Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z o.o. w G.

przeciwko M. B. (1), A. B. (1), A. B. (2) i M. B. (2)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 23 maja 2017 r. sygn. akt IX GC 37/17

1.  oddala obie apelacje;

2.  zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz strony powodowej kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Paweł Czepiel SSA Sławomir Jamróg SSA Grzegorz Krężołek

Sygn. akt I AGa 137/18

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. w pozwie z dnia 22 sierpnia 2016 r. skierowanym przeciwko pozwanym A. B. (1), M. B. (1), M. B. (2), A. B. (2) i M. S. (1) domagała się zasądzenia kwoty 135.397,53 zł z odsetkami ustawowymi oraz kwoty 5.185,43 zł. Strona powodowa wskazała, iż egzekucja w/w kwoty, wynikającej z umowy nr (...) oraz kosztów procesu, przeciwko spółce (...) sp. z o.o. w W., której członkami zarządu byli pozwani, okazała się bezskuteczna, a zatem odpowiedzialność za to zobowiązanie ponoszą pozwani na mocy art. 299 § 1 k.s.h. Strona powodowa wskazała, że dokonała kapitalizacji odsetek ustawowych od należności głównej na dzień 20 maja 2014 r.

Nakazem zapłaty z dnia 23 września 2016 r. sygn. akt IX GNc 1039/16 Sąd Okręgowy w (...) uwzględnił żądanie pozwu. Nakaz uprawomocnił się w stosunku do M. S. (1).

Pozwani A. B. (1), M. B. (2) i A. B. (2) w sprzeciwie z dnia 7 listopada 2016 r. wnieśli o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, wskazując, iż nakaz jest niezgodny z faktami. W toku sporu zarzucili, że powód nie wykazał bezskuteczności z całego majątku spółki; nie wykazał też, jakie czynności podjął komornik w ramach postępowania egzekucyjnego. Pozwani podkreślili, że nie wiedzieli o toczącym się postępowaniu przed Sądem Okręgowym wG., a ponadto umowa sprzedaży zawarta z powodem była nieważna z uwagi na podpisanie umowy przez nieupoważnionego pracownika. Nadto pozwani wskazali, że w czasie egzekucji spółka była właścicielem dwóch traktorów a więc posiadała majątek. Ponadto pozwani zarzucili, że A. B. (1), M. B. (2) i A. B. (2) zostali odwołani z członkostwa w zarządzie na mocy uchwały z 10 grudnia 2012 r.

Pozwana M. B. (1) wnosząc sprzeciw od nakazu zapłaty w dniu 22 grudnia 2016 r., wskazała, że nie miała wiedzy o toczącym się postępowaniu przed Sądem Okręgowym w G. i nie była już wówczas członkiem zarządu spółki. Pozwana zaprzeczyła, by otrzymała wezwanie do zapłaty wysłane przez powoda oraz podniosła, że nie było podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy pozwana była członkiem zarządu, powołując się na bilans spółki za 2012 r. i 2013 r. Pozwana wskazała również, że w dniu 12 listopada 2012 r. złożyła rezygnację z funkcji członka zarządu w obecności wszystkich członków zarządu. Pozwana podniosła również brak winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości z tego powodu, że M. S. (1) na mocy umowy zbycia udziałów przejął do realizacji zobowiązania z umów z powódką, a wobec zbycia przedsiębiorstwa nie miała możliwości spełnienia świadczenia na rzecz powoda. Pozwana zarzuciła też, że osobiście nie zajmowała się kwestią produkcji rolnej w spółce.

Wyrokiem z dnia 23 maja 2017 r. sygn. IV GC 37/17 Sąd Okręgowy w (...) zasądził od pozwanych A. B. (1), M. B. (1), M. B. (2), A. B. (2) solidarnie na rzecz strony powodowej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. kwotę 140.582,96 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi:

- w stosunku do A. B. (1), M. B. (2), A. B. (2) od kwoty 135.397,53 zł od dnia 9 listopada 2015 r. do dnia zapłaty,

- w stosunku do M. B. (1) od kwoty 135.397,53 zł od dnia 17 grudnia 2016 r. do dnia zapłaty, przy czym wskazał, że pozwani zobowiązani są zapłacić tę kwotę solidarnie z M. S. (1) co do którego uprawomocnił się nakaz zapłaty Sądu Okręgowego w (...)z dnia 23 września 2016 r., sygn. IX GNc 1039/16 (pkt I), oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II), zasądził od pozwanych A. B. (1), M. B. (1), M. B. (2), A. B. (2) solidarnie na rzecz strony powodowej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. kwotę 14.247 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt III), przy czym wskazał, że pozwani zobowiązani są zapłacić kwotę kosztów w wysokości 7.157 zł solidarnie z M. S. (1), co do którego uprawomocnił się nakaz zapłaty Sądu Okręgowego w (...) z dnia 23 września 2016 r., sygn. IX GNc 1039/16 (pkt IV).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

