Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Bogusława Żuber (spr.)

Sędziowie: SA Roman Stachowiak

SA Jerzy Geisler

Protokolant: protokolant Halszka Mróz

po rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Centrum Usług (...) w W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 13 kwietnia 2016 r. sygn. akt XII C 2367/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie III w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz powoda 7.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

2.  oddala apelację w pozostałej części.

Roman Stachowiak Bogusława Żuber Jerzy Geisler

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 2 maja 2008 roku powód Centrum Usług (...) w W. ( wcześniej: Skarb Państwa – Zespół(...) (...) Gospodarstwo (...) Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w P.), działając przez pełnomocnika procesowego, wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, aby pozwany zapłacił powodowi kwotę 116.236,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 14.300 zł od dnia 13 grudnia 2007 roku;

- od kwoty 30.300 zł od dnia 2 stycznia 2008 roku;

- od kwoty 3.502,32 zł od dnia 19 stycznia 2008 roku;

- od kwoty 21.941,39 zł od dnia 1 lutego 2008 roku;

- od kwoty 3.421,01 zł od dnia 26 lutego 2008 roku;

- od kwoty 15.313,20 zł od dnia 1 marca 2008 roku;

- od kwoty 12.000 zł od dnia 1 kwietnia 2008 roku;

- od kwoty 12.000 zł od dnia 2 maja 2008 roku; oraz koszty postępowania, w tym koszty zastępstwa procesowego w wysokości 7.215 zł.

W uzasadnieniu pozwu powód obszernie scharakteryzował stan faktyczny obrazujący współpracę stron, zawarte między stronami umowy i brak zapłaty przez pozwanego kwot wynikających z tychże umów. Scharakteryzował podstawę zadłużeń pozwanego i roszczeń powoda oraz przedstawił wyliczenie odsetek ustawowych za opóźnienie, których się domaga od pozwanego.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 2 lipca 2008 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu nakazał pozwanemu (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P., aby zapłacił powodowi kwotę 116.236,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami zgodnymi z żądaniem pozwu oraz kwotą 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłaty albo wniósł w tym terminie sprzeciw, nadto nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 1.453 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu w postępowaniu upominawczym.

W sprzeciwie z dnia 20 sierpnia 2008 roku pozwany (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P., działając początkowo samodzielnie, wniósł o oddalenie powództwa w całości, jak również o zasądzenie od powoda na jego rzecz wszelkich kosztów postępowania, uzasadniając powyższe brakiem wywiązywania się przez powoda z postanowień zawartych między stronami umów, a polegających na nieudostępnieniu i zapewnieniu pozwanemu pomieszczeń teatru wraz z zapleczem i całkowitą scenografią, kompletem kostiumów do wystawiania spektaklu, a także pomieszczeń biurowych i gotowymi do działalności restauracją i barem. Skarżący podniósł także, że obiekt nie był dostatecznie ogrzany, udostępnione pomieszczenia były brudne i zdewastowane, nie spełniały podstawowych warunków sanitarnych, brak było podgrzewanej wody, a na dowód powyższego pozwany wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań wskazanych przez niego świadków. Stanowisko to pozwany, działając już przez pełnomocnika procesowego, podtrzymał w piśmie procesowym z dnia 6 listopada 2008 roku i w piśmie z 3 grudnia 2008 roku wskazując, że spór w niniejszej sprawie, w części dotyczącej należności za korzystanie z pomieszczeń powódki sprowadza się do ustalenia, czy pozwany miał możliwość korzystania z tych pomieszczeń, a w konsekwencji uznania, czy powód swoje zobowiązanie wynikające z umowy z dnia 12 grudnia 2006 roku wykonał. W piśmie procesowym z dnia 23 września 2009 roku powód Skarb Państwa – Zespół (...) (...) Gospodarstwo (...) Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w P., rozszerzył powództwo o kwotę 71.998,05 zł i wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz łącznej kwoty 188.234,62 zł wraz z ustawowymi odsetkami:

- od kwoty 14.300 zł od dnia 13 grudnia 2007 roku;

- od kwoty 30.300 zł od dnia 2 stycznia 2008 roku;

- od kwoty 3.502,32 zł od dnia 19 stycznia 2008 roku;

- od kwoty 21.941,39 zł od dnia 1 lutego 2008 roku;

- od kwoty 3.421,01 zł od dnia 26 lutego 2008 roku;

- od kwoty 15.313,20 zł od dnia 1 marca 2008 roku;

- od kwoty 12.000 zł od dnia 1 kwietnia 2008 roku;

- od kwoty 12.000 zł od dnia 2 maja 2008 roku;

- od kwoty 12.000 zł od dnia 2 czerwca 2008 roku;

- od kwoty 12.000 zł od dnia 1 lipca 2008 roku;

- od kwoty 12.000 zł od dnia 1 sierpnia 2008 roku;

- od kwoty 12.000 zł od dnia 1 września 2008 roku;

- od kwoty 12.000 zł od dnia 1 października 2008 roku;

- od kwoty 11.998,05 zł od dnia 2 listopada 2008 roku; jak również o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 7.215 zł.

Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2010r. w sprawie o sygn. akt XII C 1983/08 Sąd Okręgowy w Poznaniu uwzględnił roszczenie powoda w całości, zasądzając od pozwanego na jego rzecz całą żądaną kwotę.

Na skutek apelacji pozwanego, Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 10 listopada 2011r. w sprawie I ACa 842/11 oddalił apelację pozwanego.

Od powyższego rozstrzygnięcia skargę kasacyjną wniósł pozwany. W uwzględnieniu tej skargi Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 19 grudnia 2013r. w sprawie II CSK 206/13 uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 listopada 2011r., zniósł postępowanie przed Sądem Apelacyjnym w Poznaniu w całości i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Na skutek powyższego Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem w sprawie I ACa 225/14 z dnia 28 maja 2014r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29 grudnia 2010r., zniósł postępowanie przed Sądem Okręgowym w zakresie rozprawy z dnia 21 grudnia 2010r. i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

W toku ponownego rozpoznania sprawy przed Sądem Okręgowym pozwany w piśmie procesowym z dnia 11 maja 2015r. podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie i wniósł o oddalenie powództwa w całości jako bezzasadnego.

Pozwany podniósł nowe zarzuty przeciwko żądaniom powoda, argumentując, że umowa cesji wierzytelności z 20 grudnia 2006 r. w przedmiocie przelewu na rzecz powoda kwoty 269.998,05 jest nieważna. Jak wskazał pozwany, zgodnie z decyzją nr (...) Komendanta Wojewódzkiego Policji w P. w sprawie przekształcenia środka specjalnego w gospodarstwo pomocnicze, przedmiotem działalności gospodarstwa pomocniczego (...) z P. były wyłącznie czynności wskazane w § 2 tejże decyzji (dla osób spoza resortu było to wyłącznie prowadzenie usług na bazie przydzielonych gospodarstwu nieruchomości, tj. m.in. obiektu (...)). Jeżeli zatem w katalogu w/w czynności nie zostało wymienione zawieranie umów cesji wierzytelności, to oznacza to, że kierownik w/w jednostki podpisując się pod umową cesji przekroczył swoje upoważnienie (§ 4 decyzji) - co skutkuje nieważnością czynności prawnej z mocy ustawy (art. 58 k.c.).

