Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powódka – Gmina P. – wniesionym 21 stycznia 2020 r. przeciwko Zarządowi (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. pozwem domagała się uchylenia uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej spółki nr (...) z 30 grudnia 2019 r. w sprawie zmian w umowie Spółki, ewentualnie stwierdzenia jej nieważności. Jednocześnie powódka domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając swoje stanowisko zarzucała, iż zmieniony § 15 ust. 5 umowy Spółki (zgodnie z którym członkowie Rady Nadzorczej muszą spełniać wymogi określone w art. 19 ust. 1-3 i 5 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym, a nadto na członka Rady Nadzorczej nie może być powołana osoba w stosunku do Spółki lub jednostki z nią powiązanej w rozumieniu ustawy o rachunkowości nie uzyskała absolutorium z tytułu pełnienia funkcji członka organu, wyrządziła szkodę, czy też dopuściła się naruszenia obowiązków spoczywających na niej z tytułu powierzenia funkcji członka organu tej jednostki), a także dodany ust. 6 (zgodnie z którym wspólnik, który powołał członka Rady Nadzorczej niespełniającego wymogów z ust. 5 ma obowiązek niezwłocznie podjąć działania mające na celu odwołanie takiego członka), sprawia, że powódka nie może spełnić wymogu z art. 19 ust. 1 ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym, gdyż nie jest podmiotem uprawnionym do zwrócenia się do Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych wymienionym w art. 25 ust. 1 ustawy, przez co nowe brzmienie wskazanych postanowień umowy Spółki ustalone zaskarżoną uchwałą nr (...) sprawia, że powódka nie jest w stanie realizować swojego uprawnienia wynikającego z art. 10a ust. 5 ustawy 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, a który wyłącza po stronie powódki obowiązek wskazania kandydata do Rady Nadzorczej, który uzyskał pozytywną opinię Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych. Powódka przy takim brzmieniu § 15 ust. 5 umowy Spółki nigdy nie byłaby w stanie wypełnić zatem obowiązku nałożonego na nią w tej umowie, jednocześnie będąc ustawowo zwolnioną z realizacji takiego obowiązku, jak też ustawowo nie ma obowiązku podjęcia działań, o których mowa w § 15 ust. 6 umowy Spółki. W konsekwencji zatem w ocenie powódki zaskarżona uchwała we wskazanych postanowieniach narusza jej prawa jako wspólnika w postaci osobistego uprawnienia powoływania 2 z 5 członków Rady Nadzorczej wyłączając to prawo i nakładając niemożliwy, wyłączony przepisami prawa warunek do spełnienia.

Pozwana złożyła odpowiedź na pozew datowaną na 17 lutego 2020 r., w której domagała się oddalenia powództwa oraz zasądzenia od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadniając swoje stanowisko wskazała, że zmiany w umowie Spółki dokonane zaskarżoną uchwałą zostały wpisane prze Sąd Rejestrowy do Rejestru Przedsiębiorców KRS postanowieniem z 17 stycznia 2020 r. pod sygnaturą SZ.XIII Ns-Rej.KRS/(...), a zatem stosownie do art. 23 ust. 1 ustawy o KRS została przez Sąd Rejestrowy uznana za zgodną pod względem formy i treści z przepisami prawa. Twierdziła przy tym, że zaskarżone postanowienie § 15 ust. 5 umowy Spółki w brzmieniu nadanym zaskarżoną uchwałą nie jest ani sprzeczne z umową Spółki, ani z dobrymi obyczajami, bowiem ma na celu zapewnienie obsadzenia Rady Nadzorczej wysoko wykwalifikowanymi, kompetentnymi, rzetelnymi i uczciwymi osobami, spełniającymi przesłanki określone przez ustawodawcę w art. 19 ust. 1-3 i 5 ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Jednocześnie też pozwana uważała, że nowe brzmienie § 15 ust. 5 umowy Spółki wcale nie formułuje warunku niemożliwego do spełnienia i nie ma na celu pokrzywdzenia wspólnika, gdyż pozwana Spółka jest podmiotem uprawnionym do występowania o zaopiniowanie kandydata do Rady Nadzorczej do Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, a zgodnie z umową Spółki nie jest konieczne, ażeby o opinię występowała sama powódka jako wspólnik. Dodatkowo pozwana zwracała uwagę, że obowiązek zamieszczenia w umowie Spółki zaskarżonych przez powódkę postanowień wynika wprost z art. 20 ust. 1 ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym, z czego wywodziła, że brak jest podstaw tak do uchylenia uchwały jak i do stwierdzenia jej nieważności.

