Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2018 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa A. Ł. i B. A.

przeciwko P. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego i zażalenia pełnomocnika pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 11 stycznia 2017 r. sygn. akt I C 537/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1 (pierwszym) o tyle tylko, że zasądzoną kwotę obniża do kwoty 80.000

(osiemdziesiąt tysięcy) złotych, oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

b)  w punkcie 2 (drugim) ) o tyle tylko, że zasądzoną kwotę obniża do kwoty 80.000 (osiemdziesiąt tysięcy) złotych, oddalając powództwo w pozostałym zakresie,

c)  w punkcie 4 (czwartym) o tyle tylko, że zasądzoną kwotę podwyższa do kwoty 7.200 (siedem tysięcy dwieście) złotych;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata W. K. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych, powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodom z urzędu w postępowaniu apelacyjnym oraz kwotę 359 (trzysta pięćdziesiąt dziewięć) złotych tytułem zwrotu poniesionych wydatków;

IV.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata D. D. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych, powiększoną o należną stawkę podatku od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 353/17

UZASADNIENIE

Powodowie A. Ł. i B. A. wnieśli o zasądzenie od pozwanego P. K. kwoty po 120.000 zł na rzecz każdego z nich tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wyrokowania do dnia zapłaty.

Jako podstawę prawną żądania, powodowie wskazali przepis art. 428 k.c. w zw. z art. 445 §1 k.c.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 11 stycznia 2017r. Sąd Okręgowy w B.:

1.zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 120.000 (sto dwadzieścia tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 stycznia 2017r. do dnia zapłaty;

2.zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 120.000 (sto dwadzieścia tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 stycznia 2017r. do dnia zapłaty;

3.zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata W. K. kwotę 7.200 (siedem tysięcy dwieście) złotych, powiększoną o należną stawkę 23% podatku VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodom z urzędu;

4.zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokat D. D. kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) złotych, powiększoną o należną stawkę 23% podatku VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu;

5.kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Postanowieniem z dnia 27 lutego 2014r. Sąd Okręgowy w B. na podstawie przepisu art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 31 § 1 k.k. umorzył postępowanie karne przeciwko P. K. podejrzanemu o to, że w dniu (...). około godziny 3.00 w mieszkaniu przy ulicy (...) w B. w bezpośrednim zamiarze pozbawienia życia, kilkukrotnie ugodził nożem B. A. w okolice ściany klatki piersiowej i powłok brzusznych, ręki lewej, policzka lewego, głowy, karku i szyi, lewej małżowiny usznej, podudzia prawego i przedramienia lewego oraz A. Ł. w okolice szyi, karku, twarzy, głowy, barku i przedramienia prawego, ręki prawej i lewej, palca piątego ręki prawej z otwarciem torebki stawowej lewego boku i okolicy grzbietowej, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na pomoc osób trzecich i interwencję lekarską podjętą dla ratowania życia pokrzywdzonych. Dokonując zarzucanego mu czynu P. K. miał zniesioną zdolność rozumienia czynu i pokierowania swoim postępowaniem w rozumieniu art. 31 §1 k.k. Na mocy powyższego przepisu P. K. będący w przedmiotowym procesie pozwanym został umieszczony w zakładzie (...), albowiem istnieje realne i wysokie prawdopodobieństwo dokonania przez pozwanego z przyczyn chorobowych takich samych lub podobnych czynów.

Powodowie wraz z pozwanym przed zdarzeniem wynajmowali wspólnie mieszkanie. Powodowie są parą. Powódka studiowała w B. (...) Powódka po zdarzeniu została przewieziona do Szpitala (...) w B.. Z powodu wielu ran na ciele miała objawy wstrząsu krwotocznego. Operowana była w trybie doraźnym. Po operacji jedna dobę przebywała na Oddziale (...) z powodu niewydolności oddechowej. Następnie do dnia (...) przebywała na Oddziale (...).

Powód po zdarzeniu również został przewieziony do Szpitala (...) w B., gdzie przebywał na Oddziale (...) Ogólnej. Po zapatrzeniu chirurgicznym ran w szpitalu przebywał trzy dni.

(...)

(...)

Po zdarzeniu powodowie nie chcieli dłużej zamieszkiwać w B.. Przeprowadzili się do P., gdzie wynajmują mieszkanie na strzeżonym osiedlu. Powódka przerwała studia stacjonarne w B. i obecnie studiuje w P. (...). (...)

(...)