Ponadto, zdaniem pozwanego, gospodarstwa pomocnicze w dacie zawarcia wskazanej umowy cesji nie były w ogóle upoważnione z mocy ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych do prowadzenia działalności pozausługowej, a bez wątpienia do takiej kategorii zaliczają się umowy cesji.

W dalszej kolejności pozwany podniósł, że skoro przedmiot umowy nie został wydany w dniu podpisania umowy o świadczenie usług z 21 grudnia 2006 r. (początkowo wydano pozwanemu jedynie 50 % wszystkich pomieszczeń, a ostatnie z nich zostały wydane dopiero w kwietniu 2007 r.), to oznacza to, iż przedmiot umowy przez pięć miesięcy miał wady. Z tytułu tychże wad (uniemożliwiających prowadzenie działalności gospodarczej i pozbawiających jakiejkolwiek przydatności wynajmowane pomieszczenia) pozwany obniżył wynagrodzenie (do czego ma prawo zgodnie z art. 664 § 1 k.c.) o pełną kwotę czynszu za każdy miesiąc tychże wad.

Niezależnie od w/w - przedmiot umowy o świadczenie usług z 21.12.2006 r. miał inne wady uniemożliwiające w okresie ich istnienia prowadzenie jakiejkolwiek działalności.

Pierwszą z nich było niedogrzanie pomieszczeń wynajmowanych w okresach jesienno-zimowych 2006, 2007 i 2008 r. (wskutek zaistnienia tejże wady pozwany musiał odwołać imprezę sylwestrową (...) i ponieść z tego tytułu wydatki wykazane w trakcie niniejszego postępowania). Pomimo tego, że wada ta powinna być usunięta niezwłocznie po dacie wydania przedmiotu najmu pozwanemu - to nigdy nie miało to miejsca. Nie zwalniałaby w szczególności z powyższego obowiązku kontraktowego nawet wiedza pozwanego o wadach (nie implikuje to przecież zgody na utrzymywanie niezgodnej z umową sytuacji w całym okresie najmu).

Po drugie, wadą przedmiotu najmu było także usunięcie w okresie od kwietnia do września 2007 r. (pięć miesięcy) spod najmu kostiumów stanowiących wyposażenie używanego obiektu, co zupełnie sparaliżowało działalność pozwanego.

W przekonaniu pozwanego, skoro suma obniżonych czynszów za okresy, w których występowały wady, zdecydowanie przekracza pozostałą (poza długiem wynikającym z cesji wierzytelności) dochodzoną pozwem kwotę, to powództwo powinno ulec oddaleniu w całości.

Na marginesie pozwany podniósł, że dochodzenie w/w kwot z uwagi na niedopuszczalne i wskazane wyżej działania uchybiające kontraktowi - nadużywa art. 5 k.c.

W dalszej części procesu strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda 188.234,62 zł z ustawowymi odsetkami od kwot i dat wskazanych w punkcie I wyroku i orzekł o kosztach procesu.

Rozstrzygnięcie powyższe oparte zostało na następujących ustaleniach faktycznych.

W dniu 30 maja 2003 roku powód Skarb Państwa – Zespół (...) (...) Gospodarstwo (...) Komendy Wojewódzkiej Policji z siedzibą w P. zawarł z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. umowę najmu pomieszczeń znajdujących się na parterze, I oraz II piętrze (tj. łącznie 1.500m ²) nieruchomości położonej w P. przy ul. (...). Z tytułu w/w umowy pozwany zobowiązany był uiszczać czynsz najmu w wysokości: za okres przygotowawczy od dnia 1 czerwca 2003 roku do dnia 31 sierpnia 2003 roku kwotę 8.200 zł+VAT, a za dalszy okres od dnia 1 września 2003 roku kwotę 20.000zł+VAT oraz podatek od nieruchomości za powierzchnię najmowaną (§ 10 umowy najmu z dnia 30 maja 2003 roku). Przedmiotowa umowa została zawarta na czas nieokreślony z mocą obowiązującą od dnia 1 czerwca 2003 roku (§ 11 punkt 1 umowy z dnia 30 maja 2003 roku). Nadto, najemca został zobowiązany do pokrywania kosztów świadczeń w postaci energii elektrycznej, wody i ścieków proporcjonalnie do zajmowanych powierzchni bądź według wskazań licznika zainstalowanego przez najemcę na własny koszt (zgodnie z § 8 punkt 2 umowy najmu z dnia 30 maja 2003 roku).

Nadto, w dniu 30 czerwca 2003 roku strony umowy najmu z dnia 30 maja 2003 roku podpisały aneks nr (...) do w/w umowy, rozszerzając na jego mocy zakres działalności dozwolonej najemcy do prowadzenia w najmowanych pomieszczeniach.

W dniu 19 grudnia 2006 roku (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. zawarł z pozwanym (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. umowę sprzedaży ruchomości, określonych w załączniku Nr 1 do umowy sprzedaży z dnia 19 grudnia 2006 roku. Z tytułu w/w umowy sprzedaży pozwany, jako kupujący, zobowiązał się do zapłaty na rzecz sprzedającego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. kwoty 271.000 zł, według harmonogramu spłat, stanowiącego załącznik nr (...) do umowy sprzedaży z dnia 19 grudnia 2006 roku. W § 2 umowy postanowiono m.in., że w przypadku zapłaty części ceny na własność kupującego przechodzi ta część przedmiotu umowy, za którą dokonano zapłaty (każda faktura wymieniać będzie przedmioty, których dotyczy).

W związku z faktem powstania wysokiego zadłużenia po stronie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. z tytułu umowy najmu z dnia 30 maja 2003 roku, w dniu 20 grudnia 2006 roku powód zawarł z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. umowę cesji wierzytelności. W § 1 w/w umowy cedent, tj. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. wskazał, że jest wierzycielem pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. z tytułu umowy sprzedaży z dnia 19 grudnia 2006 roku. W § 2 punkt 1 umowy cedent jednocześnie oświadczył, iż na podstawie umowy najmu z dnia 30 maja 2003 roku zobowiązany jest zapłacić powodowi kwotę 269.998,05 zł. Uwzględniając, że cedent, tj. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. był wierzycielem do wysokości kwoty 269.998,05 zł pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P., a w/w wierzytelność istniała, była wymagalna i wolna od jakichkolwiek obciążeń osób trzecich oraz, że uprawnienia do zbycia w/w wierzytelności na rzecz osób trzecich nie zostały wyłączone, cedent przelał na rzecz powoda wierzytelność w stosunku do pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. jako zapłatę długu wynikającego z umowy najmu z dnia 30 maja 2003 roku, a powód na powyższe wyraził zgodę i przejął przedmiotową wierzytelność jako zapłatę za dług cedenta, tj. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. – zgodnie z postanowieniami § 2 i § 3 umowy cesji z dnia 20 grudnia 2006 roku.

