Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Robert Obrębski

Sędziowie: SA Ewa Klimowicz-Przygódzka (spr.)

SA Marzena Miąskiewicz

Protokolant: sekretarz sądowy Izabela Katryńska

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.

przeciwko Szpitalowi (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 23 września 2016 r., sygn. akt IV C 614/16

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego Szpitala (...) w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. kwotę 8100 (osiem tysięcy sto) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Marzena Miąskiewicz Robert Obrębski Ewa Klimowicz-Przygódzka

V ACa 1144/17 UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Warszawie uwzględnił w całości powództwo (...) sp. z o.o. w B. i zasądził na jej rzecz od pozwanego Szpitala (...) z siedzibą w W. kwotę 280 827,55 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 29 XII 2015 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 21 259 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Z ustaleń faktycznych jakie legły u podstaw tego rozstrzygnięcia wynikało, że

strony łączyło szereg umów zawartych w okresie od 4 X 2012 r. do 4 XI 2014 r. na podstawie których powód dostarczał pozwanemu produkty lecznicze . Za dostarczony w okresie od 10 VI 2014 r. do 28 VII 2014 r. towar powód wystawił faktury, które nie zostały przez pozwanego uregulowane . W związku z powyższym w dniu 14 XII 2015 r. powód złożył wniosek o negocjacje , które nie doprowadziły jednak do porozumienia.

W konsekwencji powyższego powód wystąpił na drogę sądową w ramach niniejszego procesu domagając się zapłaty 256 294,92 zł tytułem należność głównej oraz kwoty 24.532,63 zł tytułem skapitalizowanych odsetek.

Jako podstawa powyższych ustaleń faktycznych, które zresztą były bezsporne , wskazane zostały złożone do akt dokumenty.

Sąd Okręgowy wyjaśnił ponadto, że pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanym w niniejszej sprawie w postępowaniu upominawczym wnosił o dopuszczenie dowodu z dokumentacji, dotyczącej zawarcia umowy między powodem a spółką (...) S.A. w Ł., jak również dowodu z zeznań świadka K. M. na okoliczność relacji pomiędzy powodem a pozwanym oraz na okoliczność umów zawartych między powodem a spółką (...) S.A. Na rozprawie w dniu 23 IX 2016 r. złożył do akt sprawy umowę zawartą pomiędzy (...) Sp. z o.o. a (...) S.A. w Ł. z dnia 14 V 2013 r. . Ten ostatni dowód został dopuszczony mimo, iż w ocenie sądu I instancji nie miał on większego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a ponadto został złożony po terminie, tj. nie w sprzeciwie od nakazu zapłaty. Wszystkie zresztą wnioski dowodowe strony pozwanej dotyczące umów zawartych pomiędzy powodem a spółką (...) S.A. nie miały w ocenie Sądu Okręgowego dla rozstrzygnięcia sprawy żadnego znaczenia.

Dnia 22 XII 2010 r. weszła bowiem w życie nowelizacja ust. 6 art. 56 ustawy z dnia 30 VIII 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2007 r., Nr 14, poz. 98, z późn. zm.) zgodnie z którą czynności prawne mające na celu zmianę wierzyciela, w przypadku zobowiązań samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, mogą nastąpić tylko po wyrażeniu zgody przez podmiot, który utworzył zakład. Ponadto obecnie obowiązujący art. 54 ust. 5 ustawy z dnia 15 IV 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2015, poz. 618 t.j.) stanowi, że czynność prawna mająca na celu zmianę wierzyciela samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej może nastąpić po wyrażeniu zgody przez podmiot tworzący. Oznacza to, że co do zasady obrót długami placówek publicznej służby zdrowia jest zabroniony, chyba że wyrazi na to zgodę zakład tworzący tę jednostkę. Dlatego też wszelkiego typu umowy takie jak umowa cesji, czy poręczenia lub inna umowa finansowa dotycząca wierzytelności przysługujących wobec publicznych zakładów opieki zdrowotnej jest nieważna. Potwierdza to orzecznictwo Sądu Najwyższego zgodnie z którym niezależnie od tego jaki byłby wymysł stron i jakakolwiek umowa nienazwana, jeżeli ma ona na celu przejęcie wierzytelności w stosunku do placówki medycznej, to jest nieważna.

