Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 stycznia 2014 r.

Sąd Rejonowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2014 r. w Olsztynie

sprawy M. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zasiłek chorobowy i inne

na skutek odwołania M. F.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 8 stycznia 2013r. nr (...) oraz z dnia 22 stycznia 2013r. nr (...)

orzeka:

I.  zmienia zaskarżone decyzje jedynie o tyle, iż ustala, iż ubezpieczonemu przysługuje prawo do zasiłku chorobowego za okres od 25 lutego 2012r. do 9 marca 2012r. i nie jest zobowiązany do zwrotu pobranego zasiłku chorobowego za ten okres;

II.  w pozostałym zakresie odwołanie oddala;

III.  zasądza od ZUS O/O. na rzecz ubezpieczonego kwotę 60,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

IV U 119/13

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 8 stycznia 2013r. nr (...) oraz z dnia 22 stycznia 2013r. nr (...) ZUS/O. odmówił ubezpieczonemu prawo do zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 stycznia 2012 r. do 13 stycznia 2012 r. oraz od 25 lutego 2012 r. do 9 marca 2012 r. oraz zobowiązał go do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za ten okres. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż wymieniony w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w okresie spornym przebywając na zwolnieniach lekarskich „ zawierał umowy o pracę , omawiał zakresy obowiązków i zasady pracy, wydawał polecenia dotyczące organizacji pracy. Wymieniony jeździł też do klienta na budowę celem wykonania inwestycji. „ Okoliczności te zostały ustalone w protokole rozprawy z dnia 19.11.2012 r. toczącej się przed Sądem Okręgowym w Olsztynie w sprawie IV U 2392/12. Wskazane działania wskazują, iż w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy wymieniony prowadził działalność zarobkową co w myśl art.17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r.o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa uzasadnia odebranie zasiłku chorobowego.

W odwołaniu od tychże decyzji wymieniony wniósł o ich zmianę. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż w okresie spornym wymieniony nie podejmował działalności zarobkowej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług w przedmiocie budowania domów z bali litych i ich kompleksowym wykańczaniu, konstruowaniu mebli ogrodowych , altan, więźby dachowej i innych elementów drewnianych. W okresie od 15 grudnia 2011 r. 31 stycznia 2012 r. oraz od 7 lutego do dnia 9 marca 2012 r. wymieniony przebywał na zwolnieniu lekarskim.

W dniu 2 stycznia 2012 r. zatrudnił on E. Ł. (1). Wymieniona zajmowała się sporządzaniem zleceń na wykonywanie reklam dla firmy, kosztorysów pod nadzorem i w uzgodnieniu z ubezpieczonym. Wykonywała też opis techniczny dla budowanych domów, który podlegał weryfikacji przez pracodawcę, odbierała i wysyłała korespondencję itp.

W związku z tym, iż od dnia 28 lutego 2012 r. E. Ł. (1) udała się na zwolnienie lekarskie w związku z ciążą, ubezpieczony podpisał w dniu 1 marca 2012 r. umowę zlecenia z księgową A. J. (1) na obsługę rachunkowo – księgową.

( dowód: zeznania ubezpieczonego k. 24 – 24v, 45- 46 zeznania E. Ł. k. 29- 30, A. J. k. 30 – 30v, dokumenty k. 32, k. 37-39, z akt ZUS O/O. nr (...) oraz dokumentów znajdujących się w aktach sprawy SO w Olsztynie IV U 2392/12.)

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego w ocenie Sądu częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Nie ulega wątpliwości, iż ubezpieczony przebywał na zwolnieniu lekarskim w okresie od 15 grudnia 2011 r. do 31 stycznia 2012 r. oraz od 7 lutego do dnia 9 marca 2012 r. Organ rentowy z kolei wskazał, iż wymieniony jedynie w okresie od dnia 1 stycznia 2012 r. do 13 stycznia 2012 r. oraz od 25 lutego 2012 r. do 9 marca 2012 r. podejmował czynności, które należy zakwalifikować jako wykonywanie działalności zarobkowej. W tak zakreślonym sporze to na organie rentowym spoczywał dowód wykazania, iż wskazywane przez niego czynności, które podejmował ubezpieczony przypadały właśnie w okresie spornym tj. od dnia 1 stycznia 2012 r. do 13 stycznia 2012 r. oraz od 25 lutego 2012 r. do 9 marca 2012 r.

