Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 styczeń 2018 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: sekr. sądowy Katarzyna Maciaszczyk

po rozpoznaniu w dniu 9 styczeń 2018 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. H.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

I.  zasądza od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców na rzecz M. H. kwotę 2.712,58 (dwa tysiące siedemset dwanaście i 58/100) złotych tytułem odszkodowania,

II.  zasądza od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców na rzecz M. H. kwotę 5.000 (pięć tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia,

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

IV.  koszty postępowania pomiędzy stronami wzajemnie znosi.

Sygn. akt I C 1227/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 listopada 2016 roku skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców M. H. domagał się zasądzenia na jego rzecz od pozwanego odszkodowania w wysokości 2 712,58 zł z tytułu szkody powstałej w związku z zatrzymaniem go przez Straż Graniczną w W. na lotnisku O. w dniu 1 października 2015 roku i odmówienia mu wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie zamieszczenia danych powoda przez pozwanego w wykazie osób, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany. Ponadto powód domagał się zasądzenia na jego rzecz od pozwanego zadośćuczynienia w wysokości 20 000 zł z tytułu krzywdy wyrządzonej mu przez zatrzymanie go przez Straż Graniczną w dniu 1 października 2015 roku w W. na lotnisku O. i odmówienie wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, że został zmuszony do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z powodu umieszczenia go w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany. Jednocześnie powód powołał się na okoliczność, że umieszczenie jego danych w tym wykazie było bezprawne, bowiem wystąpiła przesłanka negatywna przewidziana w art. 436 ustawy o cudzoziemcach, z uwagi na wydane na rzecz powoda przez Wojewodę (...) zezwolenie na pobyt czasowy. Powód wywodził, że bezprawne czynności organów władzy publicznej doprowadziły do naruszenia jego dóbr osobistych w postaci dobrego imienia, wolności, a także prawa do ochrony życia rodzinnego i w konsekwencji do wywołania krzywdy. Sytuacja, która wynikła z umieszczenia danych powoda w przedmiotowym wykazie była stresująca. Powód w szczególności obawiał się, czy uda mu się powrócić do Polski do swojej rodziny. Ponadto bał się, że straci pracę. Dodatkowo powód wskazywał, że ww. działania organów władzy publicznej doprowadziły do powstania w jego majątku szkody w postaci poniesionych kosztów biletów lotniczych i opłat roamingowych w łącznej kwocie 2.712,58 zł (pozew – k. 2-10).

W odpowiedzi na pozew z dnia 28 lutego 2017 roku Skarb Państwa reprezentowany przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców wniósł o złożenie przez powoda kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu, oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania według norm prawem przepisanych na rzecz pozwanego, zaś kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 roku o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2016 roku poz. 2261) według norm prawem przepisanych. W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany wskazał, że powód został skazany prawomocnym wyrokiem sądu na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres 2 lat, a także na karę grzywny w ilości 50 stawek dziennych po 10 zł każda, co doprowadziło do wypełnienia przesłanki pozytywnej umożliwiającej umieszczenia powoda w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany. Ponadto pozwany podał, ze Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców nie miał wiedzy o tym, że powód do dnia 7 listopada 2015 roku posiadał zezwolenie na pobyt czasowy, a nie miał obowiązku badania tej okoliczności z urzędu. Pozwany zarzucił ponadto niewykazanie istnienia adekwatnego związku przyczynowego między wskazywanym działaniem organów, a krzywdą i uszczerbkiem powoda (odpowiedź na pozew – k. 49-56).

Pismem procesowym z dnia 24 marca 2017 roku powód wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa wobec norm przepisanych (pismo – k. 78-86).

Postanowieniem z dnia 15 maja 2017 roku Sąd oddalił wniosek pozwanego o złożenie przez powoda kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu (postanowienie – k. 95).

Na rozprawie w dniu 15 września 2017 roku powód cofnął wniosek o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego (protokół – k. 105 nagranie 00:02:06-00:03:14).

Do chwili zamknięcia rozprawy strony podtrzymały swoje stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. H. mieszka w Polsce od 2009 roku, gdzie przyjechał legalnie. Z powodu nie złożenia wymaganych dokumentów w terminie pozostawał bez prawa pobytu. Od 2013 roku powód pozostaje w konkubinacie z A. K. – prowadzą wspólnie gospodarstwo domowe. A. K. reprezentuje powoda w sprawach urzędowych, pomaga wypełniać druki urzędowe i sporządzać pisma. A. K. i powód posiadają wspólny rachunek bankowy. Telefon, który posiadał powód w dacie zatrzymania, był zarejestrowany na A. K.. W dniu 9 marca 2016 roku A. K. i M. H. zawarli związek małżeński. M. H. ma czteroletniego syna z innego związku, który mieszka w Polsce. ( dowód: zeznania świadka A. K. – k. 106 v.-108 nagranie 00:26:37-00:47:34 przesłuchanie powoda – k. 105 v. nagranie 00:07:38-00:09:50, k. 115-115 v. nagranie 00:04:31-00:13:35).

