Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Zbigniew Szczuka

Protokolant: Małgorzata Nakielska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 stycznia 2018 r. w Warszawie

sprawy R. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wcześniejszą emeryturę (z warunków szczególnych)

na skutek odwołania R. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 22 maja 2015 r., znak: (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od odwołującego R. B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. kwotę 60,00 zł (sześćdziesiąt i 00/100 złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

W dniu 22 czerwca 2015 r. R. B. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 22 maja 2015 r. znak: (...) na podstawie której odmówiono przyznania mu wcześniejszej emerytury. W uzasadnieniu odwołania R. B. wyjaśnił, że organ rentowy nie uznał za pracę w warunkach szczególnych okresów pracy w (...) Spółdzielni (...), w Wytwórni (...) oraz (...) Spółdzielni (...). W ocenie odwołującego skarżona decyzja ZUS jest nieprawidłowa. Odnosząc się do poszczególnych okresów zatrudnienia odwołujący wskazał, że o jego stażu pracy w (...) Spółdzielni (...) w charakterze piekarza świadczą zeznania świadków oraz pieczątki i adnotacje w załączonych do sprawy dokumentach. W zakresie stażu pracy w Wytwórni (...) odwołujący wskazał, że ewentualny brak powołania się na uchwałę centralnego związku spółdzielczego, pod którą spółdzielnia podlegała – jako argument podniesiony przez organ rentowy – w jego ocenie nie może pozbawić go prawa do uznania tego stażu pracy jako okresu pracy w warunkach szczególnych, gdyż o uznaniu tego stażu pracy powinna decydować faktycznie wykonywana przez niego praca galwanizera. Odnośnie pracy
w(...) Spółdzielni (...)odwołujący wskazał, że pracował jako palacz pieca,
co mogą potwierdzić wskazani przez niego świadkowie (odwołanie k. 2-6 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 9 lipca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania R. B. na podstawie
art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy wyjaśnił,
że z akt wynika, iż odwołujący nie spełnił wymogu 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 1 stycznia 1999 r. Organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił okresu zatrudnienia odwołującego w (...) Spółdzielni (...), ponieważ świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach zostało anulowane przez następcę prawnego ww. zakładu pracy. Nie uwzględniono również okresu zatrudnienia w Wytwórni (...), gdyż w przedłożonym świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych brak jest powołania się na uchwałę centralnego związku spółdzielczego, pod którą spółdzielnia
ta podlegała. Ponadto organ rentowy nie zaliczył okresu zatrudnienia w (...) Spółdzielni (...)z uwagi na rozbieżność w zajmowanym stanowisku pracy wskazanym
w świadectwie pracy oraz świadectwie pracy w warunkach szczególnych (odpowiedź
na odwołanie k. 7 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 24 kwietnia 2015 r. R. B. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziale w W. wniosek o wcześniejszą emeryturę. Po rozpoznaniu wniosku organ rentowy wydał w dniu 22 maja 2015 r. decyzję znak: (...)
na podstawie której odmówił przyznania odwołującemu prawa do wcześniejszej emerytury
z powodu nieudokumentowania 15 lat pracy w szczególnych warunkach. W uzasadnieniu odwołania organ rentowy wskazał, że za pracę w szczególnych warunkach nie uznał okresów:

⚫

od 1 października 1970 r. do 28 października 1978 r. oraz od 10 września 1979 r.
do 30 czerwca 1981 r. w (...) Spółdzielni (...) w związku z pismem
z ww. zakładu pracy anulującym świadectwo pracy w szczególnych warunkach,

⚫

od 2 listopada 1981 r. do 31 października 1985 r. w Wytwórni (...) ze względu na brak powołania się na uchwałę centralnego związku spółdzielczego pod którą podlegała spółdzielnia oraz

⚫

od 4 listopada 1985 r. do 31 sierpnia 1991 r. w (...) Spółdzielni (...)
ze względu na rozbieżności między świadectwem pracy o świadectwem pracy
w szczególnych warunkach

(wniosek o emeryturę k. 1-8 a.r., decyzja ZUS z 22.05.2015 r. k. 43 a.r.).

W toku postępowania Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie od 1 października 1970 r.
do 28 października 1978 r. odwołujący był zatrudniony w (...) Spółdzielni (...) w W. (dalej również jako (...) w W.”). W okresie od 10 września 1979 r. do 30 czerwca 1981 r. odwołujący był zatrudniony
w (...) Spółdzielni (...) w W. (dalej również jako (...) w W.”). W obu powyższych okresach odwołujący był zatrudniony
na stanowisku piekarza. Praca odbywała się na trzy zmiany: ranna, popołudniowa
i wieczorna. W zakres obowiązków odwołującego wchodziły różne czynności w zależności od potrzeb: odwołujący zajmował się mieszaniem ciasta przy pomocy maszyny, ręcznym formowaniem ciasta, ważeniem. Ponadto odwołujący pracował również bezpośrednio
przy wypieku pieczywa w dwukomorowym piecu, czasem również dorzucał węgla do pieca
w celu utrzymania w nim temperatury. Wszystkie czynności odbywały się w jednym pomieszczeniu, gdzie panowała duża temperatura oraz zapylenie mąką. Pracownicy piekarni otrzymywali dodatki do wynagrodzenia w związku warunkami pracy ( zeznania świadków: B. W. i J. K. – nagranie protokołu rozprawy z 21.12.2015 r. płyta CD
k. 44 a.s. oraz k. 110 a.s., świadectwa pracy k. 9-12 a.r., legitymacja ubezpieczeniowa
k. 29 a.r.)