Zgodnie z § 4 umowy cesji wierzytelności z dnia 20 grudnia 2006 roku, spłata wierzytelności powoda została dostosowana do harmonogramu spłat ustalonego między (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P., a pozwanym (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. w załączniku nr (...)do umowy sprzedaży zawartej w dniu 19 grudnia 2006 roku między w/w podmiotami – zapłata wskazanych w harmonogramie kwot rat miała nastąpić we wskazanych w nim terminach.

Następnie, w dniu 21 grudnia 2006 roku powód zawarł z pozwanym umowę o świadczenie usług, mocą której powód zobowiązał się udostępniać pozwanemu pomieszczenia budynku przy ul. (...) oraz udostępniać energię elektryczną i cieplną, sieć wodno-kanalizacyjną oraz telefoniczną. Umowa została zawarta na czas określony od dnia 1 grudnia 2006 roku do dnia spłaty zadłużenia (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. przez pozwanego, zgodnie z umową cesji wierzytelności z dnia 20 grudnia 2006 roku, nie dłużej jednak niż do dnia 30 listopada 2008 roku. Powód zastrzegł sobie jednocześnie możliwość rozwiązania umowy o świadczenie usług z pozwanym ze skutkiem natychmiastowym w sytuacji, gdy pozwany nie będzie terminowo regulował na rzecz powoda należności z tytułu spłaty zadłużenia (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. (§ 9 punkt 2 umowy o świadczenie usług z dnia 21 grudnia 2006 roku).

Pozwany zobowiązał się uiszczać na rzecz powoda, na podstawie przedmiotowej umowy, następujące opłaty: od dnia 5 stycznia 2007 roku opłaty za korzystanie z energii elektrycznej i wody wg zużycia za miesiąc grudzień 2006 roku, opłatę za centralne ogrzewanie za miesiąc grudzień 2006 roku w wysokości 7.000 zł brutto oraz opłatę za udostępnienie pomieszczeń w miesiącu styczniu 2007 roku w wysokości 15.000 zł brutto (zgodnie z § 8 punkt 1 a umowy z dnia 21 grudnia 2006 roku); opłaty miesięczne, począwszy od miesiąca lutego 2007 roku w wysokości 15.000 zł brutto do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym udostępniane będą pomieszczenia (zgodnie z § 8 punkt 1 b cytowanej umowy). W miesiącach lipiec, sierpień każdego roku w trakcie obowiązywania umowy opłaty miesięcznie ustalone zostały na kwotę 10.000 zł, płatne jak powyżej (zgodnie z § 8 punkt 1c w/w umowy); opłaty za zużycie energii elektrycznej i wody – wg odczytu liczników i wodomierzy oraz opłaty za telefony wg bilingu miały być płatne w terminie 7 dni od daty wystawienia faktury (zgodnie z § 8 punkt 2 powyższej umowy).

Pozwany wyraził jednocześnie w § 8 punkt 6 umowy zgodę na wystawienie przez powoda faktur dotyczących umowy bez podpisu odbiorcy, jak i zobowiązał się płacić na rzecz powoda należności z tytułu spłaty zadłużenia (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P., które to zadłużenie na dzień 30 listopada 2006 roku wynosiło kwotę 269.998,05 zł, zgodnie z harmonogramem spłat wynikającym z umowy cesji wierzytelności zawartej przez powoda i (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. w dniu 20 grudnia 2006 roku (§ 8 punkt 7 umowy o świadczenie usług z dnia 21 grudnia 2006 roku).

Pozwany zawarł z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. w dniu 18 lipca 2007 roku porozumienie mające na celu uregulowanie wzajemnych sporów między w/w podmiotami – w przedmiotowym porozumieniu pozwany po raz kolejny potwierdził, że stał się dłużnikiem powoda na podstawie umowy cesji wierzytelności z dnia 20 grudnia 2006 roku (§ 2 punkt 2 porozumienia z dnia 18 lipca 2007 roku).

W dniu 30 lipca 2007 roku powód podpisał z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. aneks nr (...) do umowy cesji wierzytelności z dnia 20 grudnia 2006 roku. Na dzień podpisania w/w aneksu nr (...) pozostała niespłacona wierzytelność powoda w wysokości 179.998,05 zł (§ 1 aneksu nr (...) z dnia 30 lipca 2007 roku), nadto na mocy aneksu strony zmieniły wysokość spłat, a mianowicie zadłużenie w wysokości 179.998,05 zł płatne miało być w równych ratach po 12.000 zł każda, począwszy od miesiąca września 2007 roku z tym, iż płatność raty za wrzesień 2007 roku i za każdy następny miesiąc miała nastąpić do końca poprzedniego miesiąca kalendarzowego poprzedzającego tenże miesiąc, ostatnia zaś rata miała być na powyższej zasadzie zapłacona w wysokości 11.998,05 zł (postanowienie § 2 aneksu nr (...)).

Pismem z dnia 1 października 2007 roku powód złożył pozwanemu oświadczenie o rozwiązaniu umowy o świadczenie usług z dnia 21 grudnia 2006 roku, a przyczyną powyższego było naruszenie przez pozwanego § 8 w/w umowy, jak i § 4 umowy cesji wierzytelności z dnia 20 grudnia 2006 roku, poprzez nierespektowanie uzgodnionych w w/w umowach terminów płatności na rzecz powoda. Jednakże 8 października 2007 roku powód cofnął oświadczenie o rozwiązaniu z pozwanym umowy na skutek zobowiązania się pozwanego do uregulowania zaległości finansowych.

Następnie, pismem z dnia 10 grudnia 2007 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty zaległych należności wynikających tak z umowy o świadczenie usług, jak i z umowy cesji wierzytelności – w odpowiedzi na powyższe pozwany po raz kolejny wniósł o prolongatę terminów spłaty.

Ponownie, wobec dalszego zalegania przez pozwanego w płatnościach, powód pismem z dnia 14 stycznia 2008 roku wezwał pozwanego do dobrowolnej spłaty istniejącego zobowiązania – w odpowiedzi na powyższe pozwany ponownie wniósł o prolongatę terminów płatności, na co powód wyraził zgodę w piśmie z dnia 21 stycznia 2008 roku.

W związku z dalszym zadłużeniem pozwanego powód pismem z dnia 21 lutego 2008 roku, działając z powołaniem na § 9 punkt 2 umowy o świadczenie usług z dnia 21 grudnia 2006 roku wypowiedział pozwanemu w/w umowę ze skutkiem natychmiastowym.