Decyzją z dnia 8 maja 2015 roku zn.: (...) Wojewoda (...) udzielił M. H. urodzonemu (...), obywatelowi Tunezji, zezwolenia na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do dnia 7 listopada 2015 roku. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że przyznany okres zezwolenia umożliwi cudzoziemcowi uregulowanie swojej sytuacji w Polsce ( dowód: decyzja – k. 13-14).

M. H. w dniu 20 maja 2015 roku został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w sprawie sygn. akt III K 563/13 na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres 2 lat, a także na karę grzywny w ilości 50 stawek dziennych po 10 zł każda na podstawie art. 305 ust. 1 Ustawy z dnia 30 czerwca 2000 roku – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2013 roku poz. 1410). Wyrok uprawomocnił się z dniem 30 czerwca 2015 roku, a w dniu 29 lipca 2015 roku został przekazany do Urzędu do Spraw Cudzoziemców ( dowód: pismo przewodnie – k. 57, wyrok – k. 58-59).

W dniu 10 września 2015 roku M. H. został umieszczony w wykazie osób prowadzonym przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany (okoliczność przyznana). M. H. nie został powiadomiony przez ww. organ o umieszczeniu jego danych osobowych w ww. wykazie ( dowód: przesłuchanie powoda – k. 106 v. nagranie 00:18:43-00:19:16).

We wrześniu 2015 roku M. H. przebywał w Tunezji u rodziny. Powodem wizyty był zły stan zdrowia jego ojca i okres świąteczny w tym kraju (bezsporne, ponadto dowód: przesłuchanie powoda – k. 105 v. nagranie 00:10:18-00:12:45)

W dniu 1 października 2015 roku M. H. wracając z Tunezji zgłosił się do kontroli paszportowej na lotnisku O. w W., po sprawdzeniu dokumentów, nie wpuszczono powoda na terytorium RP. Decyzją nr (...) z dnia 1 października 2015 roku Komendant Placówki Straży Granicznej W.-O. w W. odmówił M. H. wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nadał decyzji rygor natychmiastowej wykonalności. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że w trakcie kontroli stwierdzono, że dane M. H. znajdują się w krajowym wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej jest niepożądany do dnia 29 czerwca 2018 roku, co stanowi przesłankę odmowy wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ( dowód: decyzja – k. 17-17 v.).

Decyzją nr (...) z dnia 1 października 2015 roku Komendant Placówki Straży Granicznej W.-O. w W. nakazał M. H. przebywanie w kompleksie pomieszczeń dla cudzoziemców Placówki Straży Granicznej W.-O. do czasu opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nadał decyzji rygor natychmiastowej wykonalności ( dowód: decyzja – k. 18-18 v.).

Po wydaniu decyzji M. H. został odosobniony. Nie wyrażono zgody na spotkanie z A. K.. Porozumiewali się telefonicznie. M. H. był zdezorientowany, nie rozumiał przyczyn odmowy wjazdu do Polski, odczuwał lęk o brak możliwości powrotu do Polski i spotkania z narzeczoną i dzieckiem. Strażnicy graniczni tłumaczyli mu, że odmowa wjazdu do kraju może być efektem omyłkowego umieszczenia go w wykazie osób, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest nieporządany. Tłumaczono mu również, że musi opuścić strefę S.. Najbliższy lot o bezpośredniej destynacji położonej poza strefą S. zaplanowany był dopiero na dzień 3 października 2015 roku do I.. Bilet dla M. H. zakupiła A. K. za kwotę 1.135,40 zł ( dowód: zeznania świadka A. K. – k. 107 nagranie 00:27:37-00:32:46, przesłuchanie powoda – k. 106 nagranie 00:12:45-00:20:12, k. 115-115 v. nagranie 00:04:31-00:13:35 dokument podróży – k. 21, historia rachunku – k. 23).

Pismem z dnia 2 października 2015 roku A. K. zwróciła się z prośbą do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o usunięcie danych M. H. z Systemu Informacyjnego S. ( dowód: podanie – k. 61).

W dniu 3 października 2015 roku M. H. odleciał do I. w Turcji, gdzie oczekiwał na możliwość powrotu do Polski ( dowód: paszport – k. 30).