Obecnie powodowie utrzymują się z pomocy finansowej rodziców powódki oraz z renty rodzinnej otrzymywanej przez powoda w kwocie ok. 500zł miesięcznie. Powodowie nie mają żadnego majątku, ani wartościowych przedmiotów. Powodowie nie mają nikogo na utrzymaniu, oboje mają po 23 lata.

(...)

Pozwany nie przeprosił powodów, nikt z rodziny pozwanego nie kontaktował się z powodami. Powodowie w żaden sposób nie przyczynili się do zaistniałego zdarzenia.

Wskutek zdarzenia u obu powodów doszło do wielomiejscowych ran powłok ciała. (...) Blizny pourazowe występujące u powodów spowodowały trwały uszczerbek na zdrowiu od 15-20%.

Obecnie powodowie są osobami pełnosprawnymi pod względem fizycznym i nie ma żadnych przesłanek, aby w przyszłości ze względu na przebyte urazy fizyczne stan ten mógł ulec pogorszeniu. Nie ma także żadnych obiektywnych przyczyn, aby obecny stan zdrowia fizycznego powodów mógł wpływać ujemnie na ich aktywność życiową, naukową czy zawodową. W okresie około 4 tygodni po leczeniu szpitalnym powodowie wymagali w niektórych czynnościach dnia codziennego pomocy osób trzecich w czasie ok. 2-3 godziny dziennie.

U powódki w wyniku zdarzenia doszło do uszczerbku na zdrowiu z powodu dysfunkcji prawej kończyny górnej po ranch kłutych i ciętych z przyczyn mieszanych:

(...)

(...)

Powyższe obrażenia spowodowały u powódki 5% trwałego uszczerbku na zdrowiu.

(...)

(...)

(...)

U powoda po zdarzeniu wystąpiły objawy zaburzeń adaptacyjnych.(...) Uszczerbek na zdrowiu psychicznym u powoda jest trwały i wynosi 10%.

U powódki po wypadku rozwinęły się objawy zaburzeń stresowych pourazowych utrzymujące się nadal. (...)Uszczerbek na zdrowiu psychicznym u powódki jest trwały i wynosi 10%.

Powyżej przedstawiony stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty w postaci dokumentacji leczenia powodów, zeznań złożonych przez świadków, opinii wydanych przez biegłych oraz zeznań powodów złożonych w trakcie przesłuchania ich w charakterze stron.

Przechodząc do oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd uznał dowody z dokumentów za wiarygodne, bowiem ich wartości dowodowej nie kwestionowała żadna ze stron, a Sąd nie znalazł żadnych podstaw, by czynić to z urzędu.

Sąd w całości podzielił opinie biegłych powołanych w sprawie. Opinie te sporządzono zgodnie z regułami sztuki, są spójne, logiczne, zawierają wyczerpujące odpowiedzi na zadane pytania, a żadna ze stron ostatecznie ich treści nie zakwestionowała.

Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne również zeznania świadków I. B., W. Ł. i M. Ł.. Zeznania świadków pozostają w zgodzie z opiniami powołanych biegłych. Treść zeznań świadków dopełnia obraz skutków zdarzenia dla powodów, szczególnie w sferze zmiany jakości życia i poczucia

krzywdy powodów oraz przeprowadzonych u powodów procedur medycznych.

Jako wiarygodne Sąd uznał również zeznania świadków F. K. i T. K.. Zeznania świadków dotyczyły okoliczności związanych ze stanem majątkowym pozwanego i jego aktualnej sytuacji bytowej. Zeznania świadków w tym zakresie były zgodne, spójne i wzajemnie się dopełniały.

Na walor wiarygodności zasługiwały również zeznania powodów A. Ł. i B. A. złożone w trakcie przesłuchania ich w charakterze stron. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania zeznań powodów. Przedstawili oni aktualny stan swojego zdrowia oraz sytuację życiową.

Przechodząc do rozważań prawny Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 428 k.c. Zwrócił uwagę, że przepis ten pozwala na domaganie się (na zasadzie słuszności) naprawienia szkody od samego sprawcy szkody, któremu ze względu na wiek, stan psychiczny lub fizyczny winy przypisać nie można - gdy brak jest osoby zobowiązanej do nadzoru albo nie można domagać się odszkodowania od takiej osoby. Artykuł 428 k.c. przewiduje osobistą odpowiedzialność osoby, która według ogólnych zasad odpowiedzialności (art.415 k.c.) odpowiadać nie może ze względu na niemożność przypisania jej własnej winy.

