Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Guniewska

Protokolant: st. sekr. sądowy Magdalena Rykała-Płodzień

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2020 r. w Rzeszowie

sprawy z wniosku J. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania J. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 09/05/2019 i z dnia 14/05/2019r. znak (...)

I.  oddala odwołanie od decyzji z dnia 9.05.2019r.

II.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 14.05.2019r. znak: (...) w ten sposób, że nakazuje organowi rentowemu wypłacenie wyrównania emerytury wnioskodawczyni J. C. za okres od marca 2016r. do marca 2019r., a w pozostałym zakresie odwołanie oddala.

Sygn. akt IV U 1424/19

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 22 stycznia 2020 r.

Decyzją z dnia 9 maja 2019 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. stwierdził, iż w wyniku wznowienia postępowania w sprawie emerytury J. C. uchylił decyzję z dnia 19 października 2015 r. oraz ustalił na nowo wysokość świadczenia w/w i podjął wypłatę emerytury od dnia 1 marca 2019 r. Wysokość emerytury została obliczona od podstawy obliczenia niepomniejszonej o kwoty pobranej wcześniej emerytury przysługującej na podstawie art. 46 w zw. z art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Kolejną decyzją wydaną w dniu 14 maja 2019 r. znak (...) ZUS odmówił wnioskodawczyni J. C. prawa do wypłaty wyrównania emerytury za okres od 29 marca 2013 r. do 28 lutego 2019r. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż zgodnie z art. 133 ustawy emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 17 grudnia 1998r. (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270), w razie ponownego ustalenia przez organ prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenie wypłaca się poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich wysokości, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu. Dodano, iż ponieważ wnioskodawczyni złożyła skargę o wznowienie postępowania w dniu 27 marca 2019 r. to brak jest podstaw do wyrównania emerytury za okres wcześniejszy, niż od 1 marca 2019 r.

Wskazaną decyzją ZUS odmówił też wnioskodawczyni prawa przeliczenia emerytury z uwzględnieniem składek zapisanych na koncie po dniu ponownego ustalenia wysokości świadczenia stwierdzając, że takiego przeliczenia dokonano już decyzją z 4 lutego 2019 r. Powołano przy tym art. 108 ustawy o emeryturach i rentach, który stwierdza, że przeliczenia wysokości emerytury ustalonej na podstawie art. 26 może nastąpić w przypadku podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym po dniu uzyskania prawa do świadczenia/ponownego ustalenia wysokości świadczenia – na wniosek złożony po zakończeniu każdego roku kalendarzowego tj. jeden raz w roku.

Od powyższych decyzji odwołanie złożyła wnioskodawczyni J. C. domagając się ich zmiany. Decyzji o ustaleniu wysokości i podjęciu wypłaty zarzuciła zaniżenie kwoty emerytury przez przyjęcie niższej i niekorzystanej dla niej zakładanej długości życia zamiast poprawnego 212,10. Natomiast decyzji o odmowie wyrównania zarzuciła brak ustalenia wysokości emerytury bez pomniejszenia podstawy jej obliczenia o kwoty pobranej wcześniej emerytury przysługującej na podstawie art. 46 i 29 ustawy emerytlano – rentowej za poszczególne okresy od dnia 29 marca 2013 r. i brak przyznania podwyższonej emerytury wraz z wyrównaniem od dnia 29 marca 2013 r., niedokonanie przeliczenia jej świadczenia od daty powstania prawa do emerytury tj. od 29 marca 2013 r. Wskazywała na nierozpoznanie istoty sprawy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko jak w zaskarżonych decyzjach. Wyjaśnił, że w podstawie obliczenia emerytury uwzględnił kapitał początkowy przeliczony decyzją z 4 lutego 2019 r. i średnie dalsze trwanie życia ustalone decyzją z 27 października 2015 r. równe 237 m-cy dla wieku przejścia na emeryturę tj. dla wieku 62 lata i 1 miesiąc, przyjęte według tablic obowiązujących w dacie osiągnięcia przez wnioskodawczynię wieku emerytalnego. Tak ustaloną emeryturę poddał wszystkim waloryzacjom, które miały miejsce od nabycia świadczenia tj. po 1 kwietnia 2015 r. aż do marca 2019r. Odnosząc się zaś do kwestii wyrównania świadczenia podkreślił, że Trybunał konstytucyjny nie przewidział w swoim orzeczeniu z 6 marca 2019 r. wstecznego skutku wyroku, nie wskazuje na konieczność wyrównania zaległości.