Spółka Grupa (...) sp. z o.o. w W. zawarła w dniu 4 lipca 2012 r. umowę sprzedaży ze stroną powodową nr (...), na mocy której (...) zobowiązała się dostarczyć powodowi towar – k. w ilości 500 MT, w terminie 01/10/12 – 30/11/12, a powód zobowiązał się zapłacić cenę. Po zawarciu umowy (...) informowała stronę powodową o tym, że spółka nie była należycie reprezentowana przy zawarciu umowy oraz składała oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli zawartego w tych umowach, co strona powodowa kwestionowała. W związku z niedostarczeniem towaru zgodnie z umową strona powodowa zażądała od (...) zapłaty kwoty 115.000 zł tytułem różnicy pomiędzy kosztem nabycia towaru u podmiotu trzeciego, a kosztem przewidzianym w umowie z (...). Prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 19 czerwca 2013 r. Sąd Okręgowy w G. zasądził od Grupy (...) sp. z o.o. w W. na rzecz powoda kwotę 115.000 zł z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 8 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 5.055 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. W dniu 20 listopada 2013 r. nakaz wydany w sprawie sygn. IX GNc 589/13 został zaopatrzony w klauzulę wykonalności, z uwzględnieniem kosztów postępowania w kwocie 66 zł. (...) złożyła w tym postępowaniu sprzeciw od nakazu zapłaty, który został odrzucony. Postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika sądowego M. R. na podstawie w/w tytułu wykonawczego, sygn. Km 2227/13, zostało umorzone wobec stwierdzonej przez komornika bezskuteczności egzekucji. Koszty egzekucyjne poniesione przez wierzyciela wyniosły 64,43 zł. A. B. (1), M. B. (2), A. B. (2), A. B. (3), M. B. (1) zawarli w dniu 12 listopada 2012 r. umowę sprzedaży swoich udziałów w spółce (...) z M. S. (1). W § (...) umowy zbywcy udziałów oświadczyli, że (...) posiada zobowiązania w formie umów nr (...), zawartej 4 lipca 2012 r. i (...), zawartej 28 czerwca 2012 r. na sprzedaż k. w ilości 500 i 2.000 ton firmie (...) sp. z o.o. w terminie od 1/10/2012 do 30/11/2012, a kupujący M. S. (1) oświadczył, że przejmuje te zobowiązania do realizacji. W czasie podpisywania umowy sprzedaży w dniu 12 listopada 2012 r. pozwani oświadczyli wobec siebie nawzajem i wobec M. S., że rezygnują z funkcji członków zarządu.

Uchwałą Zgromadzenia Wspólników (...) z dnia 1 grudnia 2012 r. M. S. (1) został powołany do pełnienia funkcji prezesa zarządu spółki. W dniu 10 grudnia 2012 r. M. S. (1) jako prezes zarządu (...) podjął uchwałę, zgodnie z którą w dniu (...). ze składu zarządu zostali odwołani A. B. (1), A. B. (3), M. B. (2), A. B. (2), M. B. (1). M. S. (1) został wykreślony z KRS z funkcji członka zarządu (...) w dniu 25 października 2013 r. wobec prawomocnego skazania za przestępstwo, określone w przepisach rozdziałów XXXIII – XXXVII k.k.

W bilansie spółki na dzień 18 września 2013 r. sporządzonym przez spółkę (...), reprezentowaną przez M. S. (1), odnotowano aktywa trwałe w wysokości 481.490 zł (na koniec 2012 r. – 0 zł), a aktywa obrotowe – środki pieniężne w kwocie 41.623 zł (na koniec 2012 r. – 101.116 zł). W bilansie odnotowano wysokość zobowiązań w kwocie 592.232,70 zł na 18/09/2013 r. i 108.086 zł na koniec 2012 r. W dniu 23 stycznia 2013 r. (...) zwracała się do powoda z pismem, dotyczącym omówienia dalszych zasad współpracy. Strona powodowa wezwała pozwanych do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem, wyznaczając termin 8/11/15 r. na spełnienie świadczenia, a wezwania zostały wysłane 28/10/11 r., przy czym wezwanie do M. B. (1) zostało wysłane na adres (...), G.. Pozwani A. B. (1), A. B. (2), M. B. (2) otrzymali wezwania.

Przy tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał zasadność żądania pozwu w całości w stosunku do pozwanych M. B. (2), A. B. (1) i A. B. (2) oraz w przeważającej części w stosunku do pozwanej M. B. (1), odpowiadających solidarnie ze współpozwanym M. S., co do którego uprawomocnił się nakaz zapłaty.

Odwołując się do przesłanek odpowiedzialności określonych w art. 299 k.s.h., Sad pierwszej instancji strona powodowa wykazała, że jest wierzycielem (...), a zobowiązanie w/w spółki wobec strony powodowej istniało i zostało stwierdzone prawomocnym nakazem zapłaty. Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego wierzytelność powoda powstała w okresie, kiedy pozwani wchodzili w skład zarządu spółki. Nawet jeśli przyjąć skuteczność ustnej rezygnacji w dniu 12 listopada 2012 r. (przy czym najpóźniejszą datą, z którą pozwani przestali wchodzić w skład zarządu jest data wykreślenia z KRS, zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, publ. Dz. U. 2017 r., poz. 700 t.j.) to i tak umowa została zawarta w dniu 3 lipca 2012 r. i z tą datą powstało zobowiązanie do jej wykonania, które następnie zastępczo zostało wykonane przez powoda w oparciu o art. 479 k.c.

