Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2014 r. w Gdańsku

sprawy R. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 lutego 2013 r., sygn. akt VII U 1904/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 751/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 marca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 er. Nr 8, poz. 43 ze zm.), odmówił ustalenia R. Z. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na nierozwiązanie stosunku pracy oraz nieudowodnienie na dzień 01 stycznia 1999 r. co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy nie uznał ubezpieczonemu okresów zatrudnienia:

- od dnia 01 czerwca 1992 r. do dnia 30 września 1992 r. oraz od dnia 01 lipca 1993 r. do dnia 28 lutego 1995 r. w Przedsiębiorstwie (...), gdyż w tych okresach ubezpieczony był zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy,

- od dnia 02 stycznia 1991 r. do dnia 31 maja 1992 r., od dnia 01 października 1992 r. do dnia 30 czerwca 1993 r. oraz od dnia 01 marca 1995 r. do dnia 30 września 1995 r. w Przedsiębiorstwie (...), gdyż ze świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 17 listopada 2010 r. nie wynika, aby stale i w pełnym wymiarze czasu pracy ubezpieczony wykonywał prace wymienione w dziale III, pod poz. 78 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, tj. „szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne”. Nadto, zakład pracy w ww. świadectwie stwierdza, że ubezpieczony wykonywał również prace „przy remontach urządzeń energetycznych o podwyższonej emisji hałasu i zapyleniu”, które nie zostały wymienione w powołanej podstawie prawnej,

- od dnia 01 kwietnia 1988 r. do dnia 11 marca 1990 r. w Przedsiębiorstwie Budowlano (...) w K., albowiem na podstawie dołączonej dokumentacji nie można ustalić charakteru wykonywanej pracy.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł R. Z. kwestionując niezaliczenie mu przez organ rentowy powyższych okresów pracy do stażu pracy w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 18 lutego 2013 r. w sprawie VII U 1904/12 Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 29 marca 2012 r. i ustalił R. Z. prawo do emerytury od dnia 13 maja 2012 r. oraz ustalił, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

R. Z., urodzony dnia (...), w dniu 28 lutego 2012 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o emeryturę.

Ubezpieczony nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego i od dnia 12 maja 2012 r. nie pozostaje w stosunku pracy.

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił na dzień 01 stycznia 1999 r. 28 lat, 6 miesięcy i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 11 lat, 11 miesięcy i 8 dni pracy w szczególnych warunkach.

Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 29 marca 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił R. Z. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, tj. wobec nieudowodnienia wymaganego 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach oraz nierozwiązanie stosunku pracy.

Wnioskodawca posiada uprawnienia spawacza. W dniu 17 lutego 1875 r. ukończył on kurs spawania elektrycznego, a w dniu 18 września 1987 r. kurs spawania gazowego.

W okresie od dnia 01 kwietnia 1988 r. do dnia 11 marca 1990 r. oraz od dnia 12 marca 1990 r. do dnia 31 sierpnia 1990 r. ubezpieczony zatrudniony był w Przedsiębiorstwie Budowlano (...) w K. na stanowisku spawacza elektrycznego oraz montera konstrukcji stalowych w pełnym wymiarze czasu pracy. W powyższym okresie praca ubezpieczonego polegała wyłącznie na spawaniu poszczególnych elementów konstrukcji stalowych, a następnie ich montażu, przy czym montaż również polegał na zespawaniu części. W okresie od dnia do dnia 01 czerwca 1989 r. do dnia 31 grudnia 1989 r. ubezpieczony przebywał na kontrakcie eksportowym na W..