Sąd ustalił i zważył co następuje:

J. C. urodziła się w dniu (...) i na mocy decyzji z dnia 23 maja 2008 r. stała się uprawniona do pobierania emerytury w obniżonym wieku 55 lat. W dniu 28 kwietnia 2015r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o przyznanie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, który rozpoznano decyzją z dnia 19 października 2015r. o przyznaniu emerytury od dnia 1 kwietnia 2015r. W decyzji tej wysokość emerytury ustalono według zasad wynikających z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, z uwzględnieniem kwoty zwaloryzowanych składek na koncie ubezpieczonej, kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego i średniego dalszego trwania życia, przy czym podstawa obliczenia emerytury została pomniejszona o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur. Kwota ustalona do wypłaty okazała się mniej korzystna od kwoty emerytury wcześniejszej już wypłacanej, zatem ZUS zawiesił wypłatę emerytury ustalonej tą decyzją.

Emerytura wnioskodawczyni była kilkukrotnie przeliczana z uwzględnieniem składek zewidencjonowanych na koncie po przyznaniu świadczenia. Ostatnio decyzją z 4 lutego 2019r.

W dniu 27 marca 2019r. do ZUS wpłynęła skarga J. C. o wznowienie postępowania i ponowne przeliczenie jej emerytury w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. sygn. akt P 20/16 oraz wniosek o wypłatę wyrównania za okres od 29 marca 2013 r. tj. od dnia ukończenia przez w/w 60 lat życia. Domagała się ona również uwzględnienia od 29 marca 2013 r. składek zapisanych na koncie po przyznaniu emerytury. W rozpoznaniu tego wniosku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wznowił postępowanie w sprawie przyznania emerytury zakończone decyzją Zakładu z 19 października 2015 r. i decyzją z dnia 9 maja 2019r.uchylił decyzję z dnia 19 października 2015r., przeliczył dla wnioskodawczyni emeryturę z pominięciem przepisu art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z od 1 marca 2019r. tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku oraz podjął jej wypłatę jako świadczenia korzystniejszego od dotychczas wypłacanego. Wysokość emerytury ustalił na kwotę 4 617,84 zł. Przy ustalaniu wysokości emerytury organ rentowy uwzględnił wszystkie zmiany w wysokości świadczenia jakie miały miejsce od dnia jej przyznania do 28 lutego 2019 r., w tym zmiany wynikające z waloryzacji oraz wynikające z załatwienia zgłoszonych przez J. C. wniosków o przeliczenie świadczenia.

Natomiast w kwestii żądania wypłaty wyrównania ZUS w dniu 14 maja 2019r. wydał decyzję będącą przedmiotem zaskarżenia. Odmawiał w niej prawa do wyrównania za okres od 29 marca 2013 r. do 28 lutego 2019 r. wskazując na brak prawnych podstaw ku powyższemu oraz odmawiał ponownego obliczenia emerytury z uwzględnieniem składek zapisanych na koncie po dniu ponownego ustalenia wysokości świadczenia stwierdzając, że takiego przeliczenia dokonano już decyzją z 4 lutego 2019 r.

Powyższy stan faktyczny był bezsporny a wynikał z dokumentów zalegających w aktach organu rentowego. Strony nie zgłosiły dalszych wniosków dowodowych.