Ważność umowy nie mogła być przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie wobec wydania prawomocnego orzeczenia w oparciu o tę umowę, ( art. 365 k.p.c.). Dopóki nie została prawomocnie podważona wykonalność tytułu wykonawczego, nie jest możliwe kwestionowanie zasadności żądania objętego tytułem wykonawczym, będącego podstawą bezskutecznej egzekucji – ani merytorycznie (co do przysługiwania wierzytelności powodowi w dacie wydania nakazu), ani pod względem formalnym. Nie miała również znaczenia data wydania nakazu zapłaty ani wiedza o tym nakazie i toczącym się przeciwko spółce postępowaniu.

Nie budziła też wątpliwości Sądu Okręgowego bezskuteczność egzekucji w stosunku do majątku spółki. Spółka w dacie sprzedaży udziałów i zmiany zarządu nie posiadała żadnych aktywów, byli wspólnicy pobrali środki z rachunku spółki, a spółka nie była właścicielem żadnych maszyn czy urządzeń, a zatem nie sposób uznać, by pozwani wykazali, że w dacie prowadzenia egzekucji lub obecnie spółka dysponowała /dysponuje środkami wystarczającymi na zaspokojenie roszczeń powoda/. Pozwany A. B. (1) w swoich zeznaniach zeznał, że na dzień sprzedaży udziałów praktycznie zamknęli działalność spółki, wypłacili wszystkie środki z rachunku, a spółka nie miała żadnego innego majątku, nie sposób więc zarzucać powodowi, że niestarannie prowadził postępowanie egzekucyjne. Niezasadny był też zarzut nieskierowania egzekucji do majątku w K., skoro jak zeznał pozwany spółka nie miała tam majątku, a w związku ze sprzedażą udziałów pozwani nie zajmowali się sprawami spółki. Pozwani w swoich zeznaniach posługiwali się ogólnikami typu „spółka miała płynność”, „spółka była w dobrej kondycji”. Nie byli jednak w stanie podać stanu majątku spółki, w szczególności wysokości zobowiązań, Pozwany b. wskazał, że wszystkie maszyny i urządzenia, z których spółka korzystała, nie były jej własnością, a w spółce „tam więcej nic nie było”).

Bilans przedłożony przez pozwaną budził wątpliwości Sądu Okręgowego, zważywszy na okoliczności zbycia udziałów, co było połączone z faktyczną likwidacją i przejęciem aktywów spółki przez dotychczasowych wspólników, a pozwana nie zgłosiła żadnych dalszych wniosków dowodowych, pozwalających na ustalenie realnej sytuacji w spółce po zbyciu udziałów. Ponadto w 2014 r. komornik stwierdził bezskuteczność egzekucji, co nie pozwala na przyjęcie za wiarygodne, iż spółka po zbyciu udziałów prowadziła realną działalność, w tym posiadała środki w kasie oraz pojazdy o wartości 410.000 zł.

Jednocześnie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że nawet dobra sytuacja spółki w 2013r. nie przesądzałaby o oddaleniu powództwa, skoro w 2014 r. została stwierdzona bezskuteczność egzekucji przez komornika. Pozwani nie podnosili też by w chwili obecnej spółka miała wystarczające środki na zaspokojenie powoda. Zdaniem Sądu Okręgowego pozwani nie wykazali również kondycji spółki na dzień swojego odwołania – nie została przedstawiona żadna dokumentacja księgowa, dokumenty źródłowe, a zeznania pozwanych nie przedstawiały wartości dowodowej w tym zakresie, stąd nie było podstaw do stwierdzenia, czy stan spółki uzasadniał złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości.

Nie miało dla Sądu Okręgowego znaczenia, że egzekucja względem spółki okazała się bezskuteczna w czasie, gdy pozwani przestali pełnić funkcję członka zarządu. Nie stanowiła również przesłanki odpowiedzialności z art. 299 k.s.h. okoliczność, że wymagalność roszczenia wobec spółki powstała w okresie kiedy pozwani przestali pełnić funkcję członków zarządu . Na gruncie art. 299 k.s.h. istotna jest data powstania zobowiązania – czyli w tym wypadku data zawarcia umowy, z której następnie wynikały konkretne roszczenia strony powodowej.

Sąd Okręgowy wskazał także, iż brak jest podstaw do zwolnienia pozwanej M. B. (1) z odpowiedzialności za długi spółki z powołaniem na brak winy w niezgłoszeniu wniosku w terminie z powodu faktycznego zarządzania spółką przez inną osobę, bowiem fakt podziału ról w spółce nie został wykazany, a ponadto winy pozwanej nie może wyłączać nawet świadome i dobrowolne podjęcie się obowiązków członka zarządu, przy braku niezbędnej wiedzy i doświadczenia, z jednoczesnym przekazaniem zarządzania spółką innej osobie. Zachowanie takie należałoby ocenić jako nieracjonalne i godzące w pewność oraz uczciwość obrotu gospodarczego, a skoro pozwana miała pełną zdolność do czynności prawnych, ponosi konsekwencje swojego działania. W konsekwencji brak było podstaw do uznania, że niezgłoszenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego nastąpiło bez winy członka zarządu. Ani fakt niepełnej wiedzy co do sytuacji majątkowej i finansowej spółki, ani okoliczność, że faktycznym decydentem w spółce była osoba trzecia nie mogły prowadzić do przyjęcia, że pozwana nie ponosiła winy w spóźnionym złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości. To była własna decyzja pozwanej, by pełnić funkcję członka zarządu w spółce, mimo iż uznawała swoją funkcję decyzyjną za ograniczoną.