Konkludując Sąd Okręgowy stwierdził, że skoro umowa konsorcjum czy jakakolwiek inna umowa zawarta pomiędzy powodem a spółką (...) S.A. , na którą powołuje się pozwany jest nieważna , to nie ma najmniejszego znaczenia, czy w istocie umowa taka istnieje czy nie. Skoro bowiem jest nieważna, to nie wywołuje żadnych skutków prawnych i nie można oczekiwać zaakceptowania stanowiska pozwanego , że spółka (...) S.A. spełniła świadczenie na rzecz powoda , który został zaspokojony i tym samym nie może mieć żadnego roszczenia w stosunku do Szpitala. Świadczenie spełnione na podstawie nieważnej umowy , która ma na celu obrót wierzytelnościami szpitalnymi, podlega zwrotowi.

Powodowi za dostarczony pozwanemu towar należy się zapłata niezależnie od tego, czy łączą go jakiekolwiek umowy ze spółką (...) S.A., czy z inną firmą obsługującą podmioty gospodarcze.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił również wniosku strony pozwanej o odstąpienie od obciążania go kosztami procesu. Nie kwestionował okoliczności, iż z uwagi na system finansowania służby zdrowia w Polsce pozwany znajduje się w trudnej sytuacji materialnej . Placówki medyczne zawierają z Narodowym Funduszem Zdrowia umowę o świadczenie usług medycznych, ale w międzyczasie świadczą nie tylko usługi przewidziane w kontrakcie, ale również świadczenia udzielone w stanach nagłych, za co zgodnie z utrwalonym orzecznictwem należy się im zwrot kosztów. NFZ nie płaci za te nadwykonania, a procesy sądowe w których dochodzone są powyższe należności trwają bardzo długo. W konsekwencji powyższego powstaje sytuacja , w której placówki medyczne świadczą opiekę zdrowotną, ponoszą koszty tej opieki, natomiast nie otrzymują za nie na czas środków, co skutkuje ciągłym ich zadłużeniem.

Nie uzasadnia to jednak odstąpienia od obciążenia pozwanego kosztami postępowania.

Wspomniany już art. 54 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej uniemożliwia kontrahentom szpitali zawieranie umów dotyczących ochrony finansowej. Podmioty współpracujące z placówkami służby zdrowia są zmuszane do występowania na drogę sądową, celem dochodzenia swych należności, a ponoszone z tego tytułu przez nie koszty powinny podlegać zwrotowi. Przedsiębiorcy ci nie dość bowiem , że dostarczyli towar na czas i zgodnie z umową, to za towar ten nie otrzymują pieniędzy i dodatkowo muszą pokryć koszty sądowe i adwokackie.

Sąd Okręgowy podkreślał, że służba zdrowia powinna być finansowana, zgodnie z Konstytucją, z budżetu Państwa, a nie z budżetów podmiotów gospodarczych, które dostarczają towar na rzecz polskiej służby zdrowia. Publiczne jednostki służby zdrowia pomimo, że nie płacą za towar, to jeszcze w toku procesu usiłują dowieść, że w ogóle nie muszą płacić. Taka postawa nie zasługuje na aprobatę, tym bardziej, że powód nie może liczyć ze strony Szpitala na żadne negocjacje.

Mając powyższe na uwadze sąd I instancji obciążył pozwanego obowiązkiem zwrotu na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w wysokości łącznej 7 217 zł plus obowiązkiem zwrotu na rzecz powoda opłaty sądowej od pozwu w pełnej wysokości.