W dniu 7 października 2015 roku dane powoda zostały usunięte z wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany. W tym samym dniu Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wydał zaświadczenie, stwierdzające tę okoliczność. W piśmie z tego samego dnia Naczelnik Departametu Legalizacji Pobytu w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców wskazał, ze dane M. H. zostały usunięte z wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, na podstawie art. 436 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 187 pkt 6 oraz art. 436 ust. 2 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach ( dowód: pismo – k. 19, zaświadczenie – k. 20).

W dniu 12 października 2015 roku M. H. powrócił samolotem z Turcji do W.. Bilet na ten przelot zakupiła i opłaciła A. K. w kwocie 1.326,05 zł ( dowód: paszport – k. 30, zestawienie transakcji – k. 24-25, wydruk biletu elektronicznego – k. 22).

Powód z A. K. w czasie pobytu w Turcji od 3 października do 12 października 205 roku kontaktował się telefonicznie. Z tego tytułu poniósł koszt opłat roamingowych w wysokości 251,13 złotych ( dowód: rozliczenie opłat poza abonamentem – k. 26, zeznania A. K. – k. 108 nagranie 00:42:10-00:42:49).

Po powrocie do kraju powód zatrudnił się w restauracji, gdzie pracował przez okres 2 miesięcy ( dowód: przesłuchanie powoda – k. 106 v. nagranie 00:23:24-00:24:01).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o ww. dokumenty, których wiarygodność nie była kwestionowana przez strony tym samym brak było podstaw do podważenia jej przez sąd z urzędu.

Ustalenia faktyczne sąd oprał również na osobowych źródłach dowodowych, w tym na podstawie zeznań świadka A. K.. Zeznania te w ocenie sądu są zbieżne z pozostałym materiałem dowodowym, logiczne i konsekwentne, zwłaszcza co do okoliczności relacji osobistej świadka względem powoda oraz reperkusji związanych z odmówieniem powodowi wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Również depozycje powoda złożone przez niego w trakcie przesłuchania w charakterze strony, stanowiły wiarygodny dowód w sprawie, albowiem były spójne, logiczne i spontaniczne oraz były zgodne z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo co do żądania zapłaty odszkodowania było zasadne w całości, natomiast żądanie zadośćuczynienia zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Analizując żądanie zasądzenia na rzecz powoda kwoty 2.712,58 zł z tytułu odszkodowania za szkodę powstałą w związku wpisaniem powoda do wykazu których pobyt na terytorium RP jest nieporządany, a w konsekwencji z zatrzymaniem powoda przez Straż Graniczną w W. na lotnisku O. w dniu 1 października 2015 roku i odmówieniem mu wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zdaniem sądu, znajduje ono uzasadnienie w przepisie art. 417 § 1 k.c., zgodnie z którym szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa, oparta na ww. przepisach obejmuje naprawienie pełnej szkody, jaką poszkodowany odniósł wskutek wydania np. wadliwej decyzji, tak strat, jak i utraconych korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby wydana decyzja była zgodna z prawem.

Odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 417 k.c. oparta jest na zasadzie niezgodności z prawem, co oznacza, że poszkodowany nie musi wykazywać, iż działanie lub zaniechanie, które stanowiło przyczynę szkody, było zawinione; wystarczające jest, by było ono niezgodne z obowiązującym przepisem prawa. Inaczej mówiąc, przesłanką odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa jest bezprawność, a nie wina (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 27 kwietnia 2016 roku sygn. akt I ACa 912/15 Legalis nr 1482549).

Pojęcie bezprawności na gruncie art. 417 k.c. wielokrotnie było przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego, który wyjaśnił, że nieprawidłowość w działaniu władzy publicznej może przybrać postać naruszeń konstytucyjnych praw i wolności, konstytucyjnych zasad funkcjonowania władzy publicznej, uchybień wymaganiom określonym w ustawach zwykłych, aktach wykonawczych (uchybienia w sferze prawa materialnego i procesowego), jak i uchybień normom pozaprawnym, w różny sposób powiązanym z normami prawnymi.

