Pełny tekst orzeczenia

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

G., dnia 20 czerwca 2017 r.

Sąd Rejonowy w G. W. X Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSR Andrzej Miszczak

Protokolant:sekr. sąd. Marta Andrzejewska

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2017 r. w G. W.

na rozprawie sprawy z powództwa (...) S.A. w B.

przeciwko J. C.

- o zapłatę

oddala powództwo.

UZASADNIENIE

(...) S.A. w B.- (...) wniósł o zasądzenie od J. C. 7 508,30 zł wraz z umownymi odsetkami za opóźnienie równymi czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od 7 grudnia 2016 r. do dnia zapłaty; zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że pozwany podpisał weksel, pomimo wezwania nie dokonał jego wykupu.

J. C. , mimo prawidłowego zawiadomienia, nie stawił się na rozprawę i nie ustosunkował się do treści pozwu.

Sąd rejonowy ustalił co następuje :

(...) 6 listopada 2016 r. sporządził adresowane do J. C. wypowiedzenie umowy pożyczki wraz z wezwaniem do zapłaty kwoty 7 508,30 zł w terminie 30 dni.

Powód wypełnił weksel in blanco z klauzulą „nie na zlecenie” na kwotę 7 508,30 zł wskazując datę płatności 6 grudnia 2016 r. i miejsce zapłaty B..

Dowód:



odpis weksla k. 6,



wypowiedzenie umowy pożyczki k. 45

Powód w zawieranych przez siebie umowach pożyczek stosuje klauzule niedozwolone, nakładając na pożyczkobiorców tzw. „opłaty windykacyjne”, a także wygórowane koszty ubezpieczenia naruszające zasady współżycia społecznego, tj.: zasadę ekwiwalentności świadczeń stron stosunku cywilnoprawnego, zasadę normalnego zarobku z prowadzonej działalności gospodarczej, a także uczciwości kupieckiej.

W sprawach prowadzonych przed tutejszym sądem z powództwa (...) zarejestrowanych pod sygnaturami X C (...) i X (...) (...) w umowach pożyczki zawieranych z konsumentami stosował niedozwolone klauzule umowne na mocy których przyjmował, że w przypadku wypowiedzenia umowy ma prawo naliczyć i wpisać na wekslu in blanco kwotę w wysokości do 20% pozostałej do zapłaty całkowitej kwoty do zapłaty tytułem poniesionych kosztów windykacji, nie więcej jednak niż faktycznie poniesione przez pożyczkodawcę koszty tej windykacji oraz kwotę za upomnienie pisemne lub wezwanie do zapłaty w kwocie 15,00 zł za każde.

Ponadto w sprawie X C (...) ustalono, że (...) przekazując konsumentowi pożyczkę w wysokości 5 000 zł narzucił ubezpieczenie ze składką 7 906,00 zł. W sprawie X C (...) przy kwocie pożyczki 1 500 zł narzucono pożyczkobiorcy ubezpieczenie ze składką 2 429 zł. W obu sprawach składkę ubezpieczenia (...) wliczał do kwoty pożyczki i obejmował - również składkę ubezpieczeniową - ubezpieczeniem, zastrzegając wyłącznie sobie możliwość rezygnacji z ubezpieczenia oraz potrącenie niewykorzystanej składki ubezpieczeniowej z kwotą zadłużenia, w które wliczano składkę ubezpieczeniową. W obu sprawach sąd uznał, że powód posłużył się klauzulami niedozwolonymi, ponadto uznał je za niezgodne z zasadami współżycia społecznego: zasadą ekwiwalentności świadczeń stron stosunku cywilnoprawnego, zasadą normalnego zarobku z prowadzonej działalności gospodarczej, a także uczciwości kupieckiej. Ponadto ustalono, że powód dochodził odsetek wyższych aniżeli odsetki maksymalne – co skutkowało oddaleniem powództwa w tym zakresie. Wyrok w sprawie X C (...) jest prawomocny.

