Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa -Naczelnika Urzędu Skarbowego

w N.

przeciwko W. G.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 21 grudnia 2016 r. sygn. akt I C 2228/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO (del.) Wojciech Żukowski SSA Sławomir Jamróg SSA Józef Wąsik

Sygn. akt I A Ca 1505/17

UZASADNIENIE

Strona powodowa Skarb Państwa-Naczelnik Urzędu Skarbowego w N. – w pozwie skierowanym przeciwko W. G. wniosła o: uznanie za bezskuteczną w stosunku do niej: 1/ umowy darowizny udziału wynoszącego ½ części w nieruchomości położonej w N., stanowiącej działki nr (...) o pow. 2.204 m ^{( 2)}, dla której Sąd Rejonowy w N.prowadzi księgę wieczystą nr (...), zawartej przez pozwaną i M. G. (1) w dniu 23 lutego 2012 r.; 2/ umowy darowizny udziału wynoszącego ½ części w nieruchomości położonej w miejscowości L. (gmina (...)), stanowiącej działkę nr (...) o pow. 476 m ^{( 2)}, dla której Sąd Rejonowy w W.prowadzi księgę wieczystą nr (...), zawartej przez pozwaną i M. G. (1) w dniu 23 lutego 2012 r.; 3. zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania.

Na uzasadnienie żądania podała, iż M. G. (1) jest dłużnikiem Skarbu Państwa z tytułu niezapłaconych zaległości podatkowych w łącznej wysokości 342.778,78 zł. Według strony powodowej, poprzez zaskarżone czynności prawne jej dłużnik wyzbył się składników majątkowych, z których mogłaby być przeprowadzona egzekucja, nie uzyskując w zamian żadnego przysporzenia majątkowego W ocenie strony powodowej, w/w darowizny zostały zdziałane z pokrzywdzeniem wierzyciela czyli Skarbu Państwa-Naczelnika Urzędu Skarbowego w N.. Świadomość dłużnika co do działania z pokrzywdzeniem wierzyciela wynika z następujących faktów: dłużnik zalegał z płatnościami podatkowymi na rzecz powoda już od 2006 r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej i był świadomy ich istnienia poprzez odbiory adresowanej do niego korespondencji z Urzędu Skarbowego; złożenia przez dłużnika oświadczenia w treści wykazu majątku z dnia 10 czerwca 2009 r. co do wiedzy na temat prowadzonego wobec niego postępowania egzekucyjnego; wiedzy dłużnika o zakresie posiadanego majątku. Strona powodowa podała, iż wyrokiem z dnia 16 października 2014 r., sygn. akt(...), M. G. (1) został uznany winnym popełnienia przestępstwa z art. 300 § 2 k.k., tj. tego, że w dniu 23 lutego 2012 r. w K. działając w celu udaremnienia wykonania tytułów wykonawczych, uszczuplił zaspokojenia swojego wierzyciela – Urzędu Skarbowego w N., w ten sposób, że dokonał darowizny majątku w postaci udziału w wysokości ½ prawa własności nieruchomości położonej w miejscowości L., stanowiącej działkę (...), a zagrożonego zajęciem.

W odpowiedzi na pozew pozwana W. G. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na jej rzecz kosztów procesu. Zdaniem pozwanej strony umów darowizny nie działały w warunkach pokrzywdzenia wierzycieli a umowy były wynikiem rozliczeń majątkowych pomiędzy małżonkami.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 21 grudnia 2016r:

1/ uznał za bezskuteczną w stosunku do Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w N. umowę darowizny udziału wynoszącego 1/2 części w nieruchomości położonej w N., gmina (...), powiat (...), województwo (...), stanowiącej działki oznaczone numerami (...) łącznego obszaru 2.204 m ^{( 2)}, dla której Sąd Rejonowy w N.VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), zawartej przez pozwaną W. G. i M. G. (1) aktem notarialnym Rep. (...)dnia 23.02.2012 r. oraz umowę darowizny udziału wynoszącego 1/2 części w nieruchomości położonej w miejscowości L., gmina M., województwo (...), stanowiącej działkę oznaczoną numerem (...), obszaru 476 m ^{( 2)}, dla której Sąd Rejonowy w W. Zamiejscowy V Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w S. prowadzi księgę wieczystą nr (...) zawartej przez pozwaną W. G. i M. G. (1) aktem notarialnym Rep.(...)z dnia 23.02.2012 r. dokonanych z pokrzywdzeniem wierzyciela, któremu przysługuje wierzytelność w wysokości 342.778,78 zł objęta tytułami wykonawczymi o numerach: (...)z dnia 3.11.2009 r„ (...)z dnia 28.01.2010 r., (...)z dnia 7.04.2010 r.,(...)z dnia 25.05.2010 r„ (...)z dnia 12.07.2010 r„ (...)z dnia 22.09.2010 r., (...)z dnia 19.10.2010 r.,(...)z dnia 10.11.2010 r., (...)z dnia 9.12.2010 r., (...)z dnia 11.01.2011 r.,(...)z dnia 14.02.2011 r„(...)z dnia 10.06.2011 r., (...)z dnia 12.07.2011 r„(...)z dnia 16.08.2011 r„ (...) z dnia 14.09.2011 r.,(...)z dnia 11.10.2011 r., (...)z dnia 9.11.2011 r., (...)z dnia 6.12.2011 r., (...)z dnia 5.01.2012 r„ (...)z dnia 7.02.2012 r., (...)z dnia 1.04.2008 r„ (...) z dnia 1.04.2008 r.,(...)z dnia 6.08.2008 r., (...) z dnia 3.09.2008 r„ (...)z dnia 2.11.2009 r„ (...)z dnia 18.08.2010 r., (...) z dnia 7.09.2010 r., (...)z dnia 7.09.2010 r., (...)z dnia 7.09.2010 r„(...)z dnia 17.08.2011 r„(...)z dnia 17.08.2011 r., (...)z dnia 17.08.2011 r., (...)z dnia 19.09.2011 r.;

2/ zasądził od pozwanej W. G. na rzecz Skarbku Państwa Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 7.200 zł (siedem tysięcy dwieście złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

3/ nakazał pobrać od pozwanej W. G. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego kwotę 13.750 zł tytułem opłaty od pozwu, od której strona powodowa była zwolniona.

