Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 listopada 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. K. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy, powołując się na przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego 60 lat dla mężczyzn, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat, oraz okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat dla mężczyzn. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego. Na podstawie dowodów dołączonych do wniosku ZUS przyjął za udowodnione na dzień 1 stycznia 1999 roku okres 25 lata ogólnego stażu pracy.

Zakład odmówił przyznania emerytury, ponieważ na dzień 1 stycznia 1999 roku nie został udowodniony wymagany 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił jako pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia: od dnia 3 lipca 1975 roku do dnia 10 kwietnia 1979 roku, od dnia 2 maja 1979 roku do dnia 6 kwietnia 1998 roku oraz od dnia 15 kwietnia 1998 roku do dnia 15 października 1998 roku w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B. na podstawie wystawionego świadectwa pracy w szczególnych warunkach z dnia 5 lutego 2010 roku, przedłożonego oświadczenia z dnia 14 sierpnia 2017 roku oraz dokumentów uzyskanych z archiwum, ponieważ na podstawie przedłożonej dokumentacji nadał nie można jednoznacznie stwierdzić czy wyłącznie stale i w pełnym wymiarze wnioskodawca wykonywał prace transportowe na stanowisku "kierowcy ciągnikowego", czy też oprócz prac transportowych wykonywał inne prace nie związane z transportem, które nie mogą zostać uznane jako praca w szczególnych warunkach.

Ponadto Zakład wskazał, że znajdujące się w aktach kapitałowych karty wynagrodzeń za lata 1981-1982 i1998 nie zawierają składnika płac za prace w szczególnych warunkach.

Na koniec organ rentowy podniósł, że do wymaganego na dzień 1 stycznia 1999 roku ogólnego stażu pracy został zaliczony okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w zakresie niezbędnym do ustalenia wymaganego okresu zatrudnienia.

/ decyzja z dnia 21 listopada 2017 roku k. 42 - 42 v plik II akt ZUS/

Odwołanie od powyższej decyzji złożył w dniu 18 grudnia 2017 roku wnioskodawca J. K. podnosząc, że wykonywał prace transportowe. Jako młody pracownik nie przywiązywał wagi do gromadzenia dokumentów potwierdzających pracę w transporcie i nie był świadomy, że takie dokumenty będą mu potrzebne w przyszłości.

/odwołanie z dnia 18 grudnia 2017 roku k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania od powyższej decyzji. W uzasadnieniu przywołał argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

/odpowiedź na odwołanie z dnia 10 stycznia 2018 roku k. 4 - 4v/

Na rozprawie w dniu 12 marca 2018 roku - poprzedzającej wydanie wyroku - wnioskodawca poparła odwołanie zaś pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.

/stanowiska stron e - protokół z dnia 12 marca 2018 roku 01:00:05 - 01:03:05- płyta CD k. 25/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. K. urodził się dnia (...).

/okoliczność bezsporna/

Wnioskodawca ma wykształcenie podstawowe.

/okoliczność bezsporna, kwestionariusz osobowy k. 47 akt osobowych - wszyta koperta k. 17/

W okresie od dnia 12 stycznia 1976 roku do dnia 17 stycznia 1976 roku, od dnia 17 stycznia 1977 roku do dnia 22 stycznia 1977 roku, od dnia 20 stycznia 1978 roku do dnia 28 lutego 1978 roku oraz od dnia 10 marca 1982 roku do dnia 11 marca 1982 roku J. K. odbył kursy Chemizacyjne Traktorzystów - III stopnia czy też Chemizacyjne (...).

/odpis zaświadczenia z dnia 17 stycznia 1976 roku k. 61 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, odpis zaświadczenia z dnia 22 stycznia 1977 roku k. 59 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, odpis zaświadczenia z dnia 6 marca 1978 roku k. 53 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, odpis zaświadczenia z dnia 7 kwietnia 1982 roku k. 74 akt osobowych - wszyta koperta k. 17

Dodatkowo w okresie od dnia 2 marca 1981 roku do dnia 7 marca 1981 roku wnioskodawca ukończył kurs Operatora Kombajnu Zbożowego organizowanego przez Wojewódzki Ośrodek (...) w T..