Za niezasadny Sad Okręgowy uznał także podniesiony w sprzeciwie przez pozwanych zarzut przedawnienia, skoro bezskuteczność egzekucji została stwierdzona w 2014 r., pozew został wniesiony w 2016 r., a roszczenie przeciwko członkowi zarządu przedawnia się w terminie 3 lat od daty dowiedzenia się przez wierzyciela o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia (art. 442 ¹ § 1 zd. 1 k.c.).

Powyższe skutkowało zasądzeniem kwoty na mocy art. 299 § 1 k.s.h. Odpowiedzialność pozwanych miała charakter z M. S. . Obejmowała ona należność główną zasądzoną nakazem zapłaty wraz ze skapitalizowanymi odsetkami, ale również koszty procesu i koszty nadania klauzuli oraz egzekucji (art. 361 § 1 i 2 k.c.). Sąd uznał, iż stronie powodowej przysługuje również od pozwanych roszczenie o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu przez niego świadczenia głównego, przy czym stosownie do uregulowania z art. 455 k.c. wynikające z art. 299 § 1 k.s.h. roszczenie odszkodowawcze stało się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu członka zarządu do zapłaty sumy zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Powód jednak nie wykazał skutecznego wezwania pozwanej do zapłaty przed doręczeniem odpisu pozwu (art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. w zw. z art. 6 k.c.). Pozostali pozwani byli wzywani do spełnienia świadczenia przed wniesieniem pozwu, zasadne było żądanie zasądzenia odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia odszkodowawczego od dnia następnego po wskazanym w wezwaniu.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Okręgowy powołał art. 98 § 1 k.p.c.

Apelacje od tego wyroku wniosła pozwana M. B. (1) oraz pozwani A. B. (1), M. B. (2) i A. B. (2) .

M. B. (1) zaskarżyła wyrok w pkt I w części uwzględniającej powództwo w stosunku do tej pozwanej oraz w pkt III.

M. B. (1) zarzuciła :

1. nierozpoznanie przez Sąd I Instancji istoty sprawy poprzez brak analizy sytuacji finansowej dłużnej spółki w okresie pełnienia przez apelującą funkcji członka zarządu i w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że M. B. (1) ponosi odpowiedzialność za zobowiązania finansowe spółki ;

2. obrazę prawa materialnego a to:

- przepisu art. 299 § 1 i 2 k.s.h., w zw. 2 art. 11 ust. 1 i ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze, poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że czasem właściwym do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jako przesłankę wyłączającą odpowiedzialność: członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania jest czas powstania lub istnienia zobowiązania pieniężnego, podczas gdy prawidłowa wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, że czasem właściwym do złożenia zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania jest dopiero czas, w którym wiadomo już, że ze względu na brak środków spółka nie będzie mogła zaspokoić swoich wierzycieli;

- przepisu art. 299 § 1 i 2 k.s.h., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że apelująca ponosi odpowiedzialność względem strony powodowej za zobowiązania dłużnej spółki, w sytuacji w której w okresie sprawowania przez nią funkcji w zarządzie tej Spółki nie było podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości;

3. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że w chwili kiedy funkcje członka zarządu sprawowała apelująca istniały podstawy do złożenia przez nią wniosku o ogłoszenie upadłości, podczas gdy z dołączonych do akt sprawy dokumentów w tym bilansu spółki jednoznacznie wynika, że sytuacja finansowa spółki nie uzasadniała złożenia takiego wniosku;

4. naruszenie przepisów postępowania, mogące mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to:

- przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 278 k.p.c. poprzez uznanie przez Sąd I instancji, iż bilans spółki (...) nie może być wystarczającą podstawą oceny sytuacji finansowej spółki, bez odwołania się do dokumentacji źródłowej i oceny biegłego w konsekwencji czego uznanie przez Sąd I instancji, bez posiadania odpowiednich wiadomości specjalnych, że kondycja finansowa spółki w 2012 r. uzasadniała złożenie przez członków zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego;

- przepisu art. 217 §1 i 2 w zw. 2 art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego na okoliczność nieważności umowy sprzedaży z dnia 4 lipca 2017 r. nr (...) podczas gdy dowód ten dotyczy okoliczności mającej dla sprawy istotne znaczenie, tj. istnienia zobowiązania pozwanych wobec strony powodowej, gdyż fakt istnienia prawomocnego wyroku sądu przeciwko spółce, nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej w stosunku do członków zarządu ze względu na rozbieżności podmiotowe;

5. zaniechanie ustaleń faktycznych na okoliczność, czy w okresie sprawowania przez apelującą funkcji w zarządzie dłużnej spółki wiadomym było już, iż spółka nie będzie mogła zaspokoić wszystkich swoich wierzycieli z uwagi na brak środków;

6. naruszenie przepisów postępowania, mogące mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia a to art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z 233 § 1 k.p.c., polegające na przyjęciu, że sytuację finansową spółki wykazać można tylko na podstawie dowodu z opinii biegłego, podczas gdy sytuacje finansową spółki należało ocenić na podstawie wszechstronnej analizy wszystkich przeprowadzonych dowodów w tym w szczególności w oparciu o bilans spółki.

