Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 sierpnia 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 114 w zw. z art. 175 ust. 4 ustawy z dnia 17.12.1998 r o emeryturach i rentach z FUS po rozpatrzeniu wniosku z dnia 7.08.2018 r odmówił Z. B. prawa do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego, a tym samym przeliczenia emerytury, podnosząc, iż przedłożone świadectwa pracy / (...) B. (...), (...) B. (...)/ nie zawierają informacji o okresach nieskładkowych i urlopach bezpłatnych lub ich braku.

/decyzja – k. 13 akt ZUS/

W dniu 19 września 2018 r wpłynęło odwołanie Z. B. od powyżej decyzji, w której wnioskodawca podniósł, iż wystąpił do archiwów o dokumentacje potwierdzającą jego faktyczne zarobki.

/odwołanie – k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu podniósł, iż w przedłożonych świadectwach pracy / (...) B. (...), (...), B. (...)/ nie zawarto informacji o ewentualnych okresach nieskładkowych, a wynagrodzenie określone w świadectwach podane jest jako ryczałtowe, a podana stawka godzinowa nie odpowiada stawce dziennej. Natomiast świadectwo pracy z Zakładu (...) za okres 4.07.2003 – 31.07.2003 nie jest uwzględnione, ponieważ okres ten nie jest uwzględniany przy obliczeniu kapitału początkowego. /odpowiedź na odwołanie – k. 4/

Na rozprawie w dniu 9.11.18 r wnioskodawca wniósł o przeliczenie emerytury w zakresie zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) wg. załączonych kart wynagrodzeń. /e – prot. z dnia 9.11.18 00:01:23/

Na rozprawie w dniu 7.06.19 r wnioskodawca zakwestionował hipotetyczne wyliczenie organu rentowego w związku z przyjęciem minimalnego wynagrodzenia za okres pracy w eksporcie. Wniósł o przeliczenie emerytury od 10 lipca 2018 roku.

/e – prot. z dnia 7.06.19 00:03:45/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca Z. B. urodził się w dniu (...).

/okoliczność bezsporna/

W dniu 12 lipca 2018 r ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę.

/okoliczność bezsporna/

Decyzją z dnia 24 lipca 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ustalił wartość kapitału początkowego Z. B. na dzień 1 stycznia 1999 roku. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono na w kwotę 448,07 zł, przy przyjęciu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w wysokości 36,70 %. Przyjęto łącznie 275 miesięcy okresów składkowych oraz 1 miesiąc okresów nieskładkowych. Wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 74,35%. Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy. W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 73.484,40 zł.

Do ustalenia wysokości podstawy wymiaru ZUS nie uwzględnił okresów:

-12.04.1975 – 20.04.1975 – nie podjęcie pracy po odbyciu służby wojskowej

- 13.07.1993 – 28.03.1995, 24.04.1995 – 6.06.1995, 20.12.1995 – 17.04.1996, 23.12.1996 – 27.04.1997, 3.10.1997 – 13.05.1998, 17.12.1998 – 31.12.1998 – okresy rejestracji w PUP bez prawa do zasiłku

- 1.10.1995 – 17.10.1995 – urlop bezpłatny

/ decyzja k. 6 akt kapitałowych ZUS/

Do obliczenia wskaźnika podstawy wymiaru kapitału początkowego organ rentowy przyjął dochody z lat 1975 - 1984 r. stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wnioskodawcy , co dało wskaźnik w wysokości 36,70 %.

/obliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego k. 37 akt kapitałowych ZUS/

Decyzją z dnia 25 lipca 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał Z. B. prawo do emerytury od 10.07.2018 r. tj od osiągnięcia wieku emerytalnego. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono:

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji – 15667,18 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 292089,49 zł;

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 218,40 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosi 1409,14 zł.

Przyjęto minimalne wynagrodzenie za okresy pracy:

- 23.07.1970 – 12.09.1972 ( (...) Przedsiębiorstwo Budowlane SA (...))

-1.12.1972 – 26.04.1973, 21.04.1975 – 28.02.1976 ( (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...))

- 27.03.1976 – 26.02.1977 ( (...) Budostal – 4)

- 1.10.1977 – 26.11.1977 ( Przedsiębiorstwo (...))

- 28.11.1977 – 19.02.1979 ( (...) Przedsiębiorstwo (...))