W dalszym piśmie przygotowawczym z 19 maja 2020 r. pozwana sformułowała ewentualny wniosek, aby w razie uwzględnienia powództwa rozstrzygnięcie dotyczyło tylko części uchwały obejmującej zaskarżoną zmianę § 15 ust. 5 umowy Spółki, bowiem strona powodowa nie kwestionuje innych zmian umowy Spółki dokonanych zaskarżoną uchwałą nr (...). Nadto przedstawiła dalszą argumentację na poparcie swojego stanowiska, w tym m.in. wywodziła, że skoro art. 10a ust. 5 ustawy o gospodarce komunalnej miałby zostać uznany za mający charakter imperatywny, to w takim razie stosownie do art. 56 k.c. jego treść – mimo nie wskazania wprost w umowie Spółki – kształtuje omawiany stosunek prawny, a zatem jedynie gdyby treść zaskarżonej uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z 30 grudnia 2019 r. wyraźnie stanowiła, że kandydaci na członków Rady Nadzorczej wskazywani przez jednostkę samorządu terytorialnego (w tym powódkę) muszą posiadać pozytywną opinię Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, taką treść należałoby uznać za sprzeczną z ustawą, jako że art. 56 k.c. nie upoważnia do korygowania wyraźnie zamierzonych skutków uchwały i w takim przypadku zastosowanie znajdowałby art. 58 § 3 k.c.

Strona powodowa ustosunkowała się do odpowiedzi na pozew oraz pisma z 19 maja 2020 r. w dalszym piśmie procesowym z 28 maja 2020 r., w którym podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko i wywodziła, że gdyby zaskarżone postanowienie § 15 ust. 5 umowy Spółki pozostało w mocy, to wówczas dokonanie powołania przez powódkę do Rady Nadzorczej osoby spełniającej wymogi z art. 19 ust. 1-3 i 5 ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym, ale która nie uzyskała pozytywnej opinii Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, to choć powołanie takiej osoby nie byłoby sprzeczne z ustawą, to byłoby sprzeczne z umową Spółki, a zatem dokonana zmiana umowy Spółki prowadzi do ograniczenia praw powódki jako wspólnika. Jednocześnie powódka podkreślała, że działania pozwanej Spółki przeczą jej stanowisku wyrażonemu w piśmie z 19 maja 2020 r., gdyż 23 października 2019 r. Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników odwołało z Rady Nadzorczej (przy sprzeciwie powódki) powołanego przez stronę powodową C. A., a następnie reprezentant większościowego wspólnika oświadczył, że do Rady Nadzorczej powódka wskaże osobę posiadającą pozytywną opinię Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych. W reakcji powódka ponownie powołała C. A. do Rady Nadzorczej, a jednocześnie Zarząd pozwanej wyraził wątpliwość co do prawidłowego obsadzenia organu pozwanej Spółki.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wspólnikami pozwanej Spółki z o.o. Zarząd (...) z siedzibą w P. są powódka – Gmina P. oraz Grupa (...) Spółka Akcyjna, która jest przedsiębiorcą dominującym w stosunku do pozwanej Spółki w rozumieniu art. 4 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (jej udziały w kapitale zakładowym pozwanej stanowią 99,91%). Jednocześnie większościowym akcjonariuszem Z.C.. (...) (udział wynosząc 62.86%) jest Grupa (...) Spółka Akcyjna będąca spółką z udziałem Skarbu Państwa.

Fakty niesporne.

Zgodnie z § 15 ust. 1 umowy Spółki powódce przysługuje prawo do powołania 2/5 składu Rady Nadzorczej pozwanej, a Z.C.. (...) przysługuje prawo do powołania 3/5 składu Rady Nadzorczej, przy czym Rada Nadzorcza składać się może z od 3 do 5 członków. Członkowie Rady Nadzorczej powoływani są na wspólna 3-letnią kadencję (ust. 2), przy czym brak powołania członków Rady Nadzorczej przez któregoś wspólnika albo opróżnienie stanowiska nie oznaczają niemożności podejmowania uchwał dopóki liczy ona co najmniej 3 członków.