W trakcie zatrudnienia w ww. zakładach pracy, w okresie od 24 kwietnia 1974 r.
do 16 kwietnia 1976 r. odwołujący odbywał zasadniczą służbę wojskową. Po jej zakończeniu powrócił do pracy do (...) w W., gdzie w dalszym ciągu pracował
na stanowisku piekarza (uwierzytelniona kopia książeczki wojskowej k. 24-28 a.r., zeznania odwołującego k. 322 a.s.).

Dodatkowo w okresie od 2 listopada 1981 r. do 31 października 1985 r. R. B. był zatrudniony w Wytwórni (...) w W. (dalej również jako (...) w W.”) na stanowisku galwanizera. Odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał obowiązki galwanizera, praca odbywała się w trybie zmianowym. W trakcie zatrudnienia odwołujący miał do czynienia z substancjami szkodliwymi dla zdrowia, takimi jak kwasy i chemikalia. Tak jak inni galwanizerzy związku
ze szkodliwymi warunkami pracy odwołujący otrzymywał mleko (zeznania świadka T. R. – nagranie protokołu rozprawy z 21.12.2015 r. płyta CD k. 44 a.s., świadectwo pracy k. 13-14 a.r., legitymacja ubezpieczeniowa k. 29 a.r.).

Ponadto w okresie od 4 listopada 1985 r. do 31 sierpnia 1991 r. R. B.
był zatrudniony w (...)Spółdzielni (...) w R. (dalej również jako
(...) w R.”). Na terenie (...) w R., około 200-300 metrów od gospodarstwa, znajdowała się suszarnia. Suszarnia miała powierzchnię około 100 m ^{( 2)}, mieściło się w niej
6 komór do suszenia o wymiarach 2,5 x 2,5 metrów, szatkownik do krojenia oraz wanna
do moczenia produktów w dwutlenku siarki (SO2). W komorach panowała temperatura około 50 ^{( o)}C. W suszarni suszono grzyby, owoce i warzywa, przede wszystkim cebulę. Do suszarni przylegała kotłownia, w której znajdował się piec parowy, składający się z kotła i wyciągu.
W kotle była podgrzewana woda, która na skutek podgrzania zamieniała się w parę i była odprowadzana wyciągiem do suszarni. Nadmiar pary był odprowadzany poza budynek.

W powyższym okresie odwołujący pracował przy obsłudze kotłowni oraz w suszarni. Obsługa kotłowni obejmowała takie czynności, jak dowożenie węgla i koksu z pobliskiej hałdy przy pomocy taczek, dokładanie opału do pieca i pilnowanie temperatury, a także czyszczenie pieca, wywożenie szlaki i żużlu. Praca odwołującego w suszarni polegała
na obieraniu i moczeniu warzyw, grzybów i owoców w SO2 oraz wykładaniem jej na wózki, które następnie były umieszczane w komorach do suszenia. Ponadto odwołujący pilnował, aby suszone produkty nie przypaliły się, w tym celu otwierał komory. Praca odbywała się
w trybie dwuzmianowym, po osiem godzin dziennie; połowę czasu pracy odwołujący pracował w kotłowni, a drugą połowę w suszarni (zeznania świadków: F. J. (1) i S. Z. – nagranie protokołu rozprawy z 21.12.2015 r. płyta CD k. 44 a.s. oraz k. 110-111 a.s., zeznania świadków M. B. k. 157-168 o 320-321 a.s. i S. D. k. 158-159 i 321 a.s., świadectwa pracy k. 15-16 a.r.).

W trakcie zatrudnienia w ww. zakładzie pracy, dnia 28 lutego 1989 r. odwołujący uzyskał od Zarządu Głównego Związku Zakładu Doskonalenia Zawodowego w zakresie eksploatacji urządzeń energetycznych prawo do obsługi kotłów parowych o ciśnieniu
1,0 MPa (dowód z okazania dokumentu k. 157 a.s.).

W toku postępowania Sąd Okręgowy przeprowadził również dowody z opinii biegłych sądowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy J. P.oraz M. M. na okoliczność oceny, czy odwołujący pracował w warunkach szczególnych wykonując pracę w (...) Spółdzielni (...), w Wytworni (...) w W. oraz w (...)Spółdzielni (...) w R.
(k. 43 i 211 a.s.).