Za podstawę faktyczną rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy przyjął następujący stan faktyczny:

Pozwana W. G. jest żoną M. G. (1). W dniu 16 grudnia 2002 r. małżonkowie ustanowili umowny ustrój rozdzielności majątkowej.

M. G. (1) prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...) i osiągał z tego tytułu dochody. W związku z prowadzoną działalnością powstały zaległości M. G. (1) wobec Skarbu Państwa z tytułu niezapłaconego podatku od towarów i usług (VAT) oraz z tytułu niezapłaconego podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT). Na dzień 23 lutego 2012 r. stan zaległości M. G. (1) względem Urzędu Skarbowego w N. wynosił 211.568,70 zł wynosił 211.568,70 zł.

W dniu 4 kwietnia 2008 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w N. wszczął pierwsze postępowanie egzekucyjne przeciwko M. G. (1), zaś kolejne były wszczynane sukcesywnie po tej dacie. W toku prowadzonych postępowań egzekucyjnych wykonano szereg czynności zmierzających do wyegzekwowania należności, m.in. dokonano zajęcia rachunków bankowych M. G. (1), a pracownicy Urzędu Skarbowego, a pracownicy Urzędu Skarbowego często do niego dzwonili, motywując go do spłaty zadłużenia. Wobec faktu, iż dłużnik uiścił na rzecz (...) Skarbu Państwa jedynie pewną kwotę, organ egzekucyjny podjął próby ustalenia składników jego majątku, by do nich skierować egzekucję. W wyniku poszukiwania majątku, w dniu 29 sierpnia 2008 r. uzyskano informację, iż dłużnik posiada nieruchomość położoną w N. objętą księgą wieczystą KW nr (...).

W dniu 10 czerwca 2009 r. M. G. (1) złożył wykaz majątku, w którym oświadczył, iż prowadzi działalność gospodarczą, jednakże nie osiąga z tego tytułu żadnych dochodów; przyznał również, iż mieszka z żoną w wynajętym mieszkaniu w K. przy ul. (...) dodatkowo posiada nieruchomość położoną w N. objętą ustrojem rozdzielności majątkowej małżeńskiej. Ze złożono wykazu majątku wynikało także, że wie on o toczących się postępowaniach egzekucyjnych prowadzonych przez Urząd Skarbowy w N. oraz że w 2006 r. sprzedał mieszkanie w K. przy ul. (...) – dłużnik nie podał natomiast, że jest współwłaścicielem nieruchomości położonej w miejscowości L. (gmina(...)) stanowiącej działkę nr (...). Posiadając wiedzę o majątku dłużnika Urząd Skarbowy w N. złożył wniosek o wpis hipoteki przymusowej do księgi wieczystej obejmującej nieruchomość w N., jednak postanowieniem z dnia 7 stycznia 2009 r. (sygn. akt (...)) Sąd Rejonowy w N.przedmiotowy wniosek oddalił wskazując, iż nieruchomość przedstawiona w wykazie majątku stanowi współwłasność małżeńską i dla prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego konieczny jest tytuł wykonawczy wystawiony na oboje małżonków. W dniach 10 grudnia 2010 r. i 17 maja 2011 r. w Urzędzie Skarbowym w N. sporządzono z udziałem M. G. (1) protokoły o jego stanie majątkowym – wówczas dłużnik oświadczył, iż nie posiada żadnego majątku.

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2015r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w N. umorzył prowadzone przeciwko M. G. (1) administracyjne postępowanie egzekucyjne, kierując się treścią art. 59 § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tj. z uwagi na stwierdzenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne.

Wyrokiem Sądu Rejonowego dla K.z dnia 16 października 2014 r., sygn. akt(...), M. G. (1) został uznany winnym popełnienia przestępstwa z art. 300 § 2 k.k., tj. tego, że w dniu 23 lutego 2012 r. w K. działając w celu udaremnienia wykonania tytułów wykonawczych, uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela – Urzędu Skarbowego w N., w ten sposób, że dokonał darowizny majątku w postaci udziału w wysokości ½ prawa własności nieruchomości, położonej w miejscowości L., stanowiącej działkę nr (...) a zagrożonego zajęciem.