Powołanie członka Rady Nadzorczej przez Wspólnika następuje – zgodnie z § 15 ust. 3 umowy – przez pisemne oświadczenie Wspólnika złożone Spółce, które jest skuteczne z dniem doręczenia, chyba że z jego treści wynika późniejszy termin powołania, a nadto do oświadczenia o powołaniu należy załączyć oświadczenie powołanego o braku przeszkód do pełnienia funkcji członka Rady Nadzorczej Spółki. Zgodnie z ust. 4 członek Rady Nadzorczej może być przez Wspólnika w każdym czasie przez niego odwołany przy odpowiednim zastosowaniu ust. 3.

Dowód:umowa spółki Zarząd (...) Sp. z o.o. w P. sporządzonej w formie aktu notarialnego przez notariusza G. O. 23 listopada 2004 r. (Repertorium A nr (...)) – tekst jednolity z 19.10.2018 r. (k. 15-25).

Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej uchwałą (...) z 23 października 2019 r. – przy sprzeciwie powódki – odwołało na podstawie art. 216 § 2 k.s.h. C. A. ze składu Rady Nadzorczej, a był on członkiem powołanym przez powódkę. Jednocześnie reprezentant większościowego wspólnika wyraził oczekiwanie, że powódka powoła do Rady Nadzorczej osobę legitymującą się pozytywną opinią Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych.

Tego samego dnia powódka ponownie powołała do Rady Nadzorczej pozwanej Spółki (...) stosownie do § 15 ust. 3 umowy Spółki, na co zareagował Zarząd pozwanej w piśmie z 24 października 2019 r. skierowanym do burmistrza powodowej gminy. W piśmie Zarząd pozwanej oświadczył, że ma poważne wątpliwości co do spełniania przez C. A. wymogów ustawowych jak i wewnętrznie obowiązujących w Spółce w ramach ładu korporacyjnego, stąd tez Zarząd pozwanej oczekiwał przedstawienia przez powodową gminę w pierwszej kolejności pozytywnej opinii Rady Nadzorczej osobę legitymującą się pozytywną opinią Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych lub też stanowiska tej Rady o braku konieczności posiadania pozytywnej opinii – pod rygorem zwrócenia się przez Zarząd pozwanej do Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej o podjęcie stosownych działań.

Dowody:protokół z posiedzenia Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników Spółki Zarząd (...) Sp. z o.o. w P. z 23.10.2019 r. (k. 93-96);

pismo z 24.10.2019 r. (k. 91-92).

30 grudnia 2019 r. odbyło się Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników pozwanej Spółki, z którego protokół został sporządzony w formie aktu notarialnego przez notariusza J. R. A nr (...).

Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników podjęło zaprotokołowaną uchwałę nr (...) w sprawie zmian w umowie Spółki, na mocy której § 1 dokonano szeregu zmian Umowy spółki Zarząd (...) Sp. z o.o. w P. sporządzonej w formie aktu notarialnego przez notariusza G. O. 23 listopada 2004 r. (Repertorium A nr (...)), w tym m.in. w ust. XXIV dokonano zmiany § 15 ust. 5 umowy Spółki nadając mu następujące brzmienie:

„5. Członkowie Rady Nadzorczej muszą spełniać wymogi określone w art. 19 ust. 1-3 i 5 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Na członka Rady Nadzorczej nie może zostać powołana osoba, która:

a) nie uzyskała absolutorium z tytułu pełnienia funkcji członka organu Spółki lub jednostki z nią powiązanej w rozumieniu Ustawy o rachunkowości;

b) wyrządziła szkodę Spółce lub jednostce z nią powiązanej;

c) dopuściła się wobec Spółki lub jednostki z nią powiązanej naruszenia obowiązków spoczywających na niej z racji powierzenia jej funkcji członka organu tej jednostki.”,

jednocześnie na mocy ust. XXV dodano także w § 15 umowy Spółki ust. 6, w następującym brzmieniu:

„6. W przypadku, gdy członek Rady Nadzorczej nie spełnia wymogów określonych ust. 5, wspólnik, który powołał takiego członka Rady Nadzorczej, zobowiązany jest niezwłocznie podjąć działania mające na celu jego odwołanie.”,

zaś zgodnie z ust. XXVI w § 15 umowy Spółki dotychczasowe ustępy od 6 do 11 otrzymały nową numerację od 7 do 12. Wreszcie zgodnie z § 2 uchwały nr (...) miała ona wejść w życie z dniem podjęcia.