W okresie od dnia 02 stycznia 1991 r. do dnia 30 września 1995 r. ubezpieczony zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) B. O. w B. na stanowisku ślusarza remontowego, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wyjątkiem okresów: od dnia 01 czerwca 1992 r. do dnia 30 września 1992 r. oraz od dnia 01 lipca 1993 r. do dnia 28 lutego 1995 r., gdy pracę tę świadczył na ¾ etatu. Praca ubezpieczonego przez cały okres zatrudnienia w ww. przedsiębiorstwie polegała na spawaniu elektrycznym konstrukcji stalowych, przy czym po zespawaniu tychże konstrukcji wykonywano jeszcze szlify spawów, stąd w niektórych angażach oraz świadectwach pracy wpisywano pracownikom, w tym również ubezpieczonemu, stanowisko ślusarza remontowego. Roboty spawalnicze ubezpieczony wykonywał w pomieszczeniach o podwyższonym hałasie i zapyleniu. Wnioskodawca w tym okresie nie korzystał z urlopów bezpłatnych.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach osobowych wnioskodawcy oraz w aktach ubezpieczeniowych pozwanego organu rentowego, której prawdziwości i rzetelności nie kwestionowała żadna ze stron postępowania, a także na podstawie zeznań ubezpieczonego, które również Sąd ten uznał za wiarygodne.

W ocenie Sądu I instancji, w świetle poczynionych ustaleń faktycznych, odwołanie R. Z. zasługuje na uwzględnienie.

Sąd ten zważył, że przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Stwierdził, że wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego wykazały, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym 15 – letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, co sprawia, iż stanowisko organu emerytalnego odmawiające wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury, nie jest słuszne.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1) legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla kobiet,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet,

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Stosownie do dyspozycji art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27. Dla uzyskania uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wymagane jest osiągnięcie wskazanego w przepisach wykonawczych wieku, a także przepracowanie określonej ilości lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa emerytalna, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z treścią § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W wykazie A – prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – stanowiącym załącznik do rozporządzenia, w dziale XIV (prace różne), pod pozycją 12 wymienione są prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym.

Dodatkowo Sąd Okręgowy wskazał, iż zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

Sąd ten zwrócił jednak uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego, mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi, niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwały S.N.: z dnia 10 marca 1984 r. w sprawie III UZP 6/84 oraz z dnia 21 września 1984 r. w sprawie III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

Bezspornym jest, iż ubezpieczony na dzień złożenia wniosku osiągnął 60 rok życia, na dzień (...). udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz od dnia 13 maja 2012 roku nie pozostawał w stosunku pracy.

Przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach może zostać uznany okres zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 01 czerwca 1992 r. do dnia 30 września 1992 r. oraz od dnia 01 lipca 1993 r. do dnia 28 lutego 1995 r. w Przedsiębiorstwie (...), gdyż jak wskazał organ rentowy w tych okresach ubezpieczony był zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, dalej okresy: od dnia 02 stycznia 1991 r. do dnia 31 maja 1992 r., od dnia 01 października 1992 r. do dnia 30 czerwca 1993 r. oraz od dnia 01 marca 1995 r. do dnia 30 września 1995 r. w Przedsiębiorstwie (...), gdyż według tego organu, ze świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 17 listopada 2010 r. nie wynika, aby stale i w pełnym wymiarze czasu pracy ubezpieczony wykonywał prace wymienione w poz. 78, działu III wykazu A, tj. „szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne”, a także okres od dnia 01 kwietnia 1988 r. do dnia 11 marca 1990 roku w Przedsiębiorstwie Budowlano (...) w K., albowiem w ocenie ZUS/Oddział w G. na podstawie dołączonej dokumentacji nie można ustalić charakteru wykonywanej pracy.

