Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2019 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku J. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w J.

o emeryturę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie

z dnia 11 grudnia 2017 r. sygn. akt IV U 385/17

I.  oddala apelację ,

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w J. na rzecz wnioskodawcy J. T. kwotę 240 zł ( słownie: dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym .

Sygn. akt III AUa 113/18

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 28 lutego 2019 r.

Decyzją z dnia 6 czerwca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. odmówił wnioskodawcy J. T. prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, dochodzonego wnioskiem z dnia 28 kwietnia 2017 r. w trybie przepisów ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.). Powołując w podstawie prawnej decyzji art. 184 ww. ustawy w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz.U. Nr 8, poz. 43
ze zm.) organ rentowy stwierdził, że wnioskodawca nie spełnia jednej z koniecznych przesłanek nabycia prawa do dochodzonego świadczenia emerytalnego , ponieważ nie udowodnił wymaganych na dzień 1 stycznia 1999 r. 15 lat pracy w warunkach szczególnych , a 14 lat ,8 miesięcy i 5 dni. Jednocześnie organ rentowy informował , że przy ustalaniu wymiaru ww. okresu kwalifikowanego zatrudnienia nie uwzględnił okresów niewykonywania pracy za które wnioskodawca po dniu 14 listopada 1991 r. otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Wnioskodawca J. T. odwołał się od powyższej decyzji ZUS do Sądu Okręgowego w Krośnie. W odwołaniu z dnia 26 czerwca 2017 r. zmodyfikowanym pismem procesowym z dnia 4 grudnia 2017 r . wnioskodawca, wnosząc
o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez potwierdzenie jego uprawnienia do dochodzonego świadczenia emerytalnego przy jednoczesnym zobowiązaniu organu rentowego do wypłaty odsetek z zwłokę oraz obciążeniu ZUS poniesionymi kosztami procesu zarzucił, że wbrew stanowisku ZUS legitymuje się wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych bowiem do okresu tego należy uwzględnić okresy zasiłkowe przypadające po dniu 14 listopada 1991 r. zgodnie z ukształtowanym już w tym względzie stanowiskiem zarówno Sądu Najwyższego jak i sądów powszechnych , przy wskazaniu na niektóre z nich .

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 7 lipca 2017 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. wniósł o oddalenie żądania wnioskodawcy z tego samego względu, który powołany został w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji , przyznając jednocześnie , że przy uwzględnieniu wyłączonych okresów nieskładkowych w wymiarze 9 miesięcy i 9 dni J. T. legitymowałby się wymaganym 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Jednocześnie pozwany organ rentowym podkreślał – przywołując w tym względzie wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 września 2015 r. sygn. akt III AUa 1461/14, że wymóg okresu pracy w szczególnych warunkach winien odnosić się do okresu faktycznego wykonywania takiej pracy z pominięciem okresów wyłącznie formalnego pozostawania w zatrudnieniu.

Sąd Okręgowy w Krośnie, po rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia
11 grudnia 2017 r. (sygn. akt IV U 385 /17):

- w pkt I- zmienił zaskarżoną decyzję ZUS przyznając wnioskodawcy prawo do emerytury w obniżonym wieku od daty złożenia wniosku ,

-w pkt II- stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,

- w pkt III – wniosek J. T. o wypłatę odsetek przekazał do rozpoznania pozwanemu organowi rentowemu ,

- w pkt IV zaś- zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w J. na rzecz wnioskodawcy J. T. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego . Wobec bezspornych okoliczności faktycznych dotyczących ukończenia przez wnioskodawcę z dniem 9 stycznia 2017 r. 60 roku życia, legitymowania się przez niego na dzień 1 stycznia 1999 r. 25 letnim okresem składkowym i nieskładkowym, nie przystąpieniem przez do otwartego funduszu emerytalnego oraz uznanym przez organ rentowy okresem pracy w warunkach szczególnych w (...) S.A. w wymiarze 14 lat , 8 miesięcy i 5 dni , z wyłączeniem 9 miesięcy i 9 dni okresów zasiłkowych przypadających po dniu
14 listopada 1991 r. , Sąd Okręgowy w Krośnie – dokonując oceny prawnej sprawy – uznał żądanie odwołania za uzasadnione, ,a zaskarżaną decyzję ZUS za naruszającą prawo. Wskazując bowiem na treść art. 32 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS , sąd pierwszej instancji uznał ,że przepis ten w odniesieniu do wnioskodawcy nie może mieć swego zastosowania ,skoro wszedł w życie dopiero z dniem
1 lipca 2004 r. , podczas gdy przewidziany w art.184 ww. ustawy wymaganym okres składkowy i nieskładkowy ustalany jest na dzień 1 stycznia 1999 r. Jednocześnie powołując się na wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2010 r. II UK 313/09
i 18 maja 2012 r. III UK 99/11 , sad pierwszej instancji podkreślił ,że art.184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowi samoistną podstawę nabycia prawa do emerytury , zaś sytuacja wymienionych w tym przepisie osób stanowi ekspektatywę prawa podmiotowego polegającą na spełnieniu się tylko części stanu faktycznego , które poprzedza i zabezpiecza przyszłe prawo podmiotowe. W podstawie prawnej wyroku powołany został art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Przypisując tym samym pozwanemu ZUS błąd w stosowaniu prawa , Sąd Okręgowy jednocześnie uznał ,że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w ustaleniu prawa wnioskodawcy do emerytury , stosownie do art.118 ust.1 a ustawy emerytalno-rentowej. Przekazanie wniosku odwołującego się o wypłatę odsetek do rozpoznania ZUS, uzasadnione zostało brzemieniem art.477 ¹⁰ § 2 k.p.c. , a z kolei rozstrzygnięcie o kosztach procesu art. 98 § 1 k.p.c. oraz § 9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz.U. z 2015 r. ,poz.1804 ze zm.) .