W głosowaniu jawnym oddano ogółem 652.831 głosów, z czego za 652.246 głosów, przeciw 585 głosów oraz 0 głosów się wstrzymało. Przewodniczący stwierdził, że uchwała nr (...) została przyjęta, zaś pomocnik wspólnika – Gminy P. – zgłosił sprzeciw do uchwały, argumentując, że proponowane zmiany § 15 ust. 5 i 6 umowy Spółki uniemożliwiają w praktyce skorzystanie przez Gminę P. z uprawnień dotyczących prawa do powołania członków Rady Nadzorczej.

Dowód:protokół z Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników z 30.12.2019 r. sporządzony przez notariusza J. O. (Repertorium A nr 3929/2019) (k. 11-14v).

Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem § 15 ust. 5 umowy Spółki kandydaci na członków Rady Nadzorczej powoływani, wskazywani lub proponowani przez Skarb Państwa albo państwową osobę prawną, albo spółkę z udziałem Skarbu Państwa lub państwowej osoby prawnej, dominującą wobec Spółki w rozumieniu art. 4 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, powinni spełniać wymogi określone w art. 19 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym.

Dowód:umowa spółki Zarząd (...) Sp. z o.o. w P. sporządzonej w formie aktu notarialnego przez notariusza G. O. 23 listopada 2004 r. (Repertorium A nr (...)) – tekst jednolity z 19.10.2018 r. (k. 15-25).

Sąd Rejestrowy – Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie postanowieniem z 17 stycznia 2020 r. pod sygnaturą SZ.XIII Ns-Rej.KRS/(...) dokonał wpisu zmiany umowy Spółki dokonanej na podstawie aktu notarialnego z 30 grudnia 2019 r. (Repertorium A nr 3929/2019) do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego.

Dowody:postanowienie z 17.01.2020 r. w sprawie SZ.XIII Ns-Rej.KRS/(...) (k. 47);

zaświadczenie o dokonaniu wpisu z 17.01.2020 r. (k. 48-49).

Sąd zważył, co następuje:

Powódka – Gmina P. – dochodziła w niniejszej sprawie uchylenia (ewentualnie stwierdzenia nieważności) uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej Spółki Zarząd (...) Sp. z o.o. w P. nr (...) z 30 grudnia 2019 r. w sprawie zmian w umowie Spółki. Z przedstawionej na uzasadnienie powództwa argumentacji wynikało przy tym, że powódka kwestionuje zasadniczo dwie zmiany dokonane we wspomnianej umowie na mocy § 1 ust. XXIV oraz XXV uchwały (...) z naciskiem na pierwszą z tych zmian. Zmiana dokonana § 1 ust. XXIV dotyczyła przy tym nadania nowego brzmienia § 15 ust. 5 umowy Spółki, zaś zmiana dokonana § 1 ust. XXV dotyczyła dodana w § 15 umowy Spółki nowego ust. 6. Strona powodowa wywodziła przy tym na tle zmiany brzmienia § 15 ust. 5 dokonanej na mocy § 1 ust. XXV zaskarżonej uchwały, że przez wprowadzenie wymogu, ażeby każdy z członków Rady Nadzorczej (a zatem także powoływani przez powodową gminę będącą wspólnikiem mniejszościowym pozwanej) spełniał wymogi określone w art. 19 ust. 1-3 i 5 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym, a zatem również wymóg z art. 19 ust. 1 tej ustawy posiadania pozytywnej opinii Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, o której mowa w art. 24 pkt 1 tej ustawy, gdy tymczasem powódka nie jest wymienionym w art. 25 ust. 1 ustawy podmiotem uprawnionym do wystąpienia do Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych o wyrażenie takiej opinii o kandydacie, a co więcej z realizacji tego wymogu powódka jest wprost zwolniona na podstawie art. 10a ust. 5 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej. Tym samym powódka wywodziła, że zaskarżona uchwała godzi w prawa powódki do powołania dwóch z pięciu członków Rady Nadzorczej pozwanej (stosownie do § 15 ust. 1 umowy Spółki), uniemożliwiając jej powołanie członków Rady Nadzorczej, a tym samym prowadzi do pokrzywdzenia powódki jako wspólnika.