Na wstępie rozważań Sąd I instancji zgodził się z organem rentowym, iż okresy zatrudnienia ubezpieczonego na ¾ etatu w Przedsiębiorstwie (...), tj. okresy: od dnia 01 czerwca 1992 r. do dnia 30 września 1992 r. oraz od dnia 01 lipca 1993 r. do dnia 28 lutego 1995 r., nie mogły być mu zaliczone do stażu pracy w warunkach szczególnych, albowiem z cytowanych wyżej przepisów rozporządzenia bezsprzecznie wynika, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do wcześniejszej emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Sąd ten nie podzielił jednak stanowiska tego organu, że brak jest podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu pozostałego okresu zatrudnienia w ww. Przedsiębiorstwie. Wywodził dalej, że z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, a w szczególności umów o pracę znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawcy, a także zeznań wnioskodawcy wynika, iż w pozostałych okresach zatrudnienia: od dnia 02 stycznia 1992 r. do dnia 31 maja 1992 r., od dnia 01 października 1992 r. do dnia 30 czerwca 1993 r. oraz od dnia 01 marca 1995 r. do dnia 30 września 1995 r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował wyłącznie jako spawacz i tylko dlatego, że musiał te spawy później wyszlifować wskazywano mu w angażach oraz w umowach o pracę stanowisko ślusarza remontowego, co nie może prowadzić do odmowy zaliczenia mu powyższych okresów do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy podkreślił, że „przy ustalaniu prawa do wcześniejszej emerytury ze względu na zatrudnienie w szczególnych warunkach decydujące znaczenie ma to, czy zainteresowany w takich warunkach pracował. Mniej ważne jest, czy stanowisko, na którym był zatrudniony znajduje się w wykazie stanowisk pracy w szczególnych warunkach” (por. orzeczenie S.N. w sprawie II UK 337/03, dotyczące osoby zatrudnionej na stanowisku pomocnika pracownika wymienionego w wykazie resortowym.).

Zdaniem tego Sądu oceny charakteru zatrudnienia jako pracy w warunkach szczególnych należy dokonywać w oparciu o rzeczywiście wykonywane przez wnioskodawcę obowiązki, a nie wyłącznie w oparciu o oznaczenie stanowiska pracy. Dlatego też podnoszone przez organ rentowy okoliczności podważające prawidłowość przedłożonego przez ubezpieczonego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie mają jakiegokolwiek znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Wystarczyło jedynie prawidłowo zakwalifikować stanowisko pracy ubezpieczonego do jednego z wymienionych w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego, a nie kurczowo trzymać się błędnie wskazanego w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach dnia 17 listopada 2010 r. stanowiska.

W ocenie Sądu I instancji fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w Przedsiębiorstwie (...) w spornym okresie od dnia 01 kwietnia 1988 r. do dnia 01 czerwca 1989 r., a także w okresie od dnia 12 marca 1990 r. do dnia 31 sierpnia 1990 r. również znajduje potwierdzenie w zebranym w sprawie materiale dowodowym – w szczególności w świadectwach pracy z dnia 05 czerwca 1990 r. (w tym zakresie ZUS zaliczył ubezpieczonemu początkowy okres zatrudnienia od 08 sierpnia 1986 r. do 31 marca 1988 r.) i z dnia 29 sierpnia 1990 r.

Wprawdzie ze świadectw tych wynika, że ubezpieczony pracował nie tylko jako spawacz elektryczny, ale również monter konstrukcji stalowych, niemniej jednak z wiarygodnych zeznań ubezpieczonego wynika, że w okresach tych pracował on wyłącznie jako spawacz. Podkreślił, że montaż konstrukcji stalowych również polegał na zespawaniu poszczególnych części.

Sąd ten stwierdził, że ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki dla nabycia emerytury w obniżonym wieku, ponieważ na dzień złożenia wniosku osiągnął 60 rok życia, udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz nie pozostawał w stosunku pracy, a także spełnił przesłankę co najmniej 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca w okresach zatrudnienia: od dnia 01 kwietnia 1988 r. do dnia 01 czerwca 1989 r. i od dnia 12 marca 1990 roku do dnia 31 sierpnia 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) oraz od dnia 02 stycznia 1991 r. do dnia 31 maja 1992 r., od dnia 01 października 1992 r. do dnia 30 czerwca 1993 r. i od dnia 01 marca 1995 r. do dnia 30 września 195 r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę na stanowisku spawacza, wobec tego był zatrudniony na stanowisku, o którym mowa w pkt 12, działu XIV, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Uwzględnienie ww. okresów wskazuje, że staż pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych jest dłuższy niż wymagany ustawą, a zatem, zgodnie z przepisem § 4 rozporządzenia, oznacza spełnienie tego wymogu do przyznania wnioskodawcy świadczenia emerytalnego w wieku obniżonym.