M. B. (1) wniosła o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w stosunku do niej a także zasądzenie kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Pozwani A. B. (1), M. B. (2) i A. B. (2) zarzucili :

1. sprzeczność ustaleń Sądu Okręgowego z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, że :

- pozwani A. B. (1), M. B. (2), A. B. (2) pełnił funkcję członków Zarządu w okresie do 10 grudnia 2012 roku, gdy w/w pozwani zbyli udziały w Spółce na rzecz M. S. (1) dnia 12 listopada 2012 roku, tym samym wobec utraty prawa do reprezentowania Spółki nie mieli wpływu na termin zgłoszenia zmian do rejestru przedsiębiorców KRS,

- w okresie kiedy pozwany A. B. (1), M. B. (2), A. B. (2) pełnili funkcję członka zarządu zachodziły przesłanki do ogłoszenia upadłości, pomimo, iż zebranego w sprawie materiału dowodowego, wynika iż stan majątku Spółki był taki, że nie uzasadniał złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub otwarcie postępowania układowego przed dniem 12 listopada 2012 roku, a wobec zbycia udziałów pozwani od dnia 12 listopada 2012 roku nie mieli wpływu na prowadzenie spraw spółki i nie mogli jej reprezentować,

- przyjęcie, iż nie złożenie przez pozwanych A. B. (1), M. B. (2), A. B. (2) wniosku o upadłość (lub wszczęcie postepowania układowego) naraziło powoda na szkodę,

- uznanie, iż powód wykazał, iż egzekucja wobec Spółki była bezskuteczna a pozwani nie wykazali, iż Spółka posiadała majątek wystarczający do zaspokojenia powoda pomimo, iż pozwani wykazali iż w okresie prowadzenia egzekucji Spółka posiadała majątek wystarczający na zaspokojenie powoda,

- przyjęcie, iż podstawą ustalenia terminu w którym spółka stała się nie wypłacalne nie może być bilans, gdy tymczasem stanowi to zestawienie aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący i poprzedni rok obrotowy ( art. 46 ust. 1 ustawy o rachunkowości), oraz pomimo podjęcia przez Sąd I instancji wątpliwości co do prawidłowości sporządzenia bilansu nie przeprowadzanie z urzędu dowodu z oceny biegłego co do kondycji spółki i tego czy treść bilansu znajdowała odzwierciedlenie w dokumentacji źródłowej spółki.

2. naruszenie art. 233 §1 w związku z art. 316 § 1 k.p.c. wobec braku poczynienia odpowiednich ustaleń faktycznych co do okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a mianowicie nie niewyjaśnienie okoliczności faktycznych, w szczególności czy w dacie orzekania bezskuteczność egzekucji trwała nadal a niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości ( wszczęcie postępowania układowego) naraziło powoda na szkodę;

3. ustalenie wbrew treści materiału dowodowego , że pozwani nie wykazali przesłanek egzoneracyjnych.

Pozwani wnieśli w pierwszej kolejności o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach procesu, ewentualnie o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie na rzecz pozwanych kosztów procesu.

Strona powodowa wniosła o oddalenie apelacji i o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Rozpoznając obie apelacje Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego co do przebiegu zdarzeń, wyciągając jednak z podanych okoliczności odmienne wnioski, co do daty ustania członkostwa pozwanych i daty powstania długu z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania z umowy dostawy.

Sąd drugiej instancji zważył co następuje:

Zgodnie z art. 299 k.s.h. - członkowie zarządu spółki odpowiadają za zobowiązania" spółki. Słusznie Sąd Okręgowy wskazywał, że w sprawie przeciwko członkowi zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o zapłatę na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. , w której przedłożono tytuł wykonawczy przeciwko spółce nie można kwestionować zobowiązania spółki wobec powoda, w oparciu o zarzut, że w ogóle ono nie powstało (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2012 r. II CSK 181/12 Biuletyn SN - IC 2013 nr 12, oraz z dnia 15 maja 2014 r Sygn. akt II CSK 446/13). Rozszerzona powaga rzeczy osądzonej powoduje związanie rozstrzygnięciem uznającym istnienie długu. Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 k.s.h. obejmuje zasądzone w tytule wykonawczym wydanym przeciwko spółce: należność główną oraz koszty procesu, koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji i odsetki ustawowe od należności głównej (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 roku, III CZP 118/06, OSNC 2007, nr 9, poz.136). Obejmuje także dalsze odsetki za opóźnienie. Kwota więc wskazana w zaskarżonym wyroku nie budzi wątpliwości.