Wyrok Sądu Okręgowego w Krośnie z dnia 11 grudnia 2017 r. zaskarżony został przez pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. , który w apelacji z dnia 10 stycznia 2018 r. zarzucając naruszenie prawa materialnego
tj. art. 32 ust. 1 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji naruszenie art.184 ww. ustawy przez nieuzasadnione przyjęcie ,że wnioskodawca spełnił wszystkie konieczne przesłanki nabycia prawa do dochodzonego świadczenia emerytalnego , wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania , względnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego skarżący raz jeszcze akcentowali ,że wymóg okresu pracy
w szczególnych warunkach winien odnosić się do okresu faktycznego wykonywania takiej pracy z pominięciem okresów wyłącznie formalnego pozostawania w zatrudnieniu, przy czym fakt ,iż jedna z przesłanek nabycia prawa do emerytury dochodzonej na podstawie art.184 ustawy emerytalno-rentowej ( dotycząca wieku) , została przez wnioskodawcę spełniona już z po dniu 1 lipca (...). uzasadnia zastosowanie art.32 ust.1 a twej ustawy przy obliczaniu wymiaru jego kwalifikowanego zatrudnienia . Niezależnie od tego organ rentowy zauważał ,że już ustawa „rewaloryzacyjna „ stanowiła dostateczną podstawę do wyłączania z okresu pracy w warunkach szczególnych okresów zasiłkowych przypadających po dniu 14 listopada 1991 r.

Wnioskodawca J. T. wniósł o oddalenie apelacji organu rentowego jako bezzasadnej , przy obciążeniu skarżącego poniesionym w postępowaniu apelacyjnym kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, rozpoznając apelację pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w J. ,zważył co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona i jako taka podlega oddaleniu .