Podstawę prawną roszczenia powódki stanowi art. 249 § 1 k.s.h., zgodnie z którym uchwała wspólników sprzeczna z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godząca w interesy spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały. Podmioty, którym przysługuje legitymacja czynna do wytoczenia powództwa opartego na art. 249 § 1 k.s.h. określa przy tym art. 250 k.s.h., który w pkt 2 stanowi, że prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały wspólników przysługuje: wspólnikowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu, natomiast termin do wystąpienia z powództwem wyznacza art. 251 k.s.h., stanowiący, że powództwo o uchylenie uchwały wspólników należy wnieść w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie sześciu miesięcy od dnia powzięcia uchwały.

Strona pozwana nie kwestionowała istnienia legitymacji czynnej do wystąpienia z powództwem przez powodową gminę, a jednocześnie istnienie tej legitymacji potwierdzały przeprowadzone dowody z dokumentów. W akcie notarialnym sporządzonym przez notariusza J. O. (Repertorium A nr 3929/2019) obejmującym protokół z Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej Spółki z 30 grudnia 2019 r. wprost zaprotokołowano, że pełnomocnik powódki jako mniejszościowego wspólnika głosował 585 głosami przeciwko podjęciu uchwały nr (...) oraz zażądał zaprotokołowania sprzeciwu, argumentując, że proponowane zmiany § 15 ust. 5 i 6 umowy Spółki uniemożliwiają w jego ocenie w praktyce skorzystanie przez wspólnika (Gminę P.) z uprawnień dotyczących prawa do powołania członków Rady Nadzorczej. Za udowodnione tym samym należało uznać istnienie w stosunku do powódki przesłanki z art. 250 pkt 2 k.s.h. Jednocześnie też powódka wnosząc pozew o uchylenie zaskarżonej uchwały zachowała ustanowiony w art. 251 k.s.h. miesięczny termin, bowiem wiadomość o uchwale powódka otrzymała już w dacie jej podjęcia jako uczestnik Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników (tj. 30 grudnia 2019 r.), zaś pozew oparty na art. 249 § 1 k.s.h. został przez nią wniesiony 21 stycznia 2020 r. stosownie do daty stempla pocztowego Poczty Polskiej S.A., będącej operatorem wyznaczonym w rozumieniu Prawa pocztowego. Zgodnie zaś z art. 165 § 1 k.p.c. oddanie pisma procesowego placówce pocztowej takiego operatora jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu. Tymczasem miesięczny termin z art. 251 k.s.h. liczony według art. 112 k.c. upływał z 30 stycznia 2020 r.

Wykazanie, że powódce przysługuje w niniejszej sprawie legitymacja czynna do wystąpienia z powództwem pozwala na dokonanie merytorycznej oceny, czy – zgodnie ze spoczywającym na niej na podstawie art. 6 k.c. ciężarem dowodu – w stosunku do zaskarżonej uchwały nr (...) z 30 grudnia 2019 r. ziściły się przesłanki jej uchylenia z zacytowanego wyżej art. 249 § 1 k.s.h.

Przed przystąpieniem do szczegółowej analizy ustalonych w sprawie faktów w kontekście wymienionych wyżej przesłanek zaznaczyć trzeba, że – z uwagi na ich sformułowanie – nie jest wykluczone zaistnienie w danym stanie faktycznym zbiegu podstawy uchylenia uchwały z art. 249 § 1 k.s.h. z podstawą stwierdzenia nieważności uchwały z art. 252 § 1 k.s.h. w przypadku sprzeczności uchwały wspólników z ustawą. Jak wskazuje się jednak w orzecznictwie w przypadku wystąpienia takiego zbiegu wybór środka ochrony prawnej należy pozostawić uprawnionemu [por. uzasadnienie wyroku SN z 3.06.2015 r. w sprawie V CSK 592/14, OSNC z 2016 r. Nr 5, poz. 65]. Rozpoznając sprawę Sąd miał tym samym na względzie, że strona powodowa domagała się w pierwszej kolejności uchylenia zaskarżonej uchwały na podstawie art. 249 § 1 k.s.h., a dopiero w dalszej kolejności – jako roszczenie ewentualne – domagała się stwierdzenia nieważności tej uchwały stosownie do art. 252 § 1 k.s.h. Kwestia ta pozostaje nie bez wpływu na zakres faktów, których ciężar udowodnienia spoczywa na stronie powodowej, w przypadku wytoczenia powództwa opartego czy to na art. 249 § 1 k.s.h., czy też na art. 252 § 1 k.s.h.

