ze śmiercią siostry. Nadto, od śmierci siostry powoda upłynęło 20 lat.

W tym stanie faktycznym Sąd doszedł do przekonania, że kwota 30.000 zł stanowi wymierną rekompensatę krzywdy powoda, nie będąc przy tym kwotą wygórowaną. Sąd uwzględnił, iż ubezpieczyciel wypłacił na rzecz powoda dobrowolnie 6.000 zł, wobec czego na jego rzecz należało zasądzić dodatkowo 24.000 zł. W pozostałym zakresie powództwo należało oddalić.

O obowiązku zapłaty odsetek Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c.
w zw. z art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003 r. nr 124, poz. 1152 ze zm.), zasądzając odsetki zgodnie
z żądaniem pozwu od 10 lipca 2015 r. Pismem z dnia 8 czerwca 2015 r. pozwany potwierdził otrzymanie zgłoszenia szkody, a decyzją z 23 czerwca 2015 r. przyznał powodowi zadośćuczynienie w wysokości 6.000 zł, odsyłając go ewentualnie w pozostałym zakresie na drogę postepowania sądowego, wobec czego zasadnym było zasądzenie odsetek od dnia
10 lipca 2015 r. zgodnie z żądaniem pozwu.

Należy również wskazać, iż ratio legis art. 14 ustawy z 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, podobnie jak i art. 817 k.c., opiera się na uprawnieniu
do wstrzymania wypłaty odszkodowania w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją niejasności odnoszące się do samej odpowiedzialności ubezpieczyciela albo wysokości szkody. Ustanawiając krótki termin spełnienia świadczenia ustawodawca wskazał na konieczność szybkiej i efektywnej likwidacji szkody ubezpieczeniowej. Po otrzymaniu zawiadomienia
o wypadku ubezpieczyciel - jako profesjonalista korzystający z wyspecjalizowanej kadry
i w razie potrzeby z pomocy rzeczoznawców (art. 355 § 2 k.c.) - obowiązany jest do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności, czyli samodzielnego i aktywnego wyjaśnienia okoliczności wypadku oraz wysokości powstałej szkody. Nie może też wyczekiwać
na prawomocne rozstrzygnięcie sądu. Bierne oczekiwanie ubezpieczyciela na wynik toczącego się procesu naraża go na ryzyko popadnięcia w opóźnienie lub zwłokę w spełnieniu świadczenia odszkodowawczego. Rolą sądu w ewentualnym procesie może być jedynie kontrola prawidłowości ustalenia przez ubezpieczyciela wysokości odszkodowania. Należy przy tym wskazać, iż możliwość przyznania przez Sąd zadośćuczynienia nie zakłada dowolności ocen sądu, a jest jedynie konsekwencją niewymiernego w pełni charakteru okoliczności decydujących o doznaniu krzywdy i jej rozmiarze. Pomimo pewnej swobody ocen sądu przy orzekaniu o zadośćuczynieniu, wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny. W konsekwencji odsetki za opóźnienie
w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c. powinny się należeć
od tego właśnie terminu (wyrok SN z dnia 16 grudnia 2011 r., V CSK 38/11, LEX
nr 1129170, wyrok NS z dnia 18 listopada 2009 r., II CSK 257/09, LEX nr 551104). Skoro zadośćuczynienie jest roszczeniem bezterminowym (art. 455 k.c.), z modyfikacją dotyczącą roszczeń tego rodzaju kierowanych do ubezpieczyciela (art. 817 k.c. i art. 14 ustawy
o ubezpieczeniach obowiązkowych), to na podstawie tych przepisów należy określać termin popadnięcia ubezpieczyciela w opóźnienie, co powoduje konsekwencje wynikające z art. 481 § 1 k.c.

Mając na uwadze, iż wyrok w niniejszej sprawie został wydany w dacie obowiązywania znowelizowanych przepisów w zakresie odsetek określonych w Kodeksie Cywilnym, niezbędnym było uwzględnienie przedmiotowych zmian w treści wyroku. Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015, poz. 1830) art. 481 k.c. otrzymał, począwszy od jego § 2, następujące brzmienie: Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Nadto, w dodanych § 2 ¹-2 ⁴ powołanego przepisu, wskazano, iż: maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie) (§ 2 ¹); jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie (§ 2 ²); postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych za opóźnienie, także
w przypadku dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy (§ 2 ³); Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, wysokość odsetek ustawowych
za opóźnienie (§ 2 ⁴).