- 14.03.1979 – 31.12.1979 (Kombinat Budownictwa Miejskiego w K.)

- 27.05.1980 – 9.06.1980 ( (...))

- 19.06.1980 – 22.12.1980 ( (...) Chemobudowa)

- 5.03.1981 – 26.02.1985 ( Zespół (...))

- 23.05.1985 – 31.12.1988 ( Zakład Budowlano – (...))

- 2.01.1989 – 8.05..1991 ( Przedsiębiorstwo (...))

- 29.04.1997 – 31.08.1997 ( Przedsiębiorstwo Budowlane (...)).

Do stażu nie został zaliczony okres:

- 12.04.1975 – 20.04.1975 – w tym okresie nie podjął pracy po odbyciu zasadniczej służby wojskowej

- rejestracji w PUP po 14.11.1991 bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych, gdyż okres ten nie jest ani okresem składkowym, ani nieskładkowym

- urlopu bezpłatnego – 1.10.1995 – 17.10.1995.

Organ rentowy poinformował, że ponownie przeliczy emeryturę, jeżeli ubezpieczony przedstawi zaświadczenie i zarobkach lub dokumentację zastępczą.

/decyzja k. 6 akt ZUS/

W dniu 7 sierpnia 2018 r wnioskodawca dostarczył 3 świadectwa pracy dot.: Zakładu Budowlano – (...), Zakładzie Budowlano – Usługowym (...), S.. Jednocześnie wskazał, że zaświadczenia dotyczące wynagrodzenia dostarczy w miarę ich uzyskania.

/wniosek wraz ze świadectwami – k. 9 – 12 akt ZUS/

Wnioskodawca był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w S. w okresie 1.09.1968 – 2.09.1972 w pełnym wymiarze czasu pracy.

/świadectwo pracy – k. 4 akt ZUS/

W okresie 1.12.1972 – 28.02.1976 r wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...).

Za okres 1975 – 1976 zachowały się karty wynagrodzeń: 1975 – 55.456 zł, 1976 – 2618 zł.

/świadectwo pracy – k. 6 akt ZUS, kserokopia karty – k. 15,15 odw./

W okresie 27.04.1973 – 11.04.1975 wnioskodawca odbył zasadniczą służbę wojskową.

/wyciąg z książeczki wojskowej – k. 5 akt ZUS/

W okresie 27.03.1976 – 26.02.1977 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Budostal -4.

Za ten okres zachowały się karty wynagrodzeń: 1976 – 41.507 zł, 1977 – 4843 zł.

/świadectwo pracy – k. 7 akt ZUS, karty – k. 21,22, k. 44/

W okresie 1.03.1977 – 24.09.1977 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy we (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) N2

/świadectwo pracy – k. 8 akt ZUS/

W okresie 1.10.1977 – 26.11.1977 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...).

/świadectwo pracy – k. 7a akt ZUS/

W okresie 28.11.1977 – 19.02.1979 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...).

/świadectwo pracy – k. 9 akt ZUS/

W okresie 14.03.1979 – 15.03.1980 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Kombinacie Budownictwa Miejskiego w K.. W okresie 15.10.1979 – 31.12.1979 wnioskodawca przebywał na budowie eksportowej w B..

Za ten okres zachowały się karty wynagrodzeń : 1979- 52.145 zł, 1980 – 7656 zł.

/świadectwo pracy – k. 10 akt ZUS, karta wynagrodzeń – k. 17, akta osobowe k. 69/

W okresie 27.05.1980 – 9.06.1980 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Zakład Produkcji (...) w B..

/świadectwo pracy – k. 11 akt ZUS/

W okresie 19.06.1980 – 22.12.1980 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Chemobudowa – Ł. . Za ten okres zachowała się karta wynagrodzeń.

/świadectwo pracy – k. 12 akt ZUS, karta wynagrodzeń – k.99/

W okresie 5.03.1981 – 26.02.1985 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w K. na stanowisku zbrojarza, montera, montera izolacji termicznej. Za ten okres zachowały się karty wynagrodzeń.

W okresie 7.04.1982 – 4.12.1982 , 10.12.1983 – 7.11.1984 r pracował na budowie eksportowej .

/świadectwo pracy – k. 13 akt ZUS, akta osobowo – płacowe – zał. do akt/

Pracownicy P. w K. byli zatrudnieni na stanowiskach:

- K. J.- murarz

- K. K. – malarz, murarz

-J. L. – zbrojarz, piaskarz, ślusarz – mechanik

- H. W. – murarz

- A. K. – murarz – tynkarz.