Do dnia podpisania aneksu nr (...) do umowy cesji wierzytelności, tj. do dnia 30 lipca 2007 roku, pozwany uiścił następujące raty na poczet zadłużenia: w dniu 20 grudnia 2006 roku kwotę 50.000 zł, w dniu 9 stycznia 2007 roku kwotę 10.000 zł, w dniu 30 stycznia 2007 roku kwotę 10.000 zł, w dniu 27 lutego 2007 roku kwotę 10.000 zł, w dniu 2 kwietnia 2007 roku kwotę 4.000 zł, w dniu 3 kwietnia 2007 roku kwotę 6.000 zł.

Kwotę 12.000 zł, której termin płatności upłynął w dniu 31 sierpnia 2007 roku pozwany uregulował w trzech ratach, kwotę 12.000 zł, której termin płatności upłynął w dniu 30 września 2007 roku uregulował w dwóch ratach, kolejną kwotę 12.000 zł, której termin płatności upłynął w dniu 31 października 2007 roku uregulował w dniu 13 grudnia 2007 roku, kwotę 12.000 zł, której termin płatności upłynął w dniu 30 listopada 2007 roku uregulował w trzech ratach.

Łącznie pozwany z tytułu umowy cesji wierzytelności wpłacił powodowi 138.000 zł.

Z tytułu umowy o świadczenie usług z dnia 21 czerwca 2006 roku pozwany nie uregulował części faktur, a kolejną ich część uregulował po terminie ich płatności.

Łączna kwota zadłużenia pozwanego tak z umowy cesji wierzytelności z dnia 20 grudnia 2006 roku, jak i z umowy o świadczenie usług z dnia 21 grudnia 2006 roku na dzień wniesienia pozwu stanowiła kwotę 116.236,57 zł, na którą złożyły się należności główne, jak i odsetki ustawowe.

Po rozwiązaniu umowy o świadczenie usług z dnia 21 grudnia 2006 roku powód dwukrotnie wzywał pozwanego do uregulowania należności tak z umowy cesji wierzytelności, jak i z umowy o świadczenie usług. Jednocześnie powód do w/w wezwań załączył noty odsetkowe od uregulowanych po terminie należności. Zarówno wskazane w przedmiotowych wezwaniach wysokości zaległości, jak i załączone noty odsetkowe obejmowały wyliczenia na dzień sporządzenia wezwań.

Mimo wytoczenia procesu pozwany nie zapłacił powodowi dochodzonej przezeń kwoty.

Budynek przy ul. (...), dawne kino (...) do 30 listopada 2009r. stanowił gospodarstwo pomocnicze Komendy Wojewódzkiej Policji, był własnością Skarbu Państwa. Gospodarstwo pomocnicze prowadziło działalność polegającą na wynajmie pomieszczeń. W dniu 30 listopada 2009r. nieruchomość znalazła się we władaniu Miasta P.. Centrum Usług (...) przejęło natomiast wszelkie wierzytelności i zobowiązania po zlikwidowanym gospodarstwie pomocniczym.

Decyzją z dnia 30 grudnia 1993r. nr (...) Komendanta Wojewódzkiego Policji w P. przekształcony został środek specjalny w gospodarstwo pomocnicze, a w treści decyzji znalazły się zapisy takie jak:

„w § 2 ust. 1 pkt 1, z którego wynika, że przedmiotem działalności gospodarczej, wyodrębnionej z zakresu działalności Komendy Wojewódzkiej Policji w P. jest administrowanie hotelami (…),

w § 4 ust. 1, z którego wynika, że gospodarstwo reprezentuje kierownik, powoływany i odwoływany przez kierownika jednostki budżetowej”.

Z kolei na mocy decyzji Komendanta Wojewódzkiego Policji w P. z dnia 3 stycznia 1994r. funkcję kierownika gospodarstwa pomocniczego pod nazwą Zakłady Produkcyjno-Usługowe i Handlowe (...) w P. powierzono W. K..

Na podstawie umowy o świadczenie usług powód był zobowiązany do wydania wszystkich wskazanych w tej umowie pomieszczeń pozwanemu. Pomieszczenia te spełniały wymogi potrzebne do rozpoczęcia w nich działalności; były remontowane w 2005r. Pozwany rozpoczął działalność w budynku hotelu (...) w styczniu 2007r. Powód udostępnił pozwanemu salę widowiskową, garderoby, korytarz, bar, zaplecze teatralne – pomieszczenia konieczne do przygotowania występów i wystawiania rewii. Po pewnym czasie pozwanemu udostępniono wszystkie pomieszczenia, choć następowało to etapami, tj. pomieszczenia biurowe na II piętrze (marzec 2007r.) oraz na I piętrze za szklanymi drzwiami, a na końcu restaurację (kwiecień 2007r.). Pomieszczeń, które były objęte umową, a nie zostały wydane nie było.

W lipcu lub sierpniu 2007r. właścicielka kostiumów – osoba fizyczna - A. S. (1) odebrała kostiumy, z których korzystał pozwany.

Budynek hotelu (...) jest dość chłodny, trudny do ogrzania. Jest on ogrzewany piecami na węgiel. Dodatkowo pomieszczenia dogrzewano grzejnikami elektrycznymi. Powód nigdy nie zaprzestał ogrzewania budynku w czasie, gdy pozwany prowadził działalność w jego wnętrzach, jednak zimą (...)roku miała miejsce awaria kotłowni i mogło to trwać nawet do tygodnia. Było to w grudniu 2007r. Z powodu zimna odwołano przynajmniej dwa przedstawienia. Widzowie skarżyli się na chłód panujący na widowni. Z powodu zimna odwołano imprezę sylwestrową (...).

W czasie wykonywania umowy pozwany nie zgłaszał powodowi pisemnie, że budynek był niedogrzany.

Do maja 2007r. pomiędzy stronami nie było nieporozumień na tle finansowym, ani dotyczących warunków lokalowych. Pozwany płacił regularnie czynsz i kwoty z umowy cesji

Starania o otwarcie bufetu, czy też restauracji pozwany rozpoczął dopiero jesienią 2007r. Dnia 9 listopada 2007r. Państwowa Inspekcja Sanitarna przeprowadziła kontrolę sanitarną pomieszczenia na bufet, a dnia 16 listopada 2007r. wydano decyzję administracyjną zatwierdzającą bufet ajencyjny.

W momencie przekazywania pomieszczeń pozwanemu nie zgłaszał on powodowi żadnych zastrzeżeń co do stanu budynku. Zresztą był on znany stronie pozwanej, bowiem członkowie zarządu pozwanego wcześniej byli w zarządzie Teatru V., podobnie zresztą jak około stu pracowników, których przejął pozwany. Także w późniejszym czasie przedstawiciele pozwanego nie zgłaszali żadnych zastrzeżeń.

Do maja 2007r. pozwany terminowo regulował wszelkie swoje zobowiązania wobec powoda.

Odnosząc się do kolejnych wezwań do zapłaty, pozwany zgłaszał powodowi jedynie prośby o prolongatę spłaty zadłużenia. Wnioski te były przez powoda uwzględniane.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał powództwo za uzasadnione w całości.

