Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 marca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny-Odwoławczy w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 21 marca 2018 r. w Krakowie na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.

przy udziale S. K.

o wykreślenie hipoteki

na skutek apelacji uczestnika od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa - Podgórza w Krakowie IV Wydziału Ksiąg Wieczystych w Krakowie z dnia 27 września 2017 r. sygnatura akt DzKw/KR1P/00003944/17

postanawia: oddalić apelację.

SSO Grzegorz Buła SSO Katarzyna Biernat-Jarek SSO Beata Kurdziel

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni (...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K., reprezentowana przez prezesa zarządu S. K., w dniu 16 stycznia 2017r. złożyła wniosek o wykreślenie z księgi wieczystej (...) hipoteki umownej łącznej wpisanej pod numerem 3 w sumie 20 000 000,00 zł, na podstawie oświadczenia z dnia 8 listopada 2016r., złożonego przez prezesa zarządu wnioskującej spółki - (...), w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym, w przedmiocie zrzeczenia się hipoteki i wyrażenia zgody na jej wykreślenie z ksiąg wieczystych.

W toku postępowania ustalono, iż księga wieczysta (...) prowadzona jest dla lokalu niemieszkalnego nr U-l , położonego przy ul. (...) w K.. W dziale II jako właściciel wpisany jest S. K.. Dział III jest wolny od wpisów, natomiast w dziale IV ujawniono szereg hipotek, w tym m.in. hipotekę umowną łączną wpisaną pod numerem 3 do sumy 20 000 000,00 zł, ustanowioną na rzecz wnioskodawczyni.

Postanowieniem z dnia 30 maja 2017r., referendarz sądowy oddalił wniosek, wobec naruszenia przepisu art. 210 § 1 kodeksu spółek handlowych.

Na orzeczenie referendarza sądowego złożył skargę uczestnik S. K. podnosząc, iż art. 210 § 1 k.s.h. dotyczy umów, a nie jednostronnych czynności prawnych, oraz dotyczy reprezentacji w sporze między spółką a członkiem jej zarządu, co w niniejszej sprawie nie zachodzi.

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 27 września 2017r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek o wykreślenie z księgi wieczystej (...) hipoteki umownej łącznej wpisanej pod numerem 3 w sumie 20 000 000 zł

Uzasadniając powyższe Sąd przywołał treść art. 626 § 2 k.p.c., wskazując, że zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego wchodzi badanie stanowiącej podstawę wpisu czynności materialnej uzasadniającej powstanie, zmianę lub wygaśnięcie prawa rzeczowego nie tylko pod względem formalnym, ale również pod względem skuteczności materialnej, w tym ważności tej czynności. Obowiązek badania skuteczności materialnej czynności prawnej, mającej stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej, obejmuje także badanie umocowania osób dokonujących tej czynności. Dalej Sąd wskazał, że z treści przepisu art. 626 § 3 k.p.c. wynika, iż wnioskodawca jest obowiązany do załączenia już do wniosku wszystkich dokumentów stanowiących podstawę do dokonania żądanego wpisu; ugruntowany jest pogląd, iż dokument musi istnieć w chwili złożenia wniosku o wpis na jego podstawie. W aktualnym stanie prawnym (uchylony art. 48 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) brak jest podstaw do wzywania do usunięcia przeszkody do wpisu - co potwierdza treść rozważań Sądu Najwyższego w uzasadnieniu uchwały w składzie siedmiu sędziów z dnia 16.12.2009r., sygn. akt III CZP 80/09 (OSNC 2010/6/84). Kolejno Sąd przywołał treść art. 210 § 1 k.s.h., wskazując, że hipoteka, wykreślenia której dotyczył wniosek, jest hipoteką umowną, a więc zawartą w drodze umowy. Jak każde ograniczone prawo rzeczowe może wygasnąć przez zrzeczenie (art. 246 k.c.), które w wypadku hipoteki jest funkcjonalnym odpowiednikiem wypowiedzenia przez wierzyciela hipotecznego umowy o ustanowienie hipoteki; dlatego też, zrzeczenie się hipoteki podlegać musi wymogom z przepisu art. 210 § 1 k.s.h. Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności sprawy Sąd uznał, że doszło do naruszenia bezwzględnie obowiązującego przepisu art. 210 § 1 k.s.h., albowiem wnioskodawczyni, reprezentowana przez prezesa zarządu S. K., zrzekała się hipoteki ustanowionej na nieruchomości stanowiącej własność S. K., co powodowało, iż czynność taka w myśl przepisu art. 58 § 1 k.c. była nieważna. Ponadto, do wniosku nie przedłożono zgody właściciela nieruchomości na wykreślenie hipoteki, gdy tymczasem wymóg załączenia takiej zgody przewiduje przepis art. 1014 § 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz. U. 2017, poz. 1007).