/akta osobowe zał. do akt/

W okresie 23.05.1985 – 31.12.1988 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie Budowlano – (...). Za ten okres zachowały się karty wynagrodzeń: 1985 – 1009410 zł, 1986 – 253504 zł, 1987 – 193381 zł, 1988 – 567851 zł, oraz karta zasiłkowa.

/świadectwo pracy – k. 14 akt ZUS, akta osobowo – płacowe – k. 104/

W okresie 2.01.1989 – 8.05.1991 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w P..

/świadectwo pracy – k. 15 akt ZUS/

W okresie 23.03.1993 – 7.04.1993 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie Budowlano – (...). Za ten okres zachowała się karta wynagrodzeń oraz karta zasiłkowa.

/świadectwo pracy – k. 10 akt ZUS, akta osobowo – płacowe – k. 112/

W okresie 23.04.1993 – 30.06.1993 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie Budowlano – Usługowym (...). Za ten okres zachowała się karta wynagrodzeń,

/świadectwo pracy – k. 11 akt ZUS, akta osobowo – płacowe – k. 112/

W okresie 1.08.1995 – 30.11.1995 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy u S. K..

/świadectwo pracy – k. 17 akt ZUS/

W okresie 29.04.1997 – 31.08.1997 wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...).

Za ten okres zachowała się karta zasiłkowa i zostało wystawione RP-7: 1997 – 5164,75 zł.

/świadectwo pracy – k. 18 akt ZUS, RP-7 – k. 25, k. 51/

Zarządzeniem z dnia 16.04.19 r zostało skierowane do organu rentowego zobowiązanie w celu hipotetycznego wyliczenia kapitału początkowego wraz ze zgromadzoną w toku postępowania dokumentacją osobowo – płacową.

/zarządzenie – k. 130/

Hipotetyczny kapitał początkowy i emerytura w najkorzystniejszej wersji przy przyjęciu za okres zatrudnienia:

- w Budostal – 4 – zachowanych kart wynagrodzeń

- w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) – zachowanych kart wynagrodzeń

- w H. – RP-7 i załącznika

- w Kombinacie Budownictwa Miejskiego w K. – zachowanych kart wynagrodzeń, za okres umowy eksportowej – minimalnego wynagrodzenia

- w P. – zachowanych kart wynagrodzeń, za okresy pracy w eksporcie– wynagrodzenie minimalne,

- w Chemobudowa – zachowanej karty wynagrodzeń

- w SM (...) –zachowanych karty wynagrodzeń i karty zasiłkowej

- w (...) B. (...) – zachowanych karty wynagrodzeń i karty zasiłkowego

- w (...) zachowanej karty wynagrodzeń i zasiłkowej

Wyniosły:

- podstawa wymiaru kapitału początkowego - 891,25 zł

- wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego - 73 % (ustalony z okresu 1975 – 1984)

- okresy składkowe – 275 miesięcy

- okresy nieskładkowe – 4 miesiące

- kapitał początkowy- 101724,48 zł

- obliczona emerytura – 1923,11 zł (od 1.06. 2019 - 1993,11 zł)

/hipotetyczne wyliczenie - k. 133 – 146/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach emerytalnych i kapitałowych wnioskodawcy. Sąd oparł się w szczególności na zachowanych dokumentach z jego akt osobowych z okresu zatrudnienia, przedstawionych kartach wynagrodzeń i zasiłkowych oraz na hipotetycznym wyliczeniu wysokości kapitału początkowego jak i emerytury wykonanym przez ZUS, który nie był kwestionowany przez wnioskodawcę pod względem merytorycznym i rachunkowym (za wyjątkiem przyjęcia minimalnego wynagrodzenia za okres pracy w eksporcie, o czym będzie mowa poniżej) i które Sąd uznał za wiarygodne w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego. Powyższy wariant zasługiwał na uwzględnienie, ponieważ obejmował zarobki faktycznie wypłacone wnioskodawcy.

Sąd pominął dowód z przesłuchania wnioskodawcy, bowiem istotne okoliczności co do wysokości wynagrodzenia wynikały z załączonych dokumentów.