M. G. (1) jest dłużnikiem Skarbu Państwa z tytułu niezapłaconych zaległości podatkowych – zarówno w zakresie podatku od towarów i usług (VAT) jak i podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) - w łącznej wysokości 342.778,78 zł (w tym 221.026,78 zł należności głównej i 121.752,00 zł odsetek obliczonych na dzień 31 sierpnia 2015 r.), wynikających z następujących tytułów wykonawczych:(...)z dnia 3 listopada 2009 r., (...)z dnia 28 stycznia 2010 r., (...)z dnia 7 kwietnia 2010 r., (...)z dnia 25 maja 2010 r., (...)z dnia 12 lipca 2010 r., (...)z dnia 22 września 2010 r., (...)z dnia 19 października 2010 r., (...)z dnia 10 listopada 2010 r., (...)z dnia 9 grudnia 2010 r.,(...)z dnia 11 stycznia 2011 r., (...)z dnia 14 lutego 2011 r., (...)z dnia 10 czerwca 2011 r., (...)z dnia 12 lipca 2011 r., (...)z dnia 16 sierpnia 2011 r., (...)z dnia 14 września 2011 r., (...)z dnia 11 października 2011 r., (...)z dnia 9 listopada 2011 r., (...)z dnia 6 grudnia 2011 r., (...) z dnia 5 stycznia 2012 r.,(...)z dnia 7 lutego 2012 r., (...) z dnia 1 kwietnia 2008 r.,(...) z dnia 1 kwietnia 2008 r., (...)z dnia 6 sierpnia 2008 r.,(...)z dnia 3 września 2008 r., (...)z dnia 2 listopada 2009 r.,(...)z dnia 18 sierpnia 2010 r.,(...)z dnia 7 września 2010 r.,(...)z dnia 7 września 2010 r., (...)z dnia 7 września 2010 r., (...)z dnia 7 września 2010 r., (...)z dnia 17 sierpnia 2011 r.,(...)z dnia 17 sierpnia 2011 r.,(...)z dnia 17 sierpnia 2011 r., (...)z dnia 19 września 2011 r. W okresie prowadzonego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w N. postępowania egzekucyjnego M. G. (1) mieszkał przy ul. (...) w K., zaś stosowną korespondencję Urząd Skarbowy wysyłał na adres przy ul. (...) w N. – przynajmniej część jednak z tejże korespondencji została przez dłużnika odebrana osobiście. dowód: tytuły wykonawcze wystawione przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w N. wraz z dowodami doręczenia /k. 49-142/; listy zaległości podatkowych wraz z odsetkami obliczonymi na dzień 31 sierpnia 2015 r. /k. 143-144/; wyrok Sądu Rejonowego dla K.w Krakowie z dnia 16 października 2014 r. wraz z uzasadnieniem /k. 35-44/.

Pozwana W. G. i jej mąż M. G. (1) byli posiadaczami spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego ul. (...) w K., które nabyli oni przy pewnym wsparciu finansowym ojca pozwanej J. K.. Na mocy notarialnej umowy z dnia 9 lipca 2007 r. (Rep. (...)) małżonkowie G. sprzedali osobie trzeciej należące do nich udziały (w wysokości ½ części) w w/w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w K. za łączną kwotę w wysokości 615.000,00 zł. Środki uzyskane ze sprzedaży w/w mieszkania zostały następnie przeznaczone przez małżonków na pokrycie ceny nabycia nieruchomości gruntowej w L. (gmina (...)). dowód: wypis aktu notarialnego z dnia 9 lipca 2007 r. Rep. (...)/k. 183-185/; zeznania świadka J. K. oraz przesłuchanie pozwanej W. G. /zapis protokołu elektr. rozprawy z dnia 21 grudnia 2016 r./; dyspozycje przelewu krajowego /k. 186-187/.

W dniu 23 lutego 2012 r. M. G. (1) w drodze umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego (Rep. (...)) sporządzonego przez asesora notarialnego J. S. (zastępca notariusza K. G.) przeniósł na pozwaną udział wynoszący ½ części w nieruchomości położonej w N., stanowiącej działki nr (...) o łącznej pow. 2.204 m2 ^{( 2)}, dla której Sąd Rejonowy wN.prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wartość darowizny strony określiły na 75.000,00 zł, przy ustaleniu wartości całej nieruchomości na kwotę 150.000,00 zł. Pozwana przed dokonaniem powyższej czynności była współwłaścicielką wspomnianej nieruchomości w pozostałym zakresie (tj. ½ udziału) na podstawie istniejącego między małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej małżeńskiej.

Również tego samego dnia (tj. 23 lutego 2012 r.) M. G. (1) w drodze umowy darowizny zawartej w formie aktu notarialnego (Rep.(...)) sporządzonego przez asesora notarialnego J. S. (zastępca notariusza K. G.) przeniósł na pozwaną udział wynoszący ½ części w nieruchomości położonej w miejscowości L. (gmina (...)), stanowiącej działkę nr (...) o pow. 476 m ^{( 2)}, dla której Sąd Rejonowy wW.prowadzi księgę wieczystą nr (...). Wartość darowizny strony określiły na 200.000,00 zł, przy ustaleniu wartości całej nieruchomości na kwotę 400.000,00 zł. Jednocześnie określono roczną wartość prawa bezpłatnego dożywotniego użytkowania ustanowionego na rzecz darczyńcy na kwotę 16.000,00 zł, a przy zastosowaniu mnożnika 10 skapitalizowana wartość tego prawa w zakresie całej nieruchomości wynosi 160.000,00 zł, a zatem czysta wartość darowizny wyniosła 120.000,00 zł. dowód: wypis aktu notarialnego z dnia 23 lutego 2012 r. (Rep. (...)) /k. 45-46/; wypis aktu notarialnego z dnia 23 lutego 2012 r. (Rep. (...)) /k. 47-48/.