Odnosząc się do zarzutu pozwanego w zakresie nieważności umowy cesji wierzytelności z dnia 20 XII 2006 roku sąd przyjął, że wbrew twierdzeniom pozwanego decyzja nr (...), ani decyzja z dnia 3 I 1994 roku w żaden sposób nie ograniczały umocowania kierownika gospodarstwa pomocniczego do prowadzenia wszelkich spraw związanych z bieżącą działalnością tego podmiotu. Sąd przywołał też art. 98 zdanie 1 kc zgodnie z którym, pełnomocnictwo ogólne obejmowało umocowanie do czynności zwykłego zarządu a zawarcie umowy cesji nie było czynnością przekraczającą zwykły zarząd. Kierownik gospodarstwa pomocniczego był umocowany do jego reprezentacji, w tym także do „administrowania hotelami”, w zakresie zaś tych czynności mieściło się zawieranie różnego rodzaju umów koniecznych dla zapewnienia bieżącego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Z tych przyczyn, a także dlatego, że zarzut pozwanego był spóźniony, Sąd I instancji nie znalazł podstaw do jego uwzględnienia. Rozważając dalej zasadność powództwa sąd przyjął, że brak było podstaw do uznania, że powód nie wywiązał się z obowiązków wynikających z umowy najmu, a jeżeli pozwany uważał, że powód nie wypełnia ciążących na nim obowiązków to mógł skorzystać z prawa rozwiązania umowy bądź zadbać o zgłoszenie zastrzeżeń na piśmie, których brak w dokumentach sprawy. Z kolei podnoszona przez pozwanego kwestia kostiumów w ogóle nie była przedmiotem umowy o świadczenie usług i ich odebranie przez właścicielkę A. S. (1) nie może obciążać powoda. Reasumując pozwany wbrew treści art. 6 kc nie wykazał zarzutów kierowanych wobec powoda, które miałyby zwalniać go z odpowiedzialności wobec powoda. Znamiennym zaś jest, że pozwany wielokrotnie zwracał się do powoda o prolongatę terminów spłat narastających zadłużeń, nie negując samej istoty zobowiązań. Pozwany nigdy też nie postulował obniżenia czynszu z powodu wad przedmiotu najmu, przyjął zaś wszystkie faktury z tego tytułu i przez pewien czas je regulował, a zastrzeżenia zgłosił po ustaniu umowy, podczas gdy w ocenie Sądu I instancji uprawnienie z art. 664 § 1 kc o obniżenie czynszu najmu, przysługiwało pozwanemu tylko w czasie trwania stosunku najmu, a nie po jego zakończeniu. Z tych wszystkich przyczyn Sąd I instancji przywołując przepisy art. 471 kc, art. 509 i następne kc oraz art. 659 i następne kc, uwzględnił powództwo, zasądzając dochodzoną kwotę 188.234,62 zł od pozwanego na rzecz powoda z ustawowymi odsetkami i orzekł o kosztach zgodnie z art. 98 § 1 i 3 kpc. Sąd Okręgowy zasądził z tego tytułu 14.415 zł od pozwanego na rzecz powoda, przyjmując, że powodowi z tytułu zastępstwa procesowego należą się dwie stawki za pierwsze rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji, tj. 7.200 zł, za drugie postępowanie apelacyjne 3.600 zł i za ponowne rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji 3.600 zł.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w całości i zarzucając:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 58 k.c i 519 § 2 punkt 2 k.c. w zw. z art. 60 k.c. w zw. z art. 27 ust. 2 oraz 44 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104, z późn. zm.) w brzmieniu na dzień 20.12.2006r., a także § 58 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 czerwca 2006r. w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych oraz trybu postępowania przy przekształcaniu w inną formę organizacyjno – prawną oraz art. 7 Konstytucji RP – poprzez niezastosowanie i niestwierdzenie nieważności umowy cesji z 20 grudnia 2006 roku z mocy ustawy, gdy oświadczenie woli kierownika gospodarstwa pomocniczego o wyrażeniu zgody na zmianę dłużnika nie wchodziło w zakres przedmiotu działalności wyodrębnionej z zakresu działalności jednostki budżetowej w związku z czym te, jako podjęte w zakresie szerszym nie ustawowo delegowanym na gospodarstwo pomocnicze, jest nieważne;

2)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 98 zd. 1 k.c. – poprzez niewłaściwe zastosowanie w sprawie, gdy powierzenie prowadzenia określonych spraw w drodze decyzji i w ramach upoważnienia ustawowego (z zakresu imperium Państwa i zakresu sektora finansów publicznych) nie jest tożsame z instytucją pełnomocnictwa ogólnego, a w zakresie działania administracji publicznej dozwolone jest tylko to, na co prawo zezwala (art. 7 Konstytucji RP);

3)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 664 § 1 k.c. – poprzez jego niezastosowanie i nieobniżenie przez sąd czynszu najmu pomimo dokonania ustaleń, iż wydawanie pomieszczeń następowało etapami (ostatnie pomieszczenia wydano w kwietniu 2007 roku, a zatem pięć miesięcy po terminie) w sytuacji, gdy zgodnie z judykaturą wydanie najemcy przedmiotu najmu o powierzchni mniejszej niż określona w umowie stanowi wadę przedmiotu najmu w rozumieniu przepisu ar.t 664 § 1 k.c., uzasadniającą roszczenie najemcy o obniżenie czynszu;

4)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 664 § 3 k.c. – poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że wiedza pozwanego o niedogrzaniu pomieszczeń wyłączała możliwość zgłaszania roszczenia o obniżenie czynszu z tytułu ustalonej przez sąd wady w postaci zaprzestania ogrzewania w budynku wskutek awarii w grudniu 2007 roku (wskutek czego – jak ustalił dalej sąd – odwołano przynajmniej dwa przedstawienia), gdy wiedza o wadzie w postaci niedogrzania pomieszczenia nie ma żadnego związku z brakiem jakiegokolwiek ogrzewania wskutek incydentalnej awarii, a tym samym nie może wyłączać roszczenia kompensacyjnego z tytułu zaistniałej awarii;

5)  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 65 § 2 k.c. – poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i interpretowanie i interpretowanie zawartej między stronami umowy o świadczenie usług w oderwaniu od zgodnego zamiaru stron, celu w/w umowy, a nawet literalnego jej brzmienia (§1 ust. 3, § 3 ust. 2 i § 4 ust. 2 w zw. z § 1 ust. 2 tejże umowy) w sytuacji, gdy prawidłowe zastosowanie przepisu prowadziłoby do wniosku, iż w/w umowa miała za przedmiot także oddanie do korzystania pomieszczeń wraz z wyposażeniem tychże pomieszczeń, tj. m.in. kostiumami objętymi protokołem zdawczo – odbiorczym (arkusz spisu z natury z 27 grudnia 2006r.);

6)  naruszenie przepisów postępowania cywilnego, które miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 316 § 1 k.p.c. – poprzez nierozstrzyganie na podstawie stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia przewodu sądowego i bezzasadne przyjęcie, iż pozwana nie zgłaszała powodowi wad, gdy jest dokładnie przeciwne i wynika to z akt (przesłuchanie Prezesa Zarządu pozwanej oraz sprzeciwu pozwanej);

7)  naruszenie przepisów postępowania cywilnego, które miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 386 § 6 k.p.c. w zw. z art. 108 § 2 k.p.c. oraz § 6 punkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – poprzez błędne określenie kosztów postępowania wskutek nieuwzględnienia w nich obowiązku rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej i o kosztach postępowania kasacyjnego oraz nie wykonanie tym samym wytycznych Sądu Najwyższego oraz Sądu Apelacyjnego, a także zastosowanie stawek nie przewidzianych w w/w Rozporządzeniu.