Zaskarżony bowiem wyrok Sądu Okręgowego w Krośnie z dnia 11 grudnia 2017 r. jest-w ocenie tut. Sądu- wyrokiem trafnym i odpowiadającym prawu.
Zgodzić się bowiem w zupełności z sądem pierwsze instancji przyjdzie że, dochodzenie przez J. T. prawa do emerytury w trybie art.184 ustawy
z dnia17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2018 r., poz. 1270) wyłączało możliwość zastosowania art.32 ust.1 a ww. ustawy przy ustalaniu wymiaru pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych . Jak bowiem wielokrotnie podkreślał to Sąd Najwyższy – m.in. w trafnie powoływanym przez Sąd Okręgowy wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r. II UK 313/09, OSNP 2011/1 19 -20/260, odnosząc się do wzajemnych relacji pomiędzy art. 32 ust. 1 a i art. 184 ustawy emerytalno-rentowej , ten ostatni przepis stanowi samoistną podstawę nabycia prawa do emerytury (co koresponduje z poglądem
o ustanowieniu w nim odrębnej kategorii ubezpieczonych , wobec art. 24 ustawy emerytalno rentowej, w którym ubezpieczeni urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. zatrudnieni w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zostali wyłączeni z regulacji emerytur pomostowych) . Sytuacja zaś osób wymienionych w tym przepisie , opisywana w doktrynie jako ekspektatywa prawa podmiotowego, polega właśnie na spełnieniu się tylko części stanu faktycznego koniecznego do nabycia prawa, która poprzedza i zabezpiecza przyszłe prawo podmiotowe ( przy czym ekspektatywa ta jest dostatecznie ukształtowana w odniesieniu do ogólnego stażu ubezpieczeniowego jak i stażu pracy w warunkach szczególnych, które są ustalane na dzień 1 stycznia 1999 r.). W tej więc sytuacji obowiązujący dopiero od dnia 1 lipca
2004 r. art. 32 ust. 1 a omawianej ustawy ,różnicujący okresy wykonywania pracy
w szczególnych warunkach przez nawiązanie do daty wejścia w życie ustawy rewaloryzacyjnej , w której poprzednia definicja okresu pracy szczególnych warunkach pozostała niezmienna obejmując zarówno okresy składkowe jak okresy nieskładkowe jeśli mieściły się one w okresie wykonywania pracy zgodnie z umową o pracę
( por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r. III UZP 10/03, OSNP 2004/ 5 /87) stanowiący istotną zmianę w stanie prawnym , nie mógł naruszać tak ukształtowanych praw nabytych tej grupy ubezpieczonych . Stąd ocena, że wykazanie na dzień 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego wg zasad wynikających z art. 32 ust. 1 a obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r. Pogląd ten – jak podkreślał Sąd Najwyższy -wzmacnia treść art. 32 ust. 4 ustawy emerytalno-rentowej odsyłająca w zakresie warunków emerytalnych do przepisów dotychczasowych ( a więc obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1999 r.) To stanowisko Sądu Najwyższego jest w pełni podzielane od dłuższego czasu w orzecznictwie tut. Sąd Apelacyjnego ( por. m. innymi wyroki
z dnia 8 czerwca 2017 r. III AUa 652/16 , 15 marca 2018 r. III AUa 420/17, 14 czerwca 2018 r. III AUa 620/17 czy jeden z ostatnich z dnia 15 listopada 2018 r. III AUa 615/18 ) .Trzeba też dodać , że pogląd ten jest już utrwalony także w orzecznictwie innych sądów powszechnych , czego przykładem mogą być z kolei wyroki : Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 października 2013 r. III AUa 115/13, Lex nr 1388087, Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 1 marca 2018 III AUa 765 / 17, Lex nr 2464883 , Sądu Apelacyjnegow Białymstoku z dnia 13 grudnia 2017 r. III AUa 456/17 , Lex nr 2425594, Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 grudnia 2017 r. III AUa 1424/17, Lex nr 2420941 i wielu , wielu innych. W tym miejscu należy także podkreślić , że na przestrzeni dłuższego okresu czasu sam pozwany organ rentowy zdawał się akceptować powyższą wykładnię art. 184 ustawy emerytalno-rentowej ,
a zmiana stanowiska nastąpiła dopiero w ostatnim okresie czasu (niewątpliwie wskutek zaleceń Centrali ZUS) , kiedy to obserwuje się zwiększoną liczbę spraw ,
w których organ rentowy składa skargi kasacyjne właśnie przy zarzucie niezastosowania art. 32 ust. 1 a przy ustalaniu okresu pracy w warunkach szczególnych ubezpieczonych ubiegających się o emeryturę na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jedną z takich spraw jest ta ww. tut. Sądu III AUa 420/17 , w której jednak Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 27 lutego 2019 r. III UK 186/18 odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej (...) Oddziału w J. do rozpoznania . Sąd Apelacyjny chciałby jednocześnie zwrócić uwagę , że pogląd skarżącego jakoby nawet obowiązujące na dzień 1 stycznia 1999 r. przepisy wyłączały możliwość zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia chorobowego , jest zupełnie nieuprawniony , przede wszystkim w świetle argumentacji jaka legła u podstaw uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r. III UZP 10/03, OSNP 2004/5/87, które to stanowisko Sądu Najwyższego doprowadziło właśnie do zmiany ustawy emerytalno-rentowej poprzez wprowadzenie
z dniem 1 stycznia 2004 r. art. 32 ust. 1 a pkt.1 (gdyby więc przyjąć rację skarżącego to zmiana w tym zakresie ustawy emerytalno-rentowej byłaby zbędna). W tym kontekście odnotować też przyjdzie , że przywoływany przez pozwany organ rentowy już w odpowiedzi na odwołanie w przedmiotowej sprawie wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 września 2015 r. III AUa 1461/14 nie zawierał cytowanej przez ZUS treści uzasadnienia , bo dotyczył on wyłącznie kwestii łączenia w przebiegu dniówki kilku rodzajów prac w szczególnych warunkach.
Z tych wszystkich więc wyżej naprowadzonych względów, w świetle bezspornych okoliczności faktycznych wskazujących jednoznacznie , że przy uwzględnieniu spornego okresu zasiłkowego wnioskodawcy okres jego pracy w warunkach szczególnych przeniósł wymagane lat 15 , należało w postępowaniu odwoławczym potwierdzić trafność stanowiska sądu pierwszej instancji o spełnieniu przez J. T. wszystkich koniecznych przesłanek nabycia prawa do emerytury, przewidzianej w art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz.U. z 2018 r.,poz.1270 ). Mając zaś powyższe na uwadze i na podstawie art. 385 k.p.c. orzeczono jak w pkt I sentencji wyroku. Końcowy wynik sprawy uzasadniał z kolei obciążenie pozwanego ZUS poniesionymi przez wnioskodawcę w postępowaniu apelacyjnym kosztami zastępstwa procesowego w kwocie 240 zł , o czym orzeczono jak w pkt II sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art.108 § 1 k.p.c. , przy uwzględnieniu minimalnej stawki wynagrodzenia fachowego pełnomocnika odwołującego się ,przewidzianej
w § 10 ust.2 pkt.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz.U. z 2018 r. poz.265 ).