Z rozstrzygnięciem powyższym nie zgodził się pozwany wnosząc apelację, w której podniósł następujące zarzuty:

- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w szczególności poprzez pominięcie przy ocenie materiału dowodowego istotnych okoliczności faktycznych podnoszonych przez stronę pozwaną, wskazujących na fakt, iż - wobec zakazu ustawowego dokonywania zmiany wierzyciela - nie ulega wątpliwości, że powód zawarł ze spółką (...) S.A., jako podmiotem profesjonalne zajmującym się windykacją i obrotem wierzytelnościami, umowę finansowania/factoringu w celu faktycznego przejęcia wierzytelności objętych postępowaniem , gdyż na podstawie tej umowy (...) S.A. staje się rzeczywistym beneficjentem wszelkich należności uzyskanych przez powoda w związku z wcześniejszą spłatą dokonaną przez spółkę (...) S.A. względem powoda, a nie udzielania finansowania , na co wskazuje także potwierdzenie sald sporządzone przez powoda, w którym brak jest należności objętych przedmiotem postępowania; oznacza to, że powód dokonał wyksięgowania faktur objętych spłatą przez (...) S.A. traktując otrzymaną zapłatę jako spełnienie świadczenia, a nie rodzaj finansowania,

- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie przy ocenie materiału dowodowego okoliczności , iż powód został w całości zaspokojony w zakresie objętym przedmiotem niniejszego postępowania przez podmiot trzeci tj. spółkę (...) S.A. i tym samym jego roszczenie względem pozwanego wygasło, przy czym działanie spółki (...) miało charakter nakierowany na spełnienie świadczenia za pozwanego i następnie dochodzenie należności na swoją rzecz w sytuacji, w której formalnie stroną postępowania jest powód ,

-naruszenia art. 233 k.p.c. i 232 k.p.c. oraz 278 k.p.c. jak też art. 227 k.p.c. poprzez zaniechanie zbadania legitymacji procesowej w sytuacji, w której umowa finansowania/factoringu pomiędzy (...) S.A. i powodem została zawarta w celu uzyskania efektu tożsamego z obrotem wierzytelnościami bez formalnej zmiany wierzyciela, przy czym - wobec okoliczności wskazanych w poprzednich zarzutach - rzeczywistym beneficjentem wpłat na rzecz powoda nie jest powód (gdyż ten został wcześniej zaspokojony), ale (...) S.A. będący faktycznym wierzycielem,

- naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez ograniczenie się przez sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do lakonicznego stwierdzenia, iż fakt zawarcia przez powoda umowy faktoringu powierniczego z (...) S.A. pozostaje bez wpływu na zasadność roszczenia powoda,

- naruszenia art. 227 k.p.c. w związku z art. 258 § 1 k.p.c. polegającego na oddaleniu wniosków dowodowych strony pozwanej w zakresie dotyczącej m.in. tzw. lustracji finansowej dotyczącej stosunków gospodarczych pomiędzy powodem i (...) S.A. w sytuacji, w której przeprowadzenie tych dowodów ma kluczowe znaczenie dla wykazania powiązań gospodarczych pomiędzy tymi przedsiębiorcami, jak również dokonania spłaty należności objętej postępowaniem przez (...) S.A. i tym samym z jednej strony wygaśnięciem zobowiązania względem powoda, a z drugiej dokonaniem niezgodnej z ustawą, czynności prawnej skutkującej obrotem długami szpitalnymi,

- naruszenia art. 5 k.c. poprzez niezastosowanie tego przepisu oraz art. 353 ¹ k.c. poprzez jego niewłaściwą wykładnię w sytuacji, w której ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ewidentnie wynika, że działanie powoda związane z zawarciem ze spółką (...) S.A. umowy finansowania/factoringu było nakierowane na osiągnięcie skutku w postaci faktycznego przejęcia długu przez (...) S.A. i tym samym powód występujący formalnie jako strona postępowania w rzeczywistości dochodzi zapłaty nie na swoją rzecz, ale na rzecz (...) S.A.,