W ocenie biegłego J. P. prace wykonywane przez odwołującego w okresach zatrudnienia odwołującego w (...) Spółdzielni (...) w W. od 1 października 1970 r. do 28 października 1978 r. oraz w (...) Spółdzielni (...) od 10 września 1979 r. do 30 czerwca 1981 r. oraz w Wytwórni (...) w W. od 1 listopada 1981 r. do 31 października 1985 r. odpowiadają rodzajowi prac określonym odpowiednio w stanowiącym załącznik
do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze Wykazie A, Dział X, poz. 11 – prace przy wypieku pieczywa oraz w Wykazie A, Dział III
(w hutnictwie i przemyśle metalowym) poz. 76 – prace w hurtowaniach i wytrawialniach, praca ocynkowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów – cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem, uszczegółowionym co do stanowisk pracy w Dziale II, poz. 6 pkt 11 – oczyszczacz chemiczny zgodnie z wykazem A stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 7 lipca 1987 r. Z kolei prace wykonywane przez odwołującego w okresie zatrudnienia w (...) Spółdzielni (...)
w R. od 4 listopada 1985 r. do 31 sierpnia 1991 r. nie mogą zostać zaliczone jako prace wskazane w Wykazie A, Dział XIV, poz. 11 – prace w suszarniach z zastosowaniem podgrzewania, jeżeli temperatura powietrza w tych suszarniach przekracza 35 ^{( o)}C, gdyż piec, który odwołujący obsługiwał, znajdował się w odrębnym od suszarni pomieszczeniu
i odwołujący nie przebywał (pracował) w suszarni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ani też jako prace określone prace w Wykazie A, Dział XIV, poz. 1 – prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego, gdyż kocioł obsługiwany przez odwołującego nie był kotłem typu przemysłowego. Ponadto
w ocenie biegłego podział prace odwołującego między prace palacza i pracownika suszarni powoduje, że żadna z tych prac nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (opinie biegłego z zakresu bhp J. P.: k. 48-58 a.s., k. 115-122 a.s. i k. 171-179 a.s., ustne wyjaśnienia biegłego k. 159 a.s.).

Biegła M. M. uznała, że praca wykonywana przez odwołującego
w okresie zatrudnienia w (...) Spółdzielni (...)w R. nie może być zakwalifikowana jako praca w warunkach szczególnych. W stosunku do pracy palacza zdaniem biegłej o ile można przyjąć, że kocioł grzewczy obsługiwany przez odwołującego był kotłem typu przemysłowego, gdyż służył on do wytwarzania pary i był wykorzystywany w spółdzielni, to jednak odwołujący nie mógł wykonywać pracy palacza w okresie
od 4 listopada 1985 r. do 28 lutego 1989 r. ponieważ nie miał do tego uprawnień – uzyskał
je dopiero dnia 29 lutego 1989 r. Odnośnie zaś pracy odwołującego w suszarni w ocenie biegłej nie może ona być zaliczona jako praca w szczególnych warunkach, gdyż suszarnia,
w której odwołujący pracował, to nie taka suszarnia, o jakiej mowa w rozporządzeniu,
a surowce, które miały podlegać suszeniu w Spółdzielni cechują się bardzo małą lub małą trwałością, wobec czego suszenie mogło odbywać się sezonowo od sierpnia danego roku kalendarzowego do lutego/marca roku następnego. Ponadto w ocenie biegłej fakt łączenia pracy palacza z pracą w suszarni w proporcjach 50% na 50% powoduje, że praca odwołującego w(...) Spółdzielni (...) nie spełnia wymogu wykonywania pracy w pełnym wymiarze czasu pracy (opinie biegłej z zakresu bhp M. M.:
k. 220-230 a.s. i k. 269-272 a.s., ustne wyjaśnienia biegłej k. 321-322 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie wymienionych wyżej dowodów z dokumentów, zeznań świadków i odwołującego, a także w oparciu o opinie biegłych sądowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zebrane w sprawie dowody z dokumentów Sąd uznał za wiarygodne. Dowody
te obejmowały dokumentację załączoną do akt rentowych oraz dokumenty przedłożone przez odwołującego w toku procesu na okoliczność wykazania poszczególnych, spornych
w sprawie okresów zatrudnienia. Jedynie świadectwom pracy wystawionym przez (...) Spółdzielnię (...) w R. (k. 15-16 a.r.) Sąd dał wiarę w zakresie, w jakim pracodawca w tym dokumentach wskazał okres zatrudnienia odwołującego. Sąd miał na względzie, że wskazane przez pracodawcę stanowiska, jakie odwołujący miał pełnić w trakcie zatrudnienia, różniły się – w jednym świadectwie wskazano, że odwołujący miał pracować przez cały okres zatrudnienia jako „pracownik fizyczny”, w drugim zaś, że jako „palacz”. Wskazane wyżej różnice prowadziły do uznania wiarygodności tych dokumentów prywatnych jedynie w ograniczonym zakresie.