/odpis zaświadczenia z dnia 7 marca 1981 roku k. 73 akt osobowych - wszyta koperta k. 17/

W okresie od dnia 3 lipca 1975 roku do dnia 10 kwietnia 1979 roku, od dnia 2 maja 1979 roku do dnia 6 kwietnia 1998 roku oraz od dnia 15 kwietnia 1998 roku do dnia 15 października 1998 roku wnioskodawca był zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B. w oddziale Mechanizacji lub Zakładzie Usług (...) w pełnym wymiarze czasu pracy /okoliczność bezsporna/

We wskazanej Spółdzielni (...) zajmował następujące stanowiska pracy tj.

- od dnia 3 lipca 1975 roku - traktorzysta,

- od dnia 2 maja 1979 roku - traktorzysta,

- od dnia 1 listopada 1984 roku - kierowca ciągnika,

- od dnia 1 kwietnia 1992 roku do 6 kwietnia 1998 roku - traktorzysta - monter

- od dnia 15 kwietnia 1998 roku do dnia 15 października 1998 roku w sezonie wiosenno - żniwnym i jesiennym - kierowca ciągnika, operator kombajnu,

/angaż z dnia 1 października 1997 roku k. 1 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, angaż z dnia 1 grudnia 1986 roku akt osobowych - wszyta koperta k. 17, angaż z dnia 2 marca 1987 roku k. 4 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, angaż z dnia 28 lutego 1986 roku k. 5 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, angaż z dnia 10 listopada 1984 roku k. 8 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, umowa o prace z dnia 3 lipca 1975 roku k. 9 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, świadectwo pracy z dnia 15 października 1998 roku k. 11 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, umowa o prace z dnia 1 kwietnia 1992 roku k. 13 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, świadectwo pracy z dnia 31 grudnia 1991 roku k. 15 akt osobowych - wszyta koperta k. 17,umowa o pracę z dnia 3 lipca 1973 roku k. 45 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, umowa o pracę z dnia 18 lipca 1973 roku k. 46 akt osobowych - wszyta koperta k. 17,umowa o pracę z dnia 2 maja 1979 roku k. 62 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, angaże z dnia 3 lipca 1980 roku, z dnia 29 lipca 1980 roku, z dnia 30 września 1980 roku, z dnia 27października 1980 roku, z dnia 1 kwietnia 1981 roku k. 65 - 69 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, angaż z dnia 28 grudnia 1982 roku k. 71 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, angaż z dnia 17 listopada 1987 roku k. 81 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, angaże z dnia 24 czerwca 1988 roku, z dnia 31 stycznia 1989 roku , z dnia 23 lutego 1989 roku, z dnia 19 czerwca 1989 roku, z dnia 5 września 1989 roku k. 83 -87 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, angaż z dnia 22 lipca 1994 roku k. 93 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, angaż z dnia 1 marca 1995 roku akt osobowych - wszyta koperta k. 17, oświadczenie z dnia 15 stycznia 1996 roku k. 97 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, angaż z dnia 1 lipca 1996 roku k. 98 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, świadectwo pracy z dnia 6 kwietnia 1998 roku k. 101 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, umowa o prace z dnia 15 kwietnia 1998 roku k. 106 akt osobowych - wszyta koperta k. 17, świadectwo pracy z dnia 26 sierpnia 2000 roku k. 23 plik II akt ZUS, świadectwo pracy z dnia 6 kwietnia 1998 roku k. 10 plik I akt ZUS/

Wnioskodawca będąc zatrudnionym w Spółdzielni odbył zasadniczą służbę wojskową w okresie od dnia 26 kwietnia 1977 roku do dnia 10 kwietnia 1979 roku gdzie był zdobywał umiejętności mechanika sprzętu ciężkiego.