W decyzji z dnia 9 maja 2019 r. organ rentowy, po tym jak wznowił postępowanie w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019 r. sygn. akt P 20/16, przeliczył J. C. emeryturę poczynając od 1 marca 2019 r. tj. od miesiąca złożenia wniosku o powyższe. We wskazanym wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 25 ust. 1b ustawy z w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zaskarżoną natomiast w sprawie decyzją ZUS odmówił wnioskodawczyni wypłaty wyrównania emerytury za okres od 29 marca 2013 r. do 28 lutego 2019 r. Z takim stanowiskiem nie zgodziła się J. C. wnosząc od powyższych decyzji odwołanie.

Niewątpliwie przesłanka wznowienia, określona w art.145a §1 kpa, która była podstawą wznowienia przez ZUS postępowania w sprawie przyznania emerytury dla wnioskodawczyni, stanowi realizację obowiązku ustawodawcy określonego w art. 190 ust. 4 Konstytucji RP. Zgodnie z tym przepisem „orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania”. W orzecznictwie wskazuje się, że wznowienie postępowania przewidziane w art. 190 ust. 4 Konstytucji RP jest szczególną instytucją, określaną w doktrynie prawnej pojęciem uzdrowienia (sanacji) postępowania (sądowego, administracyjnego) opartego na niekonstytucyjnym akcie normatywnym. W swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny podkreślał, że regulacja ta stwarza możliwość ponownego rozpatrzenia danej sprawy na podstawie zmienionego stanu prawnego, ukształtowanego w następstwie orzeczenia Trybunału; możliwość taka jest ujęta jako podmiotowe, konstytucyjne prawo uprawnionego (zob. wyroki TK z: 20 lutego 2002 r., sygn. K 39/00, publ. OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 4; 7 września 2006 r., sygn. SK 60/05, publ. OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 101).

Celem tego przepisu niewątpliwie było osiągnięcie efektu w postaci ponownego rozstrzygnięcia sprawy, według stanu prawnego po wyeliminowaniu niekonstytucyjnych przepisów (zob. wyroki TK: z 11 czerwca 2002 r., sygn. SK 5/02, publ. OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 41; z 9 czerwca 2003 r., sygn. SK 12/03, publ. OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 51; z 27 października 2004 r., sygn. SK 1/04, publ. OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 96). Artykuł 190 ust. 4 Konstytucji RP przyjmuje zatem jako zasadę wzruszalność rozstrzygnięć i decyzji wydanych na podstawie aktów normatywnych uznanych za sprzeczne z Konstytucją, umową międzynarodową i ustawą, przy równoczesnym poszanowaniu konstytucyjnej wartości, jaką jest pewność i bezpieczeństwo prawne. Niewątpliwie uznanie danego przepisu za sprzeczny z Konstytucją prowadzi do stanu, w którym mimo prawidłowo przeprowadzonego postępowania i wydania decyzji na podstawie obowiązującego w chwili orzekania przepisu, decyzja okazuje się wadliwa, do tego stopnia, że celowym jest działanie zmierzające do usunięcia skutków niekonstytucyjnego przepisu.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że wydanie przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia stwierdzającego niekonstytucyjność przepisu, który był podstawą ustalenia emerytury J. C. w zaniżonej wysokości, stanowi okoliczność mającą wpływ na prawo do świadczenia i uzasadnia działanie w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości emerytury z pominięciem takiego niekonstytucyjnego unormowania. Istotne jest także to, że ta „nowa okoliczność” istniała przed wydaniem decyzji ustalającej wysokość emerytury dla wnioskodawczyni.