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca, zaskarżył je w całości, zarzucając:

1.  naruszenie art. 210 § 1 k.s.h. poprzez jego błędną wykładnią skutkującą uznaniem, że zawarty w ww. przepisie sposób reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przy umowach z członkiem zarządu ma zastosowanie również do jednostronnych czynności prawnych, podczas gdy z literalnego brzmienia tego przepisu oraz wykładni celowościowej wynika, że art. 210 § 1 k.s.h. nie ma zastosowania do jednostronnych czynności prawnych spółki z o. o., w tym do oświadczenia o zrzeczeniu się hipoteki;

2.  naruszenie art. 626 ⁹ k.p.c. w zw. z art. 626 ² § 3 k.p.c., poprzez oddalenie wniosku o wykreślenie hipoteki umownej i uznanie, że wnioskodawca nie przedłożył dokumentów stanowiących podstawę ww. wpisu, podczas gdy załączone do wniosku dokumenty - oświadczenia o zrzeczeniu się hipoteki umownej oraz wyrażeniu zgody na wykreślenie tej hipoteki z księgi wieczystej z podpisem notarialnie poświadczonym - stanowią podstawę wykreślenia przedmiotowej hipoteki;

3.  naruszenie art. 246 k.c. w zw. z art. 31 ust. 1 u.k.w.h. poprzez jego niezastosowanie, podczas gdy wniosek o wykreślenie hipoteki został oparty na prawidłowym oświadczeniu o zrzeczeniu się hipoteki w formie wymaganej przez przepisy prawne;

4.  naruszenie art. 210 § 1 i § 2 k.s.h. w zw. z art. 58 § 1 k.c. poprzez bezzasadne przyjęcie, że oświadczenie o zrzeczeniu się hipoteki jest bezwzględnie nieważne, podczas gdy jednostronne oświadczenie woli o zrzeczeniu się hipoteki jest ważne i stanowi skuteczną podstawę wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej;

W związku z powyższym, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku o wpis poprzez wykreślenie z księgi wieczystej nr (...) - hipoteki umownej łącznej do kwoty 20.00.000 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie była zasadna.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż w postępowaniu wieczystoksięgowym granice kognicji sądu rozpoznającego wniosek o wpis do księgi wieczystej zakreśla art. 626 ⁸ § 2 k.p.c., który stanowi, iż rozpoznając wniosek o wpis sąd bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Powyższe oznacza, iż w postępowaniu wieczystoksięgowym badaniu podlega jedynie treść i forma wniosku, dołączonych do niego dokumentów oraz treść księgi wieczystej. Badanie treści wniosku polega na sprawdzeniu, czy wniosek został złożony przez osobę legitymowaną do jego wniesienia i czy przytoczone we wniosku okoliczności mogą być podstawą dokonania żądanego w nim wpisu. Badanie formy polega na sprawdzeniu, czy wniosek odpowiada wymaganiom formalnym. Badanie treści księgi wieczystej odnosi się natomiast do stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej i do ustalenia np. czy prawo, którego wniosek dotyczy wywodzi się z prawa poprzednika.

Jak wynika z treści księgi wieczystej nr (...) w dziale IV wpisana jest pod numerem 3 hipoteka umowna łączna w kwocie 20 000 000 zł. na rzecz wierzyciela (...) sp. z o.o. w K., a jako właściciel w dziale II ujawniony jest S. K..