W oparciu o powyższe zarzuty apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego

wyroku przez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje .

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie wyłącznie w niewielkim zakresie i to dotyczącym rozstrzygnięcia o kosztach obciążających pozwanego. W pozostałym natomiast zakresie okazała się bezzasadna. Poczynione bowiem przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, niekwestionowane zresztą przez apelującą, były prawidłowe i jako takie Sąd odwoławczy przyjął je za podstawę własnego orzeczenia, podzielając w zasadniczej mirze wywody prawne Sądu I instancji z poniższym uzupełnieniem. Przede wszystkim za nieskuteczne należało uznać zarzuty pozwanej dotyczące nieważności umowy cesji z 20 grudnia 2006 roku. Formułując je pozwany błędnie odwołuje się do pojęć „zmiany dłużnika”, „cedowania długu” oraz regulacji zawartej w art. 519 § 2 pkt. 2 kc. Apelacja w tej części nie przystaje do rzeczywistego charakteru kwestionowanej umowy, której istotą był przelew (cesja) wierzytelności, uregulowany w art. 509 § 1 kc. Przepis ten dopuszcza możliwość przeniesienia wierzytelności na osobę trzecią. W wyniku umowy dłużnik, zobowiązany dotychczas do świadczenia na rzecz pierwotnego wierzyciela (cedenta) staje się dłużnikiem nowego podmiotu (cesjonariusza), przedmiotem obrotu nie jest zatem dług, lecz wierzytelność, a czynność prawna zmierza do zmiany osoby, która może żądać od dłużnika świadczenia (art. 353 § 1 k.c.). Wskazany w apelacji art. 519 § 2 pkt 2 k.c. dotyczy tymczasem umowy obejmującej zmianę dłużnika, a zatem reguluje sytuację, w której w miejsce pierwotnego dłużnika, zobowiązanego dotychczas do świadczenia na rzecz wierzyciela, wstępuje nowa osoba.

W okolicznościach niniejszej sprawy pozwany był pierwotnie dłużnikiem (...) sp. z o.o. (dalej także jako: (...)), zaś tytułem prawnym świadczenia była cena sprzedaży ruchomości. Następnie, w wyniku spornej cesji, pozwany stał się dłużnikiem powoda, który uzyskał prawo domagania się zapłaty w miejsce dotychczasowego wierzyciela – Teatru V.. Fakt, że przelew zmierzał do „zapłaty za najem” (§ 3), pozwala na kwalifikację umowy cesji jako przelewu w celu zapłaty, czyli tzw. cessio solutionis causa. Brak natomiast podstaw do wniosku, że umowa z 20 grudnia 2006 r. prowadziła do zmiany dłużnika.

Podkreślenie powyższej kwalifikacji jest o tyle istotne, że między przelewem a zmianą dłużnika zachodzą znaczne różnice, znajdujące wyraz w odmiennym potraktowaniu ich w regulacji ustawowej. Zmiana dłużnika obwarowana jest wymogiem partycypacji wierzyciela w umowie przejęcia długu albo zgody na taką umowę (art. 519 § 2 pkt 1 i 2 k.c.), przy czym wierzyciel musi wyrazić wolę w formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 522 k.c.). Wymóg ten wynika z możliwości naruszenia interesu wierzyciela w przypadku zmiany dłużnika na podmiot niewypłacalny, co może istotnie i bezpowrotnie pogorszyć jego sytuację względem stanu sprzed umowy. Tymczasem umowa cesji jest z założenia korzystna dla cesjonariusza, który staje się w jej wyniku nowym wierzycielem. Jest tak zwłaszcza w przypadku przelewu w celu zapłaty, który zmierza do poszerzenia – na korzyść wierzyciela – kręgu podmiotów, od których możliwe jest żądanie przysługującego świadczenia. Umowa przelewu w celu zapłaty prowadzi więc do umocnienia pozycji prawnej wierzyciela, który obok dotychczasowego dłużnika uzyskuje możliwość zaspokojenia się z majątku dłużnika przelanej wierzytelności (tak P. Drapała, Glosa do wyroku SN z 17 października 2008 r., I CSK 100/08, Orzecznictwo Sądów Polskich, nr 03/2010, poz. C31, s. 217).

W tym świetle niewątpliwie nietrafne są zarzuty podważające ważność umowy cesji, ze względu na działanie poza zakresem kompetencji wyznaczonych gospodarstwu pomocniczemu (...). Skoro zadaniem tej jednostki było administrowanie hotelami (§ 2 ust. 1 pkt 3 decyzji z 30 grudnia 1993 r.), w tym hotelem (...), uprawniony jest wniosek, że powierzony obszar działalności obejmował także czynności prawne zmierzające do zaspokojenia i wyegzekwowania świadczeń za korzystanie z nich przez kontrahentów. W tym kontekście w ocenie Sądu Apelacyjnego sporna umowa cesji winna być traktowana jako forma zapłaty sensu largo, nie zaś jako czynność prawna, do której jednostka organizacyjna winna legitymować się szczególnym umocowaniem. Nie ulega zatem wątpliwości, że kwestionowana czynność prawna mieściła się w pojęciu administrowania wskazanym w § 58 ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 29 czerwca 2006 r. w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych oraz trybu postępowania w inną formę organizacyjno-prawną (Dz. U. nr 116, poz. 783). Przepis ten zakłada, jak podkreśla apelująca, że administrowanie i zarządzanie nieruchomościami wiąże się z uzyskiwaniem przychodów, związanych z najmem i dzierżawą składników majątkowych. Sporna umowa cesji niewątpliwie zmierzała do poszerzenia perspektywy uzyskania tychże przychodów.