Wnioskodawca nie przedstawił dowodów na okoliczność wynagrodzeń zastępczych za okres pracy w eksporcie. Podane przez wnioskodawcę nazwiska pracowników zatrudnionych w P. nie spełniały koniecznych wymagań , bowiem pracownicy ci nie byli zatrudnieni na takich stanowiskach jak wnioskodawca. Natomiast z uwagi na niesprecyzowanie danych pracowników z firmy (...) – archiwum nie dostarczyło danych.

Wnioskodawca był pouczony o obowiązku zgłaszania wniosków dowodowych /pouczenie – k. 7, w zw. z k. 8, k. 31, e – prot. z dnia 9.11.18 00:10:36/

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne w przeważającym zakresie.

Zgodnie z art. 114 ust. 1 pkt.1 ustawy z dnia 17.12.1998 r o emeryturach i rentach z FUS/ Dz.U.2018.1270 t.j /w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a więc dla osób takich jak wnioskodawca, urodzony (...) określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, ze wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

W rozpoznawanej sprawie spór sprowadzał się do uwzględnia faktycznych wysokości zarobków osiąganych przez wnioskodawcę, udokumentowanych kartami wynagrodzeń z poszczególnych zakładów, przy czym zostały one zgromadzone w toku postępowania przed sądem, bowiem na dzień złożenia wniosku ubezpieczony nie przedstawił w organie rentowym żadnych kart wynagrodzeń dotyczących spornych zakładów.

Odnosząc się do powyższej spornej kwestii wskazać należy, że zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011, Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. obowiązuje od 23 listopada 2011 r. i ma zastosowanie do wniosków w sprawach świadczeń złożonych od daty jego wejścia w życie. Zastąpiło ono rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r., Nr 10, poz. 49, ze zm.), które dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości określało w sposób podobny. I tak zgodnie z § 20 pkt. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. - mającym zastosowanie w sprawie odwołującego się - środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników były zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków.

Orzeczenia Sądu Najwyższego jakie zapadły jeszcze na gruncie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. są zgodne co do tego, że ograniczenie co do środków dowodowych wynikające z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. obowiązujące w postępowaniu przed organem rentowym nie ma zastosowania w postępowaniu sądowym przed Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art.227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za celowe i pożądane. Wysokość uzyskiwanego uposażenia może być zatem ustalana także przy pomocy innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r. sygn. akt II UKN 186/97, opubl. OSNP 1998/11/342; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r. sygn. I UK 115/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2007, Nr 17-18, poz. 257, str. 753/. Przy czym nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) /por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996r., sygn. akt I CKU 45/96, opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 1998 r., sygn. II UKN 244/98, opubl. OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662/.

Przy tym wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego. Chodzi tutaj o umowy pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058).

W toku postępowania przed sądem zostały załączone karty wynagrodzeń z części spornych zakładów i w ocenie Sądu nie ma przeszkód by na tej podstawie ustalić wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego.

Co do przyjętych wynagrodzeń minimalnych za okres pracy w eksporcie w ramach zatrudnienia w zakładzie (...), należy przypomnieć, że zgodnie z dyspozycją art. 22 ustawy emerytalnej Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury i renty, uwzględniające w szczególności:

1) przypadki, w których do podstawy wymiaru emerytury lub renty dolicza się niektóre wypłaty dokonane na rzecz pracownika, jeżeli wypłaty te w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy były uwzględniane przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty, mimo że były wyłączone z podstawy wymiaru składek;

2) przypadki, w których podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników zatrudnionych za granicą ustala się na podstawie wynagrodzenia przysługującego pracownikom zatrudnionym w tym okresie w kraju w tym samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę, albo na podstawie kwot ryczałtowych.

Do chwili obecnej nie zostało wydane rozporządzenie w oparciu o delegację zawartą w art. 22, a zatem – stosownie do treści art. 194 ustawy - w zakresie niesprzecznym z ustawą należy uwzględniać regulacje rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (tekst jedn. Dz. U. z 1989 r. Nr 11, poz. 63 z późn. zm.).