/ odpis zaświadczenia z dnia 10 kwietnia 1979 roku k. 54 akt osobowych - wszyta koperta k. 17/

Zgodnie z zapisem angażu z dnia 28 grudnia 1982 roku za godziny efektywne przy pracach niżej wymienionych pracownik miał otrzymywać w S. wynagrodzenie w wysokości:

- prace polowe - 60 zł/godz.

- prace transportowe - 50 zł/godz.,

- kombajn zbożowy - 100 zł/godz.,

- koparka i D.T. - 70 zł/godz.,

- ciągnik „Białoruś” - 60 zł/godz.

/angaż z dnia 28 grudnia 1982 roku k. 71 akt osobowych - wszyta koperta k. 17

Z kolei w angażu z dnia 1 lipca 1996 roku pracodawca przyznał wnioskodawcy od dnia 1 lipca 1996 roku stawkę 2,50 zł/godz. usługi polowe, transport, 1,70 zł/godz. remontowy i dojazdy, transport wapna z K. 27zł kurs.

/angaż z dnia 1 lipca 1998 roku k. 98 akt osobowych -= wszyta koperta k. 17/

Wnioskodawca otrzymywał dodatek remontowy gdy musiał naprawić np. uszkodzone koło.

/zeznania wnioskodawcy e - protokół z dnia 12 marca 2018 roku 00:55:25 - 01:00:05 płyta CD k. 25/

Spółdzielnia Kółek Rolniczych w B., gdzie pracował wnioskodawca, posiadała ponad 30 traktorów. Większe były przeznaczone do pracy w transporcie mniejsze do pracy w polu.

/zeznania wnioskodawcy e - protokół z dnia 12 marca 2018 roku 00:08:23 - 00:24:23 płyta CD k. 25, zeznania świadka J. F. e - protokół z dnia 12 marca 2018 roku 00:25:11 - 00:34:06 płyta CD k. 25, zeznania świadka H. R. e - protokół z dnia 12 marca 2018 roku 00:35:23 - 00:47:32 płyta CD k. 25,

Ubezpieczony przywoził cukier do Ł., blachę oraz podzespoły z zakładów (...), zboże do elewatorów do K. czy do Ł. oraz buraki i wapno.

/zeznania wnioskodawcy e - protokół z dnia 12 marca 2018 roku 00:08:23 - 00:24:23 płyta CD k. 25, zeznania świadka J. F. e - protokół z dnia 12 marca 2018 roku 00:25:11 - 00:34:06 płyta CD k. 25,

Jak była potrzeba pracownicy którzy pracowali w transporcie byli wysyłani także do zadań w polu. Ubezpieczony część pracy wykonywał w rolnictwie.

/ zeznania świadka H. R. e - protokół z dnia 12 marca 2018 roku 00:35:23 - 00:47:32 płyta CD k. 25 z związku z zeznaniami e - protokół z dnia 12 marca 2018 roku 00:49:24 - 00:50:44 płyta Cd k. 25,

Były pracodawca wnioskodawcy wystawił J. K. świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wskazując, że był on zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B. w okresie od dnia 3 lipca 1975 roku do dnia 3 kwietnia 1998 roku i od dnia 15 kwietnia 1998 roku do dnia 15 października 1998 roku i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace na stanowisku kierowcy ciągnika , wymienionym w wykazie A, dziale VIII poz. 3 pkt. 1 wykazu stanowiącego załącznik Nr, 1 do Uchwały Nr 24 Zarządu (...) i GR z dnia 14 czerwca 1383 roku , w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach, w Jednostkach Organizacyjnych Kółek Rolniczych.

/świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 5 lutego 2010 roku k. 8 plik II akt ZUS/

Wnioskodawca posiada staż pracy wynoszący 25 lat, okresów składkowych i nieskładkowych.