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadków B. W., J. K. oraz T. R.. Zeznania pierwszych dwóch z wymienionych wyżej świadków dotyczyły specyfiki pracy odwołującego w trakcie jego zatrudnienia w(...)
w W. i w tym zakresie były one zbieżne i przekonywujące. Z kolei zeznania świadka T. R. dotyczyły okresu zatrudnienia odwołującego w (...)
w W.. Podobnie Sąd dał wiarę zeznaniom świadków F. J. (2) oraz S. Z., którzy dostarczyli informacje o specyfice prac palacza wykonywanej przez odwołującego w trakcie zatrudnienia w (...) w R.. Autentyczność treści zeznań ww. osób nie była w toku procesu kwestionowana, a Sąd nie miał wątpliwości co do ich wiarygodności.

Zeznaniom S. D. i M. B. Sąd dał wiarę częściowo w zakresie,
w jakim ich zeznania były zbieżne co do specyfiki pracy odwołującego oraz warunków panujących w miejscu zatrudnienia w okresie jego pracy w (...) w R.. Sąd miał na względzie, że ww. świadkowie pracowali wraz z odwołującym i mieli wiedzę co do zakresu jego obowiązków, jednakże nie uznał ich zeznań za wiarygodne w części, w jakiej świadkowie mieli wskazywać na wykonywanie pracy palacza w okresie do 29 lutego 1989 r., gdyż odwołujący dopiero w tej dacie uzyskał uprawnienia do obsługi pieca, co wynika
z dokumentu okazanego przez pełnomocnika odwołującego na rozprawie w dniu 5 stycznia 2017 r. (k. 157 a.s.). Sąd miał również na względzie pewne rozbieżności w zeznaniach świadków co do takich okoliczności, jak wysokość temperatury panującej w miejscu pracy, ilość komór suszarni czy też metody zapewnienia, aby suszone produkty nie przypalały się, nie były to jednak różnice znaczące z perspektywy okoliczności spornych w sprawie.

Zeznania odwołującego Sąd uwzględnił w takim zakresie, w jakim pozostawały one zbieżne z pozostałym materiałem dowodowym.

Ponadto Sąd uznał opinie biegłych sądowych z zakresu BHP za dowody wartościowe. W ocenie Sądu opinie biegłych były rzeczowe i kompleksowe. Biegli w sposób jasny
i zrozumiały przedstawili swoje stanowiska w sprawie, szczegółowo uzasadnili przyjętą argumentację i formułowane wnioski, a ponadto dokładnie odnieśli się do zastrzeżeń strony odwołującej w opiniach uzupełniających oraz podczas udzielania wyjaśnień na rozprawach. Prezentowane przez biegłych stanowiska różniły się w zasadzie jedynie w zakresie możliwości zakwalifikowania obsługiwanego przez odwołującego w trakcie zatrudnienia
w (...) w R. kotła jako kotła typu przemysłowego, o którym mowa w Wykazie A stanowiącym załącznik do wspomnianego wyżej rozporządzenia z 8 lutego 1983 r.
W pozostałym zaś zakresie ocena biegłych co do możliwości zakwalifikowania pracy wykonywanej przez odwołującej w trakcie ww. okresu zatrudnienia była właściwie zbieżna. Biegli powoływali się przy tym na podobne okoliczności, takie jak przede wszystkim podział czasu pracy na obowiązki palacza i pracę w suszarni. Sąd podzielił wnioski opinii biegłych
w zakresie, w jakim były one spójne, zbieżne i wynikały z analizy bezspornego materiału dowodowego. Do przedmiotowych opinii, jak wspomniano wyżej, strona odwołująca składała obszerne zastrzeżenia (karty 72, 134, 197, 256 i 287 a.s.). Podnoszone przez odwołującego zarzuty prowadziły do dopuszczenia przez Sąd kolejnych opinii uzupełniających najpierw biegłego J. P., a następnie opinii głównej i uzupełniającej biegłej M. M.. Biegli przedstawili również swoje stanowiska na rozprawach (k. 159 i 321-322 a.s.),
w trakcie których odnieśli się w sposób szczegółowy do podnoszonych przez strony zastrzeżeń. Całokształt argumentacji biegłych, proces odnoszenia się do podnoszonych przez odwołującego zastrzeżeń oraz ostateczne wyjaśnienia przyjętych przez biegłych wniosków prowadził do uznania zarzutów za niezasadne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie R. B. było niezasadne.

W niniejszej sprawie R. B. odwołał się od decyzji organu rentowego,
na podstawie których odmówiono przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Warunki przyznania tego świadczenia zostały określone w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1383). Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 tej ustawy, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku
65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat
dla mężczyzn).