Przepis § 10 wskazanego rozporządzenia stanowi, iż jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru pracownik zatrudniony był za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia:

1. kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju lub

2. jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 roku – kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

Z przepisu tego wynika więc jednoznacznie, że - niezależnie od tego, ile dany pracownik faktycznie za granicą zarabiał - na potrzeby obliczenia wysokości jego emerytury możliwe jest wyłącznie posłużenie się dwoma sposobami wyliczenia podstawy wymiaru jego świadczenia za ten okres. Po pierwsze: można wziąć pod uwagę takie kwoty, od których odprowadzono składkę na ubezpieczenia, tj. sprawdzić na jakiej zasadzie odbyło się odprowadzenie tych składek - czy wzięto pod uwagę konkretne kwoty zarobków, czy też posłużono się jakimś uproszczonym mechanizmem - w tym drugim przypadku składki nie są jednak odprowadzane " od kwot", a więc nie można kierować się ich wysokością przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia. Po drugie: można (ale tylko w przypadku zarobków uzyskanych do końca 1990 r.) wziąć pod uwagę wysokość zarobków innego pracownika, zatrudnionego w tym czasie w kraju na porównywalnym stanowisku (tj. ustalić hipotetycznie ile dany ubezpieczony zarabiałby, a więc i od jakich kwot byłyby za niego odprowadzane składki na ubezpieczenia, gdyby w tym czasie pracował w kraju a nie zagranicą).

W tym miejscu należy dokonać wykładni celowościowej przepisu §10 rozporządzenia. Przepis §10 nakazuje przyjęcie, jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 roku – kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę. Zamiar ustawodawcy wydaje się w tym zakresie oczywisty. Okresy pracy za granicą przed dniem 1 stycznia 1991 roku zostały potraktowane jako okresy składkowe. Jednocześnie najczęściej za te okresy pracy nie były odprowadzane składki od realnie otrzymywanych wynagrodzeń przez pracowników za granicą, które to wynagrodzenia były znacznie wyższe niż wynagrodzenia pracowników porównywalnych w kraju. W związku z powyższym ustawodawca wprowadził fikcję prawną, która miała na celu uwzględnienie wynagrodzeń dla tych pracowników, jednakże nie w wysokościach faktycznie otrzymywanych (brak odprowadzania składek), ale w wysokościach otrzymywanych w tym czasie przez pracowników zatrudnionych na takich samych lub podobnych stanowiskach w kraju. Powyższe dawało pewność, że osoby pracujące za granicą będą miały uwzględnione wynagrodzenie przynajmniej w takiej wysokości. Jednocześnie przyjmowanie wynagrodzeń pracowników porównywalnych dawało pewność, iż wynagrodzenia te będą uwzględnione ze wszystkimi ich zmianami. A zatem jeżeli w danym zakładzie wynagrodzenia rosły, a pracownik przebywał na kontrakcie dłuższy okres czasu, to nie będzie on stratny, gdyż uzyska jako podstawę wymiaru wynagrodzenie pracownika w kraju, które w tym czasie również wzrastało. Ustawodawca nie zdecydował się na przyjęcie za cały okres pracy za granicą tylko wynagrodzenia otrzymywanego przez danego pracownika przed wyjazdem na kontrakt, z tego względu, iż takie obliczenie wynagrodzenia byłoby dla tego pracownika krzywdzące. W tym czasie bowiem następowały podwyżki wynagrodzeń w kraju, zaś dany pracownik pozostawałby z wynagrodzeniem, jakie otrzymywał przed wyjazdem za granicę, bez żadnych podwyżek. Nadto najczęściej wynagrodzenie składało się z kilku elementów, a tylko jednym z nich było wynagrodzenie zasadnicze. Pracownicy otrzymywali również premie. Zwłaszcza byłoby to krzywdzące dla pracowników zatrudnionych za granicą przez dłuższy okres. A zatem niewątpliwie celem ustawodawcy było zapewnienie wskazanym osobom jako podstawy wymiaru wynagrodzenia przynajmniej takiego, jakie otrzymywali w tym czasie pracownicy zatrudnieni na porównywalnym stanowisku w kraju, ze wszystkim podwyżkami tego wynagrodzenia i dodatkami.

Niekwestionowanym było, że za pracę wykonywaną za granicą w wymiarze pełnego etatu wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie. Tym samym, na podstawie przywołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku, dopuszczalnym stało się zastąpienie rzeczywistego wynagrodzenia wnioskodawcy, wynagrodzeniem innego pracownika zatrudnionego w tym okresie w kraju w takim samym lub podobnym charakterze.

Przy czym w niniejszej sprawie wnioskodawca nie wykazał wynagrodzeń zastępczych, zatem za te okresy zostały uwzględnione wynagrodzenia minimalne.