Dalej Sąd Okręgowy wyjaśnił, że w oparciu o ten przepis jest możliwym zobowiązanie sprawcy do całkowitego lub częściowego „naprawienia szkody”. Rekompensacie podlega każda szkoda, to jest zarówno majątkowa jak i niemajątkowa. Ograniczenie roszczenia dochodzonego w oparciu o przepis art. 428 k.c. wyłącznie do odszkodowania za szkodę majątkowa nie znajduje normatywnego uzasadnienia, brak takiego ograniczenia nie budzi żadnych wątpliwości w doktrynie i orzecznictwie.

Sąd I instancji wyjaśnił, że do okoliczności, które powinny być brane przez Sąd pod uwagę przy ocenie, czy spełnione są przesłanki zasądzenia od bezpośredniego sprawcy szkody odszkodowania na zasadach współżycia społecznego, ustawodawca bezpośrednio zalicza jedynie porównanie stanu majątkowego poszkodowanego i sprawcy szkody. W doktrynie wskazuje się również, że powinno wziąć się pod uwagę takie elementy, jak: rozmiar doznanej przez poszkodowanego szkody oraz jej charakter (szkoda na osobie, czy szkoda na mieniu); wpływ wydatków na jej naprawienie na sytuację majątkową i rodzinną poszkodowanego; sytuację zawodową, a zwłaszcza możliwości zarobkowe zarówno sprawcy szkody, jak i poszkodowanego, sytuację rodzinną obu podmiotów - to czy mają na utrzymaniu inne osoby i ich wiek.

Przenosząc to na grunt rozpoznawanej sprawy Sąd Okręgowy uznał, że zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego. Bezspornym było, iż pozwany w chwili popełnienia czynu godzącego w dobra osobiste powodów miał zniesioną zdolność rozumienia czynu i pokierowania swoim postępowaniem. Jakkolwiek stan psychiczny pozwanego nie pozwala na przypisanie mu odpowiedzialności za wyrządzoną powodom szkodę, a brak jest również innych osób zobowiązanych do nadzoru, to jednak żądanie powodów zapłaty zadośćuczynienia od sprawcy należy uznać za uzasadnione albowiem z okoliczności sprawy wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że roszczenie powodów znajduje uzasadnienie w treści art. 445 k.c. i 448 k.c. Powołane przepisy przyznając poszkodowanemu prawo domagania się zadośćuczynienia, nie zawiera żadnych kryteriów wskazujących na sposób ustalenia wysokości zadośćuczynienia. Posługuje się jedynie bardzo ogólnym sformułowaniem „odpowiedniej sumy pieniężnej”. Bliższe kryteria ustalenia wysokości zadośćuczynienia wypracowała doktryna i orzecznictwo. Decydującym kryterium przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia jest więc obecnie rozmiar szkody niemajątkowej, a zwłaszcza rodzaj i rozmiar doznanych obrażeń, czasokres, uciążliwości procesu leczenia i dostosowawczej rehabilitacji, długotrwałość nasilenia dolegliwości bólowych, konieczność korzystania z opieki i wsparcia innych osób oraz jej zakres, trwałe następstwa tych obrażeń w sferze fizycznej i psychicznej oraz ograniczenia, jakie wywołują w dotychczasowym życiu, w tym potrzeby stałej rehabilitacji, zażywania środków farmakologicznych, zmiany charakteru zatrudnienia, trybu życia, przyzwyczajeń, czy też sposobu spędzania wolnego czasu. Poza tym przyjmuje się, iż wysokość zadośćuczynienia musi dla poszkodowanego przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej. Nie bez znaczenia dla wysokości zadośćuczynienia ma też wiek poszkodowanego, albowiem intensywność cierpień z powodu wystąpienia szkody na zdrowiu fizycznym lub psychicznym jest większa u młodego człowieka. Natomiast wysokość stopy życiowej społeczeństwa jedynie w sposób uzupełniający może rzutować na wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę

Sąd Okręgowy podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie bezsporne były okoliczności przedmiotowego zdarzenia oraz jego następstwa. Było też poza sporem, że powodowie w żaden sposób nie przyczynili się do przedmiotowego zdarzenia. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że zasadnym jest przyznanie powodom zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w kwotach wskazanych w pozwie, to jest po 120.000 zł na rzecz każdego z powodów.