/ decyzja z dnia 21 listopada 2017 roku k. 42 - 42 v plik II akt ZUS/

W dniu 14 sierpnia 2017 roku ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę. Wnioskodawca nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

/wniosek z dnia 14 sierpnia 2017 roku k. 21 plik II akt ZUS, wniosek z dnia 4 lipca 2017 roku k. 2 plik II akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z dnia 21 listopada 2017 Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 14 sierpnia 2017 roku odmówił wnioskodawcy J. K. prawa do emerytury.

/ decyzja z dnia 21 listopada 2017 roku k. 42 - 42 v plik II akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci dokumentacji osobowej ze spornego okresu pracy wnioskodawcy, jak
i osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań wnioskodawcy oraz świadków J. F. i H. R., pracujących z wnioskodawcą w spornym okresie, a zatem posiadających pewną wiedzę odnośnie charakteru zatrudnienia wnioskodawcy i rodzaju wykonywanych przez niego czynności. Zgromadzone dokumenty oraz zeznania świadka H. R. uznać należało raczej za wiarygodne, mając na uwadze istotne okoliczności sprawy. Co do zeznań wnioskodawcy oraz świadka J. F. to Sąd w części nie przyznał im przymiotu wiarygodności. Wnioskodawca jak i świadek wskazywali, że J. K. pracował w spornym okresie jedynie przy pracach transportowych. Jednak z zeznań świadka H. R. wynika, że faktycznie wnioskodawca wykonywał zarówno prace polowe jak i transportowe, nie był jedynie w stanie wskazać dokładnie w jakiej było to proporcji. Dodatkowo twierdzenia świadka H. R. znajdują potwierdzenie w zachowanej ze spornego okresu dokumentacji pracowniczej dotyczącej J. K.. Zgodnie z zapisem angażu z dnia 28 grudnia 1982 roku wynika, że wnioskodawca miał określone stawki za dane prace. W wykazie stawek zostały podane między innymi stawki za prace polowe, transportowe, obsługę kombajnu zbożowego oraz koparki. Z kolei w angażu z dnia 1 lipca 1996 roku pracodawca przyznał między innymi wnioskodawcy od dnia 1 lipca 1996 roku stawkę 2,50 zł/godz. za usługi polowe, transport, czy też 1,70 zł/godz. dodatku remontowego. W tej sytuacji należy przyjąć, że oprócz dodatku transportowego wnioskodawcy został przyznany również dodatek za prace polowe. Czyli takie zadania J. K. wykonywał skoro pracodawca w angażu powyższy wskaźnik wyszczególnił. Przyznanie natomiast dodatku remontowego oznacza, że wnioskodawca był zobligowany dokonywać także remontów pojazdów, które obsługiwał. Nawet jeżeli były to drobne remonty jak naprawa koła to oznacza, że jakąś część swojego czasu pracy był zobowiązany poświęcić również i na te czynności. Nadto Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że wnioskodawca ukończył kursy Chemizacyjne w 1976 roku, 1977 roku, 1978 roku, 1982 roku oraz kurs Operatora Kombajnu Zbożowego w 1981 roku. Kursy te związane są ściśle z wykonywaniem prac polowych. Zatem logicznym wydaje się, że pracodawca kierował ubezpieczonego na takie kursy tematyczne, które dostarczą mu niezbędnej wiedzy w zakresie wykonywanych obowiązków. Zdaniem Sądu powyższe okoliczności w sposób wystarczający potwierdzają, że aktywność zawodowa wnioskodawczyni nie ograniczał się jedynie do wykonywani prac transportowych, ale zdecydowanie również i polowych.

Sąd Okręgowy ocenił i zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego i poczynionych na jego podstawie ustaleń faktycznych, odwołanie J. K. nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem.

Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten " wymagany okres zatrudnienia" to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wymagało zbadania, czy ubezpieczony spełnia wymaganego 15 - letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu, a jednocześnie nie budzi żadnych wątpliwości - wnioskodawca miał wymagany 25-letni staż pracy, w dniu (...) ukończył 60 lat i nie jest członkiem OFE.

Zgodnie z art. 32 ww. ustawy emerytalnej za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Pracą w warunkach szczególnych jest natomiast praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 r., IIUKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Odnośnie oceny dowodów zgromadzonych w postępowaniu zważyć należy, że okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego. Świadectwo pracy ma bowiem jedynie charakter informacyjny, samo przez się nie tworzy więc praw podmiotowych ani ich nie pozbawia. Nie stwarza ono cech wyłączności w zakresie dowodowym w postępowaniu o realizację tych praw.

Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy w okresie od dnia 3 lipca 1975 roku do dnia 10 kwietnia 1979 roku, od dnia 2 maja 1979 roku do dnia 6 kwietnia 1998 roku oraz od dnia 15 kwietnia 1998 roku do dnia 15 października 1998 roku w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B. był niesporny w świetle dokumentów znajdujących się w jego aktach emerytalnych, w tym w aktach pracowniczych. Spornym pozostawał charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w okresie zatrudnienia w Spółdzielni tj. czy była to praca wykonywana w szczególnych warunkach, czy też nie. Organ rentowy zakwestionował, aby wnioskodawca w spornym okresie pracował w szczególnych warunkach, mimo że dysponował on świadectwem pracy w warunkach szczególnych z dnia 5 lutego 2010 roku wystawionym przez pracodawcę potwierdzającym ten fakt. Skoro organ rentowy zaprzeczył prawdziwości sporządzonego świadectwa, to na wnioskodawcy, jak osobie chcącej z tego świadectwa skorzystać, zgodnie z art. 6 k.c., spoczywał obowiązek wykazania, że w okresie objętym świadectwem pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest bowiem li tylko dokumentem prywatnym. A zatem nie korzysta z domniemania prawdziwości tego, co zostało w nim zaświadczone, tak jak jest to w przypadku dokumentów urzędowych.

Zakres pełnionych przez wnioskodawcę obowiązków w okresie zatrudnienia od dnia 3 lipca 1975 roku do dnia 10 kwietnia 1979 roku, od dnia 2 maja 1979 roku do dnia 6 kwietnia 1998 roku oraz od dnia 15 kwietnia 1998 roku do dnia 15 października 1998 roku w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B. na stanowisku traktorzysty, kierowcy ciągnika czy operator kombajnu Sąd ustalił na podstawie dokumentów, zeznań wnioskodawcy oraz świadków: J. F. i H. R.. Przesłuchani świadkowie pracowali w spornym okresie w tej samej Spółdzielni razem z wnioskodawcą na stanowisku traktorzysty. Dysponowali zatem bezpośrednią wiedzą co do jego stałych obowiązków. Jednak co do zeznań wnioskodawcy oraz świadka J. F. Sąd w części nie przyznał im przymiotu wiarygodności. Wnioskodawca jak i świadek wskazywali, że J. K. pracował w spornym okresie jedynie przy pracach transportowych. Jednak z zeznań świadka H. R. wynika, że faktycznie wnioskodawca wykonywał zarówno prace polowe jak i transportowe nie był jedynie w stanie wskazać dokładnie w jakiej było to proporcji. Dodatkowo twierdzenia świadka znajdują potwierdzenie w zachowanej ze spornego okresu dokumentacji pracowniczej dotyczącej J. K.. Zgodnie z zapisem angażu z dnia 28 grudnia 1982 roku wynika, że wnioskodawca miał określone stawki za dane prace. W wykazie stawek zostały podane między innymi stawki za prace polowe, transportowe, obsługę kombajnu zbożowego oraz koparki. Z kolei w angażu z dnia 1 lipca 1996 roku pracodawca przyznał między innymi wnioskodawcy od dnia 1 lipca 1996 roku stawkę 2,50 zł/godz. za usługi polowe, transport, czy też 1,70 zł/godz. dodatku remontowego. W tej sytuacji należy przyjąć, że oprócz dodatku transportowego wnioskodawcy został przyznany również dodatek za prace polowe. Czyli takie zadania J. K. wykonywał skoro pracodawca w angażu powyższy wskaźnik wyszczególnił. Przyznanie natomiast dodatku remontowego oznacza, że wnioskodawca był zobligowany dokonywać także remontów pojazdów, które obsługiwał. Nadto Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że wnioskodawca ukończył kursy Chemizacyjne w 1976 roku, 1977 roku, 1978 roku, 1982 roku oraz kurs Operatora Kombajnu Zbożowego w 1981 roku. Kursy te związane są ściśle z wykonywaniem prac polowych. Zatem logicznym wydaje się, że pracodawca kierował ubezpieczonego na takie kursy tematyczne, które dostarczą mu niezbędnej wiedzy w zakresie wykonywanych obowiązków.