Poza okolicznościami, które nie zostały przez strony skutecznie zakwestionowane (art. 229 k.p.c.) lub też taką ocenę uzasadniał przebieg całego postępowania (art. 230 k.p.c.), istotne dla sprawy fakty Sąd ustalił w oparciu o przedstawione powyżej dokumenty urzędowe (w tym w szczególności tytuły wykonawcze wystawione przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w N.) i prywatne, których autentyczność nie budziła wątpliwości, podobnie jak treść, rozpatrywana w kontekście całokształtu ujawnionych w sprawie okoliczności.

Relewantny dla rozstrzygnięcia sprawy stan faktyczny Sąd ustalił również w oparciu o zeznania J. K. (ojca pozwanej) i pozwanej W. G. wysłuchanych w szczególności na okoliczność stanu świadomości dłużnika M. G. (1) i pozwanej dotyczącej stopnia niewypłacalności dłużnika, zawarcia darowizn z dnia 23 lutego 2012 r. oraz przyczyn ich zawarcia. W ocenie Sądu zeznania w/w osób były wiarygodne jedynie częściowo, natomiast w istotnym zakresie były one podyktowane interesem procesowym pozwanej. W szczególności za nieprzekonujące Sąd uznał ich depozycje, według których przedmiotowe darowizny uczynione przez dłużnika M. G. (1) na rzecz żony miały stanowić jedynie środek wyrównujący jego rozliczenia majątkowe z małżonką, zwłaszcza wyrównujący nakłady pozwanej poczynione na majątek osobisty dłużnika. Zauważyć należy, że zeznania pozwanej i jej ojca były wyjątkowo lakoniczne, osoby nie pamiętały szczegółowych okoliczności związanych z majątkiem małżonków G. – w szczególności świadek i pozwana nie byli w stanie wskazać nawet wysokości udzielanej małżonkom pomocy finansowej przy nabyciu ich pierwszego mieszkania; z kolei pozwana nie była w stanie wskazać czy wraz mężem zaciągała jakikolwiek kredyt na zakup tegoż mieszkania i jaki on miał ewentualnie charakter. Jednocześnie, wobec niestawiennictwa świadka M. G. (1) Sąd pominął dowód z jego zeznań, uznając, iż byłyby one w istocie powieleniem wersji zaprezentowanej przez pozwaną i jej ojca i z tego punktu widzenia niewiele wniosłyby one do sprawy.

W szczególności w ocenie sądu za ustaleniami dokonanymi powyżej przemawiały obiektywne dowody i zasady doświadczenia życiowego. Zatem nawet zeznania w całości potwierdzające wersję pozwanej nie mogły wpłynąć na treść orzeczenia w niniejszej sprawie. Nie bez znaczenia były również okoliczności niestawiennictwa świadka, które w ocenie sądu świadczy o intencjonalnej próbie przedłużenia postępowania. Pozwana po telefonie do męża ustaliła, że spóźnia się z uwagi na korek, a po propozycji, że sędzia zaczeka na świadka, pozwana oświadczyła, że jej mąż już nie odbiera telefonu.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo zasługiwało na uwzględnienie. Na podstawie art. 527 § 1 i 2 k.c. Zdaniem Sądu strona powodowa mogła wykorzystać instytucję skargi paulińskiej dla ochrony wierzytelności publicznoprawnych. Dłużnik dokonał przedmiotowych czynności z pokrzywdzeniem wierzycieli. Strona powodowa niewątpliwie wykazała, iż poprzez zawarcie najpierw umów darowizn z dnia 23 lutego 2012 r. r. na rzecz pozwanej doszło do zwiększenia stanu niewypłacalności dłużnika M. G. (1) w rozumieniu art. 527 § 2 k.c. Świadczy o tym w szczególności przebieg postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi prowadzonego przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w N., które na mocy postanowienia z dnia 30 czerwca 2015 r. zostało umorzone wobec stwierdzenia, iż w jego wyniku nie będzie można uzyskać nawet kwot przewyższających wydatki egzekucyjne. Fakt pokrzywdzenia wierzyciela przez dłużnika potwierdził również Sąd Rejonowy dlaK.wK., który w wyroku karnym z dnia 16 października 2014 r. (sygn. akt(...)) uznał M. G. (1) za winnego tego, że w dniu 23 lutego 2012 r. w K., działając w celu udaremnienia wykonania tytułów wykonawczych wystawionych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w N., uszczuplił zaspokojenie swojego wierzyciela, w ten sposób, że dokonał na rzecz pozwanej darowizny udziału ½ w prawie własności działki nr (...) w miejscowości L. (gmina (...)). W ocenie Sądu, wyzbycie się przez dłużnika tak wartościowych składników majątku w sytuacji posiadania wymagalnych i potwierdzonych urzędowo zobowiązań wobec strony powodowej w sposób oczywisty stanowiło jedną z przyczyn tego, iż postępowanie egzekucyjne wobec dłużnika okazało się całkowicie bezskuteczne. Należy zauważyć, iż w momencie dokonywania tychże darowizn wysokość zadłużenia M. G. (1) wobec Urzędu Skarbowego była duża i w tej sytuacji – dla zaspokojenia roszczeń wierzyciela – każdy ewentualnie posiadany przez niego składnik majątkowy miał znaczenie, zwłaszcza że były to nieruchomości przedstawiające konkretne wartości. Zdaniem Sądu Okręgowego nie ulega wątpliwości, iż działania M. G. (1) doprowadziły do uszczuplenia zaspokojenia jego wierzyciela, ponieważ nie mógł on uzyskać całkowitego pokrycia istniejących zobowiązań. Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych wynika, iż w momencie dokonywania kwestionowanych darowizn postępowanie egzekucyjne było w toku i choć pewne kwoty na pokrycie istniejącego długu wpływały na rachunek Urzędu Skarbowego w N., to jednak nie były to wszystkie możliwe środki, jakie mogłyby zostać uzyskane, gdyby dłużnik lojalnie i rzetelnie wywiązywał się ze swoich obowiązków.