Zasądzając powyższe kwoty na rzecz powodów Sąd miał na względzie cierpienia powodów związane z doznanymi w wyniku ataku pozwanego obrażeniami ciała, długość pobytu w szpitalu, rodzaj zastosowanego leczenia, trwały uszczerbek na zdrowiu powodów, dolegliwości bólowe związane z doznanymi obrażeniami wielkość oraz umiejscowienie blizn powstałych u powodów po wypadku oraz ich młody wiek. Nie bez znaczenia są również negatywne przeżycia natury psychicznej z jakimi powodowie borykają się do dzisiaj, a które stanowią długotrwały uszczerbek na zdrowiu, jak i nagła i diametralna zmiana sytuacji życiowej i trybu życia, mająca miejsce u powodów po przebytym zdarzeniu.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, że pozwany przebywa w zakładzie zamkniętym, co sprawia, że jego możliwości zarobkowe są znikome. Jednakże, zdaniem Sądu, okoliczność ta nie może sprawiać, iż zachowanie pozwanego będzie premiowane poprzez brak pociągnięcia do odpowiedzialności w postępowaniu cywilnym - szczególnie patrząc na żądanie powodów przez pryzmat zasad sprawiedliwości społecznej. Sąd Okręgowy podkreślił, że nie było jego intencją wpłynięcie w sposób negatywny na sytuację majątkową pozwanego, ale nie dostrzegł jednocześnie jakichkolwiek przesłanek, ażeby uznać żądanie powodów za nieuzasadnione. Dobra osobiste powodów zostały naruszone, zatem mając na uwadze stan rodzinny pozwanego, brak innych osób pozostających na utrzymaniu pozwanego, młody wiek pozwanego jak i fakt, że powodowie w żaden sposób nie przyczynili się do wystąpienia szkody, jak też rodzaj naruszonego dobra oraz rozmiar wyrządzonej szkody, a przede wszystkim z uwagi na zasady sprawiedliwości społecznej, uznał Sąd roszczenie powodów za zasadne i w okolicznościach faktycznych sprawy niewygórowane.

Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutów strony pozwanej, wedle których zasady współżycia społecznego przemawiały za oddaleniem powództwa. Pozwany wskazywał na treść art. 428 k.c. w szczególności na powinność porównania przez sąd sytuacji majątkowej powodów z jego własną sytuacją majątkową. Pozwany nie wziął jednak pod uwagę tego, że porównanie sytuacji majątkowej poszkodowanego i sprawcy jest tylko jednym z elementów, które Sąd winien mieć na uwadze orzekając o obowiązku i zakresie naprawienia szkody.

W ocenie Sądu Okręgowego, analiza wszystkich okoliczności faktycznych rozpoznawanej sprawy prowadzi do wniosku, że to właśnie wydanie wyroku oddalającego powództwo naruszyłoby przepis art. 428 k.c. Należało mieć na uwadze także sytuację powodów i rozważyć rozmiar szkody niemajątkowej, której doznali wskutek napaści ze strony pozwanego, zarówno w sferze skutków fizycznych, jak i psychicznych. Zarówno powód jak i powódka zostali trwale okaleczeni przez pozwanego. Rozmiar szpecących blizn, ich umiejscowienie z pewnością są dla obu powodów doświadczeniem dojmującym. Nie sposób też pominąć rozmiaru urazu psychicznego, z jakim powodowie wciąż muszą się zmagać, wskutek fizycznej napaści ze strony pozwanego. Zarówno powód, jak i powódka dokładnie opisywali stan strachu przed osobami obcymi i obawy o zdrowie, które odczuwają do chwili obecnej. Sam fakt choroby psychicznej pozwanego jak też i to, że aktualnie - przebywając w szpitalu (...) - nie osiąga żadnych dochodów, nie może prowadzić do wniosku o bezzasadności roszczenia powodów. Sytuacja pozwanego jest niewątpliwie gorsza niż sytuacja powodów, ale i sytuacja majątkowa powodów pogorszyła się w konsekwencji doznanych uszkodzeń ciała i konieczności zmiany sytuacji życiowej. Jak wynika z ustaleń faktycznych powodowie do dziś doznają ograniczeń zawodowych. Powódka w związku z wypadkiem prawdopodobnie nie będzie mogła pracować w przyszłości jako psycholog. Powód z uwagi na skutki wypadku nie był w stanie podjąć studiów wyższych na wybranym przez niego kierunku, obecnie z uwagi na odczuwane dolegliwości psychiczne ma problemy ze znalezieniem zatrudnienia, co oczywiście w znaczący sposób zmniejsza jego perspektywy finansowe.