W doktrynie i w orzecznictwie na tle art. 249 § 1 k.s.h. wyróżnia się zasadniczo cztery przesłanki uchylenia uchwały zgromadzenia wspólników spółki z o.o. (...) uchylenia uchwały stanowi zatem ziszczenie się przesłanki, że zaskarżona uchwała:

-

jest sprzeczna z umową spółki,

-

jest sprzeczna z dobrymi obyczajami,

-

godzi w interesy spółki lub

-

ma na celu pokrzywdzenie wspólnika.

Powyższe przesłanki podzielić można na dwie grupy: pierwsza to sprzeczność uchwały z umową lub sprzeczność uchwały z dobrymi obyczajami; druga grupa to godzenie przez uchwałę w interes spółki lub cel uchwały w postaci pokrzywdzenia wspólnika. Aby powództwo o uchylenie uchwały mogło zostać uwzględnione, uchwała musi spełniać co najmniej jedną przesłankę z pierwszej grupy i co najmniej jedną z drugiej grupy [por. uzasadnienie wyroku SA w Szczecinie z 2.11.2016 r. w sprawie I ACa 541/16, Legalis nr 1606261]. Oznacza to, że uchwała zostanie uchylona przez sąd, o ile: jest sprzeczna z umową spółki i godzi w interesy spółki lub jest sprzeczna z umową spółki i ma na celu pokrzywdzenie wspólnika, lub jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i godzi w interesy spółki, lub jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i ma na celu pokrzywdzenie wspólnika. Jeżeli zatem jedna z przesłanek nie jest spełniona, nie ma konieczności badania wystąpienia drugiej z przesłanek. Jeżeli zatem nie ma w konkretnym przypadku podstaw do uznania uchwały za sprzeczną z umową spółki, zbędne jest analizowanie, czy miała ona na celu pokrzywdzenie wspólnika [por. uzasadnienie wyroku SA w Gdańsku z 14.05.2015 r. w sprawie I ACa 875/14, Legalis nr 1326277].

W ocenie rozpoznającego niniejszą sprawę Sądu stan faktyczny niniejszej sprawy pozwalał na uznanie, że zmiana umowy Spółki zawarta w § 1 ust. XXIV zaskarżonej uchwały nr (...) z 30 grudnia 2019 r. realizuje dwie z wyżej przedstawionych par przesłanek z obu grup: jest sprzeczna z umową spółki i ma na celu pokrzywdzenie wspólnika, jak też jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i ma na celu pokrzywdzenie wspólnika. Ponieważ w przypadku obu tych par przesłanek elementem powtarzającym się jest cel uchwały jakim ma być pokrzywdzenie wspólnika – w tym przypadku wspólnika mniejszościowego w osobie Gminy P. – w pierwszej kolejności odnieść się należało do kwestii ziszczenia się tej właśnie przesłanki.

W doktrynie i w orzecznictwie wskazuje się, że zawarte w art. 249 § 1 k.s.h. sformułowanie „podjęta w celu pokrzywdzenia wspólnika” wskazuje, że chodzi tu o postać winy umyślnej, a jednocześnie wskazany cel powinien być uświadomiony najpóźniej w chwili podejmowania uchwały [por. uzasadnienie wyroku SN z 22.07.1998 r. w sprawie I CKN 807/97, OSNC z 1999 r. Nr 2, poz. 33; uzasadnienie wyroku SA w Szczecinie z 12.11.2015 r. w sprawie I ACa 575/15, Legalis nr 1446495; C. w: red. Jara, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, W. 2020, art. 249 k.s.h.]. Jednocześnie w doktrynie i w orzecznictwie wskazuje się, że pokrzywdzenie wspólnika ma zasadniczo miejsce w sytuacji, w której w wyniku uchwały pozycja wspólnika w spółce ulega zmniejszeniu (pogorszeniu), a jednocześnie pokrzywdzenie może nastąpić zarówno w sferze jego interesów majątkowych, jak i pozamajątkowych, związanych z funkcjonowaniem spółki, w tym – w zakresie jego praw i obowiązków korporacyjnych [por. uzasadnienie wyroku SA w Szczecinie z 12.11.2015 r. w sprawie I ACa 575/15, Legalis nr 1446495; uzasadnienie wyroku SA w Gdańsku z 20.05.2015 r. w sprawie I ACa 27/15, Legalis nr 1325857].