Ponadto dłużnik musiał zdawać sobie sprawę z konsekwencji swojego postępowania w tym sensie, że przekazując tak istotne składniki swojego majątku pozwanej W. G. spowoduje w ten sposób niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. Tym samym jego zachowanie wypełniło następną przesłankę warunkującą skuteczne zastosowanie skargi paulińskiej, tj. działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Świadomość taka istnieje bowiem, gdy dłużnik wie, że na skutek czynności prawnej określone aktywa wyjdą z jego majątku i że z tego powodu wierzyciel będzie miał trudności z zaspokojeniem, a w konsekwencji nastąpi jego pokrzywdzenie. Do przyjęcia, że dłużnik dokonywał czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, wystarczy by dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności (por. wyrok SA w Poznaniu z 12 maja 2005 r., I ACa 1764/04, OSA 2006, z. 3, poz. 8), nie jest natomiast konieczne, by pokrzywdzenie wierzyciela leżało w zamiarze dłużnika.

W ocenie Sądu bezdyskusyjna była świadomość dłużnika co do faktu istnienia jego zaległości podatkowych wobec Urzędu Skarbowego w N. - zauważyć bowiem należy, iż zaległości te dotyczyły prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Zdaniem Sądu, M. G. (1) – będąc podmiotem profesjonalnym i zaangażowanym w swoje interesy – był całkowicie świadomy ciążących na nim zobowiązań, przede wszystkim dlatego, że przynajmniej w części odbierał kierowaną do niego przez Urząd Skarbowy w N.. Zresztą, jak wynika z jego oświadczenia zawartego w treści wykazu majątku z dnia 10 czerwca 2009 r., wiedział on już wówczas o toczącym się przeciwko niemu postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez w/w Urząd Skarbowy – wiedza ta nie skłoniła go jednak do ujawnienia organowi egzekucyjnemu składnika majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela (nieruchomość w L.). Ukrywając fakt bycia właścicielem udziału ½ części w prawie własności nieruchomości w L. dłużnik w istocie podjął tym samym decyzję o działaniu na szkodę wierzyciela. M. G. (1) miał możliwość całkowitego uwolnienia się od wszelkich ciążących na nim zobowiązań, z której to możliwości jednak nie skorzystał – nie ulega więc wątpliwości, iż gdyby pobudki, którymi kierował się dłużnik były uczciwe i nakierowane na chęć spłaty długów, nie dopuściłby się procederu ukrywania majątku. W przeciwnym razie, jego głównym dążeniem byłoby bowiem zaspokojenie wierzyciela, a nie pogłębianie zadłużenia. Nie zasługiwały przy tym na uwzględnienie (o czym była mowa wyżej) twierdzenia pozwanej, jakoby zbycie przez dłużnika na jej rzecz udziałów w w/w nieruchomościach miał być jedynie środkiem wyrównującym rozliczenia majątkowe małżonków a nie instrumentem pozwalającym mu na uchylenie się od zaspokojenia należności Urzędu Skarbowego w N.. Wskazać również należy, iż fakt, że Sąd Rejonowy dla K.wK.w wyroku karnym z dnia 16 października 2014 r. uznał dłużnika winnym przestępstwa udaremnienia egzekucji prowadzonej przez wierzyciela jedynie w zakresie darowizny udziału w nieruchomości w L., nie może świadczyć jeszcze o tym, że dłużnik nie był również świadomy pokrzywdzenia wierzyciela w zakresie zbycia udziału w nieruchomości w N. – skoro bowiem zdawał on sobie sprawę, że zbywając nieruchomość w L. uszczupla w sposób istotny swój majątek, to tym bardziej musiał zdawać sobie z tego sprawę w przypadku nieruchomości w N..

Oceniając sposób działania pozwanej oraz jej męża nie można zapominać choćby o fakcie, że po darowiźnie pozwana zbyła jedną z darowanych nieruchomości, a za uzyskane pieniądze nabyła działkę dla syna. W ocenie sądu pokazuje to w sposób jednoznaczny, że działania dłużnika i pozwanej były nakierowane na uniemożliwienie egzekucji należności Skarbu Państwa.

Z punktu widzenia możliwości skorzystania przez wierzyciela z ochrony pauliańskiej istotne jest także, aby zaskarżona czynność prawna przyniosła jakiejś osobie trzeciej korzyść majątkową. Do przyjęcia, iż osoba trzecia uzyskała taką korzyść, wystarczy wykazanie, że na podstawie czynności prawnej dłużnika nabyła ona rzecz lub prawo albo została zwolniona z obowiązku, co spowodowało niekorzystną zmianę w majątku dłużnika prowadzącą do pokrzywdzenia wierzycieli (por. wyrok SN z 7 grudnia 1999 r., I CKN 287/98, LEX nr 147235). Jak zaś już wyżej podkreślono, pozwana takie korzyści majątkowe w postaci udziałów po 1/2 części w prawie własności nieruchomości położonych w N. i L., na podstawie umów darowizny z dnia 23 lutego 2012 r. r. bezspornie uzyskała.