Sąd I instancji zwrócił także uwagę, że zgodnie z brzmieniem art. 118 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Sąd ten podkreślił, że zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r. w sprawie OTK-A 2007/8/97 powyższy artykuł należy rozumieć w ten sposób, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji, gdy za nieustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie okoliczności, na podstawie których Sąd ten uznał odwołanie ubezpieczonego za zasadne, zostały ostatecznie wyjaśnione w drodze uzupełnienia materiału dowodowego o zeznania ubezpieczonego wyjaśniające charakter jego pracy, co uzasadnia zastosowanie dyspozycji art. 118 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej poprzez wnioskowanie a contrario.

W konkluzji z wyżej przytoczonych względów Sąd ten na mocy art. 477 (14) § 2 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami, mając na uwadze dyspozycję art. 129 w zw. z art. 100 ust. 1 cyt. ustawy emerytalnej, jak również art. 118 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej a contrario, orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. zarzucając temu wyrokowi naruszenie:

1) prawa materialnego, tj. przepisu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1984 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.) poprzez uznanie, że wnioskodawca udowodnił ponad 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach na stanowisku spawacza,

2) prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegającym między innymi na nie wyjaśnieniu wszystkich okoliczności niezbędnych do wydania wyroku.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy dokonał streszczenia postępowań: administracyjnego i sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie oraz wskazał, że na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w przedmiotowej sprawie, a w szczególności świadectw pracy oraz zeznań samego wnioskodawcy brak jest podstaw do zaliczenia wnioskodawcy spornych okresów jako okresów pracy w szczególnych warunkach w charakterze spawacza.

Organ ten podniósł, iż według zwykłego świadectwa pracy (bez daty) wnioskodawca w spornym okresie od dnia 02 stycznia 1991 r. do dnia 30 września 1995 r. pracował w Przedsiębiorstwie (...) w charakterze ślusarza remontowego, a według wpisu w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 17 listopada 2010 r. pracował w na stanowisku ślusarza remontowego, a także wykonywał prace przy urządzeniach energetycznych o podwyższonej emisji hałasu i zapylenia, jednakże bez wskazania dokładnych okresów wykonywania tych prac oraz bez podania podstawy prawnej (wykazu, działu i pozycji rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego).

W ocenie apelującego Sąd I instancji tylko na podstawie oświadczenia samego wnioskodawcy przyjął, że w spornych okresach wyłącznie pracował on jako spawacz, gdy tymczasem z powyższych dowodów nie wynika wcale, iż wykonywał tylko i wyłącznie pracę spawacza. Tak przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wyjaśniło w sposób nie budzący wątpliwości istotnych rozbieżności co do charakteru pracy faktycznie wykonywanej przez wnioskodawcę w Przedsiębiorstwie (...).

Zdaniem skarżącego zaliczenie okresów pracy: od dnia 01 kwietnia 1988 r. do dnia 01 czerwca 1989 r. oraz od dnia 05 marca 1990 r. do dnia 31 sierpnia 1990 r. podczas zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w charakterze spawacza pozostaje w istotnej sprzeczności co do zapisów przedłożonych na tę okoliczność dowodów, a mianowicie świadectwa pracy z dnia 05 czerwca 1990 r. i dokumentacji, według których jako spawacz, wnioskodawca pracował od dnia 08 sierpnia 1986 r. do dnia 31 marca 1988 r.

Organ rentowy stanął na stanowisku, iż przeprowadzone przez ten Sąd postępowanie dowodowe, sprowadzające się tylko do przesłuchania samego wnioskodawcy, nie daje podstaw do zaliczenia spornych okresów jako okresów pracy wykonywanej na stanowisku spawacza. Podkreślił, że nie przesłuchano na sporne okoliczności ewentualnych świadków- współpracowników wnioskodawcy, którzy pracując wraz z nim znaliby specyfikę jego pracy, zakres czynności i faktyczny charakter pracy.