W stanie faktycznym niniejszej sprawy takie pogorszenie pozycji powódki jako wspólnika w pozwanej Spółce polegało na rozciągnięciu na powódkę już w samej treści umowy Spółki, dotyczącego przy dotychczasowym brzmieniu § 15 ust. 5 umowy jedynie wspólnika większościowego – Grupy (...) S.A. w P. (dalej „Z.C. P.”), jako spółki z udziałem Skarbu Państwa – ograniczenia co do kwalifikacji osób, które może powołać na podstawie art. 15 § 1 umowy Spółki do Rady Nadzorczej, w ten sposób, że rozciągnięto przez odwołanie do art. 19 ust. 1-3 i 5 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (zwanej dalej u.z.z.m.p.) na kandydatów powoływanych przez powódkę wymóg z art. 19 ust. 1 u.z.z.m.p. uzyskania pozytywnej opinii Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, o której mowa w art. 24 pkt 1 u.z.z.m.p., którego to wymogu powódka nie jest w stanie spełnić ponieważ nie należy do określonego w art. 25 ust. 1 u.z.z.m.p. katalogu podmiotów uprawnionych do zwrócenia się o zaopiniowanie kandydata przez Radę do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, a jednocześnie wprost z obowiązku spełnienia tego wymogu zwalnia powódkę – jako gminę (jednostkę samorządu terytorialnego) art. 10a ust. 5 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (zwanej dalej u.g.k.).

Dostrzec też trzeba, że zgodnie z § 15 ust. 1 umowy Spółki choć skład Rady Nadzorczej może liczyć od 3 do 5 osób, z których do 3 osób powołuje wspólnik większościowy (Z.C. P.), a 2 osoby powołuje powodowa gmina jako wspólnik mniejszościowy, to jednocześnie § 15 ust. 1 in fine umowy Spółki pozwala na funkcjonowanie Rady Nadzorczej dopóki liczy ona co najmniej 3 członków, a zatem tylu, ilu powołać może wspólnik większościowy, a jednocześnie po dokonanej na mocy § 1 ust. XXIV uchwały nr (...) zmianie § 15 ust. 5 umowy Spółki, tylko wspólnik większościowy jest w stanie jako spółka z udziałem Skarbu Państwa uzyskiwać dla powoływanych przez siebie kandydatów na członków Rady Nadzorczej opinie Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, jako podmiot, któremu kompetencja taka przyznana została na mocy art. 25 ust. 1 pkt 4 u.z.z.m.p. Dokonana zmiana § 15 ust. 5 umowy Spółki tym samym skutkuje w istocie – aby powódka nie została całkowicie pozbawiona przyznanego na mocy § 15 ust. 1 umowy Spółki uprawnienia do powołania do dwóch członków Rady Nadzorczej – koniecznością zwracania się przez nią do wspólnika większościowego o wystąpienie z wnioskiem o zaopiniowanie kandydata powódki na członka Rady Nadzorczej, gdy jednocześnie Rada Nadzorcza jest w stanie działać w pozwanej Spółce składając się jedynie z członków powołanych przez wspólnika większościowego i ograniczając tym samym uprawnienia korporacyjne (w tym o charakterze kontrolnym) powódki jako wspólnika mniejszościowego pozwanej Spółki.

Jednocześnie celowość dokonanej zmiany umowy spółki skutkującej pogorszeniem jej pozycji w Spółce, wynika zarówno z odwołania powołanego przez powódkę członka Rady Nadzorczej w osobie C. A. głosami wspólnika większościowego przez Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników 23 października 2019 r. z argumentacją opartą na niewypełnieniu przez tego członka Rady Nadzorczej wymogów z art. 19 ust. 1-3 i 5 u.z.z.m.p., jak i następnie z pisma Zarządu pozwanej Spółki z 24 października 2019 r. skierowanego do burmistrza powodowej gminy w reakcji na ponowne powołanie C. A. do Rady Nadzorczej, w którym to piśmie wprost Zarząd pozwanej oczekiwał (mimo braku wówczas dla takiego oczekiwania podstawy tak w umowie Spółki jak i w przepisach prawa), żeby powoływani przez powódkę członkowie Rady Nadzorczej spełniali także wskazany w art. 19 ust. 1 u.z.z.m.p. wymóg uzyskania pozytywnej opinii Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, gdy tymczasem powódka nie ma kompetencji do zwrócenia się do Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych z wnioskiem o zaopiniowanie kandydata oraz mimo że powódka jako gmina zwolniona jest z obowiązku powoływania legitymujących się taką opinią kandydatów na mocy art. 10a ust. 5 u.g.k. Dokonaną uchwałą Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej Spółki 30 grudnia 2019 r. zmianę umowy Spółki na podstawie § 1 ust. XXIV uchwały nr (...) rozpatrywać w konsekwencji można także jako próbę nadania podstaw umownych wcześniej bezpodstawnemu żądaniu kierowanemu wobec powódki.