Oświadczeniem z dnia 8 listopada 2016 podpisanym przez S. K. działającym w imieniu (...)sp. z o.o. w K. , ww spółka zrzekła się hipoteki umownej łącznej do kwoty 20 000 000 zł i wyraziła zgodę na wykreślenie hipoteki z niniejszej z księgi wieczystej.

Z kolei zgodnie z treścią odpisu z KRS nr (...) jedynym członkiem zarządu uprawnionym do reprezentacji spółki był S. K., nadto z treści KRS wynika że nie jest to jednoosobowa spółka, a właścicielem 99 udziałów jest inna osoba niż Pan S. K..

W niniejszej sprawie nie budzi zatem jakichkolwiek wątpliwości, że właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką, której dotyczy żądanie wniosku, jest podmiotem tożsamym z osobą, która w imieniu wierzyciela hipotecznego złożyła oświadczenie o zrzeczeniu się przedmiotowej hipoteki łącznej i wyrażeniu zgody na wykreślenie tej hipoteki z niniejszej z księgi wieczystej.

W ocenie Sądu Okręgowego nie można uznać za zasadny zarzut naruszenia art. 210 §1 k.s.h. Zgodnie z tym przepisem w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Przepis ten zgodnie z § 2 art. 210 k.s.h. nie znajduje zastosowania w przypadku gdy wspólnik, o którym mowa w art. 173 § 1 k.s.h, jest zarazem jedynym członkiem zarządu. Ta ostatnia sytuacja w tej sprawie nie występuje.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 31 marca 2016 r., III CZP 89/15: Użycie w tych przepisach określenia mówiącego o reprezentacji "w umowie" nie przesądza jednak jeszcze nieobjęcia zakresem zastosowania tych przepisów rezygnacji z członkostwa zarządu. Należy zgodzić się ze stanowiskiem, że brzmienie tych przepisów pozwala w pewnym zakresie objąć ich zastosowaniem również czynności jednostronne stron umowy i uznać, że podejmowanie przez strony umowy takich czynności mieści się w zwrocie "w umowie", jeżeli przemawia za tym cel przyświecający tym przepisom, tj. ochrona spółki, a pośrednio także ochrona jej wierzycieli przez pozbawienie członków zarządu wpływu na dokonanie i treść czynności prawnych dotyczących stosunków między nimi a spółką i uniemożliwienie im wykorzystania majątku spółki we własnym interesie. Do takich czynności należą czynności jednostronne stron umowy obligacyjnej, stanowiące wykonanie uprawnień prawokształtujących (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2010 r., V CSK 129/10, OSNC 2011, nr 7-8, poz. 84, i z dnia 22 marca 2012 r., V CSK 84/11, "Izba Cywilna" 2013, nr 6, s. 40).

Zbieżny pogląd został też wyrażony na tle podobnej regulacji odnoszącej się do spółki akcyjnej. W uzasadnieniu wyroku z dnia 17 kwietnia 2009 roku II PK 273/08 Sąd Najwyższy wskazał, iż „nieuprawnione jest prezentowane przez skarżącego - z powołaniem się na poglądy wyrażane w doktrynie oraz jednostkowym wyroku z dnia 1 lipca 1999 r., I PKN 143/99 (OSNAPiUS 2000 nr 19, poz. 707) - stanowisko, że prawidłowa interpretacja tego przepisu wyklucza dopuszczalność reprezentowania spółki akcyjnej przez radę nadzorczą w przypadku jednostronnych czynności prawnych, do których należy oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę. Już tylko wykładnia językowa art. 379 § 1 k.s.h. wskazuje, że posłużenie się w nim przez ustawodawcę określeniem "w umowie", oznacza, że rada nadzorcza ma kompetencje do reprezentowania spółki akcyjnej nie tylko przy zawieraniu umów z członkiem jej zarządu, ale także przy dokonywaniu wszelkich czynności prawnych w stosunkach umownych z członkiem zarządu, w tym przy jednostronnej zmianie warunków umowy o pracę oraz jej rozwiązaniu za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia. Nadto taka interpretacja wynika z funkcji jaką pełni art. 379 § 1 k.s.h., ustanawiając dla rady nadzorczej szczególny rodzaj uprawnienia w zakresie reprezentacji spółki akcyjnej w czynnościach prawnych z członkiem jej zarządu. Przepis ten służy ochronie interesów spółki, akcjonariuszy i wierzycieli przed niekorzystnym rozporządzaniem majątkiem spółki w drodze umów pomiędzy spółką a członkami zarządu. Chodzi w nim o wyeliminowanie sytuacji, w której dochodziłoby do konfliktu interesów spółki i osoby fizycznej pełniącej funkcję członka jej zarządu, będącej drugą stroną zawieranej przez spółkę umowy. Sens takiego uregulowania jest jasny, gdyż zapobiega ono działaniu na szkodę spółki, przez wyłączenie możliwości jej reprezentowania przez zarząd w przypadkach zawierania i rozwiązywania umów z takimi osobami, ustanawiania warunków umów oraz ich zmiany".

Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę pogląd ten w pełni podziela. Odnosząc powyższe stanowisko do stanu istniejącego w tej sprawie stwierdzić należy, że żądanie wnioskodawcy dotyczyło wykreślenia hipoteki, która powstała w drodze umowy pomiędzy właścicielem nieruchomości S. K., a wierzycielem (...)spółką z o.o. w K.. Złożenie oświadczenia o zrzeczeniu się hipoteki, będącego niewątpliwie jednostronną czynnością prawną (art. 246 §1 k.c.) prowadzi do pozbawienia wierzyciela możliwości zaspokojenia swojej wierzytelności z danej nieruchomości, a więc w sposób niewątpliwy wpływa na sytuację ekonomiczną tegoż podmiotu w kierunku jej pogorszenia. Z drugiej strony beneficjentem tej czynności jest uczestnik, będący jednocześnie jedyną osobą uprawnioną do składania oświadczeń woli w imieniu spółki. Zatem w świetle motywów powołanych przez Sąd Najwyższy w powołanej uchwale, zasadnym jest uznanie, że zrzeczenie się ograniczonego prawa rzeczowego przez stronę stosunku umownego, w wyniku którego zabezpieczenie to powstało, objęte jest hipotezą art. 210 §1 k.s.h., gdyż taka czynność, jak trafnie przyjął Sąd pierwszej instancji jest funkcjonalnym odpowiednikiem wypowiedzenia przez wierzyciela hipotecznego umowy o ustanowienie hipoteki.

Za powyższym stanowiskiem przemawia też to, iż oświadczenie o zrzeczeniu się ograniczonego prawa rzeczowego, jakkolwiek jest jednostronnym oświadczeniem woli, to jednak dla wywołania oczekiwanego skutku prawnego musi dotrzeć do adresata (art. 61 k.c.), musi więc być złożone drugiej stronie konkretnego stosunku prawnego, w tym przypadku właścicielowi nieruchomości. Jeśli więc w sytuacji faktycznej jaka występuje w tej sprawie zarówno po stronie składającego oświadczenie, jak i po stronie adresata tego oświadczenia występuje ten sam podmiot, to taka sytuacji niczym nie różni się od stanu określonego w art. 210 § 1 k.s.h. Na tle tej sprawy oczywiste jest również, że złożone oświadczenie z dnia 8 listopada 2016 roku oraz wniosek o wykreślenie hipoteki służy wyłącznie interesom uczestnika postępowania, czego wyraźnym dowodem jest to, że po zmianie osób reprezentujących wnioskodawcę (por. wyciąg z KRS z dnia 26.02.2018r.), środki zaskarżenia w tej sprawie składa wyłącznie uczestnik, a więc nie podmiot, który formalnie domagał się dokonania przedmiotowego wpisu.

Podsumowując powyższe rozważania stwierdzić należy, iż w konsekwencji także pozostałe zarzuty uczestnika nie mogły być uznane za trafne, co skutkowało oddaleniem apelacji jako bezzasadnej, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

SSO Grzegorz Buła SSO Katarzyna Biernat-Jarek SSO Beata Kurdziel