Niezależnie od tego Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że w § (...)umowy zbywcy udziałów będący jeszcze wówczas członkami zarządu oświadczyli, że (...) posiada zobowiązania w formie umów nr (...), zawartej 4 lipca 2012 r. i (...), zawartej 28 czerwca 2012 r. na sprzedaż k.w ilości 500 i 2.000 ton firmie (...) sp. z o.o. w terminie od 1/10/2012 do 30/11/2012, a kupujący M. S. (1) oświadczył, że przejmuje te zobowiązania do realizacji 9k-41). Tym samym przyjąć, że doszło ostatecznie do potwierdzenia umowy mimo wcześniejszego i późniejszego kwestionowania jej skuteczności.

Jakkolwiek powódka nie może negować tej wierzytelności w niniejszym procesie, to data powstania tej wierzytelności nie jest jednak obojętna dla odpowiedzialności członków zarządu spółki na podstawie art. 299 k.s.h.

Na tle regulacji zawartej w art. 299 k.s.h. w orzecznictwie jest prezentowany pogląd, zgodnie z którym odpowiedzialność związaną z bezskutecznością egzekucji określonego zobowiązania z majątku spółki ponoszą osoby będące członkami jej zarządu w czasie istnienia tego zobowiązania (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2011 r., V CSK 188/10, niepubl. z dnia 11 lutego 2010 r., I CSK 269/09 , z dnia 17 czerwca 2011 r., II CSK 571/10, nie publ., z dnia 9 lutego 2011 r., V CSK 188/10, nie pub., oraz uzasadnienie uchwały z dnia (...)., III CZP 143/07, OSNC 2009, nr(...)). Tytuł w tym przypadku został wydany na podstawie powództwa zmierzającego do zasądzenia nie tyle świadczenia wynikającego z umowy dostawy z dnia 4 lipca 2012r. Nr (...), lecz zasądzenia odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania umowy dostawy kukurydzy (odpowiednio kary umownej i nadwyżki odszkodowania nad ta karą). Zobowiązanie z tytułu odszkodowania za nienależyte wykonanie zobowiązania powstaje jednak dopiero z chwilą spełnienia wszystkich przesłanek odszkodowawczych a zatem dopiero w sytuacji wystąpienia szkody (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 1991 r. sygn. III CRN 500/90; OSNCP 1992, nr 7-8, poz. 137 i uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2013 r. III CZP 72/13). W tym więc przypadku zobowiązanie z tytułu nienależytego wykonania umowy dostawy nie mogło powstać przed datą zakupu zastępczego tj przed 6 grudnia 2012r. Wcześniej mogło powstać jedynie zobowiązanie do zapłaty 500zł za przejazd bez załadunku (k.29 akt IX GNc 580/13). W dacie zakupu zastępczego, kiedy zaktualizowały się przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej spółki, skarżący pozwani byli jednak jeszcze członkami zarządu. Umowa sprzedaży udziałów z dnia 12 listopada 2012r. (k-42-45 ) nie ma istotnego znaczenia dla kwestii składu zarządu skoro nie zawarto w niej żadnych oświadczeń organów spółki a jedynie oświadczenia wspólników. Podnoszona przez Sąd Okręgowy kwestia formy zbycia udziału nie była przedmiotem sporu, biorąc zaś pod uwagę domniemania wynikające z wykreślenia pozwanych w KRS jako wspólników i wpisania jako jedynego wspólnika M. S. (1) należało przyjąć skuteczność umowy zbycia udziałów. Niezależnie od tego odpis dokumentu przesłany przez Sąd rejestrowy przy piśmie z dnia 7 czerwca 2018r. wskazuje, że czynność ta była dokonana z podpisami notarialnie poświadczonymi. Należy podkreślić , że nie wykazano pozorności zbycia udziałów i nie wykazano nieważności czy też nieistnienia uchwał podjętych z udziałem S., stąd podnoszony w pozwie zarzut , że był on tylko figurantem nie został odpowiednio wykazany.

Umowa zbycia udziałów nie obejmowała jednak żadnych oświadczeń o rezygnacji z członkostwa w zarządzie spółki. Wbrew stanowisku pozwanych ich ewentualna ustna rezygnacja złożona wówczas przy zawarcia umowy sprzedaży nie była składana spółce, skoro wspólnicy nie występowali wówczas jako członkowie zarządu a nabywca udziałów nie był jeszcze członkiem tego zarządu. Składanie więc jemy takiego oświadczenia nie miało jeszcze znaczenia/ Potwierdza to też treść uchwały nr(...) z której wynika, że ustanie członkostwa pozwanych w zarządzie nastąpiło dopiero na skutek odwołania w dniu 10 grudnia 2012r. na podstawie uchwały jedynego już wspólnika (k-40). Zaprzecza to więc by doszło do rezygnacji członkostwa z zarządu wcześniej. Zwrócić też należy uwagę na konieczność dołączenia do wniosku o wpis w rejestrze dokumentu obejmującego zmianę w składzie zarządu co przemawia ponadto za zachowaniem formy szczególnej, która umożliwi dokonanie wpisu (art. 168 i 321 k.s.h. w związku z art.19 i 22 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o KRS -porównaj uchwałę SN z dnia 31 marca 2016 r. Sygn. akt III CZP 89/15). Oświadczenia więc ustne powoływane w sprzeciwie i w zeznaniach pozwanych nie mogły być skuteczne względem spółki co oznacza, że członkostwo w zarządzie pozwanych ustało dopiero w grudniu 2012r. a więc z chwilą podjęcia uchwały o odwołaniu. Sąd Okręgowy błędnie zdyskwalifikował tę uchwałę podpisaną przez M. S. (1) jako uchwałę Prezesa Zarządu skoro po pierwsze był on jedyną osobą obecną na zgromadzeniu a ponadto mógł podpisać uchwałę jako prowadzący zgromadzenie prezes zarządu ( art. 248§1 k.s.h).