- naruszenia art. 58 § 1 i 2 k.c. poprzez niezastosowanie tego przepisu w sytuacji, w której wobec istnienia ustawowego zakazu dokonywanie jakichkolwiek czynności skutkujących obrotem wierzytelnościami przysługującymi wobec publicznych jednostek służby zdrowia oraz orzeczeń sądowych kwestionujących stosowaną formę handlu długami szpitalnymi przy wykorzystaniu instytucji poręczenia - powód oraz (...) S.A. zawarły umowę finansowania/factoringu (stanowiącego formę zmiany wierzyciela wobec wykorzystanej w tej umowie konstrukcji przekazu) i na tej podstawie dokonały faktycznego obrotu długami szpitalnymi „ wbrew ustawie i osiągnięcia skutku tożsamego z przeniesieniem wierzytelności, mimo iż formalnie z powództwem wystąpił powód, a nie (...) S.A.”,

- naruszenia art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez niewłaściwą wykładnię tego przepisu co wobec zapisów umowy finansowania/factoringu zawartej pomiędzy powodem i (...) S.A. oraz następujących później działań świadczy jednoznacznie, że celem zawarcia tej umowy nie było dokonanie finansowania działalności powoda przez (...) S.A. , ale spłata wierzytelności szpitalnych przez (...) S.A. i możliwość odzyskania tych kwot na rzecz (...) S.A. jako faktycznego beneficjenta analizowanej umowy,

- naruszenia art. 54 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej oraz 53 ust. 6 ustawy o ZOZ poprzez ich błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, w której dokonanie jakiejkolwiek czynności polegającej na faktycznej spłacie wierzytelności skutkuje faktyczną zmianą wierzyciela jako podmiotu uprawnionego i tym samym wymaga ustawowo uzyskania zgody organu założycielskiego pozwanego, czego w niniejszej sprawie zabrakło, przy czym beneficjentem należności uzyskiwanych przez powoda był na podstawie umowy finansowania/factoringu nie powód, ale (...) S.A.,

- naruszenia art. 95 § 1 i 2 k.c. oraz art. 96 k.c. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie tych przepisów w sytuacji, w której sąd I instancji przyjął, że (...) S.A. został jedynie upoważniony do odzyskania wierzytelności na rzecz powoda podczas gdy wobec wcześniejszej spłaty zobowiązań przez tę spółkę zawarcie umowy finansowania/factoringu i udzielenie spółce (...) S.A. pełnomocnictwa do inkasa w sytuacji, w której - na podstawie umowy finansowania/factoringu - (...) SA. staje się rzeczywistym beneficjentem uzyskanego świadczenia nie mamy w żadnym razie do czynienia z działaniem spółki (...) S.A. na rzecz powoda,

- naruszenia art. 509 § 1 k.c. oraz art. 518 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie tych przepisów w sytuacji, w której w niniejszej sprawie działania powoda i (...) S.A. wynikające z zawarcia umowy finansowania/factoringu i dokonanej na tej podstawie przez (...) S.A. spłacie wierzytelności na rzecz powoda były nakierowana na osiągniecie skutku tożsamego z przejęciem spłaconej wierzytelności przez (...) S.A. a nie finansowanie działalności powoda,

- naruszenia art. 356 § 1 i 2 k.c. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie tego przepisu w sytuacji, w której nie ulega wątpliwości, że (...) S.A. dokonując spłaty zobowiązania pozwanego objętego przedmiotem postępowania działał za dłużnika (a nie w celu dokonania rzekomego finansowania), co znajduje potwierdzenie m.in. w czynnościach dokonywanych przez powoda polegających na wyksięgowaniu faktur objętych przedmiotem postępowania jako zapłaconych (potwierdzenie sald) oraz w treści umowy finansowania/factoringu, zgodnie z którą beneficjentem płatności jest nie powód (gdyż ten został wcześniej zaspokojony przez (...) S.A.), ale spółka (...) S.A. będąca jednocześnie pełnomocnikiem powoda z udzielonym pełnomocnictwem do inkasa należności na swoją rzecz,