W zakresie oceny skutków orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, Sąd Okręgowy podziela stanowisko zakładające, że orzeczenie Trybunału ma skutek wsteczny, czyli usuwa zakwestionowaną normę prawną w zasadzie od chwili jej wejścia do systemu prawnego. Utrata mocy obowiązującej przepisu z powodu jego niezgodności z Konstytucją oznacza, że przepis ten nie może być stosowany poczynając od daty jego uchwalenia. Pogląd ten prowadzi do powstania fikcji prawnej, że danej normy nigdy w systemie prawnym nie było, co umożliwia wzruszanie czynności dokonanych na jej podstawie. Nie ulega wątpliwości, że przepis uznany za niekonstytucyjny ma ten charakter od dnia jego wydania, zaś Trybunał Konstytucyjny jedynie ten fakt stwierdza. Wyrok Trybunał ma skutki retroaktywne, a przez to zachodzi konieczność ponownego rozpoznania sprawy z pominięciem już niekonstytucyjnego przepisu – wyroki: z dnia 16.01.2013r. ( III AUa 1079/12, LEX nr 1264372 ), z dnia 24.01.2013r. ( III AUa 1083/13, LEX nr 1254422 ), z dnia 30.01.2013r. ( III AUa 1118/12 , LEX nr 1267386 ), z dnia 20.02.2013r. ( III AUa 1121/12, LEX nr 1280625 ) oraz z dnia 21.02.2013r. ( III AUa 41/13, LEX nr 1280645 ).

Wysokość emerytury wnioskodawczyni uzyskanej w powszechnym wieku emerytalnym została błędnie obliczona przez organ rentowy w decyzji z 19 października 2015r., na niekorzyść wnioskodawczyni z zastosowaniem przepisu uznanego za niekonstytucyjny. Obecnie eliminacja niekonstytucyjnego przepisu bez wątpienia ma wpływ na zmianę wysokości jej świadczenia, co pokazuje wyliczenie wysokości emerytury z pominięciem zastosowania niekonstytucyjnej regulacji w decyzji z 9 maja 2019 r. - wskazuje na wyższą niż poprzednio ustalona wysokość świadczenia. Ustalona obecnie przez ZUS wysokość emerytury J. C., obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalno – rentowej tj. stanowiąca równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia (przy przyjęciu zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego i zwaloryzowanego kapitału początkowego) przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, jest świadczeniem korzystniejszym niż pobierane dotychczas. ZUS wyjaśnił przy tym sposób dokonania wyliczenia i nie budzi on wątpliwości.

W podstawie obliczenia emerytury uwzględnił kapitał początkowy przeliczony decyzją z 4 lutego 2019 r. i średnie dalsze trwanie życia ustalone decyzją z 27 października 2015 r. równe 237 m-cy dla wieku przejścia na emeryturę tj. dla wieku 62 lata i 1 miesiąc, przyjęte według tablic obowiązujących w dacie osiągnięcia przez wnioskodawczynię wieku emerytalnego, jako korzystniejszy dla wnioskodawczyni. Tak ustaloną emeryturę poddał wszystkim waloryzacjom, które miały miejsce od nabycia świadczenia tj. po 1 kwietnia 2015 r. aż do marca 2019r.i powiększył o kwotę uzyskaną w związku z podzieleniem przyrostu składek na koncie wnioskodawczyni po przyznaniu emerytury, przez średnie dalsze trwanie życia z daty wniosku o doliczenie składek m.in. przez 212,1 miesięcy. W ocenie Sądu Okręgowego decyzja Zakładu z 9 maja 2019 r. jest prawidłowa, a zatem odwołanie od niej złożone przez J. C., w myśl art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, podlegało oddaleniu.