W dniu 6 czerwca 1990 r. wnioskodawca wystąpił o wypłatę dodatku za pracę na sprzęcie nieresorowanym. (k. 88 akt pracowniczych). Zakład pracy jednak odmówił wypłaty żądanego świadczenia bo uznał, że wnioskodawca ma „brak wymaganych lat bezpośredniej pracy na ciągniku”. We wskazanej dacie wnioskodawca świadczył prace już niespełna od 15 lat.

Trzeba też przypomnieć, że we wspomnianych aktach znajduje się angaż wnioskodawcy na pracownika ubojni (k.92) w okresie od 14 lutego 1994 r. przez trzy miesiące. Kolejny angaż wskazuje na powrót do pracy na stanowisko traktorzysty od 1 lipca 1994 r.

Z analizy tej dokumentacji wynika, że wnioskodawca świadczył w Spółdzielni rolniczej różne prace , nie tylko traktorzysty, jednak nikt z zeznających tych okoliczności nie pamiętał. Dlatego do zeznań świadków w takich sprawach należy podchodzić ostrożnie , nie tylko z powodu częstej chęci niesienia pomocy koledze z pracy ale z uwagi na upływ czasu i zacierania się w pamięci wielu istotnych elementów pracy nie tylko strony postępowania ale nawet czynności wykonywanych przez świadków. W sytuacji gdy angaże nie różnicują traktorzystów a angaże obejmują tak prace w transporcie jak i w polu to należy przyjąć, że ubezpieczony wykonywał tak czynności transportowe jak i rolne.

Do prac w szczególnych warunkach ustawodawca zalicza wyłącznie prace kierowców ciągników wykonywane w transporcie oraz prace kombajnistów (dział VIII Wykaz A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze).

W świetle przepisów wykazu A wyodrębnienie prac w szczególnych warunkach ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do obniżonego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej prac nie jest przypadkowy, albowiem specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu i branż determinuje charakter świadczonych w nich prac oraz warunki w jakich są wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie jest zatem możliwe dowolne i swobodne wiązanie konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX Nr 619638 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 stycznia 2013 r., III AUa 849/12, LEX Nr 1271881).