Niewątpliwie strona powodowa wykazała przesłanki odpowiedzialności pozwanych z art. 299§ 1k.p.c. skoro egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna ( vide postanowienie z dnia 15 kwietnia 2014r. nr Km 227/13). Twierdzenia o istnieniu majątku spółki nie zostały wykazane. Pozwani obowiązani byli wskazać konkretny majątek, z którego możliwe było zaspokojenie długu.

Decydujące dla oceny zasadności apelacji jest więc kwestia czy pozwani wykazali przesłanki zwalniające od odpowiedzialności. Członek zarządu może bowiem uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w art. 299§ 1, jeżeli wykaże, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody art. 299§2 k.p.c. (Poza sporem jest , że wniosek o ogłoszenie upadłości został zgłoszony dopiero w 2016r. przez Skarb Państwa i oddalony z uwagi na brak majątku).

Można zgodzić się z pozwanymi, że dla kwestii winy ma pewne znaczenie okoliczność, że w okresie gdy pozwani pełnili obowiązki nie mogli mieć jeszcze świadomości obowiązku spełnienia długu pieniężnego z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania z dostawy, skoro nota obciążeniowa na kwotę 115000zł dotycząca niezrealizowanego kontraktu nr (...)z dnia 4 lipca 2012r. została wystawiona w dniu 31 grudnia 2012r. ( k-39 akt akt IX GNc 580/13). Należy jednak też podkreślić, że gdyby istniały jeszcze w 2012r. przed powstaniem wierzytelności z tytułu kary umownej przesłanki do ogłoszenia upadłości, to ewentualne zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości mogło wpłynąć na wcześniejszą wymagalność świadczenia z tytułu dostawy a konsekwencji wcześniejsze powstanie długu z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania z umowy z dnia 4 lipca 2012r. Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przewidziana w art. 299 § 1 k.s.h. obejmuje zaś także jej zobowiązania powstałe po spełnieniu się przesłanek do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2003 r., III CZP 75/03, OSNC 2005, nr 1, poz.3).

Odpowiedzialności członka zarządu nie uchyla przy tym umowa łącząca członków zarządu co do sposobu kierowania sprawami spółki. Przepis art. 299 KSH chroniący interes wierzycieli ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie może być pozbawiony skuteczności przez porozumienie wspólników. Podnoszona więc przez M. B. (1) okoliczność, że nie zajmowała się ona produkcją rolną jak i zawarte w umowie zbycia udziałów przyrzeczenie S., że wykona on dostawę nie uchyla jej odpowiedzialności albowiem tego rodzaju porozumienie ma znaczenie tylko wewnątrzorganizacyjne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 II CSK 446/13 Legalis Numer 1003002. Treść zaś porozumienia zawartego w umowie zbycia udziałów wskazuje, że wszyscy pozwani mieli pełną świadomość istnienia obowiązku dostawy zboża, na podstawie umowy z dnia 4 lipca 2012r. której wymagalność datowana była na dzień 30 listopada 2012r.