Z treści zważań poczynionych wyżej w oparciu o obowiązujące przepisy prawa oraz ukształtowane na ich podstawie orzecznictwo, należy wywieść najistotniejszy w niniejszej sprawie wniosek, że przepis uznany za sprzeczny z Konstytucją właśnie ze względu na swoją niekonstytucyjność i to istniejącą od początku uchwalenia - nie może być w konkretnych sprawach stosowany i w konsekwencji koniecznym jest usunięcie skutków niekonstytucyjnego przepisu. Decyzja organu rentowego wydana na podstawie niekonstytucyjnego przepisu jest obiektywnie błędna. W orzecznictwie błąd ten rozumiany jest bardzo szeroko i nie ulega wątpliwości, że termin „błąd” w rozumieniu ustawy emerytalnej jest błędem co do okoliczności, oznacza wadliwość decyzji organu rentowego, jej obiektywną błędność. Taka obiektywna błędność decyzji występuje w niniejszej sprawie. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do uchwały 7 sędziów z dnia 12 stycznia1995 r. ( II UZP 28/94 , OSNP 1995/19/242 ) koncepcja obiektywnej błędności decyzji znajduje oparcie zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie dotyczącym błędu organu rentowego i odwołał się do jednolitego wskazując na treść wyroku Trybunał (...) z dnia 15 listopada 1972 r. ( III TR 1312/73 Orzecznictwo TUS 1974 r. poz. 8) , wyroku z dnia 8 grudnia 1988 r. ( II URN 224/88, OSNCP 1991 z. 2-3 poz. 31). Zasadnym jest powtórzenie za Sądem Najwyższym, że błąd organu rentowego oznacza „każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania samego organu rentowego czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów”, w tym także naruszenia prawa wskutek niewłaściwej wykładni obowiązujących przepisów (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1997 r., III ZP 40/97, OSNAPiUS 1998 nr 14, poz. 429).

Skoro błędem jest niewłaściwa wykładnia prawa to nie ma podstaw aby odmówić uznania za błąd stanowienie prawa sprzecznego z aktem nadrzędnym jakim jest Konstytucja RP. W konkurencji dwu dóbr - ochrony Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i ochrony ubezpieczonych - pierwszeństwo trzeba przyznać tym drugim. Nie może być na nich przenoszone ryzyko niekompetentnego funkcjonowania organów władzy państwowej – tu w pierwszej kolejności władzy ustawodawczej. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, którego dysponentem jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, to państwowy fundusz celowy, powołany dla realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 51 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ). Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest wprawdzie organem władzy państwowej, ale jest państwową jednostką organizacyjną, nad zgodnością z przepisami działań władz której sprawuje nadzór minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, i której w zakresie - między innymi - ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz wypłacania tych świadczeń, przysługują środki prawne właściwe organom administracji państwowej (art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. b z związku z art. 66 ust. 4 ustawy systemowej). W imieniu państwa wykonuje, na podstawie ustaw, zadania mające zagwarantować obywatelom prawo do zabezpieczenia społecznego (art. 67 Konstytucji). Tym samym błędy wywołane wadliwym prawem nie mogą stanowić dla organów rentowych skutecznego usprawiedliwienia dla pozbawienia ubezpieczonych należnych im świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Jak stanowi art. 133 ust. 1 ustawy emerytalnej - w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż: 1) od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, z zastrzeżeniem art. 107a ust. 3; 2) za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt 1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego. Natomiast zgodnie z art. 135 ust. 3 ustawy emerytalnej - jeżeli wstrzymanie wypłaty świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu rentowego, wypłatę wznawia się poczynając od miesiąca, w którym je wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu o jej wznowieniu.

Powyższe wnioski, skutkowały stwierdzeniem, że w sprawie zachodzą warunki do częściowego uwzględnienia żądania J. C. o wyrównanie emerytury tj. wyrównania za okres trzech lat poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o ponowne wyliczenie emerytury tj. marzec 2019 r. Ustalenie takie stanowiło podstawę do zmiany zaskarżonej decyzji, o czym Sąd orzekł w wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc. Żądanie wykraczające poza wskazany okres nie zostało uwzględnione. Niespornym pozostaje także, że wnioskodawczyni prawo do emerytury w wieku powszechnym uzyskała dopiero od kwietnia 2015 r., co dodatkowo czyni bezzasadnym domaganie się wyrównania od marca 2013 r. Podobnie oddaleniu podlegało żądanie wnioskodawczyni przeliczenia emerytury z uwzględnieniem składek zewidencjonowanych na jej koncie po dniu ponownego ustalenia wysokości emerytury. Jak wyjaśnił organ rentowy przeliczenia takiego dokonano decyzją z 4 lutego 2019 r. na wniosek J. C. z 14 stycznia 2019 r. Podstawę oddalenia części ze wskazanych wyżej roszczeń wnioskodawczyni stanowił art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.