Taki rozkład ciężaru dowodu wynika z ogólnej zasady iż spory dotyczące ubezpieczenia społecznego rozstrzygany są według modelu kontradyktoryjnego. Jak słusznie przyjmuje się w orzecznictwie ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 13 czerwca 2013 r.III AUa 1254/12 LEX nr 1324659 ) wprowadzenie ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 189) zmian w procesie cywilnym, w szczególności skreślenie przepisu art. 3 § 2 oraz nowelizacja treści art. 6 i 232 k.p.c. oznaczają wprowadzenie w procesie dominacji zasady kontradyktoryjności i odstąpienie od odpowiedzialności sądu orzekającego za rezultat postępowania dowodowego, którego dysponentem są strony. Reguły te mają zastosowanie również w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych (wyrok SN z dnia 10 grudnia 1997 r., II UKN 394/97 OSNAPiUS 1998 r. Nr 20, poz. 614 i wyrok SN z dnia 16 grudnia 1997 r., II UKN 406/97 OSNAPiUS 1998 r. Nr 21, poz. 643). W orzecznictwie podkreśla się, że sąd ubezpieczeń społecznych nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego z urzędu. Przepis art. 468 k.p.c. nie stanowi podstawy dla przeciwnego twierdzenia. Zasada kontradyktoryjności obowiązuje w pełni również w sprawach z ubezpieczenia społecznego. Na stronach ( organie rentowym, ubezpieczonym ) spoczywa ciężar dowodzenia okoliczności z których wywodzą korzyści . Sąd jest arbitrem, który nie może angażować się w stymulowanie kierunku postępowania dowodowego nawet w tych sprawach. W orzecznictwie dotyczącym tej kategorii spraw podkreśla się również, że podstawą kontradyktoryjnego procesu cywilnego jest zasada równouprawnienia jego stron. Poszukiwanie za stronę przez sąd z urzędu okoliczności przemawiających za jej stanowiskiem w istocie stanowi wyręczanie jej w obowiązkach procesowych, przez co sąd naraża się na uzasadniony zarzut nierównego traktowania stron procesu (wyrok SN z dnia 12 marca 2010 r., II UK 286/09, OSNP 2011, nr 17-18, poz. 237).

Uwzględnienie wskazanych reguł ma znaczenie z dwóch powodów. Po pierwsze, spoglądając tą optyką staje się jasne, że wszelkie braki w zakresie ustaleń faktycznych obciążają organ rentowy , gdyż to na nim spoczywał obowiązek wykazania, iż ubezpieczony podejmował działalność zarobkową w okresie od dnia 1 stycznia 2012 r. do 13 stycznia 2012 r. oraz od 25 lutego 2012 r. do 9 marca 2012 r. Po drugie, zastosowanie prawa materialnego może korespondować jedynie z dostępnym stanem faktycznym.

Organ rentowy wskazując, iż w spornym okresie ubezpieczony podejmował działalność zarobkową wskazał iż ubezpieczony „ zawierał umowy o pracę , omawiał zakresy obowiązków i zasady pracy, wydawał polecenia dotyczące organizacji pracy. Wymieniony jeździł też do klienta na budowę celem wykonania inwestycji. Okoliczności te zostały ustalone w protokole rozprawy z dnia 19.11.2012 r. toczącej się przed Sądem Okręgowym w Olsztynie w sprawie IV U 2392/12 „ ( odpowiedź organu rentowe k. 7 ). Co istotne nie wskazał oraz nie ustalił kiedy te zdarzenia miały miejsce a okoliczności ta mają istotne jak nie przesadzające znacznie dla rozstrzygnięcia sprawy .