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia
do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Jako przykłady takiej pracy można wymienić: pracę w narażeniu na hałas przekraczający dozwolone normy, w zapyleniu, w oparach chemicznych, w wysokich temperaturach lub zmiennych warunkach atmosferycznych.
Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku
w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Na wykazach prac zawartych we wskazanym rozporządzeniu, nie kończą się jednak ograniczenia dotyczące uprawnień z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, pracownik musi ją wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 ww. rozporządzenia). Dodatkowo, zgodnie z treścią powołanego rozporządzenia, aby mężczyzna mógł nabyć prawo do emerytury powinien:

1)  posiadać 25-letni okres zatrudnienia, liczony łącznie z okresami równorzędnymi
i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia);

2)  wykonywać pracę wymienioną w wykazie A (Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego), będącym załącznikiem do rozporządzenia;

3)  osiągnąć wiek emerytalny wynoszący 60 lat (§ 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia) oraz

4)  być zatrudnionym przez co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach (§ 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia).

W niniejszej sprawie organ rentowy zakwestionował prawo odwołującego
do wcześniejszej emerytury wskazując, że nie posiada on stażu pracy w szczególnych warunkach w wymiarze co najmniej 15 lat. W szczególności organ rentowy ze wskazanych
w treści skarżonej decyzji przyczyn nie uwzględnił okresów zatrudnienia odwołującego
w (...)/ (...) Spółdzielni (...) w W., Wytwórni (...) w W. oraz (...) Spółdzielni (...)
w R.. Odwołujący nie zgodził się ze stanowiskiem organu rentowego, wskazując,
że ZUS nieprawidłowo nie uwzględnił powyższych okresów zatrudnienia, dodatkowo podnosząc w toku postępowania, że zaliczeniu na poczet stażu w warunkach szczególnych podlega także okres odbywania przez niego zasadniczej służby wojskowej. Z tych też przyczyn przedmiotem ustaleń i rozważań Sądu w niniejszej sprawie było przeanalizowanie powyższych okresów pod kątem możliwości ich zakwalifikowania jako okresów wykonywania prac w szczególnych warunkach w kontekście cytowanych wyżej przepisów,
a w konsekwencji stwierdzenie, czy odwołujący sporną przesłankę do uzyskania wcześniejszej emerytury spełnia, czy też nie.

Okresy pracy określone w ust. 1 § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę
w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 r.,
II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00).
W orzecznictwie podkreśla się, że przy ustalaniu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym złożenie dowodu w postaci świadectwa pracy może być kwestionowane,
co na podstawie art. 6 k.c. pociąga za sobą obarczenie ciężarem dowodu strony,
która zaprzecza okolicznościom wynikającym ze świadectwa pracy. Należy bowiem ustalić, jakie prace ubezpieczony rzeczywiście wykonywał, bowiem ta okoliczność, nie zaś nazwa zajmowanego stanowiska, przesądza o ewentualnym istnieniu przesłanek dla przyznania dochodzonego świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 r.,
II UK 337/03). Tym samym brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie świadczy o tym, że ubezpieczony faktycznie takiej pracy nie realizował. W postępowaniu przed sądem nie stosuje się bowiem ograniczeń dowodowych, jakie istnieją w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym. W orzecznictwie wielokrotnie wyrażano ugruntowany już pogląd, zgodnie z którym ze względu na powyższe okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem odwoławczym dopuszczalne jest więc dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w sytuacji, gdy wnioskodawca nie jest w stanie wykazać tej okoliczności jedynie w oparciu o dokumenty (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84; z 21 września 1984 r., III UZP 48/84;
a także wyroki: Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r. II UKN 619; Sądu Apelacyjnego
w Katowicach z 14 grudnia 2004 r. III AUa 2474/03; Sądu Okręgowego w Tarnowie
z 4 października 2013 r. IV U 1284/13).

Mając na względzie powyższe w niniejszym postępowaniu Sąd przeprowadził dowody z zeznań świadków, dokumentów oraz opinii biegłych sądowych z zakresu bezpieczeństwa
i higieny pracy na okoliczność ustalenia, czy sporne w sprawie okresy zatrudnienia R. B. można zakwalifikować jako okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach
w myśl cytowanych wyżej przepisów.

W oparciu o powyższe Sąd ustalił, że okres zatrudnienia odwołującego w (...) w W. od 1 października 1970 r. do 28 października 1978 r. oraz (...)
(...) w W. od 10 września 1979 r. do 30 czerwca 1981 r. podlega zaliczeniu jako okres pracy w warunkach szczególnych. Zgodnie załączonymi do akt rentowych świadectwami pracy odwołujący w powyższych okresach zatrudnienia pracował
na stanowisku piekarza, jednakże z zeznań przesłuchanych toku postępowania świadków wynika, że w istocie odwołujący uczestniczył w całym procesie wypieku pieczywa odbywającym się w należącej do ww. zakładu pracy piekarni. Odwołujący wykonywał szereg różnych czynności, takich jak formowanie, wyrabianie i ważenie ciasta, a także bezpośrednie wypiekanie pieczywa w piecu, jak również inne czynności, które stosownie do potrzeb były konieczne do zapewnienia prawidłowego procesu wypieku pieczywa. Wykonywana przez odwołującego praca, zgodnie z opinią biegłego J. P., odpowiada pracy określonej
w Wykazie A, Dział X, poz. 11 – prace przy wypieku pieczywa. Biegły powołując się
na orzecznictwo Sądu Najwyższego wyjaśnił, że „prace przy wypieku pieczywa” obejmują różne czynności związane z całym procesem technologicznym wypieku pieczywa, a nie tylko czynności bezpośrednio związane z wypiekiem, a więc np. wkładanie ciasta do pieca.
Sąd podzielił stanowisko biegłego, a mając na względzie zeznania świadków, którzy wskazali, że odwołujący powyższe czynności wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy uznał, że wykonywana przez odwołującego w tym spornym okresie praca podlega zaliczeniu jako praca w szczególnych warunkach.