Dowody:

-

pismo powoda oraz umowa pożyczki gotówkowej wraz z załącznikami w aktach sprawy XC (...) k. 56-77,

-

prawomocny wyrok SR w G. W. z dn. 31.03.2017 r. wraz z uzasadnieniem w aktach sprawy XC (...) k. 120, 125-133,

-

pismo powoda oraz umowa pożyczki gotówkowej wraz z załącznikami w aktach sprawy XC (...) k. 62-107.

Sąd rejonowy zważył co następuje :

Powództwo jest bezzasadne.

Powód dochodził należności na podstawie weksla in blanco wystawionego w celu zabezpieczenia zobowiązania ze stosunku podstawowego. W takim przypadku sąd ma możliwość badania stanu faktycznego wynikającego ze stosunku podstawowego, w tym czy odpowiedzialność dłużnika w ramach stosunku wekslowego odpowiada rozmiarowi jego odpowiedzialności wynikającej ze stosunku podstawowego (tu umowy pożyczki). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 listopada 1970 r. (I PR 407/70, Legalis nr 14961) stwierdził, że „weksel gwarancyjny nie jest wekslem abstrakcyjnym, lecz wekslem gwarantującym wykonanie zobowiązania, a więc „kauzalnym”.

Sąd Najwyższy wskazał, że w wyniku porozumienia osoby wręczającej weksel in blanco i jego odbiorcy ścisła więź pomiędzy zobowiązaniem wekslowym a zobowiązaniem, z którego wynika podlegająca zabezpieczeniu wierzytelność, przejawia się tym, że wierzyciel nie może z mocy weksla uzyskać w zasadzie więcej praw niż przysługuje mu w ramach stosunku, z którego wynika podlegająca zabezpieczeniu wierzytelność.2

Pozwany mimo prawidłowego zawiadomienia - nie stawił się na rozprawę i nie ustosunkował się do treści pozwu. Zgodnie z art. 339 § 2 k.p.c. w tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

W tym miejscu wskazać należy, że mimo bezczynności pozwanego sąd ma obowiązek krytycznego ustosunkowania się do twierdzeń pozwu. Wprowadzone przez ten przepis swoiste domniemanie zgodności twierdzeń powoda z rzeczywistym stanem rzeczy nie zwalnia powoda od przytoczenia faktów, które są niezbędne do dokonania subsumpcji materialnoprawnej, stanowiącej faktyczną i materialnoprawną podstawę wyroku. Sąd obowiązany jest bowiem, nawet przy uznaniu twierdzeń powoda za prawdziwe, dokonać prawidłowej oceny zasadności żądania pozwu opartego na tych twierdzeniach, z punktu widzenia prawa materialnego.3

Nawet i uznanie przez sąd twierdzeń pozwu za prawdziwe, nie zwalnia sądu od obowiązku dokonania prawidłowej oceny zasadności żądania pozwu opartego na tych twierdzeniach, z punktu widzenia prawa materialnego. Zastosowanie innej interpretacji art. 339 § 2 k.p.c. prowadziłoby do wniosku, że w sytuacji bezczynności strony pozwanej obligatoryjnie musi zastać wydany wyrok zaoczny uwzględniający powództwo, co jest oczywiście założeniem błędnym4.

Kontrola sądu postanowień umownych w zakresie regulacji art. 385 ¹ – 385 ³ k.c. jest uprawnieniem i obowiązkiem sądu, albowiem przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych zostały wprowadzone do Kodeksu cywilnego w ramach implementacji dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Kompetencja sądu do zbadania z urzędu tego, czy klauzula w umowie jest postanowieniem nieuczciwym, stanowi w tej sytuacji zarówno środek do realizacji celu określonego w art. 5 dyrektywy, to znaczy uniemożliwia związania konsumenta nieuczciwym postanowieniem, jak i przyczynienia się do osiągnięcia celu art. 7 ww. dyrektywy, ponieważ przeprowadzenie przez sąd z urzędu takiej oceny może działać jako czynnik odstraszający oraz przyczynić się do zapobiegania nieuczciwym warunkom w umowach zawieranych pomiędzy konsumentami a sprzedawcami lub dostawcami.5 Tutejszy sąd zobowiązany jest stosować prawo materialne, w tym również normy kodeksu cywilnego dotyczące wzorców umownych w stosunkach z konsumentami.6

Sąd zobowiązany jest czuwać, aby podmioty stosunków cywilnoprawnych pod przykryciem zobowiązania wekslowego nie przemycały postanowień niedozwolonych i nie wykorzystywały słabszej i często nieporadnej strony tych stosunków jakim są konsumenci. Elementarne zasady sprawiedliwości i uczciwości wymagają, aby zapobiegać takim sytuacjom, które w skrajnych przypadkach mogą ocierać się o definicję lichwy.