Sąd miał na względzie, że pozwany jest człowiekiem młodym, a jego stan zdrowotny jak i majątkowy mogą w przyszłości ulec zmianie.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 i 2 wyroku na podstawie przepisu art. 428 k.c. O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu i zasądził je od chwili wyrokowania.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej stronom z urzędu, Sąd orzekł jak w punkcie 3 i 4 wyroku na podstawie § 2 ust.3 w zw. z § 6 pkt.6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Kosztami sądowymi od uiszczenia których strony zostały zwolnione, Sąd w punkcie 5 wyroku na podstawie przepisu art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych obciążył Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go co do rozstrzygnięcia zwartego w punkcie 1 i 2 wyroku. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na uznaniu, że porównanie stanu majątkowego poszkodowanych i sprawcy, rozmiar szkody, jej charakter, wpływ wydatków na jej naprawienie na sytuację majątkową i rodzinną poszkodowanych, sytuacja zawodowa, a zwłaszcza możliwości zarobkowe zarówno sprawy szkody, jaki i poszkodowanych, oraz ich sytuacja rodzinna kształtują się w stosunku do pozwanego lepiej, niż w przypadku powodów, uzasadniając uwzględnienie powództwa, podczas gdy pozwany utrzymuje się jedynie z renty rodzinnej w kwocie około 600,-zł, w zamkniętym szpitalu (...) utrzymuje sporadyczny kontakt tylko z siostrą, zaś jego możliwości dalszej edukacji i rozwoju zawodowego z uwagi na stwierdzone zaburzenia psychiczne, dotychczasowy kierunek studiów i niepewne rokowania co do jego stanu psychicznego na przyszłość są ograniczone daleko bardziej niż w stosunku do powodów;

2.sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, jak również wewnętrzną sprzeczność argumentacji Sądu przedstawionej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, polegające na przyjęciu z jednej strony znikomych możliwości zarobkowych pozwanego wynikających z jego przebywania w zamkniętym zakładzie (...) oraz jego stanu psychicznego – całkowita niepoczytalność w chwili czynu – z drugiej jednak uznanie, że okoliczności te w świetle zasad współżycia społecznego przemawiają za uwzględnieniem powództwa;

3.sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na uznaniu, że dochodzona przez każdego z powodów kwota po 120.000,-zł w świetle uszczerbku na zdrowiu, jakiego doznali jest adekwatna i uzasadniona, w sytuacji, gdy analiza orzecznictwa sądów powszechnych pozwala przyjąć, iż kwoty w analogicznej wysokości są przez Sad orzekane w sytuacji daleko poważniejszych konsekwencji zdrowotnych, w tym szeroko rozumianej niepełnosprawności, nie rokujących samodzielności w codziennym funkcjonowaniu, co z kolei – w świetle stwierdzonej pełnosprawności powodów i braku przesłanek do uznania, że ich obecny stan zdrowia może wpłynąć ujemnie na ich aktywność życiową, naukową, czy zawodową pozwala ocenić zasądzone przez Sąd I instancji zadośćuczynienie jako nadmierne wygórowane w okolicznościach niniejszej sprawy.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa.

Na rozprawie apelacyjnej powodowie wnieśli o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja była częściowo uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je za własne, podobnie podziela dokonaną przez Sąd ocenę dowodów, oraz ocenę prawną poczynionych w sprawie prawidłowych ustaleń faktycznych, niemniej z prawidłowych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy wywiódł częściowo wadliwe wnioski odnośnie wysokości odpowiedniego zadośćuczynienia.

Przechodząc do oceny poszczególnych zarzutów apelacji, zwrócić należy uwagę, że zarzuty te koncentrowały się na wykazaniu wadliwości poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych, lecz nie były powiązane z naruszeniami przepisów prawa procesowego. Tymczasem błąd w ustaleniach faktycznych zazwyczaj jest wynikiem naruszenia dyrektyw oceny materiału dowodowego, czyli następstwem naruszenia art. 233§1 k.p.c. Innymi słowy – zarzut błędu w ustaleniach faktycznych powinien być tak sformułowany, aby wskazać, jaki przepis prawa procesowego został naruszony, na czym polegało to uchybienie i jakie konsekwencje w zakresie ustaleń faktycznych to naruszenie spowodowało. Tak sformułowanego zarzutu apelacja w niniejszej sprawie nie zawiera.