- naruszenia art. 921 ¹ k.c. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie tego przepisu w sytuacji, w której sąd I instancji przyjął, że na podstawie umowy finansowania/factoringu i zastosowanej w niej konstrukcji przekazu wpłaty pozwanego nie są tożsame ze skutkiem jakie nastąpiłyby w przypadku przeniesienia wierzytelności na rzecz (...) S.A. podczas gdy - wobec spłaty wierzytelności objętej postępowaniem przez (...) S.A. który działał za dłużnika (co znajduje potwierdzenie m.in. w potwierdzeniu sald) oraz treści umowy finansowania/factoringu - beneficjentem płatności jest nie powód, ale spółka (...) S.A. będąca jednocześnie pełnomocnikiem powoda z udzielonym pełnomocnictwem do inkasa należności na swoją rzecz,

- naruszenia art. 921 ¹ k.c. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie tego przepisu w sytuacji, w której stanowi on formę zmiany wierzyciela i tym samym obejścia zakazu wyrażonego w art. 54 ust. 5 ustawy o działalności leczniczej,

- błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego wyroku, w sytuacji gdy w rzeczywistości powód formalnie występując jako strona postępowania został wcześniej w całości zaspokojony finansowo w zakresie należności objętych postępowaniem przez (...) S.A. i tym samym faktycznie dochodzi należności nie na swoją rzecz, ale na rzecz podmiotu trzeciego, który spełnił świadczenie za pozwanego,

- błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego wyroku, w sytuacji gdy w rzeczywistości powód oraz (...) S.A. mieli świadomość ograniczeń w zakresie dotyczącym przenoszenia wierzytelności, a ich celem było - poprzez zawarcie umowy finansowania/factoringu - osiągnięcie skutku w postaci uzyskania przez (...) S.A. świadczenia od pozwanego jako beneficjenta płatności , mimo iż z powództwem formalnie występuje powód.

Z powyższych względów pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa, względnie uchylenie tego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja strony pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie gdyż część podnoszonych w niej zarzutów nie przystawała w ogóle do motywów rozstrzygnięcia zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, pozostała część była bezzasadna.

Sądowi I instancji zostały przez apelującego przypisane takie stanowiska, takie twierdzenia, które w niniejszej sprawie nie zostały wyrażone ( np. zarzut nr 10 czy 13).

Ponadto podniesionych zostało szereg zarzutów dotyczących naruszenia przepisów prawa materialnego i procesowego , prowadzących do wniosku, że umowa finansowania/faktoringu zawarta przez powoda ze spółką (...) S.A. jest nieważna jako naruszająca zakaz zmiany wierzyciela publicznego zakładu opieki zdrowotnej bez zgody organu założycielskiego , wynikający z art. 54 ust 5 ustawy o działalności leczniczej. Było to o tyle niezrozumiałe, że sąd I instancji doszedł do takiej samej konkluzji podnosząc w swoim uzasadnieniu, iż sam fakt zawarcia tego rodzaju umowy przez powoda z podmiotem trzecim nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ponieważ umowa powyższa byłaby umową nieważną na skutek naruszenia art. 54 ust 5 ustawy o działalności leczniczej.

Wbrew tym samym kolejnemu zarzutowi apelacji ( obrazy art. 328 § 2 k.p.c.) Sąd Okręgowy nie ograniczył się w swoim uzasadnieniu do lakonicznego stwierdzenia , iż fakt zawarcia przez powoda umowy faktoringu powierniczego z (...) S.A. pozostaje bez wpływu na zasadność roszczenia powoda . W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia wyjaśnione zostało, że gdyby umowa , na którą powoływał się pozwany w istocie została zawarta, to byłaby umową nieważną , nie wywołującą żadnych skutków prawnych, w tym także skutku w postaci zaspokojenia wierzyciela pozwanego Szpitala i tym samym wygaśnięcia zobowiązania dłużnika głównego. Spełnione na podstawie nieważnej umowy świadczenie podlega bowiem zwrotowi.