Jednocześnie Sąd miał na względzie, że w okresie od 24 kwietnia 1974 r.
do 16 kwietnia 1976 r. odwołujący odbywał zasadniczą służbę wojskową. Kwestia ta jest
o tyle istotna, że zgodnie stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale 7 sędziów z dnia 16 października 2013 r., sygn. akt II UZP 6/13, czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął
on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Taka też sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie; odwołujący w momencie powołania do służby wojskowej pracował jako piekarz w (...) w W.,
a po odbyciu służby powrócił do pracy w tym zakładzie, tym samym spełnia warunki określone w powyższej uchwale. W konsekwencji również i powyższy okres podlega uwzględnieniu przy ustaleniu wymiaru pracy odwołującego w szczególnych warunkach.

Z ustaleń Sądu wynika również, że zakwalifikowaniu jako okres zatrudnienia
w szczególnych warunkach podlega okres pracy R. B. w Wytwórni (...) w W. od 2 listopada 1981 r. do 31 października 1985 r.
W tym okresie, zgodnie zeznaniami świadka T. R., który wówczas z nim pracował, odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace galwanizera,
w trakcie której miał kontakt z takimi substancjami szkodliwymi jak kwasy i chemikalia. Również i w tym przypadku biegły z zakresu bhp J. P. stwierdził, że rodzaj wykonywanej przez odwołującego pracy odpowiadał pracy określonej w Wykazie A, Dział III poz. 76 – prace w hurtowaniach i wytrawialniach, praca ocynkowaczy, kadmowaczy oraz galwanizerów – cynkiem, miedzią, chromem, kadmem i niklem, a dodatkowo również stanowisko galwanizera zostało wyróżnione w Wykazie A, Dziale II, poz. 6 pkt 11 stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego
z 7 lipca 1987 r. Powyższy okres zatrudnienia, jak i opinia biegłego w tym zakresie,
były w zasadzie bezsporne, a organ rentowy nie kwestionował dokonanej przez biegłego kwalifikacji pracy odwołującego jako pracy w warunkach szczególnych. Z tych też względów również i ta praca wykonywana przez odwołującego w spornym okresie podlega zaliczeniu jako praca w szczególnych warunkach.

Powyższe okoliczności nie zachodziły jednak w przypadku trzeciego
z kwestionowanych okresów zatrudnienia, tj. okresu pracy odwołującego w (...) Spółdzielni (...) w R. od 4 listopada 1985 r. do 31 sierpnia 1991 r.
W ocenie Sądu za taką oceną charakteru pracy odwołującego przemawia szereg okoliczności przedstawionych poniżej.

Przede wszystkim nie można było na podstawie załączonych do organu rentowego świadectw pracy ustalić, jakie stanowisko odwołujący zajmował w powyższym okresie.
W świadectwie pracy z 31 sierpnia 1991 r. wskazano, że odwołujący zajmował stanowisko pracownika fizycznego, natomiast w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 12 kwietnia 2015 r. wskazano, że odwołujący wykonywał prace palacza pieca. Stąd też do ustalenia jaki rodzaj pracy odwołujący faktycznie wykonywał konieczne było oparcie się na innych dowodach, w tym w szczególności na zeznaniach świadków. Z zeznań tych wynika, że odwołujący pracował w położonym na terenie Spółdzielni Produkcyjnej budynku, w którym znajdowała się suszarnia owoców, warzyw i grzybów oraz kotłownia,
w której wytwarzano parę do ogrzewania suszarni. Świadkowie wskazali, że odwołujący wykonywał pracę palacza w piecu, a także zajmował się różnego rodzaju pracami w suszarni. W zakres wykonywanych przez odwołującego obowiązków miały wchodzić takie czynności, jak wwożenie opału do kotłowni i wywożenie żużli i szlaki, a także dokładanie opału do pieca oraz jego czyszczenie, a ponadto obieranie warzyw i owoców przeznaczonych do suszenia, maczanie ich w dwutlenku siarki oraz pilnowanie procesu suszenia tak, aby suszone produkty nie uległy przypaleniu. Z zeznań świadków M. B. oraz S. D., którzy wraz z odwołującym pracowali w ww. budynku, wynika, że odwołujący wykonywał powyższe czynności w systemie „pół na pół” – 50% dziennego, ośmiogodzinnego czasu pracy odwołujący wykonywał pracę palacza w kotłowni, zaś pozostałe 50% czasu pracy miał wykonywać prace w suszarni.