W konkluzji organ ten wnosił o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie

2) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym okazało się, że apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Z treści apelacji wynika zarzut naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie przez ten Sąd, że w oparciu o przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody R. Z. wykazał, że spełnia łącznie wszystkie ustawowe przesłanki do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Chociaż nie wszystkie ustalenia dokonane przez Sąd Okręgowy są prawidłowe, o czym mowa w dalszej części rozważań, zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Istota sporu w niniejszym postępowaniu sprowadzała się do oceny, czy wnioskodawca spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym (mężczyznom) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej (60 lat - § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego), jeżeli w dniu wejścia tej ustawy w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy emerytalnej (co najmniej 25 letni).

Takim ubezpieczonym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 ustawy emerytalnej pod warunkiem nie przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r.).

W apelacji organ rentowy kwestionował jedynie spełnianie przez wnioskodawcę przesłanki w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r., wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej).

Organ ten nie podważał natomiast stanowiska Sądu I instancji, zgodnie z którym ubezpieczony nie pozostaje w stosunku pracy, a zatem spełnia przesłankę wynikającą z treści art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że Sąd ten nieprawidłowo ustalił, że wnioskodawca nie pozostaje w stosunku pracy od dnia 12 maja 2012 r., ponieważ w świetle treści dokumentu w postaci świadectwa pracy z Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego (...) M. N. z dnia 15 maja 2012 r. (koperta k. 22 akt sprawy) stosunek pracy ustał z tym dniem (z końcem tego dnia), a zatem nie pozostaje on w stosunku pracy od dnia 13 maja 2012 r.

W pełni podzielić należy w tym miejscu stanowisko, że nie ma przeszkód, aby sąd ubezpieczeń społecznych przyznał prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej w razie spełnienia warunku rozwiązania stosunku pracy – przy stwierdzeniu spełnienia pozostałych przesłanek nabycia prawa do świadczenia – po złożeniu wniosku, a przed wydaniem decyzji przez organ rentowy lub nawet w trakcie postępowania sądowego (por. wyroki S.N.: z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie II UK 235/11, publik. LEX nr 1297799 i z dnia 08 stycznia 2013 r. w sprawie I UK 362/12, publik. LEX nr 1308049).

Ocena kwestii spełniania przesłanki z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej zależy natomiast od udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy okresy zatrudnienia R. Z.: od dnia 01 kwietnia 1988 r. do dnia 01 czerwca 1989 r. i od dnia 12 marca 1990 roku do dnia 31 sierpnia 1990 r. w Przedsiębiorstwie Budowlano- (...) w K. oraz od dnia 02 stycznia 1991 r. do dnia 31 maja 1992 r., od dnia 01 października 1992 r. do dnia 30 czerwca 1993 r. i od dnia 01 marca 1995 r. do dnia 30 września 1995 r. w Przedsiębiorstwie (...) B. O. w B. podlegają zaliczeniu do wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W myśl § 10 ust. 1 pkt 2, obowiązującego od dnia 23 listopada 2011 r., rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412) zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku m.in. dokumenty stwierdzające okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

W toku postępowania administracyjnego w niniejszej sprawie R. Z. przedłożył świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z Przedsiębiorstwa (...) B. O. w B. z dnia 17 listopada 2010 r. (k. 23 akt em. ZUS, koperta k. 33 akt sprawy), w którym zakład pracy podał m.in., że wnioskodawca był zatrudniony w tym zakładzie w okresach: od dnia 02 stycznia 1991 r. do dnia 31 maja 1992 r., od dnia 01 października 1992 r. do dnia 30 czerwca 1993 r. i od dnia 01 marca 1995 r. do dnia 30 września 1995 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku ślusarza remontowego i w tych okresach wykonywał prace wymienione w poz. 78, działu III rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. Ponadto zakład ten wskazał, że ubezpieczony wykonywał pracę na terenie Elektrowni (...) przy remontach urządzeń energetycznych o podwyższonej emisji hałasu i zapylenia jak również prace polegające na szlifowaniu, ostrzeniu i polerowaniu narządzi mechanicznych.

Świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (por. wyrok S.N. z dnia 16 czerwca 2009 r. w sprawie I UK 24/09, publik. LEX nr 518067).

Tym samym treść świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych.

Trafnie organ rentowy zauważył, że w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 17 listopada 2010 r. (k. 23 akt em. ZUS, koperta k. 33 akt sprawy) zakład pracy nie potwierdził wykonywania prac, o których mowa w poz. 78, działu III, wykazu A, rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego stale i w pełnym wymiarze czasu, co uniemożliwia zaliczenie tego okresu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Ponadto w zawartej w tym świadectwie informacji o wykonywaniu przez wnioskodawcę pracy przy remontach urządzeń energetycznych w Elektrowni (...) zakład pracy nie podał okresu jej wykonywania, ani charakteru wykonywanej pracy według pozycji, działu i wykazu rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Odnosząc się natomiast do spornych okresów zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budowlano- (...) w K. wskazać należy, że ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach obejmującego te okresy, zaś w świadectwach pracy: z dnia 05 czerwca 1990 r. (k. 19-19v. akt em. ZUS) i z dnia 29 sierpnia 1990 r. (k. 20-20v. akt em. ZUS) pracodawca nie stwierdził okresów wykonywania prac w szczególnych warunkach.

Sąd Apelacyjny zauważa jednak, że w sądowym postępowaniu odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r. w sprawie II URN 3/95, publik. LEX nr 24774).

W związku z powyższym R. Z. ma możliwość udowodnienia faktu świadczenia pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji jednego z wykazów, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. wyrok S.N. z dnia 01 czerwca 2010 r. w sprawie II UK 21/10, publik. LEX nr 619638).

Z treści przepisu § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego wynika zaś, że do zaliczenia okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do okresów pracy uzasadniających prawo do świadczeń na zasadach określonych w tym rozporządzeniu konieczne jest, aby praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Dla zaliczenia spornych okresów zatrudnienia niezbędne jest zatem ustalenie, że w tych okresach R. Z. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazach A lub B, stanowiących załączniki do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

W ocenie Sądu II instancji przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe uzasadnia przyjęcie, że w spornych okresach zatrudnienia wnioskodawca wykonywał prace wymienione w poz. 12 „Prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym”, działu XIV „Prace różne”, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Szczególne znaczenie mają dowody: z treści dokumentów w postaci: książeczki spawacza (k. 48-48v. akt em. ZUS), legitymacji ubezpieczeniowej (k. 38-45v. akt em. ZUS), umów o pracę: z dnia 01 października 1992 r., z dnia 02 stycznia 1993 r., z dnia 01 kwietnia 1993 r. i z dnia 01 kwietnia 1995 r. (koperta k. 33 akt sprawy), protokołu egzaminu kwalifikacyjnego z dnia 12 kwietnia 1988 r., podania-ankiety kandydata do pracy za granicą z dnia 29 maja 1989 r. (koperta k. 35 akt sprawy), świadectw pracy: z dnia 05 czerwca 1990 r. (k. 19-19v. akt em. ZUS) i z dnia 29 sierpnia 1990 r. (k. 20-20v. akt em. ZUS), jak również z przesłuchania R. Z. w charakterze strony (k. 36-37 i 25-26 akt sprawy), uzupełnionego wyjaśnieniami złożonymi w postępowaniu apelacyjnym (k. 93 akt sprawy 00:23:26), które potwierdzają fakt wykonywania w spornych okresach prac przy spawaniu elektrycznym lub gazowym.