Do odmiennych wniosków nie prowadzą zarzuty apelacji powołujące się na zasadę legalizmu. W istocie bowiem zagadnienie, które wystąpiło w sprawie, nie dotyczy prawnych granic działalności organów administracji publicznej, mogących podejmować aktywność w granicach przewidzianych prawem (art. 7 Konstytucji RP, art. 6 k.p.a.), ale kwestii zdolności do czynności prawnych wyodrębnionej jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa – gospodarstwa pomocniczego, o którym stanowił art. 26 ust. 1 ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. nr 249, poz. 2104). Zważywszy bowiem, ze sporna umowa przelewu nie była przejawem wykonywania władzy publicznej, dla oceny ważności czynności prawnej mają znaczenie regulacje prawa cywilnego. Należy dostrzec, że ustrój państwowych jednostek organizacyjnych należy do domeny prawa administracyjnego, zatem ewentualne przekroczenie przez gospodarstwo pomocnicze powierzonego zakresu działalności może być postrzegane jako naruszenie norm tej gałęzi prawa. W tym świetle, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie jest trafna teza apelującego o konieczności zastosowania sankcji nieważności czynności prawnej ze względu na sprzeczność z prawem (art. 58 § 1 k.c.), Kwalifikacja ta wynika, zdaniem pozwanego, z wykroczenia poza wyznaczony zakres działalności jednostki organizacyjnej. W doktrynie prawa cywilnego dominuje natomiast pogląd, że naruszenie norm innej gałęzi prawa niż prawo cywilne, a w szczególności prawa publicznego, przede wszystkim powoduje sankcje właściwe dla tej gałęzi prawa (M. Gutowski, Nieważność czynności prawnej, Warszawa 2008, s. 276, Z. Radwański, w: System prawa prywatnego, t. II, Prawo cywilne-część ogólna, red. Z. Radwański, Warszawa 2002, s. 235, cyt. za: R. Szczepaniak, Glosa do uchwały SN z 6 czerwca 2014 r., III CZP 24/14, Orzecznictwo Sądów Polskich, nr 3/2015, s. 436). W literaturze wskazywano ponadto, że w przypadkach dokonania czynności prawnej sprzecznej z celem utworzenia państwowej osoby prawnej, wystarczające mogą być sankcje mniej dotkliwe (np. dyscyplinarne, środki nadzoru). Nie ingerują one bowiem w pewność obrotu cywilnoprawnego i chronią drugą stronę czynności prawnej działającej w dobrej wierze (J. Kosik, Zdolność państwowych osób prawnych w zakresie prawa cywilnego, Warszawa 1963, s. 112-113).

Nietrafnie też apelujący wywodzi swoje stanowisko z treści art. 98 § 1 k.c. Przepis ten dotyczy pełnomocnictwa, podczas gdy umowa cesji została zawarta przez osobę upoważnioną do działania jako organ osoby prawnej (art. 38 k.c.).

Z tych względów Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutów apelacji kwestionujących ważność umowy cesji z 20 grudnia 2006 r.

Nie było także podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 664 § 1 k.c., który strona pozwana wywodzi z pominięcia przez Sąd Okręgowy faktu wydawania przedmiotu najmu etapami. Z niepodważanych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że część pomieszczeń nie została wydana pozwanemu w chwili zawarcia umowy, jednak apelujący w spornym okresie nie uznawał tej okoliczności za niewykonanie zobowiązania. Pozwany nie skierował do powoda wezwania do wykonania umowy, nie wytoczył powództwa zmierzającego do objęcia spornych pomieszczeń, nie kwestionował także na bieżąco obowiązku zapłaty czynszu w umówionej wysokości.

Znamienne jest w tym kontekście działanie pozwanego, znajdujące wyraz w treści sprzeciwu od nakazu zapłaty oraz pism kierowanych do powoda przed procesem. Pozwany wskazuje, że rozważał rozwiązanie umowy oraz skierowanie do powoda roszczeń odszkodowawczych (k. 197 – tom 2 akt), jednak zaniechał tego, składając propozycje ugodowe i odstępując od przedstawienia roszczeń (k. 204). Ponadto, w treści sprzeciwu od nakazu zapłaty i pisma z 8 kwietnia 2008 r. (k. 207) pozwany akcentuje fakt bieżącego dokonywania wpłat, nie dostrzegając podstaw do ich zaprzestania ze względu na nienależyte wykonywanie umowy przez powoda.

O odstąpieniu od roszczeń związanych z niewydaniem części nieruchomości świadczy fakt, że pozwany sam w dniu 18 lutego 2008 r. zadeklarował zwrot części niewykorzystywanych pomieszczeń, których, jak wskazał, nigdy protokolarnie nie przejął. Działanie to wpisuje się w kontekst zachowań pozwanego, dążącego do prolongaty terminów spłat wynikających z umowy. Pozwany był świadomy, że chcąc kontynuować działalność, mimo znacznych zaległości finansowych względem powoda, winien liczyć na jego przychylność, co wiązało się z akceptacją częściowo niekorzystnych dla niego warunków wykonywania umowy. Co ponadto istotne, pozwany nie wiąże swoich niepowodzeń finansowych w spornym okresie z niewydaniem części pomieszczeń. W jego stanowisku nie sposób doszukać się argumentów, które wskazywałyby, że brak restauracji miał istotne znaczenie dla prowadzonej działalności i doprowadził do powstania szkody. Apelujący skupia się na złym stanie technicznym pomieszczeń, który był mu wiadomy w chwili zawierania umowy, na braku kostiumów, co nie wiązało się z obowiązkami umownymi powoda, a także na okolicznościach o charakterze zewnętrznym – konieczności odwołania spektakli ze względu na żałobę narodową.

Ponadto pozwany błędnie utożsamia niewykonanie zobowiązania do wydania przedmiotu najmu z istnieniem wad rzeczy najętej, o których stanowi art. 664 § 1 k.c. Stwierdzenie, że powód był zobowiązany do wydania całości przedmiotu najmu w chwili zawarcia umowy pozwala wyłącznie na wniosek, że po tej dacie pozostawał w zwłoce ze spełnieniem świadczenia w rozumieniu art. 476 k.c. W takim wypadku pozwanemu, zgodnie z treścią przytoczonego przepisu, przysługiwały dwa roszczenia: o wykonanie zobowiązania oraz roszczenie odszkodowawcze. Apelujący nie skorzystał z pierwszego z roszczeń. Drugie natomiast wymaga, aby wykazał, w ramach zarzutu potrącenia, wszystkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, tj. wystąpienie zdarzenia szkodzącego, szkodę i adekwatny związek przyczynowy między dwoma pierwszymi przesłankami. Zważywszy, że stanowisko pozwanego w procesie nie odpowiadało powyższej konstrukcji, zarzut częściowej bezzasadności powództwa nie mógł zostać uznany za słuszny.