Dokonując oceny możliwości kwalifikacji powyższego rodzaju czynności jako pracy
w szczególnych warunkach Sąd oparł się przede wszystkim na opinii biegłych sądowych, którzy analizowali takie okoliczności, jak zeznania świadków, dostępne dokumenty osobowe odwołującego oraz uwarunkowania technologiczne związane z pracą, jaką odwołujący miał wykonywać. Biegli wskazali, że prace wykonywane przez odwołującego należy rozpatrywać pod kątem dwóch rodzajów prac, mianowicie pracy Wykazie A, Dział XIV, poz. 1 – prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego oraz określonej w Wykazie A, dział XIV, poz. 11 – prace w suszarniach z zastosowaniem podgrzewania, jeżeli temperatura powietrza w tych suszarniach przekracza 35 ^oC.
Co do pierwszego z wymienionych rodzajów prac Sąd miał na względzie rozbieżności
w ocenach biegłych co kwalifikacji obsługiwanego przez odwołującego pieca jako pieca typu przemysłowego. Sąd miał na względzie wskazania biegłych co do tego, że definicja „pieca/kotła typu przemysłowego” ma charakter techniczny, nie prawny, co w konsekwencji prowadzi do konieczności dokonania przez Sąd oceny, czy piec obsługiwany przez odwołującego stanowił urządzenie, o którym mowa w poz. 1 Dział XIV Wykazu A, w oparciu o takie przesłanki, jak parametry techniczne urządzenia oraz cel i sposób jego używania. Ostatecznie Sąd przychylił się do oceny dokonanej przez biegłą M. M., która wskazała, że obsługiwany przez odwołującego piec można zakwalifikować jako piec typu przemysłowego, gdyż służył on wytwarzaniu pary na potrzeby produkcji suszonych warzyw i owoców. Jednocześnie biegła miała na uwadze fakt, że R. B. uzyskał uprawnienia do obsługi pieców przemysłowych dopiero 29 lutego 1989 r., co oznacza,
że wcześniej nie mógł samodzielnie obsługiwać pieca w kotłowni. Tym samym zdaniem Sądu pracy odwołującego przed tą datą nie można zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach, gdyż odwołujący nie miał do jej wykonywania stosownych kwalifikacji. W tym kontekście zdaniem Sądu nie można było podzielić stanowiska pełnomocnika odwołującego,
który powołując się na zeznania świadków wskazywał, że odwołujący miał wykonywać prace palacza bez uprawnień. Takie stanowisko w ocenie Sądu jest bezpodstawne. Nie ma żadnych powodów do uznania, aby sądzić, że zakład pracy dopuszczał odwołującego do samodzielnego wykonywania pracy palacza bez uprawnień. Biegli podkreślili konieczność posiadania fachowej wiedzy i umiejętności, zatwierdzonej przez stosowny organ kwalifikacyjny ze względu na fakt, że nieprawidłowa obsługa pieca mogła doprowadzić do jego uszkodzenia lub też do sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu innych osób. Ponadto twierdzenia pełnomocnika odwołującego w tym zakresie stały w sprzeczności z zeznaniami świadka M. B., który wskazał, że w początkowym okresie zatrudnienia w (...)
w R. pracował na przetwórni, a dopiero po uzyskaniu uprawnień został palaczem.
Te okoliczności oraz fakt, że pracodawca w świadectwie pracy z 31 sierpnia 1991 r. wskazał, że odwołujący miał pracować na stanowisku pracownika fizycznego zdaniem Sądu przemawiają za uznaniem, że praca odwołującego przed uzyskaniem stosownych uprawnień nie mogła być kwalifikowana jako praca palacza w myśl ww. pozycji Wykazu A. W oparciu o zeznania świadków nie można wykluczyć, że odwołujący wykonywał czynności w kotłowni, związane m. in. z wwożeniem opału, czyszczeniem pieca, dokładaniem opału do pieca czy też pilnowaniem temperatury, jednakże w ocenie Sądu mogło się to odbywać jedynie pod nadzorem pracownika posiadającego uprawnienia. Dopiero zaś po uzyskaniu tych uprawnień odwołujący mógł samodzielnie wykonywać pracę palacza zgodnie z ww. pozycją Wykazu A. Za takim ujęciem pracy odwołującego przemawia wspomniany wyżej przebieg zatrudnienia świadka M. B.. Zdaniem Sądu nie ma podstaw do przyjęcia, aby w przypadku odwołującego zatrudnienie przebiegało inaczej, a pracodawca stosował wymóg posiadania odpowiednich uprawnień do obsługi pieca wyrywkowo, inaczej w stosunku do każdego z pracowników.