W podobny sposób na temat bezprawności, w kontekście odpowiedzialności Skarbu Państwa wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 4 grudnia 2001 roku, SK 18/00, OTK 2001/8/256 wskazał, że pojęcie „działanie niezgodne z prawem” ma ugruntowane znaczenie oraz, że w kontekście regulacji konstytucyjnej należy je rozumieć jako zaprzeczenie zachowania uwzględniającego nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej. „Niezgodność z prawem” w świetle art. 77 ust. 1 Konstytucji musi być rozumiana ściśle, zgodnie z konstytucyjnym ujęciem źródeł prawa (art. 87-94 Konstytucji). Pojęcie to jest więc węższe niż tradycyjne ujęcie bezprawności na gruncie prawa cywilnego, które obejmuje obok naruszenia przepisów prawa również naruszenie norm moralnych i obyczajowych, określanych terminem „zasad współżycia społecznego” lub „dobrych obyczajów” (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 lutego 2011 roku, IV CSK 290/10, Legalis numer 428294). Tak sformułowana zasada legalności działania organów władzy publicznej nakazuje oceniającemu działanie lub zaniechanie tych organów dokonywać tego każdorazowo w kontekście norm prawnych regulujących dany stosunek publicznoprawny łączący jednostkę z państwem. Zgodność z prawem lub bezprawność pojawia się jako element stosunku prawnego o charakterze publicznym między organem władzy publicznej a jednostką. Zachodzące między organem władzy a jednostką stosunki publicznoprawne dają się każdorazowo zrekonstruować za pomocą norm prawnych regulujących dany stosunek. Jeśli przyjąć istnienie wielości możliwych do zrekonstruowania na podstawie obowiązujących norm stosunków prawnych między państwem (organami publicznymi) a jednostką, to kwestię „niezgodnego z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej” należałoby oceniać każdorazowo na podstawie właśnie owych norm, które dany stosunek publicznoprawny regulują, wskazując na prawa i obowiązki stron w takim stosunku publicznoprawnym. Aby więc postawić organom władzy publicznej zarzut bezprawnego działania lub zaniechania, należałoby wskazać normę prawną, regulującą dany stosunek, którą ów organ naruszył.

W niniejszej sprawie M. H. działanie sprawcze pozwanego prowadzące do powstania szkody w jego majątku wiązał z bezprawnym umieszczeniem przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców danych powoda w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany.

Jak ustalono w toku postępowania dowodowego Straż Graniczna odmówiła powodowi wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w oparciu o art. 28 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (Dz. U. z 2013 roku poz. 1650 ze zm., dalej: ustawa o cudzoziemcach). Przepis ten stanowi, że cudzoziemcowi odmawia się wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, gdy jego wjazd następuje w okresie obowiązywania wpisu do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany. Tym samym figurowanie danych powoda w przedmiotowym wykazie stanowi jedną z przesłanek wystarczających dla wydania decyzji o odmowie wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z treścią ww. przepisu stwierdzenie, iż określona osoba figuruje we wskazanym wykazie, powoduje obligatoryjne działanie ze strony Straży Granicznej w postaci wydania decyzji o odmowie wjazdu tej osoby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Wobec tego kluczową kwestią dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest to, czy umieszczenie danych powoda w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, spełniało kryteria prawidłowości z punktu widzenia przepisów prawa.

W realiach niniejszej sprawy powód został umieszczony w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, z uwagi na spełnienie przesłanki, o której mowa w art. 434 ust. 1 pkt 2 lit. „a)” ustawy o cudzoziemcach. Zgodnie z tym przepisem w wykazie umieszcza się i przechowuje dane cudzoziemca, jeżeli zachodzi co najmniej jedna z następujących przesłanek to jest cudzoziemiec został skazany prawomocnym wyrokiem w Rzeczypospolitej Polskiej - za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe na karę grzywny lub karę pozbawienia wolności. Z kolei wedle art. 438 ust. 1 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach dane cudzoziemca umieszcza się w wykazie na okres warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności, od dnia uprawomocnienia się wyroku, o którym mowa w art. 435 ust. 1 pkt 2, jeżeli wobec cudzoziemca orzeczono karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. M. H. w dniu 20 maja 2015 roku został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w sprawie sygn. akt III K 563/13 na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres 2 lat, a także na karę grzywny w ilości 50 stawek dziennych po 10 zł każda na podstawie art. 305 ust. 1 Ustawy z dnia 30 czerwca 2000 roku – Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2013 roku poz. 1410). Oznacza to, że przesłanka z art. 434 ust. 1 pkt 2 lit. „a)” ustawy o cudzoziemcach została spełniona.

Jednocześnie przepisy prawa materialnego zawierają nie tylko katalog podstaw wpisu do przedmiotowego wykazu, ale także katalog przesłanek negatywnych zawarty w art. 436 ustawy o cudzoziemcach, w razie spełnienia których nie może nastąpić wpis do wykazu cudzoziemców niepożądanych. I tak ust. 1 pkt 5 tegoż artykułu stanowi, że cudzoziemcowi któremu udzielono ochrony uzupełniającej, zezwolenia, o którym mowa w art. 176 lub art. 187 pkt 6 lub 7 ustawy o cudzoziemcach, zgody na pobyt ze względów humanitarnych, zgody na pobyt tolerowany na podstawie art. 351 pkt 1 lub któremu nadano status uchodźcy. Przy tym zgodnie z art. 187 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na inne okoliczności można udzielić cudzoziemcowi, jeżeli jego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niezbędny z uwagi na konieczność poszanowania prawa do życia rodzinnego w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w R. dnia 4 listopada 1950 roku, a cudzoziemiec przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nielegalnie. W myśl art. 436 ust. 2 ustawy o cudzoziemcach dane cudzoziemca, o którym mowa w ust. 1, umieszczone w wykazie usuwa się.