Tylko w sytuacji, gdy stopień szkodliwości czy uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od branży, w której jest ona wykonywana, brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych tylko dlatego, że w załączniku do rozporządzenia została przyporządkowana do innego działu przemysłu (gospodarki). Jeżeli bowiem pracownik w ramach swoich obowiązków stale i w pełnym wymiarze czasu pracy narażony był na działanie tych samych czynników, na które narażeni byli pracownicy innego działu, w ramach którego to działu takie same prace zaliczane są do pracy w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie tych stanowisk pracy musiałoby być uznane za naruszające zasadę równości w zakresie uprawnień do ubezpieczenia społecznego pracowników wykonujących taką samą pracę (...)." Analogiczne stanowisko wyrażono w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2016 r., III UK 1/16, wskazując w nim, że zatrudnienie traktorzysty przy pracach polowych w rolnictwie nie stanowi pracy w szczególnych warunkach z wykazu A, dział VIII, poz. 3 do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r., czyli pracy kierowcy ciągnika w transporcie, zwracając uwagę na utrwalającą się jednolitą wykładnię tego przepisu, według której praca kierowcy ciągnika w transporcie i praca traktorzysty w rolnictwie, to nie są tożsame zatrudnienia w aspekcie możliwości jednakowej ich kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Wykładnia językowa regulacji zawartej w wykazie A, dział VIII, poz. 3, przy uwzględnieniu przyjętej przez rozporządzenie kwalifikacji branżowo-stanowiskowej oraz systematyki przepisów, nie pozwala na kwalifikowanie a priori pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych wykonujących pracę w rolnictwie jako pracy w szczególnych warunkach. Stanowiska te wymienione zostały w dziale VIII wykazu A dotyczącym prac " w transporcie i łączności", a nie w dziale X obejmującym prace " w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym". Nie ma przesłanek, aby z góry zakładać, że wykonywanie prac na wskazanych stanowiskach - niezależnie od branży, w której praca jest wykonywana - związane jest z taką samą szkodliwością pozwalającą na zaliczenie tego okresu jako uprawniającego do nabycia emerytury w obniżonym wieku. Umieszczenie stanowiska kierowcy ciągnika w dziale VIII " w transporcie i łączności", mimo ujęcia pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsiennicowych (poz. 3) odrębnie od pracy kierowców samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych (poz. 2), łączy szkodliwość tej pracy nie z samym faktem prowadzenia tych pojazdów, lecz z faktem prowadzenia ich przy uwzględnieniu specyfiki " technologii" pracy w transporcie i obciążeń psychofizycznych, których nie ma - jak uznał ustawodawca - przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe. Uwzględnienie w wykazie A, dziale VIII pod poz. 3 prac kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek innych zadaniach (rodzaju pracy) niż zadania transportowe. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce ich wykonywania i rodzaj zostały wymienione w dziale XIV zatytułowanym " prace różne". Inne działy wykazu obejmują wymienione w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca traktorzysty jest zawsze pracą "w transporcie", także wówczas, gdy kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika rolniczego prace polowe (np. sieje, orze, nawozi, spulchnia glebę itp.) - por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2016 r., II UK 397/15 (niepublikowany). Odmowa zakwalifikowania, jako wykonywanej w szczególnych warunkach, pracy traktorzysty (kierowcy ciągnika rolniczego) w trakcie prac polowych, a nie w transporcie, odpowiada rozumieniu tych przepisów przedstawionemu już wcześniej w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki z dnia 3 grudnia 2013 r., I UK 172/13, z dnia 13 sierpnia 2015 r., II UK 298/14, z dnia 5 maja 2016 r., III UK 121/15, z dnia 5 maja 2016 r., III UK 132/15, oraz z dnia 13 lipca 2016 r., I UK 218/15).

O ile zatem prace transportowe wykonywane przez ubezpieczonego ciągnikiem można zaliczyć do prac w transporcie, a zatem do prac objętych działem VIII poz. 3 wykazu A, mimo że pracował on w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B., a nie w przedsiębiorstwie transportowym - o tyle nie ma podstaw do potraktowania prac polowych jako prac w transporcie. Uwzględnienie w wykazie A, dziale VIII pod poz. 3 prac kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek innych zadaniach (rodzaju pracy) niż zadania transportowe. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce ich wykonywania i rodzaj zostały wymienione w dziale XIV zatytułowanym " prace różne". Inne działy wykazu obejmują wymienione w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca traktorzysty jest zawsze pracą " w transporcie", także wówczas, gdy kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika rolniczego prace polowe (np. sieje, orze, nawozi, spulchnia glebę, wykonuje opryski itp.).