Co się zaś tyczy drugiego z wymienionych rodzajów prac – pracy w suszarni – to w ocenie biegłej M. M. praca ta nie mogła zostać uznana za pracę w szczególnych w myśl poz. 11, dział XIV, Wykazu A, gdyż suszarnia, w której odwołujący pracował, nie odpowiadała rodzajowi suszarni, o której mowa w ww. pozycji Wykazu. W tym kontekście Sąd miał na względzie przede wszystkim pewne rozbieżności w zeznaniach świadków i odwołującego co do warunków, jakie panowały w suszarni, co było istotne choćby z tego względu, iż ustawodawca określając ww. rodzaj pracy wskazał jako przesłankę kwalifikującą temperaturę pomieszczenia, w której praca miała być wykonywana. Przykładowo świadek S. D. wskazał, że temperatura w suszarni miała przekraczać 50 ^oC, co nie znajduje jednak pokrycia w zeznaniach pozostałych świadków, którzy wskazali, że takie temperatury panowały w znajdujących się w suszarni komorach do suszenia.
Brak również w ocenie Sądu podstaw do uznania, że odwołujący obsługując piec wykonywał pracę w suszarni, gdyż kotłownia i suszarnia stanowiły dwa odrębne pomieszczenia oddzielone od siebie ścianą, co wynika z zeznań świadków. Ponadto biegła poddała pod wątpliwość całoroczny charakter pracy w suszarni ze względu na krótki termin trwałości produktów, które miały być poddawane suszeniu.

Przedstawione powyżej okoliczności miały jednak w istocie charakter drugorzędny, gdyż jak wspomniano powyżej, ani praca odwołującego wykonywana w ramach obsługi pieca w kotłowni, ani też praca w suszarni, nie były wykonywane przez niego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Tymczasem zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym
na danym stanowisku pracy. Powyższy warunek ma charakter podstawowy wobec możliwości uznania za pracę w warunkach szczególnych (zob. przykładowo wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07; z dnia 19 września 2007 r.,
III UK 38/07; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07; z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10). Świadkowie kilkukrotnie wskazywali, że odwołujący – tak jak każdy inny pracownik pracujący w tym budynku – miał dzielić swoje obowiązki mniej więcej po połowie dziennego czasu pracy. Tym samym nawet gdyby uznać, że praca odwołującego od dnia 29 lutego
1989 r. – tj. od dnia uzyskania uprawnień do obsługi pieca – stanowiła pracę odpowiadającą pracy nie zautomatyzowanej palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego zgodnie z poz. 1, Dział XIV, Wykazu A, to okres wykonywania tej pracy przez odwołującego, przypadający od daty powyższej do końca zatrudnienia, nie mógłby zostać uwzględniony jako okres pracy w szczególnych warunkach, gdyż odwołujący wykonywał pracę palacza jedynie przez część dobowego wymiaru czasu pracy, w pozostałym zaś wykonywał prace innego rodzaju. W konsekwencji powyższego Sąd nie miał podstaw
do uznania, że omówiony powyżej sporny okresu zatrudnienia odwołującego podlega zaliczeniu jako okres pracy w szczególnych warunkach.

Podsumowując, w na podstawie zebranych w sprawie dowodów oraz w oparciu
o stanowiska biegłych sądowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy Sąd uznał,
że zaliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach podlegają okresy zatrudnienia odwołującego w (...) w W. od 1 października 1970 r. do 23 kwietnia
1974 r. oraz od 17 kwietnia 1976 r. do 28 października 1978 r. (stosownie 3 lata, 6 miesięcy
i 23 dni oraz 2 lata, 6 miesięcy i 12 dni), w (...) w W. od 10 września
1979 r. do 30 czerwca 1981 r. (1 rok, 9 miesięcy i 21 dni), w (...) w W. od 1 listopada 1981 r. do 31 października 1985 r. (4 lata), a także okres odbywania przez odwołującego służby wojskowej przypadający między okresami zatrudnienia w warunkach szczególnych od 24 kwietnia 1974 r. do 16 kwietnia 1976 r. (1 rok, 11 miesięcy i 22 dni). Tym samym Sąd ustalił, że odwołujący legitymuje się łącznym stażem pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 13 lat, 10 miesięcy i 18 dni, a więc stażem krótszym, niż wymagany do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury.

Z tych też względów Sąd uznał skarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
za prawidłową. Mimo dokonania przez Sąd odmiennych ustaleń w zakresie stażu pracy odwołującego w szczególnych warunkach w dalszym ciągu nie spełnia on przesłanki posiadania 15 lat stażu tego rodzaju pracy. W konsekwencji powyższych ustaleń Sąd
na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie R. B. jako niezasadne,
o czym orzekł w pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie
art. 98 § 1 i 2 k.p.c., ustalając wysokość kosztów w oparciu o przepisy aktualne na dzień wniesienia odwołania, tj. dyspozycję § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 490).

SSO Zbigniew Szczuka

Zarządzenie: (...)

(...)