Przyjmuje się przy tym, iż sprzeczność ustaleń sądu z treścią zebranego materiału dowodowego ma miejsce wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu I instancji jest sprzeczne z tymi istotnymi dla rozstrzygnięcia okolicznościami faktycznymi, które sąd ustalił w toku postępowania, gdy sąd wyprowadził logicznie błędny wniosek z ustalonych przez siebie okoliczności, przyjął fakty za ustalone bez dostatecznej podstawy lub nie ocenił wszystkich dowodów w sprawie. Zarzut ten może być skuteczny wówczas, gdy stan faktyczny nie stanowi harmonijnej całości, na przykład w stanie faktycznym zachodzą sprzeczności między poszczególnymi ustaleniami, gdy sąd w uzasadnieniu stwierdzi, że daje wiarę wszystkim dowodom, mimo iż pozostają one ze sobą w takim stosunku, że prowadzą do sprzecznych ze sobą wniosków lub gdy dowody prowadzące do odmiennych wniosków niż te przyjęte przez sąd nie będą ocenione negatywnie. Żadna z opisanych sytuacji nie zachodziła w niniejszej sprawie.

W istocie zresztą zarzuty skarżącego dotyczyły nie tyle błędu w ustaleniach faktycznych, ile oceny, czy w oparciu o poczynione w sprawie ustalenia faktyczne zaktualizowały się przesłanki do uwzględnienia roszczenia powodów, o których mowa w art. 428 k.c.. Zarzuty te należałoby zatem oceniać na płaszczyźnie naruszenia przepisów prawa materialnego, a nie procesowego.

Na marginesie należy tylko podkreślić, że Sąd II instancji jest związany zarzutami procesowymi przedstawionymi w apelacji, jeżeli są dopuszczalne, a z urzędu bierze pod uwagę jedynie nieważność postępowania (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r. III CZP 49/07- zasady prawnej, OSNC 2008, Nr 6, poz. 55). Nawet zresztą gdyby uznać, że podniesione zarzuty błędu w ustaleniach faktycznych miały być następstwem wadliwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, to zarzut ten należało uznać za chybiony. Zgodnie bowiem z wyrażoną w art.233 § 1 k.p.c. zasadą swobodnej oceny dowodów, Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, a zatem z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności.

Przewidziane w art. 233 §1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów mogą być przedmiotem kontroli odwoławczej, jednak powołanie się na naruszenie cytowanego przepisu nie może polegać jedynie na przedstawieniu odmiennego stanu faktycznego ustalonego na podstawie własnej oceny dowodów. Skarżący może tylko wykazywać, że sąd pierwszej instancji rażąco naruszył ustanowione w powołanym przepisie zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów, a w konsekwencji naruszenie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie zebranego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Jedynie w przypadku, gdy brak jest logiki w powiązaniu wnioskowania z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo – wbrew zasadom doświadczenia życiowego – nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych, to przeprowadzona ocena dowodów może być skutecznie podważona ( por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2000r. III CKN 842/98, LEX nr 51357).

Sąd Apelacyjny uznał dokonaną przez Sąd I instancji ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowy za prawidłową. Sąd Okręgowy ocenił wiarygodność poszczególnych środków dowodowych z uwzględnieniem ich indywidualnych cech oraz obiektywnych okoliczności im towarzyszących i odnoszących się do przedmiotowej sprawy. Wyrażało to istotę sądzenia w odniesieniu do ustalenia faktów, gdyż obejmowało rozstrzygnięcie o przeciwstawnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się ze środkami dowodowymi. Ocena tych dowodów odpowiadała regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań pomiędzy podstawami wnioskowania i wnioskami, a także uwzględniała zasady doświadczenia życiowego, wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w określonej sytuacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r. II CKN 817/00, LEX nr 56906). Skarżący nie wskazał, na czym miały polegać uchybienia Sądu I instancji przy ocenie dowodów, przedstawiając jedynie swoją interpretację ustalonego stanu faktycznego z punktu widzenia zaistnienia przesłanek z

art. 428 k.c.

Powołany przepis – jak słusznie zauważył Sąd Okręgowy – daje możliwość poszkodowanemu, w sytuacji gdy brak jest osób zobowiązanych do nadzoru nad osobą niepoczytalną w chwili czynu – lub też takie osoby istnieją, lecz nie można od nich uzyskać naprawienia szkody, aby domagać wyrównania w całości lub w części szkody przez samego sprawcę. Za takim rozwiązaniem – jako odstępstwem od reguły – muszą w świetle okoliczności konkretnego przypadku przemawiać zasady współżycia społecznego. Jedną z takich okoliczności wymienionych przez ustawodawcę jest porównanie stanu majątkowego sprawcy i stanu majątkowego poszkodowanego ( por. A. Śmieja (w:) System prawa prywatnego. Tom 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, pod red. Adama Olejniczaka, Warszawa 2009, strona 482-484).