Sąd Apelacyjny w całości popiera powyższe stanowisko . Wywody apelującego, iż pomimo nieważności umowy faktoringu powierniczego spełnione w ramach jej realizacji przez (...) S.A. świadczenie było skuteczne i doprowadziło do wygaśnięcia wierzytelności powoda , nie zasługiwały na uwzględnienie. Sankcją naruszenia zakazu o jakim mowa w art. 54 ust 5 ustawy o działalności leczniczej jest bezwzględna nieważność dokonanej czynności prawnej ( ust 6 w/w artykułu). Czynność taka od początku nie wywołuje żadnych skutków prawnych zarówno w stosunku do strony tej czynności jak i podmiotów trzecich. Spełnione na podstawie nieważnej umowy świadczenie, zgodnie z art. 410 § 2 k.c. jest świadczeniem nienależnym i podlega zwrotowi, w konsekwencji czego nie może doprowadzić do wygaśnięcia zobowiązania podmiotu, którego dług został uregulowany.

Stanowisko judykatury w tym zakresie jest utrwalone i Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie w całości je popiera ( patrz wyroki SA w Warszawie z 8 I 2016 r. I ACa 287/15, z 4 XI 2016 VI ACa 905/15 , z 22 II 2017 r. VI ACa 1941/15, z 14 III 2017 VI ACa 2031/15, z 21 III 2017 r. VI ACa 46/16, z 30 VIII 2017 r. VI ACa 758/16, z 19 XII 2017 r. V ACa 977/17, SA w Katowicach z 18 XII 2015 r. I ACa 824/15 ). W wyroku z dnia 3 III 2017 r. wydanym w sprawie I CSK 255/16 Sąd Najwyższy w sposób jednoznaczny stwierdził , że : „Zastosowanie art. 356 § 2 k.c. należy uznać także za wyłączone na podstawie art. 54 ust. 5 i 6 u.d.l. w odniesieniu do zapłaty przez osobę trzecią na rzecz wierzyciela zakładu opieki zdrowotnej, uiszczonej w związku z jakąkolwiek czynnością prawną mającą na celu zmianę wierzyciela zakładu opieki zdrowotnej dokonaną bez wymaganej zgody podmiotu tworzącego. Przesądza o tym omówiony wyżej cel i zakres regulacji art. 54 ust. 5 i 6 u.d.l. Przepisy te uzależniają skuteczne dokonanie czynności prawnych, których skutkiem, choćby tylko pośrednim, jest zmiana wierzyciela, od decyzji podmiotu tworzącego. Dopóki brak wymaganej zgody podmiotu tworzącego, dopóty zatem nie można dopuścić, na żadnej podstawie, zastąpienia - w szerokim funkcjonalnym tego słowa znaczeniu - dotychczasowego wierzyciela zakładu opieki zdrowotnej innym podmiotem; także więc-jak przyjął Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 17 marca 2016 r., V CSK 446/15, i 21 kwietnia 2016 r., III CSK 245/15 - na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, a taką możliwość otwierałoby stosowanie art. 356 § 2 k.c. do zapłaty uiszczonej w związku z dokonaną bez wymaganej zgody czynnością mającą na celu zmianę dotychczasowego wierzyciela.”.