Natomiast zgodnie z art. 440 ust. 1 in principio ustawy o cudzoziemcach umieszczenia danych cudzoziemca w wykazie, przedłużenia okresu obowiązywania wpisu lub usunięcia tych danych z wykazu dokonuje Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców.

W niniejszej sprawie Wojewoda (...) decyzją z dnia 8 maja 2015 roku udzielił M. H., urodzonemu (...), obywatelowi Tunezji zezwolenia na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do dnia 7 listopada 2015 roku, na podstawie art. 187 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach. Nie ulega więc wątpliwości, że wystąpiła przesłanka negatywna wpisu powoda do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany. W ocenie Sądu wystąpienie przesłanki negatywnej przewidzianej w art. 436 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach wyklucza możliwość umieszczenia cudzoziemca w przedmiotowym wykazie, choćby z przesłanką negatywną konkurowała w danym stanie faktycznym również przesłanka pozytywna. Oznacza to, że umieszczenie na podstawie art. art. 434 ust. 1 pkt 2 lit. „a)” ustawy o cudzoziemcach powoda przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, było bezprawne, ponieważ w chwili uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie powód był objęty zezwoleniem na pobyt czasowy w oparciu o art. 187 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach.

Wobec brzmienia wyżej omówionych przepisów powód nie powinien zostać umieszczony w przedmiotowym wykazie. Umieszczenie go w nim doprowadziło do wydania decyzji przez Komendanta Placówki Straży Granicznej w W.-O. o odmowie wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w oparciu jedynie o fakt umieszczenia powoda w wykazie, co wynika z treści uzasadnienia tej decyzji. Oznacza to, że zgodnie ze stosownym stanem prawnym powód miał prawo wjazdu do Polski i nie mógł przewidzieć biegu zdarzeń, który nastąpił w dniu 1 października 2015 roku i w kolejnych dniach. Należy wskazać, iż w ocenie sądu powód nie wiedział o tym, że jego dane figurują w wykazie i nie miał możliwości przeciwdziałania temu stanowi rzeczy.

Natomiast należy zwrócić uwagę na okoliczność, że umieszczenie danych powoda w wykazie było sprzeczne z obowiązującymi przepisami, potwierdza działanie samego organu, który już w dniu 7 października 2015 roku usunął dane powoda z wykazu powołując się na treść art. 436 ust 2 ustawy o cudzoziemcach.

W świetle powyższego należy uznać, że umieszczenie powoda w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, cechowała niezgodność z prawem, o której mowa w art. 417 § 1 k.c.

W ocenie Sądu poniesione przez powoda wydatki pozostawały w adekwatnym związku przyczynowym z bezprawnym działaniem Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Normalny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. zachodzi wówczas, gdy w danym układzie stosunków i warunków oraz w zwyczajnym biegu rzeczy, bez szczególnego zbiegu okoliczności, szkoda jest typowym następstwem tego rodzaju zdarzenia (por wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 4 listopada 2015 roku sygn. akt I ACa 310/15 Legalis nr 1378299).

Jak już zaznaczono wyżej, figurowanie danych powoda w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, rodziła bezpośrednią implikację w postaci odmowy wjazdu powoda na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez Straż Graniczną na lotnisku w W.. W dniu 1 października 2015 roku powód został umieszczony w specjalnym kompleksie pomieszczeń dla cudzoziemców Placówki Straży Granicznej W.-O. do czasu opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Nie ulega wątpliwości, że do przymusowej sytuacji, w której znalazł się powód, należała również konieczność wykupienia biletu lotniczego w celu opuszczenia lotniska O. w W., co wywołało koszty w wysokości 1.135,40 zł. Przy czym zarzut strony pozwanej, iż powód mógł udać się na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, gdzie koszt przelotu byłby niższy, był nie poparty żadnymi dowodami, nad to zrozumiałe jest, iż powód udał się na terytorium takiego kraju, w którym miał zagwarantowane prawo wjazdu, w tym wypadku najbliższym państwem była Turcja.

Jednocześnie zdaniem sądu, gdyby powód nie był zmuszony do opuszczenia lotniska, nie musiałby ponieść opłat roamingowych w kwocie 251,13 złotych, naliczonych w związku ze spełnianiem naturalnych, uzasadnionych sytuacją potrzeb porozumiewania się z osobami bliskimi pozostającymi w Polsce, chociażby w celu ustalenia możliwości powrotu do Polski.