Ostatnią przesłanką ochrony pauliańskiej jest to, by osoba trzecia, która odniosła korzyść majątkową z dokonania zaskarżonej czynności prawnej, miała wiedzę, że dłużnik dokonał tej czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli lub aby przy zachowaniu należytej staranności mogła się o tym dowiedzieć. Przesłanka ta wymaga zatem wykazania złej wiary osoby trzeciej odnoszącej korzyść z zaskarżonej czynności prawnej. W okolicznościach tej konkretniej sprawy, w ocenie Sądu uznać należy, iż pozwana W. G. zdawała sobie sprawę, że dłużnik M. G. (1) dokonał czynności prawnych w postaci umów darowizny ze świadomością pokrzywdzenia jego ewentualnych wierzycieli. Z poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych wynika bowiem, iż w trakcie trwania związku małżeńskiego pozwana i dłużnik mieszkali wspólnie, a w związku z tym – kierując się zasadami współżycia społecznego – nie sposób przyjąć – że nic nie wiedziałaby ona o długach męża, które przecież biorąc pod uwagę fakt, że nie był on osobą szczególnie majętną, z całą pewnością dotykałyby jej chociażby w kontekście podejmowania wspólnych decyzji dotyczących budżetu rodziny. Ponadto zwrócić należy uwagę, iż wykazanie, że osoba trzecia wiedziała, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, ułatwia domniemanie prawne wynikające z art. 527 § 3 k.c., w przypadku gdy osobą trzecią uzyskującą korzyść majątkową na skutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika jest osoba będąca w bliskim z nim stosunku.

Ustawodawca co prawda nie określił, jakiego rodzaju relacje przesądzają o pozostawaniu wskazanych podmiotów w bliskich stosunkach, ale z całą pewnością fakt, że iż dłużnik i pozwana pozostawali w związku małżeńskim w dacie zawarcia przedmiotowych umów darowizny, przemawia za przyjęciem określonego wyżej domniemania. Wreszcie przywołać należy treść art. 528 k.c., który w ogóle wyłącza przesłankę złej wiary po stronie osoby trzeciej w tych wypadkach, gdy wskutek zaskarżonej czynności osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, a z taką niewątpliwie sytuacją mamy do czynienia w tej konkretnej sprawie – na gruncie umów z dnia 23 lutego 2012 r. dłużnik przeniósł bowiem nieodpłatnie na pozwaną swoje udziały w opisanych powyżej prawach własności nieruchomości. Jak zwraca się uwagę w piśmiennictwie, w takiej sytuacji wierzyciel może żądać ochrony także wtedy, gdy osoba trzecia nie wiedziała i nie mogła przy zachowaniu należytej staranności dowiedzieć się o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela (Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania, 2008, s. 34) i jest zwolniony od obowiązku wykazania, że osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o tym, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Nawet bowiem udowodnienie przez osobę trzecią, że nie wiedziała i - mimo zachowania najwyższej staranności - nie mogła się dowiedzieć o pokrzywdzeniu wierzycieli, nie zwalnia jej od odpowiedzialności wobec wierzyciela. Stan podmiotowy osoby trzeciej jest tu po prostu obojętny; do zaskarżenia wystarczy spełnienie pozostałych warunków art. 527 § 1 i 2 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c., uwzględniając zasadę odpowiedzialności stron za wynik procesu. W punkcie III. sentencji wyroku Sąd – na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Z 2016 r., poz. 623 – t.jedn.) – nakazał pobrać od pozwanej W. G. na rzecz Skarbu Państwa-Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 13.750,00 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, od której strona powodowa była zwolniona.

Apelację od tego wyroku – w całości - wniosła pozwana, podnosząc następujące zarzuty:

1/ zarzut naruszenia prawa materialnego, w szczególności art. 527 § 1 kodeksu cywilnego poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie w sprawie, które miało wpływ na wynik sprawy;

2/ zarzut naruszenia prawa procesowego, w szczególności:

- art. 1 kpc poprzez jego niezastosowanie w sprawie,

- art. 227 kpc poprzez pominięcie dowodu z przesłuchania świadka M. G. (1) mającego istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy,

- 233 § 1 kpc - poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, które miało wpływ na wynik sprawy, w szczególności polegające na uznaniu, iż świadek J. K. oraz pozwana ukształtowali swoje zeznania w przeważającej mierze na potrzeby procesu i nie odwzorowywały one rzeczywistych okoliczności towarzyszących zawarciu umów darowizn i nie przemawiały za możliwością uznania braku świadomości M. G. (1) pokrzywdzenia powódki w dacie dokonania darowizn bez względu na treść jego ewentualnych zeznań jako świadka,

- art. 328 § 2 kpc poprzez niezawarcie w uzasadnieniu zaskarżanego wyroku dostatecznych przyczyn, dla których Sąd odmówił wiarygodności części zeznań świadka J. K. w zakresie, w jakim ten istotnie finansował córkę, części zeznań pozwanej, z których wynikało, że jedynym powodem zawarcia umów darowizny był wynagrodzenie jej wkładu w majątek dorobkowy małżonków, a także odmówienie mocy dowodowej i tym samym pominięcie dowodu z zeznań świadka M. G. (1);

3/ zarzut faktyczny - polegający na niezgodności ustaleń faktycznych Sądu z materiałem dowodowym zebranym w sprawie, w szczególności poprzez:

- błędne ustalenie, że świadek J. K. nie sfinansował zakupu przez małżonków G. lokalu przy ul. (...) w K. oraz nieruchomości w N.;

- błędne ustalenie, że świadek M. G. (1) działał w świadomości pokrzywdzenia strony powodowej w dacie zawarcia umów darowizny, tj. z dniem 23.02.2012 r.