Niezależnie od powyższego podnieść należy, iż spółka (...) S.A. dokonując ewentualnej zapłaty na rzecz powoda należności za dostarczony pozwanemu towar realizowałaby w ten sposób własne zobowiązanie względem powoda wynikające z umowy faktoringu powierniczego , a nie działała za pozwany Szpital. Nawet jeżeli przyjąć, jak twierdził pozwany , iż działanie obu stron tej umowy nakierowane było na spełnieniu świadczenia za pozwanego, to nie zmienia to postaci rzeczy , że to spełnienie przez (...) S.A. świadczenia za pozwanego wynikało z umowy ( ustaleń) zawartej z wierzycielem. Jak natomiast wyraził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 XII 2010 r. wydanym w sprawie IV CSK 239/10 warunkiem zaistnienia sytuacji o jakiej mowa w art. 356 § 2 k.c. jest to, by spełniający świadczenie działał za dłużnika. Regulacja ta nie znajdzie zastosowania wówczas, gdy działanie osoby trzeciej nie będzie spełnieniem świadczenia za dłużnika, ale będzie realizacją zobowiązania tego podmiotu wynikającą z umowy zawartej z wierzycielem.

Reasumując powyższe rozważania stwierdzić należy, iż rację miał sąd I instancji twierdząc , iż bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy była podnoszona przez stronę pozwaną okoliczność zawarcia przez powoda ze spółką (...) S.A. nieważnej umowy factoringu powierniczego . Zakładając nawet , iż umową tą objęte zostały należności dochodzone w niniejszej sprawie , to należy mieć na uwadze, że skoro była to umowa bezwzględnie nieważna to jej realizacja nie mogła doprowadzić do wygaśnięcia zobowiązań Szpitala. Spełnione świadczenie jest nienależne i podlega zwrotowi. Pozwany natomiast jest zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda należności za zamówione i dostarczone mu produkty lecznicze, zgodnie z art. 535 k.c., co czyniło powództwo wytoczone w niniejszej sprawie zasadnym. Powód był legitymowany czynnie w niniejszym procesie gdyż jako sprzedawca dochodził od kupującego zapłaty należności za sprzedany towar, której nie otrzymał.

Wyjaśnić jeszcze należy, iż powodowi z tytułu opóźnienia pozwanego w spełnieniu świadczenia należały się odsetki ale nie ustawowe za opóźnienie , tylko wyższe, wynikające z ustaw o terminach zapłaty w transakcjach handlowych ( z uwagi na daty w jakich zawarte zostały pomiędzy stronami umowy na dostarczenie produktów leczniczych , chodzi zarówno o ustawę z 12 VI 2003 r. - Dz.U., 2003.139.1323 oraz z 8 III 2013 r. - Dz.U. 2016.684 t.j.) Strona powodowa domagała się jednak w niniejszej sprawie zapłaty należności głównej wraz z ustawowymi odsetkami w rozumieniu art. 481 § 2 k.c. w poprzednim brzmieniu, które od dnia 1 stycznia 2016 r. stały się odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

W związku z powyższym należało przyjąć, że gdy wierzyciel , mogąc dochodzić wyższych odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcji handlowej, żąda jedynie odsetek ustawowych za opóźnienie bądź tylko odsetek ustawowych to zastosowanie znajduje art. 321 k.p.c. oraz reguła a maiori ad minus. W tej sytuacji należało orzec o odsetkach na podstawie ustaw o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ale w granicach żądania powoda , tj. według stopy procentowej wynikającej z petitum pozwu.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił wniesioną w niniejszej sprawie apelację jako niezasadną.

Na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. strona pozwana zobowiązana została do zwrotu na rzecz powoda kosztów postępowania apelacyjnego ograniczających się w tym przypadku do kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Apelacyjny nie znalazł w niniejszej sprawie podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c. z przyczyn jakie wskazane zostały przez sąd I instancji, a dodatkowo również z uwagi na fakt, iż jak już zostało podniesione to na wstępie, wniesiona przez stronę pozwaną apelacja w znacznej części mijała się z motywami rozstrzygnięcia jakie zawarte zostały w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, stawiała sądowi I instancji zarzuty dotyczące kwestii zgodnych z jej własnymi twierdzeniami.

Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.

SSA E. Klimowicz- Przygódzka SSA R. Obrębski SSA M. Miąskiewicz