Wreszcie koszty powrotu do Polski wyrażające się w cenie biletu lotniczego z I. do W. w kwocie 1.326,05 zł stanowiły konsekwencję bezprawnej odmowy powodowi wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 października 2015 roku.

W ocenie Sądu fakt, że ww. kwoty uiściła ówczesna konkubina powoda A. K., a obecnie żona powoda, nie oznacza, że powód nie poniósł z tego tytułu szkody. Ustalenia faktyczne pozwoliły stwierdzić, że powód i A. K. w tym czasie prowadzili wspólnie gospodarstwo domowe, w związku z czym ponosili wspólnie wszystkie wydatki, ponadto A. K. pełniła rolę pełnomocnika powoda we wszelkich sprawach formalnych i urzędowych. Pozwala to na przyjęcie, że A. K. poniosła wskazane koszty na rzecz i w imieniu powoda.

Mając powyższe okoliczności na względzie na podstawie art. 417 § 1 k.c., Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Przechodząc do oceny zasadności żądania zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę należy w pierwszej kolejności wskazać, że zgodnie z treścią art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka, takie jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

W świetle art. 24 § 1 i 2 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

Powołany przepis art. 24 k.c., wskazuje na następujące elementy uprawniające do podjęcia działań celem ochrony dóbr osobistych:

-

istnienie dobra osobistego;

-

bezprawność cudzego działania, wymierzonego przeciwko dobru osobistemu;

-

naruszenie lub zagrożenie dobra osobistego wywołane cudzym działaniem.

Wskazać należy, iż nie jest konieczne dla określenia istoty ochrony dóbr osobistych ustalenie mierników naruszenia poszczególnych dóbr. Przedmiotem skierowanego erga omnes obowiązku nie jest bowiem tylko zakaz ,,skutecznego naruszenia’’ pewnego stanu rzeczy, lecz znacznie szerszy ogólny zakaz samego jego ,,naruszania’’, czyli podejmowania – jako generalnie bezprawnych – zachowań wkraczających w sferę cudzego dobra osobistego. Ochronie, wyrażonej w szczególności konstrukcją domniemania bezprawności podlega już pewna bariera wyznaczająca granicę zagrożenia chronionego stanu rzeczy, której to granicy przekraczać z zasady nie wolno, niezależnie od tego, czy znajdujące się za tą granicą dobro zostanie ,,skutecznie naruszone’’ ponieważ zgodnie z art. 24 § 1 k.c. wystarczy już tylko samo zagrożenie.

Ocena, czy działanie naruszyło dobro osobiste, dokonywana jest na podstawie obiektywnego kryterium. Nie jest dokonywana według miary indywidualnej wrażliwości osoby zainteresowanej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1997 roku, sygn. akt III CKN 33/97, OSNC 1997 Nr 6–7 poz. 93 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2001 roku, sygn. akt III CKN 323/00, Legalis nr 53944), ponieważ poziom wrażliwości poszczególnych osób jest różny (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 października 2010 roku, sygn. akt V CSK 19/10, OSNC-ZD 2011, Nr 2, poz. 37). Stanowisko takie potwierdzają także poglądy doktryny. Naruszenie dóbr osobistych ma zatem nastąpić zarówno w formie subiektywnej, tj. osoba, której dobra osobiste naruszono ma mieć takie odczucie jak i formie obiektywnej, tj. wskazane działanie ma stanowić naruszenie dóbr osobistych także w ogólnej ocenie społecznej.

Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 29 października 1971 roku, (sygn. akt II CR 455/71 publ. (...)), wskazał, iż naruszenie dóbr osobistych może powodować ujemne skutki w każdej dziedzinie życia pokrzywdzonego.

Wolność, stanowi dobro osobiste wprost wymienione przez ustawodawcę w katalogu dóbr osobistych objętym art. 23 k.c. Kodeks cywilny statuuje ponadto normę wynikającą bezpośrednio z art. 445 § 1 k.c., zgodnie z którą w wypadku pozbawienia wolności sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Przez pozbawienie wolności w rozumieniu przepisu art. 445 § 2 k.c. należy rozumieć każde działanie wymierzone przeciwko wolności osobistej człowieka (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 listopada 1996 roku, sygn. akt III APr 36/96 Legalis nr 34156). Obecnie wolność jako dobro osobiste nie jest rozumiana jedynie jako fizyczna swoboda poruszania się, lecz również stan wolny od obawy i strachu, od działania pod przymusem, użycia przemocy lub groźby (tak red. M Safjan, System Prawa Prywatnego t. 1 – Prawo cywilne cz. Ogólna, Warszawa 2007, s. 1170). Wolność określonej osoby wykluczona jest w sytuacji, w której decyzje tej osoby podejmowane są przez inny podmiot. Ochronę wolności człowieka przewiduje również wprost Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 31 ust. 1 oraz art. 41 ust. 1.

Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie potwierdza, iż w wyniku działania pozwanego doszło do naruszenia dobra osobistego powoda w postaci wolności. M. H. został zatrzymany przez Straż Graniczną w dniu 1 października 2015 roku na lotnisku w W., podczas gdy wolą jego był przyjazd do domu w W.. Wydano w stosunku do niego natychmiast wykonalną decyzję odmawiającą wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nakazano mu przebywanie w kompleksie pomieszczeń dla cudzoziemców placówki Straży Granicznej W.-O. do czasu opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W rezultacie powód pozostawał przymusowo w odizolowanych pomieszczeniach. Ponadto nie mógł spotkać się ze swoją ówczesną konkubiną (obecnie małżonką), albowiem z punktu widzenia formalnego pozostawał poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Stan ten trwał do dnia 3 października 2015 roku, tego dnia w konsekwencji decyzji z 1 października 2017 roku po przymusowym wykupieniu biletu lotniczego powód opuścił lotnisko w W. i udał się do Turcji. Dopiero po ustaniu określonych przyczyn prawnych, tj. po usunięciu danych powoda z rejestru osób niepożądanych, powód mógł powrócić bez przeszkód do W.. Powyższe oznacza, że powód znalazł się w sytuacji przymusowej polegającej na tym, że nie mógł powrócić do kraju, w którym znajdował się ośrodek jego interesów życiowych, przy czym przez okres niespełna 3 dni pozostawał izolowany w specjalnych pomieszczeniach na lotnisku. W konsekwencji nie ulega wątpliwości, że wolność powoda została naruszona.

Ponadto stwierdzić należy, że konsekwencją wyżej omówionego naruszenia wolności powoda było również naruszenie jego czci. Naruszona została zarówno cześć wewnętrzna, jak i część zewnętrzna. Rozróżnienia tych pojęć dokonał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 maja 1971 roku w sprawie II PZP 33/70 opubl. w OSNCP 1971 z.11 poz. 188. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy wskazał, że cześć zewnętrzna przejawia się w postaci dobrej sławy, dobrego imienia, szacunku, natomiast cześć wewnętrzna w znaczeniu godności osobistej, wyobrażenia o własnej wartości”.

W realiach sprawy niniejszej zdaniem Sądu umieszczenie M. H. w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, w sytuacji gdy miał prawo do legalnego pobytu na terytorium RP, miało charakter piętnujący i mogło być odebrane w ten sposób przez niego. Przetwarzanie danych osobowych w tym wykazie ma samo w sobie konotacje pejoratywne i oznacza groźbę utraty uprawnień pozwalających na przebywanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przede wszystkim jednak samo zastosowanie sankcji prawno-administracyjnej w postaci odmowy wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej skutkujące koniecznością podjęcia przez powoda kroków w celu opuszczenia lotniska na O. i będące de facto jego wydaleniem z kraju, stanowiło naruszenie czci powoda, jako ewidentnie działanie upokarzające i ewidentnie piętnujące go jako osobę.

Natomiast w ocenie Sądu strona powodowa nie udowodniła, jakoby w niniejszej sprawie doszło do naruszenia dobra osobistego M. H., jakim jest życie rodzinne czy więź rodzinna. W ocenie Sądu jest to wykluczone ze względu na krótkotrwałość izolacji powoda od osób bliskich, która trwała od 1 do 12 października 2015 roku. Trwanie rozłąki w tym okresie nie miało wpływu na relację rodzinną, która z natury rzeczy należy do silnych i trwałych. Ponadto zważyć należy, że powód nie był pozbawiony kontaktu telefonicznego z rodziną i osobami bliskimi.

Jednocześnie podstawową przesłanką uwzględnienia roszczeń o ochronę dóbr osobistych jest bezprawny charakter naruszenia bądź zagrożenia dobra osobistego.

Sąd poddając zgromadzony materiał faktyczny ocenie prawnej stwierdził, że ww. naruszenie dóbr osobistych miały charakter bezprawny, a pozwany skutecznie domniemania tego nie obalił.

W wyroku z dnia 2 grudnia 2010 roku (I CSK 111/10, Legalis numer 414113) Sąd Najwyższy stwierdził, że odpowiedzialność na podstawie art. 24 § 1 k.c. za naruszenie dóbr osobistych może ponosić każdy podmiot, w tym także państwo. Jednocześnie wskazał, iż art. 24 § 1 k.c. nie zawiera odrębnych reguł odpowiedzialności państwa za naruszenie dóbr osobistych, ani też nie odsyła do szczególnych przepisów regulujących odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa, zawartych w art. 417 k.c..