Zauważyć bowiem należy iż ubezpieczona udała się faktycznie na zwolnienie lekarskie przed 28 lutym 2012 r. ( gdyż dzień 28 luty był poprzedzony weekendem ) i tym samym w kwestionowanym okresie od 25 lutego 2012 r. do 9 marca 2012 r ubezpieczony nie mógł wydawać poleceń ani organizować pracy podległej mu pracownicy E. Ł. (1).

Ponadto podnoszona przez organ rentowy kwestia jeżdżenia do „ klienta na budowę celem wykonania inwestycji „ wynika z protokołu przesłuchania ubezpieczonego przed SO w Olsztynie w sprawie IV U 2392/12 ( k. 11 akt rentowych ) , gdzie wymieniony wskazał, iż „ pamiętam, że pani Ł. zawiozła mnie na budowę do pana K., ja nie mogłem kierować samochodem bo wtedy miałem rozwalona nogę „ Na podstawie tego zeznania nie sposób ustalić kiedy to zdarzenie miało miejsce, zaś ubezpieczona E. Ł. (1) podała iż zdarzenie to miało miejsce na przełomie stycznia i lutego 2012 r. a więc w okresie nie objętym sporem. Nadto zauważyć należy, iż owo zdarzenie dotyczyło sprawdzenie jakości wykonania fundamentów i dotyczyło klienta R. K. u którego rozpoczęcie prac zgodnie z umowa ustalono dopiero w dniu 26 marcu 2012 r. ( § 2 umowy k. 37 ) a czynność w postaci sprawdzenia jakości wykonania fundamentów w ogóle nie była objęta umową stron. W konsekwencji racje ma skarżący iż czynność tę nie sposób zakwalifikować jako wykonywanie działalności zarobkowej a co najwyżej jako „ koleżeńską przysługę „

Odnośnie zeznań złożonych przez Z. O. w sprawie IV U 2392/12 ( k. 15 14 akt rentowych )na które powołuj się organ rentowy to zauważyć należy iż wymieniony wspomina podczas składania zeznań dwa zdarzeniach w których pojawił się w firmie ubezpieczonego. Pierwsze mające miejsce na początku stycznia gdzie miał kontakt na miejscu jedynie z pracownicą E. Ł. (1) a drugie na przełomie stycznia lutego w obecności ubezpieczonego i jego pracownicy jednakże okres te pozostaje poza zainteresowaniem Sądu gdyż nie dotyczy okresu spornego.

Odnośnie zeznania A. D. ( złożonych w sprawie IV U 2392/12 ( k. 15v akt rentowych ) to zauważyć należy, iż cechują się one tak dużym stopniem ogólności ( „ w okresie styczeń, luty bywałem w tym zakładzie „” jak przyjeżdżałem to on coś robił, spotykałem się z nim hali, ale trudno powiedzie co on wtedy wykonywał „ ) iż na ich podstawie nie można w sposób pewny ustalić czy ubezpieczony wykonywał czynności które można zakwalifikować jako wykonywanie działalności zarobkowej ( nie wiadomo jakie czynności miał wykonywać ) i czy one dotyczą okresu od 25 lutego 2012 r. do 9 marca 2012 r.

W konsekwencji jedyną pewną i możliwą do ustalenia czynnością, którą ubezpieczony podjął w okresie od 25 lutego 2012 r. do 9 marca 2012 r. jest podpisanie umowy zlecenia na obsługę księgowo - kadrową z A. J. (1), gdzie do jej podpisania doszło w domu ubezpieczonego, który był unieruchomiony ze względu na uraz kolana. ( zeznania A. J. (1) k. 30 ). W ocenie Sądu sam fakt podpisania tej umowy nie może zostać zakwalifikowany jako podejmowanie działalności zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy ( art.17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r.o świadczeniach pieniężnych ( … )