Nietrafnie pozwany powołuje się także na regulację zawartą w art. 664 § 1 k.c., twierdząc, że awaria ogrzewania w zimie (...) jest tożsama z ujawnieniem wady najmowanego przedmiotu. Należy zauważyć, że przytoczony przepis stanowi o wadach ograniczających przydatność rzeczy do umówionego użytku, które możliwe są do usunięcia przez wynajmującego (§ 2). Tymczasem zobowiązanie powoda do dostarczania energii cieplnej wynikało z umowy o świadczenie usług, do której stosuje się, na podstawie art. 750 k.c., przepisy o zleceniu. Pozwany, domagając się obniżenia przysługującej powodowi kwoty, winien był wskazać, jaka jej część jest żądana bezpodstawnie, w zamian za świadczenie wzajemne, które nie zostało spełnione przez powoda. Sporna wysokość mogła wynikać wyłącznie z działania matematycznego, dokonanego na podstawie przewidzianej w umowie stawki i liczby dni, w których nastąpiła przerwa w dostawie energii cieplnej. Stwierdzenie, że trwała ona kilkanaście dni było niewystarczające do wykazania częściowego niewykonania umowy przez powoda. W stanowisku pozwanego nie sposób doszukać się wskazania konkretnej kwoty, która jego zdaniem jest nienależna w związku z awarią. Drugą możliwością, którą dysponował pozwany, było postawienie zarzutu potrącenia roszczenia odszkodowawczego przysługującego na podstawie art. 471 k.c. Również jednak w tym wypadku na poparcie zarzutu brak argumentów odwołujących się do przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, w tym, przede wszystkim, do wysokości poniesionej szkody.

Jak ponadto wskazuje pozwany, w spornym okresie uzyskał zapewnienie powoda, że awaria pieca zostanie usunięta. Fakt, że przyjął taką deklarację, nie podnosząc równocześnie roszczeń odszkodowawczych, świadczy o osiągnięciu między stronami kompromisu w przedmiocie zaistniałej przerwy w dostawie energii cieplnej.

Sąd Apelacyjny nie znalazł także podstaw do uznania, że pozbawienie pozwanego możliwości korzystania z kostiumów stanowiło nienależyte wykonywanie umowy przez powoda. Z treści umowy o świadczenie usług nie wynika, aby zobowiązanie powoda obejmowało zapewnienie korzystania z tych przedmiotów. Pozwany nietrafnie powołuje się w tym kontekście na § 1 ust. 3 umowy z 21 grudnia 2006 r. Zapis ten obejmuje wyłącznie stwierdzenie, że wyposażenie, wraz z opisem jego stanu, zostanie wskazane w załączniku nr 1. Brak jednak w tym dokumencie jakichkolwiek stwierdzeń o spornych kostiumach.

Pozwany stawiając zarzut nienależytego wykonania umowy winien był zatem wykazać, że obowiązkiem powoda było wydanie i oddanie do korzystania wszystkich ruchomości znajdujących się w obiekcie, mimo niesprecyzowania tej kwestii w pisemnej umowie. Możliwość poczynienia przez Sąd takiej wykładni zawartej umowy ma oparcie w art. 65 § 2 k.c., pozwalającym pominąć dosłowne brzmienie umowy jeżeli można stwierdzić, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy. Zważywszy jednak że powód zaprzeczył twierdzeniom pozwanej spółki o przytoczonej wyżej wykładni umowy (k. 221-222 akt) ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na pozwanej spółce. W ocenie Sądu Apelacyjnego pozwana nie sprostała powyższemu ciężarowi, co nie pozwalało uwzględnić jej zarzutu.

Należy dostrzec, że żadna z przesłuchanych w sprawie osób, nie stwierdziła, że powód zobowiązał się do oddania pozwanemu ruchomości, przejmując na siebie ryzyko ewentualnych roszczeń osób trzecich. Wyłącznie świadek J. C. wskazała na istnienie trójstronnego porozumienia, obejmującego stopniowe przejście na własność pozwanego kostiumów, w zamian za spłatę zadłużenia pierwotnego dłużnika. Pozwany w toku postępowania nie podniósł jednak żadnych twierdzeń wskazujących, jakie były postanowienia tego porozumienia. Nie można także stwierdzić, w ślad za stanowiskiem zawartym w apelacji, że przesądzający tę kwestię jest dowód w postaci spisu z natury (k. 250-253). Sporządzający go K. S. zeznał bowiem, że spis obejmował wszystko, co znajdowało się w pomieszczeniu (k. 289), a kostiumy nie były przedstawiane jako własność powoda.

Z zeznań świadka J. C. wynika ponadto, że konflikt o kostiumy powstał między Teatrem (...) a pozwanym, a z zeznań prezesa zarządu pozwanego G. K., że pozbawienie możliwości korzystania z kostiumów wynikało z tego, że były one własnością osoby fizycznej (k. 267 akt). Co znamienne, pozwany dostrzegał konieczność uregulowania z Teatrem (...) kwestii właścicielskich dotyczących scenografii, jednak nie podjął się analogicznych działań w zakresie dotyczącym kostiumów. Jak wynika ponadto z zeznań świadka A. S., pozwany w drodze umowy nabył część kostiumów od Teatru (...) (k. 306), apelująca nie wyjaśnia natomiast, z jakich przyczyn nie rozwiązała tego zagadnienia kompleksowo i nie zabezpieczyła się przed ryzykiem roszczeń osób trzecich co do wszystkich elementów wyposażenia. Przywołana wyżej świadek wskazała ponadto, że część kostiumów była jej własnością, a pozwany korzystał z nich nieodpłatnie, jednak konflikt między wspólnikami pozwanej spółki doprowadził do zmiany ustaleń w tym zakresie. W tym świetle nie sposób wywodzić, że powód ponosi odpowiedzialność za czasowe pozbawienie pozwanego możliwości korzystania ze spornych kostiumów.

Wbrew zarzutowi apelacji, Sąd Okręgowy nie naruszył także art. 316 § 1 k.p.c. W istocie postawiony zarzut dotyczy bezpodstawnego ustalenia, że pozwany w toku wykonywania umowy nie zgłaszał pisemnie wad wynajętych pomieszczeń. Apelacja także w tym zakresie nie mogła odnieść skutku, ponieważ skarżący nie wskazał, w jakim zakresie Sąd dokonał nieprawidłowej oceny dowodów, nie podnosi także, aby Sąd naruszył zasady swobodnej oceny dowodów przewidziane w art. 233 § 1 k.p.c.

Z tych przyczyn apelację w zasadniczej części jako bezzasadną należało oddalić na podstawie art. 385 kpc. Zasadny okazał się jedynie zarzut w zakresie nadmiernego obciążenia pozwanego kosztami zastępstwa procesowego na rzecz strony powodowej. Wbrew stanowisku Sądu I instancji nie było podstaw do obciążenia pozwanego podwójną stawką kosztów zastępstwa procesowego na rzecz powoda i nie było też podstaw do obciążenia tymi kosztami za ponowne rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji. W tym stanie rzeczy od pozwanego należało zasądzić na rzecz powoda tytułem kosztów zastępstwa za postępowanie przed Sądem pierwszej instancji tylko 3.600 zł oraz za rozpoznanie sprawy w postępowaniu apelacyjnym 3.600 zł, tj. łącznie 7.200 zł.

Z tych przyczyn Sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w pkt. III na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

SSA Roman Stachowiak SSA Bogusława Żuber SSA Jerzy Geisler