W ocenie Sądu rozważania poczynione powyżej odnośnie bezprawności działania organu administracji jakim jest Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców zachowują w pełni aktualność. Naruszenie dóbr osobistych powoda poprzez umieszczenie ich w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany było bezprawne, a w konsekwencji działanie to doprowadziło do wydania decyzji o odmowie wpuszczenia powoda na terytorium RP.

Nie ma żadnego znaczenia, zdaniem sądu, dla oceny bezprawności działań organów powoływana przez stronę pozwaną okoliczność, że Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców nie miał wiedzy o wydaniu przez Wojewodę (...) zezwolenia powodowi na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej do dnia 7 listopada 2015 roku. Dla udzielenia ochrony nie jest konieczne wykazywanie winy sprawcy czynu zagrażającego lub naruszającego cudzym dobrom osobistym, czy też nawet świadomości, wystarczy obiektywna ocena wadliwości zachowania z punktu widzenia szeroko rozumianego porządku prawnego i reguł postępowania obowiązujących w danym społeczeństwie (wyrok Sądu Najwyższego z 19 lipca 1982 roku, I CR 255/82 niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z 25 października 1982 roku, I CR 239/82 niepubli.). Niezależnie od powyższego, nie ulega wątpliwości, że powzięcie wiedzy przez organ o istnieniu stosownego zezwolenia nie było niemożliwe.

W ocenie Sądu bezprawne naruszenia dóbr osobistych powoda uzasadnia zasądzenie na jego rzecz zadośćuczynienia. Art. 448 zdanie pierwsze k.c. stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Sąd doszedł do przekonania, że dochodzone przez powoda M. H. roszczenie o zasądzenie na jego rzecz kwoty 20 000 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jest wygórowane i zasługuje na uwzględnienie jedynie w części co do kwoty 5000 zł. Z przyjętego w treści art. 448 k.c sformułowania „sąd może przyznać” wynika, że uwzględnienie roszczeń opartych na tej podstawie prawnej ma charakter fakultatywny, a więc zależy od uznania Sądu i oceny konkretnych okoliczności sprawy.

Jak wynika z ustaleń sądu w chwili zatrzymania na lotnisku powód był zdezorientowany. Nie rozumiał przyczyn, dla których nie mógł swobodnie wrócić do domu. W konsekwencji miał prawo żywić obawy co do swojej przyszłości w Polsce. Przez niespełna trzy dni nie mógł opuścić specjalnych pomieszczeń przeznaczonych dla cudzoziemców. Jednocześnie został zmuszony do wykupu biletu lotniczego i opuszczenia lotniska na O. do Turcji na okres dwunastu dni. Ostatecznie opisane bezprawne potraktowanie cudzoziemca mogło wywołać krzywdę, pozostającą w adekwatnym związku przyczynowym z działaniami reprezentującego Skarb Państwa organu, wymagającą powetowania w postaci zadośćuczynienia.

W ocenie sądu nie było uzasadnione ustalenie zadośćuczynienia w kwocie 20 000 zł. Przede wszystkim należy mieć na względzie, że naruszenie miało krótkotrwały charakter (Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców w przeciągu pięciu dni usunął powoda z wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany), a krzywda doznana przez powoda nie odbiła się trwałym piętnem na jego psychice. Nie zostało w żaden sposób potwierdzone w materiale dowodowym stanowisko prezentowane w pozwie, że powód wskutek przedłużonego pobytu poza granicami Polski utracił stabilność zarobkową, czy utracił kontakty z osobami mu najbliższymi zamieszkującymi w Polsce. Powód sam przyznał w trakcie przesłuchania, że pracował po powrocie do kraju jeszcze przez dwa miesiące. Ponadto z ustaleń dokonanych w trakcie postępowania wynika, że powód zawarł związek małżeński z A. K. marcu 2016 roku. Fakty te nie potwierdzają, by umieszczenie powoda w wykazie a w konsekwencji odmowa wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miała wpływ na utratę przez niego pracy, czy zerwanie kontaktów z osobami bliskimi czy znajomymi, czy wywołała u niego długotrwały stres, doprowadziła do długotrwałych zaburzeń w jego bieżącym funkcjonowaniu.

Mając powyższe na względzie Sąd orzekł jak w punktach II-III sentencji wyroku.

Orzeczenie o kosztach znalazło oparcie o treść art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Wskazać należy, że w niniejszej sprawie żądanie zapłaty zadośćuczynienia zostało uwzględnione w 25%, natomiast żądanie zapłaty odszkodowania – w 100%. W rezultacie po uśrednieniu wyniku postępowania co do poszczególnych roszczeń możliwe było przyjęcie, że powód wygrał proces w połowie, co uzasadnia rozstrzygnięcie o wzajemnym zniesieniu kosztów sądowych.