W tym miejscu należy odwołać się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012 r. II UK 186/11 LEX nr 121685 w którym na tle stanu faktycznego gdzie przedsiębiorca będąc na zwolnieniu lekarskim celem zachowanie ciągłości prowadzonej działalności gospodarczej zatrudnił dwie osoby na umowę zlecenie, oraz podpisywał faktury wystawione przez pracownice Sąd Najwyższy nie doszukał się prowadzenia przez przedsiębiorcę działalności zarobkowej. W obszernym uzasadnieniu wskazał, iż „ należy odróżniać, "pracę zarobkową" wykonywaną jednoosobowo w ramach działalności gospodarczej, od formalnoprawnych czynności do jakich jest zobowiązany ubezpieczony jako pracodawca. W wyroku z dnia 5 października 2005 r., I UK 44/05 (OSNP z 2006 r., nr 17 - 18, poz. 279), Sąd Najwyższy stwierdził, że "wykonywanie pracy zarobkowej w rozumieniu art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. polega na podjęciu działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych lub wynikających z innego stosunku prawnego obejmującego świadczenie pracy", niemniej jednak - w ocenie składu rozpoznającego sprawę - pracami takimi (w przypadku prowadzenia działalności pozarolniczej) będzie wykonywanie konkretnych czynności związanych wprost z działalnością gospodarczą, w tym nadzór nad zatrudnionymi pracownikami, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów . Nie stanowi więc takiej pracy zarobkowej , uzyskiwanie w trakcie korzystania ze zwolnienia lekarskiego dochodów, niepołączonych z osobistym świadczeniem pracy , np. podpisywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych, sporządzonych przez inną osobę oraz formalnoprawne tylko prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą i wyłącznie w zakresie jej obowiązków leży nadzór nad działalnością firmy ( … ) „ W dalszej części wywodu podkreślono, iż „ pozbawienie prawa do zasiłku może i powinno nastąpić tylko wtedy, gdy w trakcie zwolnienia lekarskiego są wykonywane przez przedsiębiorcę w jego zakładzie konkretne czynności związane wprost z działalnością gospodarczą, w tym nadzór nad zatrudnionymi pracownikami, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów itp. Tak więc przy stosowaniu art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. należy zdecydowanie odróżnić "pracę zarobkową", wykonywaną w ramach działalności gospodarczej przez osobę jednoosobowo prowadzącą tę działalność, od czynności formalnoprawnych do jakich jest ona zobowiązana jako pracodawca (por. wyrok z dnia 7 października 2003 r., II UK 76/03, OSNP 2004 Nr 14, poz. 247). „ Dodatkowo Sąd Najwyższy podkreślić, iż „ pojęcie prowadzenie działalności gospodarczej obejmuje bardzo zróżnicowane postacie aktywności zarobkowej, od fizycznego wykonywania konkretnej pracy do prowadzenia przedsiębiorstwa rozumianego jako zarządzanie nim (podejmowanie decyzji gospodarczych). Nie każda więc aktywność zawodowa powoduje utratę prawa do świadczeń należnych na wypadek niezdolności do pracy. Jeżeli aktywność taka ogranicza się do wykonywania sporadycznych czynności zarządzających, samo podpisanie faktur przygotowanych przez zatrudnionych pracowników, nie przesądza o prowadzeniu działalności zarobkowej w rozumieniu powołanego wyżej przepisu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2006 r., II UK 44/06, OSNP 2007 nr 19 - 20, poz. 295), zaś prowadzący taką działalność nie ma obowiązku jej likwidowania czy zawieszania w czasie niezdolności do pracy. W takiej sytuacji przedsiębiorstwo osoby prowadzącej działalność gospodarczą na ogół w dalszym ciągu funkcjonuje, niekiedy w mniejszym zakresie, zmienić się jedynie musi sam sposób działania, związany z koniecznością "odejścia" od osobistego wykonywania czynności na rzecz nowozatrudnionych pracowników. Innymi słowy pracownik prowadzący nadto działalność (gospodarczą), w przypadku ziszczenia się ryzyka ubezpieczeniowego w postaci niezdolności do pracy, nabywa prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego - zasiłku chorobowego - stanowiącego rekompensatę utraconego wynagrodzenia za pracę, nie tracąc możliwości uzyskiwania przychodów w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, jeżeli ich aktywność zawodowa zostanie ograniczona do spraw niezbędnych, służących utrzymaniu bieżącej działalności przedsiębiorstwa i niewykraczających poza jej normalny zakres „