Ponadto obowiązkiem sądu jest czuwać by czynności prawne mające służyć obejściu prawa lub będące niezgodnymi z zasadami współżycia społecznego, nie korzystały z ochrony prawnej.

W tym miejscu wskazać należy, że nie jest rolą sądu obrona indywidualnego interesu pozwanego i nie było to intencją zobowiązania przewodniczącego. Sąd mając wiedzę z urzędu, że powód w swojej praktyce gospodarczej stosuje klauzulę niedozwolone oraz niezgodne z zasadami współżycia społecznego musiał skontrolować, czy postanowienia te, w tym konkretnym przypadku nie są stosowane i czy suma wekslowa nie jest wynikiem niewiążących a przede wszystkim nieważnych czynności prawnych – art. 58 § 1 i 2 k.c. Tym samym rzeczą sądu była dbałość o stosunki społeczno – gospodarcze pojmowane ogólnie.

Pomimo zobowiązania jasno sformułowanego oraz wskazania celu jakiemu ma służyć przedstawienie dokumentu, zobowiązanie to nie zostało wykonane a treść pisma powoda wskazuje, że pod płaszczykiem abstrakcyjności stosunku wekslowego chce ukryć źródło sumy wekslowej, pozbawiając sąd możliwości kontroli wpisanej kwoty. Takie zachowanie nie może być akceptowane.

Strona może nie zgadzać się z oceną dokonaną przez sąd zgłoszonego w pozwie roszczenia i postanowień umowy stanowiącej źródło zobowiązania- służą jej środki odwoławcze w tym zakresie. Nie może jednak uniemożliwiać sądowi dokonanie takiej oceny i pozbawić kontroli istnienia klauzul niedozwolonych, lecz również i w tym podstawowym kierunku czy roszczenie nie zmierza do obejścia prawa lub zasad współżycia społecznego. Rzecz w tym, że w sprawach X C (...) i X C (...) sąd uznał, że zakwestionowane postanowienia umowne, nie tylko że stanowią klauzulę abuzywne, to jeszcze naruszają w sposób rażący zasadę ekwiwalentności świadczeń stron stosunku zobowiązaniowego, uczciwości kupieckiej, zasadę czerpania normalnego zysku z prowadzonej działalności gospodarczej. Klauzule te powód stosuje w swojej praktyce gospodarczej w gotowych formularzach umów.

Co ciekawe w innej toczącej się przed tutejszym sądem sprawie z powództwa (...), pod sygn. akt: X C (...) powód także dochodząc roszczenia z weksla, przedłożył na zobowiązanie przewodniczącego umowę łączącą strony celem skontrolowania przez sąd czy roszczenie nie służy obejściu przepisów prawa lub czy nie jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. W sprawie X C (...) nie zasłaniał się abstrakcyjnością stosunku wekslowego, choć to ten stosunek był podstawą żądania pozwu. Co ciekawe pożyczka w sprawie X C (...) nie była ubezpieczona a powód dochodził zwrotu niezwróconej pożyczki powiększonej o wynagrodzenie umowne, nie przekraczające odsetek maksymalnych oraz prowizję.

Zachowanie powoda wskazuje więc, że w sprawach gdzie nie stosuje klauzul niedozwolonych oraz gdzie jego roszczenia nie można zakwalifikować jako zmierzającego do obejścia prawa lub zasad współżycia społecznego przedkłada dokumenty, nie zasłaniając się charakterem stosunku wekslowego i nie angażując swojego czasu na sporządzanie pisma procesowego i poszukiwanie stanowisk przedstawicieli doktryny i judykatury.