Na tej podstawie wniosła o zmianę wyroku przez oddalenie powództwa i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny przyjmuje za swoje oraz trafnie zastosował przepisy prawa procesowego i materialnego, poza pominięciem dowodu z przesłuchania świadka M. G. (1), co zostało uzupełnione w postępowaniu apelacyjnym.

Na wstępie wskazać należy, że sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji (art. 378 §1 k.p.c.) na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym (art.382 k.p.c.) z tym zastrzeżeniem, że przed sądem pierwszej instancji powinny być przedstawione wyczerpująco kwestie sporne, zgłoszone fakty i dowody, a prezentacja materiału dowodowego przed sądem drugiej instancji ma miejsce wyjątkowo (art. 381 k.p.c.).

Zgodnie z uchwałą składu 7 sędziów (III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz.55), której nadano moc zasady prawnej, sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego. Innymi słowy, jeśli apelujący zarzutów tego rodzaju nie zgłosi, zagadnienie naruszenia przepisów procesowych pozostawać musi poza sferą zainteresowania Sądu (za wyjątkiem tych przepisów, które przełożyć się mogą na stwierdzenie nieważności postępowania i nierozpoznania istoty sprawy co w niniejszej sprawie nie miało miejsca).

Odnosząc się do zarzutów apelacji należy wskazać, że prawidłowe zastosowanie prawa materialnego jest uzależnione od poczynienia prawidłowych ustaleń w zakresie stanu faktycznego sprawy. Temu służy postępowanie dowodowe zgodnie z którym na podstawie art.6 k.c. i 232 k.p.c. strony zobowiązane są przedstawić sądowi rozpoznającemu sprawę dowody na poparcie swych twierdzeń.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do najdalej idącego zarzutu naruszenia art. 1 kpc. Kwestia możliwości stosowania instytucji skargi pauliańskiej do ochrony należności publicznoprawnych, w tym należności podatkowych, była przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, sądów powszechnych i administracyjnych (por. m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2003 r., sygn. III CZP 85/02, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2010 r., sygn. II CSK 227/10, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2011 r., sygn. II CSK 513/10, postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 października 2013 r., sygn. Ts 126/12, wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 stycznia 2015 r., sygn. II FSK 2822/12). Istotne znaczenie dla ukształtowania się jednolitej linii orzeczniczej miał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2000 r. sygn. SK 12/99, stwierdzający, że art. 1 k.p.c. rozumiany w ten sposób, iż w zakresie pojęcia „sprawa cywilna" nie mogą mieścić się roszczenia dotyczące zobowiązań pieniężnych, których źródło stanowi decyzja administracyjna, jest niezgodny żart. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że za takim ujęciem, uzasadnionym dotąd argumentami natury prawno-procesowej, współcześnie przemawia dodatkowo art. 177 Konstytucji, zgodnie z którym sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.

W uchwale Sądu Najwyższego podjętej w składzie siedmiu sędziów z dnia 12 marca 2003 r. sygn. III CZP 85/02 (LEX nr 76145) stwierdzono, że droga sądowa w sprawie, w której Zakład Ubezpieczeń Społecznych domagał się na podstawie art. 527 k.c. ochrony należności z tytułu składki na ubezpieczenie społeczne, jest dopuszczalna. Sąd Najwyższy podkreślił, że sprawa z powództwa wierzyciela, żądającego ochrony na podstawie przepisów o skardze pauliańskiej, przeciwko kontrahentowi jego dłużnika jest sprawą cywilną. Wynik wykładni przepisów art. 1 i 2 k.p.c. musi pozostawać w zgodzie z Konstytucją. W konsekwencji należy tu mieć na względzie również treść art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 177 Konstytucji. Przepis art. 45 ust. 1 Konstytucji gwarantuje każdemu prawo do sądu, które ma charakter autonomiczny, jest podmiotowym prawem strony i stanowi odrębne oraz niezależne od innych rozwiązań normatywnych prawo przysługujące jednostce w stosunku do Państwa. Oznacza to w praktyce, że sprawa przedstawiona do rozstrzygnięcia musi być przez sąd powszechny (albo inny) rzeczywiście rozpoznana. W myśl natomiast art. 77 ust. 2 i art. 177 Konstytucji, ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej do dochodzenia naruszonych praw, przy czym należy domniemywać kompetencję sądu powszechnego we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów (por. również wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2010 r. sygn. II CSK 227/10 (LEX nr 672686); M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1237; A. Stępień-Sporek (w:) J. Ciszewski, Komentarz, 2013, s. 948).

Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z zeznań świadka M. G. (1) na wnioskowane prze pozwaną okoliczności związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, kwot wpłacanych na poczet zobowiązań podatkowych, istnienia pokrzywdzenia powodowego wierzyciela oraz świadomości dłużnika w tym przedmiocie. W ocenie Sądu Apelacyjnego zeznania tego świadka nie zmieniają oceny całości materiału dowodowego, z którego jednoznacznie wynika, że świadek ten jako dłużnik rozporządzając swoim majątkiem w dniu 23 lutego 2012r na rzecz pozwanej działał w warunkach pokrzywdzenia powodowego wierzyciela, czego miał świadomość, gdyż wiedział o prowadzonej już przeciwko niemu egzekucji i sam to przyznał w postępowaniu o wyjawienie majątku. Zeznając nie wskazał ani na konkretne przychody prowadzonej przez niego firmy ani na konkretne wpłaty na poczet podatków istotnych kwot, które mogłyby stworzyć u niego przekonanie, że jego sytuacja finansowa pozwoli na spłatę zadłużenia mimo wyzbycia się przedmiotowych nieruchomości. Świadek też nie pamiętał też dokładnie gdzie zamieszkiwał w okresie poprzedzającym zawarcie umów ani jaki adres podawał Urzędowi Skarbowemu.