Decydująca jest więc dla oceny zaistnienia przesłanek egzoneracyjnych sytuacja spółki w końcu 2012r. kiedy pozwani byli jeszcze członkami zarządu spółki.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd Okręgowy nie uznawał, że bilans nie może świadczyć o kondycji spółki lecz przyjmował , że nie może on być wiarygodny w aspekcie twierdzeń pozwanych, że w chwili wystąpienia ich ze spółki nie było już majątku oraz w aspekcie wykazanej bezskuteczności egzekucji. Środki trwałe o wartości 477000zł pojawiły się dopiero w bilansie na dzień 18 września 2013r. , który ponadto wskazywał aktywa obrotowe w kwocie 192894,70zł ( w tym środki transportu 410000zł) . Zysk księgowy do 18 września 2013r. wzrósł do 57182zł. Niewątpliwie jednak żadne realne środki transportu nie zostały ujawnione. Z faktu więc, że w 2014 r. komornik stwierdził bezskuteczność egzekucji można wnioskować, że bilans z III kwartału 2014r/ nie odzwierciedlał wartości realnych. Nie można jednak z bezskuteczności egzekucji w 2014r. wyprowadzić domniemania, iż spółka w dacie 31 grudnia 2012r. nie posiadała aktywów obrotowych wskazanych w bilansie spółki na tę datę w wysokości 179748zł ( w tym należności krótkoterminowe od innych jednostek w kwocie 78632zł i środki pieniężne w kwocie 101116zł). Zobowiązania wynosiły natomiast 108086zł oraz pasywa wynikające z wpłat na kapitał 71662zł. Zysk netto wyniósł 46662zł.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przedłożony przez pozwanych bilans w zakresie stanu na koniec 2012r nie jest jednak wiarygodny z innej przyczyny. Po pierwsze Sąd Okręgowy słusznie zwracał uwagę, że z zeznań A. B. (1) wynikało, że całe aktywa pieniężne wypłacono w dacie zawarcia umowy zbycia udziałów co oznacza, że aktywa pieniężne wskazane w bilansie na kwotę 101116 miały jedynie charakter wirtualny. Trudno też przyjąć by zobowiązania w bilansie z dnia 18 września 2013r. według stanu na dzień 31 grudnia 2012r. obejmowały wierzytelność z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania z umowy dostawy (z tytułu kary umownej), skoro wówczas pozwana kwestionowała skuteczność umowy, z której można było wyprowadzić istnienie takiego długu. Bilans nie mógł uwzględniać z tej przyczyny także długu z tytułu samej dostawy skoro wartość tej dostawy w kwocie 355000zł (500ton x 700zł netto) również nie była uwzględniona w bilansie. Z bilansu też wynikało, że nie było żadnych zapasów, którymi spółka mogła zrealizować dostawę. Jeżeli zaś pozwani dokonali wypłaty aktywów pieniężnych, to przy ujawnionej w umowie zbycia udziałów pełnej świadomości możliwej odpowiedzialności z tytułu niezrealizowania dostawy zboża na rzecz spółki (...), oczywiste było, że nie jest możliwe zaspokojenie wierzycieli. Trudno więc przyjąć by przedłożony bilans miał świadczyć o dobrej kondycji spółki w 2012r. w okresie gdy pozwani byli jeszcze członkami zarządu spółki.

Zgodnie z obowiązującym wówczas art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze ( tekst jedn. Dz.U. 2012.1112 ) dłużnika będącego osobą prawną uważa się za niewypłacalnego, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Dług z tytułu dostawy nie miała charakteru pieniężnego. Natomiast wierzytelność pieniężna z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania stała się wymagalna już po ustaniu członkostwa pozwanych w zarządzie (odsetki za opóźnienie zasądzono w nakazie zapłaty przeciwko spółce od dnia 8 stycznia 2013r. co wskazuje pośrednio na moment wymagalności).

Zgodnie jednak z art. 11 ust. 2 prawa upadłościowego i naprawczego dłużnika uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku- nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje. Przy uwzględnieniu zobowiązania z dostawy oraz przy uwzględnieniu braku aktywów pieniężnych wypłaconych na rzecz wspólników, wartość zobowiązań była w tym przypadku wyższa niż wartość realnych aktywów szczególnie, że spółka miała jeszcze inne zobowiązania w kwocie 1080000zł (vide bilans), w tym także publicznoprawne za XII 2012r. (wniosek Skarbu Państwa Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. o ogłoszenie upadłości z dnia 24 marca 2015r. i zestawienie wierzytelności (...)oraz (...)akt VIII GU 101/15). Powyższe oznacza, że pozwani nie wykazali by faktycznie w dacie odwołania pozwanych z zarządu znajdowały się aktywa pieniężne określone w bilansie, które mogły służyć pokryciu istniejących zobowiązań, które były wyższe niż wskazane w bilansie. Dokonanie zaś wypłaty środków pieniężnych przez wspólników uchylało ewentualną możliwość częściowego choćby zaspokojenia długu a więc pozostaje w związku przyczynowo- skutkowym ze szkodą strony powodowej wynikającą z niezłożenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości. Trudno też w takiej sytuacji przyjąć brak winy członków zarządu będącymi wcześniej wspólnikami spółki. Szkoda, o której mowa w art. 299 § 2 k.s.h. odpowiada różnicy w potencjale majątkowym spółki, jaka wystąpiła, a do jakiej nie doszłoby, gdyby we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki. Jeżeli zaś wniosek o zgłoszenie upadłości zarząd złożyłby jeszcze w grudniu 2012r. to syndyk miałby możliwość żądania od występujących wspólników zwrotu aktywów pieniężnych co zwiększyłoby szanse na zaspokojenie strony powodowej, co najmniej w znacznej części. Zwrócić tu należy także uwagę na dalsze zwiększanie pasywów w związku z odsetkami. Nie jest więc zasadny zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 278 k.p.c.

W konsekwencji należy podzielić stanowisko Sądu Okręgowego, że pozwani nie wykazali przesłanki egzoneracyjnej zwalniającej ich od odpowiedzialności.

Wobec powyższego obie apelacje jako niezasadne oddalono na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. w zw. 105§2 k.p.c. i art. 391§1 k.p.c. i przy zastosowaniu §2 pkt 6, §10 ust.1 pkt 2 oraz §15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265 ).

SSA Paweł Czepiel SSA Sławomir Jamróg SSA Grzegorz Krężołek