Tym samym zaniechanie złożenia dokumentu źródłowego świadczy o tym, że dokument zawiera postanowienia, których ocena prowadziłaby do rezultatu wskazanego w rygorze zobowiązania sądu – a roszczenie zostałoby zakwalifikowane jako służące obejściu przepisów prawa i jako niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Warto również odnotować, że ciężar dowodu okoliczności, że postanowienie umowne zostało uzgodnione indywidualnie obciąża stosownie do przepisu art. 385 ¹ § 4 tego, kto na tę okoliczność się powołuje. Z reguły ciężar dowodu spoczywa na przedsiębiorcy, bo w jego interesie jest wykazanie, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, zatem nie podlega dyspozycji art. 385 ¹ § 1 k.c. Szczególna ochrona zasady swobody kształtowania treści i zawierania umów z konsumentem, wyrażona w art. 385 ¹ k.c., oparta jest na domniemaniu braku indywidualnego uzgodnienia postanowień wzorca. Obalenie tego domniemania i łączącego się z nim reżimu ochronnego obciąża przedsiębiorcę posługującego się wzorcem umowy. 7 Nie można ochrony tej niweczyć tylko dlatego, że powód – przedsiębiorca - w swojej praktyce narzuca konsumentom podpisywanie weksli in blanco, którzy w większości nie zdają sobie sprawy z charakteru i siły zobowiązania wekslowego. Nie temu służyć ma weksel i nie taką rolę nadano mu w ustawie Prawo wekslowe.

Dokonując oceny zachowania powoda i twierdzeń zawartych w pozwie wskazać również należy, że sam weksel zawiera klauzulę niedozwoloną - miejsce płatności narzucone konsumentowi tj. B.. Sąd Rejonowy w Bielsku – Białej, często również po rozpoznaniu zażaleń (...) przez Sąd Okręgowy w Bielsku – Białej przekazywał do tutejszego sądu pozwy z powództwa (...), w których dochodził zapłaty z weksli a właściwość miejscową sądu opierał na narzuconej klauzuli wekslowej określającej miejsce płatności w B.. Tutejszy sąd również uznaje za niedozwoloną klauzulę umowną określenie miejsca płatności w B. – art. 385 ³ pkt. 23 k.c.

Powód nie wykazał, jaka była treść umowy łączącej strony oraz jakie było porozumienie wekslowe, a więc podstawa do wypełnienia weksla. Chowając się za płaszczykiem abstrakcyjności i w ten sposób chcąc ukryć postanowienia nieważne, niewiążące powód nie zasługuje na to, aby korzystać z przymusu państwa i jego autorytetu. Jeżeli rzeczywiście przysługuje mu roszczenie wobec pozwanego niniejsze rozstrzygnięcie nie zamyka mu drogi do sądu. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby swojego roszczenia dochodził ze stosunku podstawowego.

Podsumowując powyższe rozważania sąd uznał, że wobec zaniechania wykonania zobowiązania przez powoda żądanie pozwu podlega oddaleniu jako zmierzające do obejścia prawa i niezgodnego z zasadami współżycia społecznego – zasadą ekwiwalentności świadczeń stron, zasadą uczciwości kupieckiej oraz czerpania normalnego zysku z prawidłowo prowadzonej działalności gospodarczej.

1 w dalszej części uzasadnienia określany również skrótem: (...)

2 por. wyrok SN z dnia 23 października 2008 r. sygn. akt V CSK 71/08 (LEX nr 485921)

3 wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997 r., I CKU 87/97, Prok.i Pr.-wkł. (...)

4 wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 stycznia 2016 r., I ACa 874/15, LEX nr 1993001

5 Por. wyrok TS z 21.11.2002 r. C-473/00; z 27.06.2000 r. C-240/98

6 Por. orzeczenia SN z 19.04.2007 r. I CSK 27/07; z 31.03.2004 r. III CZP 110/03; ETS z 27.06.2000 r. C-240/98 i C-241-244/98

7 wyrok SA w Łodzi z 30.04.2014 r., I ACz 1424/13, LEX nr 1491105