Wnioskodawca był zatrudniony jako traktorzysta, inaczej mówiąc - kierowca ciągnika rolniczego w Spółdzielni Kółek Rolniczych w B., czyli w dziale rolnictwo. Ustawodawca do prac w warunkach szczególnych zalicza prace kierowców ciągników, ale tylko w branży transportowej. Jak wynika z zeznań świata H. R. oraz wskazanej powyżej dokumentacji wnioskodawca, w przedmiotowej Spółdzielni wykonywał zamiennie zarówno prace transportowe jak i prace polowe. Przy wykonywaniu prac polowych skarżący nie był narażony na taką samą ekspozycję czynników szkodliwych jak zatrudnieni w transporcie kierowcy ciągników i innych pojazdów transportowych.

Prace polowe wykonywane przez traktorzystę, według prawodawcy, nie są tak obciążające jak prace świadczone przez kierowcę ciągnika w transporcie, dlatego nie sposób ich zrównać i zaliczyć do prac w warunkach szczególnych. Tylko praca kierowcy ciągnika w transporcie jest pracą w szczególnych warunkach. Jest ona bowiem porównywalna do pracy kierowcy samochodu ciężarowego pow. 3,5 ton, wymaga podobnych kwalifikacji, skupienia na drodze oraz uwagi.

Sąd w niniejszej sprawie zwraca uwagę na stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 16 grudnia 2016 r. II UK 512/15, w których stwierdzono, że zatrudnienie traktorzysty przy pracach polowych w rolnictwie nie stanowi pracy w szczególnych warunkach z wykazu A, dział VIII, poz. 3 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), czyli pracy kierowcy ciągnika w transporcie. Również w wyroku z dnia 23 lutego 2017 r. I UK 43/16 (...) Najwyższy stwierdził, że praca kierowcy ciągnika w transporcie i praca traktorzysty w rolnictwie, to nie są tożsame zatrudnienia w aspekcie możliwości jednakowej ich kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Gdyby praca traktorzysty miała swoje uzasadnienie jako praca w szczególnych warunkach, to niewątpliwe tak ująłby ją prawodawca w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Wówczas w pierwszej kolejności odpowiedni zapis znalazłby się w dziale X wykazu A, dotyczącym rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego. Prawodawca nie uznał jednak pracy traktorzysty jako pracy w szczególnych warunkach.

Skoro wnioskodawca w spornym okresie oprócz pracy kierowcy ciągnika w transporcie wykonywał także prace polowe, które nie były tak obciążające jak prace transportowe, to nie pracował w transporcie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jak tego wymaga ustawodawca.

Wprawdzie wnioskodawca nie otrzymał świadectwa pracy w warunkach szczególnych to trzeba przypomnieć, że legitymowanie się świadectwem pracy w warunkach szczególnych, jako dokumentem prywatnym, nie może stanowić podstawy przyznania emerytury w obniżonym wieku z warunków szczególnych, jeżeli inne dowody poddają rzetelność tego dokumentu.(art.245 k.c.)

Z uwagi na prywatny charakter takiego dokumentu, oznacza, że powinien on podlegać kontroli, tak co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej w nim podstawy prawnej. Innymi słowy, wystawiany przez pracodawcę dokument stwierdzający, że pracownik wykonywał w określonym okresie pracę w szczególnych warunkach podlega kontroli sądowej z urzędu lub w razie zgłoszenia stosownych zarzutów. Taki pogląd przedstawił Sąd Najwyższy w wyroku z 2.02.2012 r. w sprawie II UK 144/11 (LEX nr 1135994)

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawcy, potwierdzając tym samym prawidłowość zaskarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczenia Społecznego z dnia 21 listopada 2017 roku.

E.W.