Nie może odnieść skutku powoływanie się na motyw dokonania darowizn na rzecz pozwanej żony w postaci woli dokonania z nią rozliczeń majątkowych z uwagi na trwający wówczas konflikt i faktyczną separację.

Po pierwsze – motywy dokonania czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzyciela nie mają prawnego znaczenia dla oceny spełnienia przesłanek z art. 527 k.c. Orzeczenie Sądu Najwyższego na które powołuje się apelująca odnosi się do kwestii winy w rozumieniu prawa karnego. Sąd Apelacyjny podziela pogląd prawny, iż zindywidualizowane motywy darowizny nie są okolicznością mogąca mieć wpływ na ocenę przesłanek warunkujących zasadność powództwa pauliańskiego (m. in. świadomości działania dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 września 2015 r., sygn. I ACa 407/15 (LEX nr 1842332), zgodnie z którym „ nie ma bowiem znaczenia dla oceny charakteru prawnego umowy darowizny konkretny, zindywidualizowany motyw dokonanego nieodpłatnie przysporzenia. Motywy te bywają mocno zróżnicowane: czysto altruistyczne, wynikające z powinności natury moralnej czy wreszcie uzasadnione określonymi racjami gospodarczymi”. Również Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 28 stycznia 2015 r., sygn. I A Ca 609/14 stwierdził, iż motywy czynności prawnej prowadzącej do pokrzywdzenia wierzyciela podlegają konfrontacji z pozostałym materiałem dowodowym i są poddawane ocenie na podstawie zasad logicznego rozumowania i zasad doświadczenia życiowego; wskazywane przez apelującą jako rzeczywiste przyczyny dokonania zaskarżonych czynności, w istocie wskazujące na zamiar zapewnienia pozwanej źródła dochodu (pawilon handlowy) oraz zachowania rodzinnego majątku, należącego uprzednio do dłużnika i jego żony, nie mogą uchylać ochrony przysługującej wierzycielowi na podstawie art. 527 i następnych k.c.

Niezależnie od tego poglądu należy zgodzić się z oceną Sądu I Instancji, że w sprawie brak podstaw dowodowych do ustalenia faktów na które powołuje się pozwana. Sam ojciec pozwanej i pozwana nie wskazali bowiem konkretnych przysporzeń na rzecz obydwóch małżonków z których ci mogliby sfinansować w całości zakup mieszkania, a nawet takich możliwości po stronie ojca. Również konflikt małżeński jak i separacja nie zostały wykazane w świetle faktu, że małżeństwo stron trwa nadal.

Również w ocenie Sądu Apelacyjnego dłużnik dokonując zaskarżonych czynności prawnych działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela. Wszak dla przyjęcia istnienia po stronie dłużnika świadomości pokrzywdzenia wierzyciela wystarcza, aby dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 7 sierpnia 2015 r., sygn. I ACa 1833/14, LEX nr 1797179).

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 marca 2009 r., sygn. IICSK 592/08 (LEX nr 494007) w uzasadnieniu, iż działa w zamiarze pokrzywdzenia także ten, kto posiadając zobowiązania, dokonuje darowizny jedynego składnika majątkowego wiedząc, że będzie zaciągał dalsze zobowiązania, których nie jest w stanie spełnić, a następnie doprowadza do podwojenia wysokości zobowiązań, z czym łączy się pokrzywdzenie wierzyciela, co było objęte jego świadomym działaniem. Z przywołanym poglądem doskonale koresponduje konkluzja zawarta w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 grudnia 2015 r., sygn. I ACa 832/15 (LEX nr 1971066), zgodnie z którą dłużnik prowadzący od lat działalność gospodarczą wiedział, że aktywność taka generuje obowiązek podatkowy, a zatem będzie on stale sukcesywnie powstawać i narastać w przyszłości, w toku dalszych poczynań dłużnika jako przedsiębiorcy. O tym, że zachodzą słuszne podstawy by uznać, że jego działanie nastawione było na pomniejszenie jego majątku w celu uczynienia niemożliwym zaspokojenie przyszłego wierzyciela albo ograniczenie takiej możliwości odnosić należy również do pokrzywdzenia wierzycieli przyszłych.

Reasumując Sąd Apelacyjny podziela wszechstronną oraz wnikliwą ocenę dowodów dokonaną przez Sąd I Instancji, zatem nie można podzielić zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy nie naruszył również art. 328 § 2 k.p.c. , gdyż uzasadnienie Sądu zawiera wszystkie elementy o których mowa w tym przepisie. Sąd I instancji szczegółowo wyjaśnił motywy, które legły u podstaw rozstrzygnięcia w tym również zeznań świadka J. K., które słusznie zostały uznane za wiarygodne jedynie w części.

W pozostałym zakresie Sąd podziela argumentację prawną Sądu Okręgowego popartą szeroko orzecznictwem sądowym i poglądami doktryny prawnej, dlatego powtarzanie jej nie ma racjonalnego uzasadnienia.

Mając na względzie powyższe argumenty Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto w oparciu zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy na podstawie art. 98 k.p.c , 99 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1805).

SSO Wojciech Żukowski SSA Sławomir Jamróg SSA Józef Wąsik