W dotychczasowym brzmieniu powołanego art. 481 k.c., wskazywano jedynie,
iż odsetki za opóźnienie, w przypadku, gdy ich wysokość nie była z góry oznaczona, równe są wysokości odsetek ustawowych. W przypadku natomiast, gdy wierzytelność była oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel mógł żądać odsetek
za opóźnienie według tej wyższej stopy.

W myśl art. 56 powołanej ustawy nowelizującej do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Zgodnie natomiast z art. 57 tejże ustawy, z wyjątkiem art. 50, art. 51 i art. 54, wchodzi ona w życie z dniem 1 stycznia 2016 r.

Powyższe rozróżnienie odsetek zasądzonych w wyroku jest tym bardziej uzasadnione, iż do 31 grudnia 2015 r. Kodeks cywilny posługiwał się jednakowym pojęciem odsetek ustawowych na oznaczenie odsetek kapitałowych (art. 359 § 2 k.c.) i odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 i § 2 k.c.) oraz miały one jednakową wysokość, podczas gdy od 1 stycznia 2016 r. funkcjonują w tej ustawie dwa pojęcia a mianowicie odsetek ustawowych i odsetek ustawowych za opóźnienie, a nadto drugie z nich są wyższe od pierwszych.

Mając na uwadze powyższe, koniecznym było zasądzenie odsetek począwszy
od wskazanej powyżej daty do dnia 31 grudnia 2015 r. (tj. dnia poprzedzającego wejście
w życie przedmiotowej ustawy nowelizującej, w zakresie przepisów dotyczących odsetek określonych w kodeksie cywilnym) w wysokości odsetek ustawowych, określonych
w art. 481 k.c. w brzmieniu sprzed 1 stycznia 2016 r., które wynosiły 8 % rocznie, a od dnia
1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, odsetek ustawowych za opóźnienie, o których mowa
w art. 481 k.c. w aktualnym brzmieniu, które wynoszą obecnie 7 % w skali roku.

Na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. Sąd zasądził na rzecz powoda od pozwanego 799,35 zł. Powód wygrał proces w 55 %. Poniósł koszty procesu w kwocie 3.417 zł, w tym 1.000 zł opłaty sądowej, 2.400 zł (§ 6 pkt 4 wynagrodzenia pełnomocnika rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu obowiązującego na datę wniesienia pozwu; t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461) i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Sąd nie znalazł podstaw do przyznania pełnomocnikowi powoda wynagrodzenia w kwocie przewyższającej stawki minimalne. Nie przemawia za tym ani nakład pracy pełnomocnika ani stopień skomplikowania niniejszej sprawy. 55 % z kwoty 3.417 zł wynosi 1.879,35 zł. Pozwany poniósł 2.400 zł wynagrodzenia pełnomocnika, z czego 45 % wynosi 1.080 zł. Na rzecz powoda należało zatem zasądzić od pozwanego różnicę tych kwot.

Skarb Państwa poniósł tymczasowo 1.200 zł nieuiszczonej opłaty sądowej i 1.391,81 zł tytułem wynagrodzenia biegłych (971,70 zł – k. 262; 323,90 zł – k. 277; 96,21 zł – k. 306). Stosownie do art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1025 ze zm.) w zw. z art. 100 zd. 1 k.p.c. Sąd nakazał pobranie od pozwanego 55 % z tej kwoty, tj. 1.425,50 zł.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd postanowił nie obciążać powoda nieuiszczonymi kosztami sądowymi. Zgodnie z powołanym przepisem, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów procesu albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Pozwany znajduje się bowiem w trudnej sytuacji finansowej. Okoliczności sprawy wskazują natomiast na to, iż mógł pozostawać
w subiektywnym przekonaniu o zasadności swego żądania, co stanowi jedną z podstaw
do zastosowania przepisu art. 102 k.p.c. (zob. postanowienie SN z dnia 29 czerwca 2012 r.,
I CZ 34/12, LEX nr 1232459, wyrok SA w Białymstoku z dnia 11 kwietnia 2014 r.,
I ACa 9/14, LEX nr 1455540). Powód nie jest bowiem specjalistą w dziedzinie medycyny, wobec czego swoje zaburzenia psychiczne i nerwicowe mógł wiązać z wypadkiem siostry. Jego przekonanie w tym zakresie zostało zweryfikowane dopiero po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłych psychiatry i psychologa. W tych okolicznościach obciążenie powoda kosztami postępowania podważałoby kompensacyjna funkcję zadośćuczynienia oraz godziłoby w zasady słuszności i poczucie sprawiedliwości.