Zgodzić należało się ze skarżącym, że porównując jego stan majątkowy ze stanem majątkowym powodów nie sposób dostrzec w nich znaczącej dysproporcji na korzyść pozwanego. Pozwany nie posiada żadnego znacznego majątku, a jego jedynym dochodem jest w tej chwili renta socjalna w kwocie 600,-zł. Gdyby było to jedyne kryterium, od którego zależałaby ocena zaistnienia przesłanek do zasądzenia odszkodowania w oparciu o wyrażoną w art.428 k.c. zasadę słuszności, to argumentacja pozwanego zasługiwałaby na uwzględnienie. Jednak – jak trafnie zauważył Sąd Okręgowy – porównanie stanu majątkowego sprawy i poszkodowanych jest jednym – ale nie jedynym – z kryteriów ocennych mających zastosowanie przy ocenie, czy zasady słuszności przemawiają za zastosowanie instytucji z art. 428 k.c. Trafnie wskazał Sąd I instancji, że do tych kryteriów zalicza się najczęściej rodzaj i rozmiar wyrządzonej szkody, oraz przebieg samego zdarzenia sprawczego, wiek sprawcy i poszkodowanych (por. A Śmieja (w:) System prawa prywatnego. Tom 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, pod red. Adama Olejniczaka, Warszawa 2009, strona 484, także Wojciech Dubis (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. Edwarda Gniewka, Warszawa 2006, s.718).

Sąd I instancji słusznie zauważył, że mając na uwadze okoliczności samego zdarzenia, jego dramatyczny przebieg, intensywność i rozmiar ataku, a przede wszystkim skutki, jakie przedmiotowe zdarzenie wywołało na płaszczyźnie nie tylko zdrowia fizycznego, ale także zdrowia psychicznego powodów, oraz w jaki diametralny sposób zmieniło ich sytuację życiową – zasądzenie stosownego zadośćuczynienia było uzasadnione w świetle odpowiedzialności opartej na zasadzie słuszności. Powodowie doznali w wyniku zdarzenia wielorakich ran, co skutkowało koniecznością hospitalizacji, zabiegów operacyjnych i późniejszej rehabilitacji. Pozostało na ich ciałach wiele blizn, co ma szczególne znaczenie dla osób młodych, dbających o wygląd i chcących być postrzeganym jak osoby atrakcyjne. Ponadto samo zdarzenie i jego przebieg stało się dla nich traumą, którego skutki w sferze psychicznej odczuwają do dzisiaj i – jak wynika z poczynionych ustaleń – nadal mogą odczuwać w przyszłości. Rokowania co do stanu psychicznego powodów są bowiem niepewne. Nie można pominąć także – co słusznie zauważył Sad Okręgowy – wpływu, jakie przedmiotowe zdarzenie miało na plany życiowe powodów. Powodowie prowadzili bowiem ustabilizowane życie, mieli ściśle określone, skonkretyzowane plany życiowe, które w następstwie zdarzenia musieli radykalnie zrewidować, i z którego skutkami – zarówno na płaszczyźnie naukowej, jak i zawodowej- borykają się do dnia dzisiejszego.

W tej sytuacji w ocenie Sądu Apelacyjnego trafnie uznał Sąd I instancji, że fakt, iż pozwany w chwili czynu był niepoczytalny, przebywa obecnie w zamkniętym zakładzie(...) - co łączy się z bardzo ograniczonymi możliwościami zarobkowania , oraz ograniczeniami w zakresie dalszej edukacji i rozwoju zawodowego – nie może sam przez się uzasadniać odmowy uwzględnienia żądania powodów w oparciu o wspomnianą zasadę słuszności.

Poza sporem jest przy tym to, że w razie wywołania przez sprawcę niepoczytalnego w chwili czynu uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, Sąd może na podstawie art. 428 k.c. zasądzić na rzecz osoby, która doznała krzywdy stosowne zadośćuczynienie (art. 445 k.c.). Wskazać przy tym należy, że zasądzając takie zadośćuczynienie w oparciu o zasadę słuszności sąd ma stosunkowo duży zakres swobody w podjęciu takiej decyzji, zasądzając je – według swojego uznania opartego na całokształcie okoliczności sprawy – w pełnej wysokości lub stosownie ograniczyć ( por. A Śmieja (w:) System prawa prywatnego. Tom 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, pod red. Adama Olejniczaka, Warszawa 2009, strona 482- 484).