Organ rentowy dokonał stosownego hipotetycznego wyliczenia wysokości kapitału początkowego i emerytury.

Hipotetyczny kapitał początkowy i emerytura w najkorzystniejszej wersji przy przyjęciu za okres zatrudnienia:

- w Budostal – 4 – zachowanych kart wynagrodzeń

- w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) – zachowanych kart wynagrodzeń

- w H. – RP-7 i załącznika

- w Kombinacie Budownictwa Miejskiego w K. – zachowanych kart wynagrodzeń, za okres umowy eksportowej – minimalnego wynagrodzenia

- w P. – zachowanych kart wynagrodzeń, za okresy pracy w eksporcie– wynagrodzenie minimalne,

- w Chemobudowa – zachowanej karty wynagrodzeń

- w SM (...) –zachowanych karty wynagrodzeń i karty zasiłkowej

- w (...) B. (...) – zachowanych karty wynagrodzeń i karty zasiłkowego

- w (...) zachowanej karty wynagrodzeń i zasiłkowej

Wyniosły:

- podstawa wymiaru kapitału początkowego - 891,25 zł

- wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego - 73 % (ustalony z okresu 1975 – 1984)

- okresy składkowe – 275 miesięcy

- okresy nieskładkowe – 4 miesiące

- kapitał początkowy- 101724,48 zł

- obliczona emerytura – 1923,11 zł (od 1.06. 2019 - 1993,11 zł)

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przeliczył wnioskodawcy emeryturę przy uwzględnieniu kapitału początkowego w wysokości 101724,48 zł, ustalonego przy przyjęciu 275 miesięcy okresów składkowych, 4 miesięcy okresów nieskładkowych, wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w wysokości 73 %, ustalonego z lat 1975 – 1984.

Sąd przeliczył emeryturę od dnia 1 kwietnia 2019 roku na podstawie art. 129 w zw. z art. 133 ustawy emerytalnej, bowiem w kwietniu 2019 r do organu rentowego zostały skierowane zgromadzone w toku postepowania dokumenty płacowe, zatem dopiero wówczas organ rentowy miał możliwość dokonania wyliczenia kapitału początkowego i emerytury.

Należy przypomnieć, że organ rentowy nie musi prowadzić szczególnego postępowania zmierzającego do poszukiwania dowodów, które mogłyby ewentualnie prowadzić do wykazania wyższej wysokości świadczenia, a obowiązek taki spoczywa przede wszystkich na ubezpieczonym, co też oczywiście leży też w jego interesie. Obowiązek przedstawienia dowodów przez ubezpieczonego na poparcie zgłoszonego wniosku o świadczenie wynika także z przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011.237.1412), w szczególności § 10-13, § 15-16 i § 21 tegoż, określających jakie dowody są wymagane od ubiegającego się o konkretny rodzaj świadczenia. Przeliczenie świadczenia odwołującego od kwietnia 2019 r. nastąpiło w wyniku złożonego przez niego wniosku, ale uzupełnionego w toku postępowania sądowego o niezbędne dokumenty źródłowe, dające szansę hipotetycznych wyliczeń świadczenia. Na etapie postępowania przed organem rentowym dostarczone dokumenty nie były wystarczające do ustalenia wysokości przedmiotowych wynagrodzeń odwołującego, jako że organ rentowy nie korzysta ze swobody przy ocenie materiału dowodowego podobnej, z jakiej korzysta sąd i zobowiązany w świetle powołanego rozporządzenia do ustalenia faktów mających znaczenie do prawa lub wysokości świadczenia tylko określonymi w rozporządzeniu dowodami. Właśnie dlatego w wyniku rozpoznania pierwotnego wniosku organ rentowy zmuszony był wydać decyzję odmowną. Bowiem przedstawione dowody w ramach oceny do jakiej uprawniony jest organ nie dawały podstawy do podwyższenia świadczenia. Mógł to uczynić dopiero sąd w postępowaniu prowadzonym w oparciu o Kodeks postępowania cywilnego, po zgromadzeniu materiału dowodowego.

W pozostałej zatem części na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie jako bezzasadne Sąd oddalił, a więc w zakresie przyjęcia innego wynagrodzenia niż minimalne za okres pracy w eksporcie i żądania przeliczenia emerytury od lipca 2018 r .