Wprawdzie w świetle przesłuchania wnioskodawcy, oprócz prac polegających na spawaniu elektrycznym i gazowym, wykonywał on jeszcze prace ślusarskie, lecz Sąd Apelacyjny podziela stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2012 r. w sprawie II UK 103/11, publik. LEX nr 1130388, zgodnie z którym z załącznika do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego – wykaz A, dział XIV, poz. 12 – wynika, że nie chodzi tylko o samo spawanie jako czynność, lecz o prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowowodorowym, co niewątpliwie może dotyczyć też innych czynności, jednak tylko tych, które funkcjonalnie (przedmiotowo) łączą się z pracą przy spawaniu.

Tym samym określenie „prace przy spawaniu”, zawarte w pkt 12, działu XIV, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, obejmuje też inne prace wykonywane w przebiegu procesu spawania. Takie rozumienie rozważanego zwrotu wynika z jego wykładni językowej, prowadzącej do wniosku, że podobnie jak inne podobne zwroty, np. „przy sprzątaniu”, obejmuje czynności związane ze spawaniem (sprzątaniem), a nie obejmuje czynności innego pracownika znajdującego się w bezpośredniej bliskości. Użycie określenia „przy spawaniu” zamiast terminu „spawacz” pozwala objąć nim także prace wykonywane w przebiegu procesu spawania przez pracowników nie będących spawaczami (por. wyrok S.N. z dnia 29 stycznia 2008 r. w sprawie I UK 192/07, publik. LEX nr 447272).

Przesłuchanie R. Z. (k. 36-37 i 25-26 akt sprawy), po uzupełnieniu, daje podstawę do przyjęcia, że prace ślusarskie wykonywane przez niego w spornych okresach zatrudnienia, oprócz pracy przy spawaniu elektrycznym lub gazowym, mieściły się w granicach prac wykonywanych w przebiegu procesu spawania, stanowiących pewien ciąg technologiczny umożliwiający osiągnięcie efektu finalnego, a zatem zasadne jest uznanie, że również stanowiły „prace przy spawaniu”, o których mowa w poz. 12, działu XIV, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego (por. wyrok S.N. z dnia 08 czerwca 2011 r. w sprawie I UK 393/10, publik. LEX nr 950426).

Ponieważ prace ślusarskie i prace spawacza elektrycznego lub gazowego, stanowiące prace przy spawaniu w rozumieniu poz. 12, działu XIV, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, wnioskodawca wykonywał w spornych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a zatem zachodzą wynikające z treści § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego przesłanki do zaliczenia tych okresów do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, wymaganego przez przepisy dotychczasowe do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Podlegające zaliczeniu do wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach okresy zatrudnienia R. Z.: od dnia 01 kwietnia 1988 r. do dnia 01 czerwca 1989 r. (1 rok, 2 miesiące i 1 dzień) i od dnia 12 marca 1990 r. do dnia 31 sierpnia 1990 r. (5 miesięcy i 20 dni) w Przedsiębiorstwie Budowlano- (...) w K. oraz od dnia 02 stycznia 1991 r. do dnia 31 maja 1992 r. (1 rok i 5 miesięcy), od dnia 01 października 1992 r. do dnia 30 czerwca 1993 r. (9 miesięcy) i od dnia 01 marca 1995 r. do dnia 30 września 1995 r. (7 miesięcy) w Przedsiębiorstwie (...) B. O. w B., liczone wraz z okresami uwzględnionymi przez organ rentowy (11 lat, 11 miesięcy i 8 dni), wynoszą łącznie 16 lat, 3 miesiące i 29 dni, a zatem spełnia on sporną przesłankę posiadania na dzień 01 stycznia 1999 r., co najmniej 15 letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, a w konsekwencji spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r., przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

W myśl art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Zgodnie zaś z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu z uwzględnieniem ust. 2.

Ponieważ wymaganą przez art. 184 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2012 r. przesłankę rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem R. Z. spełniał od dnia 13 maja 2012 r. (świadectwo pracy koperta k. 22 akt sprawy), a zatem prawidłowo Sąd Okręgowy uznał, że prawo ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (oraz wypłaty tego świadczenia) powstało od tego dnia.

Stosownie do treści art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.