W konsekwencji, uznając, że roszczenie powodów co do zasady zasługiwało na uwzględnienie w oparciu o wyżej wskazane kryteria, zgodzić jednak należało się z zarzutami skarżącego odnoszącymi się do wysokości zasądzonych kwot.

Podkreślić należy, że przewidziane w art. 445 § 1 k.c. zadośćuczynienie stanowi sposób naprawienia krzywdy w postaci doznanych skutkiem uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia cierpień fizycznych i psychicznych, istniejącej w chwili orzekania przez sąd jak i takiej, którą poszkodowany będzie odczuwać w przyszłości na pewno lub z dającym się przewidzieć dużym stopniem prawdopodobieństwa. Odwołując się do ugruntowanego w tej mierze orzecznictwa wskazać należy, że wielkość zadośćuczynienia zależy od całokształtu okoliczności danego przypadku, konkretyzujących w odniesieniu do osoby poszkodowanej w danej sprawie obiektywne kryteria oceny rozmiaru doznanej przez nią krzywdy. Zasadnicze przesłanki określające jego wysokość stanowią: rodzaj, charakter, długotrwałość cierpień fizycznych i ujemnych doznań psychicznych ich intensywność, nieodwracalność skutków zdrowotnych stopień i trwałość doznanego kalectwa i związana z nim utrata perspektyw na przyszłość. Do takich przesłanek należy zaliczyć także stopień winy sprawcy, postawę odpowiedzialnego za spowodowanie szkody, jego zachowanie względem pokrzywdzonego, w szczególności to, czy podjął kroki zmierzające do zadośćuczynienia krzywdzie. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 2002r. IV CKN 1266/00, LEX nr 80272 , wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2009r. III CSK 62/09, LEX nr 738354, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2015 r. I CSK 434/14 LEX nr 1712803).

Na gruncie niniejszej sprawy nie można mówić o przesłance winy sprawcy, jakkolwiek trafnie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy, że skarżący nie podjął żadnych kroków zmierzających choćby do przeproszenia powodów za wyrządzoną krzywdę. Z drugiej jednak strony z poczynionych ustaleń wynika, że obecnie powodowie są osobami pełnosprawnymi pod względem fizycznym i nie ma żadnych przesłanek, aby w przyszłości ze względu na przebyte urazy fizyczne stan ten mógł ulec pogorszeniu. Nie ma także żadnych obiektywnych przyczyn, aby obecny stan zdrowia fizycznego powodów mógł wpływać ujemnie na ich aktywność życiową, naukową czy zawodową (por. opinia biegłego sądowego w zakresie chirurgii ogólnej, (...) k.160).

W tej sytuacji, nawet mając na uwadze dramatyzm zdarzenia, skutki w zakresie pozostałych szpecących blizn, oraz skutki w zakresie zdrowia psychicznego powodów, to zgodzić się należało z zarzutami apelacji, że zasądzone zadośćuczynienia należało uznać za zawyżone, zważywszy na szczególną podstawę odpowiedzialności pozwanego – z wyłączeniem jego winy, oraz uwzględnieniem sytuacji majątkowej stron.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny na podstawie wyżej cytowanych przepisów, oraz art. 386§ 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i obniżył zasądzone na rzecz powodów zadośćuczynienia z kwot po 120.000,-zł do kwot po 80.000,-zł na rzecz każdego z nich, oddalając powództwo w pozostałym zakresie i oddalając apelację w pozostałej części. (art. 385 k.p.c.). W ocenie Sądu Apelacyjnego zasądzone zadośćuczynienia są adekwatne z punktu widzenia kryteriów zastosowania zasady słuszności, gdyż z jednej strony uwzględniają charakter czynu, jego przebieg i skutki, młody wiek powodów i pozwanego, zaś z drugiej strony – aktualne sytuacje majątkowe obu stron i perspektywy na przyszłość.

Sąd jednocześnie przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. na rzecz pełnomocników z urzędu obu stron – zwrot kosztów pomocy prawnej udzielonej stronom z urzędu w postępowaniu apelacyjnym. Ich wysokość ustalona została w oparciu o §8 pkt. 7 w zw. z §16 ust.1 pkt.2 w zw. z §22 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz.U z 2016r. poz. 1714) wraz należnym podatkiem od towarów i usług. Do tego doliczono wydatki związane z dojazdem pełnomocnika pozwanego na rozprawę apelacyjną, zgodnie ze złożonym wnioskiem (k.292 - 293, 00:01:13).