Odnosząc te uwagi do ustalonego stanu faktycznego za okres pracy od 25 lutego 2012 r. do 9 marca 2012 r. należy uznać, iż podpisanie umowy na obsługę kadrowo – księgową nie może świadczyć o wykonywaniu przez ubezpieczonego pracy zarobkowej. Wykonywanie czynności objętej tą umową ( rozliczanie się Urzędem Skarbowym, prowadzenie księgowości, rozliczanie z ZUS ) są obowiązkami publicznoprawnymi, których wykonanie nie ulega „ zawieszeniu „ na okres choroby. Przedsiębiorca także w czasie orzeczonej niezdolności do pracy zobowiązany jest do wypełniania tych powinności a w konsekwencji powierzenie wykonania tych obowiązków w okresie choroby podmiotowi zewnętrznemu nie może być kwalifikowane jako podejmowanie działalności zarobkowej ( co najwyżej jako wywiązanie się z obowiązków publiczno – prawnych )

Odmiennie sytuacja przedstawia się w zakresie spornego okresu od dnia 1 stycznia 2012 r. do 13 stycznia 2012 r. Zaważyć, bowiem należy iż w tym okresie przyjęta została do pracy E. Ł. (1) ( umowa z dnia 2 stycznia 2012 r ) która nigdy wcześniej nie pracowała w branży obróbki drewna i powierzonej jej czynności w zakresie wykonywania kosztorysów oraz opisów technicznych stanowiło dla niej całkowite novum. Zrozumiałym jest zatem, iż wymieniona wymagała wprowadzenia w obowiązki i przyuczenia do nich ze strony ubezpieczonego ( firma nie zatrudniała innych pracowników, którzy mogliby te czynności wykonać ) oraz nadzoru. Sam ubezpieczony przyznał iż taki nadzór sprawował ( „ pani E. załatwiała tę sprawę, sugerował się pewnymi cenami. Ja mam prawo do powiedzenia jaka ma być cena, nawet jak jestem na zwolnieniu „ k. 24 , „ Okres zimowy jest taki, że mam dużo zapytań mailowych, trzeba dokonać różnych przeliczeń. Podałem pani E. wzory i kalkulacje. Nie ma jakiejś wielkiej filozofii żeby to rozliczyć. Ona zostawiała te papiery, ja je przejrzałem, musiałbym być obłożnie chory żeby nie mieć wglądu do tego „ k. 45 ) potwierdziła to też świadek E. Ł. (1) ( „ gdy ja sama czemuś nie mogłam sprostać, to dzwoniłam do szefa i pytałam „ szef telefonicznie mówił, dawał mi zlecenia np. aby pojechać do hurtowni i dokupić coś” k. 29 – 30 ).

Dowody te wskazują, iż ubezpieczony w okresie od dnia 1 stycznia 2012 r. do 13 stycznia 2012 r. podejmował pracę zarobkową w zakresie prowadzonej działalności zatrudniając, przyuczając nową pracownicę, sprawował nad nią nadzór i wydawał polecenia w konsekwencji w oparciu o przesłankę z art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa okoliczności te uzasadniają odebranie zasiłku chorobowego za ten okres i zobowiązanie go do zwrotu już wypłaconego.

Sąd zatem w oparciu o powołane przepisy oraz art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. częściowo zmienił zaskarżoną decyzję.

O kosztach orzeczono po myśli art. 98§1 kpc