Należy przy tym dostrzec, że zgodnie z brzmieniem art. 10a ust. 5 u.g.k. podmiot reprezentujący jednostkę samorządu terytorialnego lub komunalna osoba prawna, w zakresie wykonywania praw z udziałów i akcji przysługujących tym podmiotom, jako kandydata na członka organu nadzorczego wskazuje osobę, która spełnia wymogi, o których mowa w art. 19 ust. 1-3 i 5 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (Dz.U. z 2018 r. poz. 1182, z późn. zm.3), z wyłączeniem wymogu posiadania pozytywnej opinii Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych. Do członków organu nadzorczego wskazanych przez podmiot reprezentujący jednostkę samorządu terytorialnego lub komunalną osobę prawną stosuje się odpowiednio przepis art. 19 ust. 6 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym. Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący, a zatem nie jest możliwe wyłączenie jego zastosowania przez strony w umowie. Co więcej takie ukształtowanie art. 10a ust. 5 u.g.k., w tym wyłączenie obowiązku spełnienia wymogu posiadania pozytywnej opinii Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych jest zgodne z art. 25 ust. 1 u.z.z.m.p., bowiem ustawodawca nie wymieniając jednostek samorządu terytorialnego lub komunalnych osób prawnych jako podmiotów, które zostały wyposażone w kompetencję wystąpienia do Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych o zaopiniowania kandydata na członka organu nadzorczego, miał na względzie – zgodnie z założeniem o racjonalności prawodawcy, w tym racjonalności powiązań norm w całym systemie prawnym, tak aby nie prowadzić do wprowadzenia do systemu prawnego norm ze sobą sprzecznych, czy też niewykonalnych – że jednostki samorządu terytorialnego i komunalne osoby prawne podlegają zwolnieniu w tym zakresie ustanowionym w art. 10a ust. 5 u.g.k. Jednocześnie zaś sprzeczność zmiany brzmienia umowy Spółki z treścią bezwzględnie obowiązującego art. 10a ust. 5 u.g.k. mogłaby stanowić w niniejszej sprawie podstawę uwzględnienia – co do zmiany dokonanej na mocy § 1 ust. XXIV zaskarżonej uchwały nr (...) – powództwa ewentualnego o stwierdzenie nieważności w tej części zaskarżonej uchwały na podstawie art. 252 § 1 k.s.h.

Przechodząc do oceny ustanowionej w art. 249 § 1 k.s.h. przesłanki sprzeczności uchwały wspólników z dobrymi obyczajami, trzeba na jej wstępie wskazać, iż na tle tego przepisu „dobre obyczaje” rozumiane są jako takie zachowania, które wpływają pozytywnie na funkcjonowanie spółki, są związane z przestrzeganiem uczciwości kupieckiej przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Rozumieć je zatem należy jako przyzwoite postępowanie, które uwzględnia w odpowiednim stopniu różne interesy służące wszystkim w spółce zaś działania odmienne wypełniają znamiona sprzeczności z tak pojmowanymi dobrymi obyczajami por. uzasadnienie wyroku SA w Katowicach z 23.11.2006 r. w sprawie I ACa 1373/06, OSAK z 2007 r. Nr 2, poz. 8]. Jednocześnie w orzecznictwie utrwalił się pogląd, że dobre obyczaje, stanowiące ogólne reguły uczciwości kupieckiej, pojawiające się w związku z prowadzeniem działalności handlowej przez przedsiębiorców, obowiązują wszystkich uczestników obrotu handlowego, w tym – spółki (przedsiębiorców), ich organy statutowe i samych udziałowców [por. uzasadnienie wyroku SN z 16.10.2008 r. w sprawie III CSK 100/08, OSNC-ZD z 2009 r. Nr 1, poz. 30; uzasadnienie wyroku SA w Krakowie z 19.02.2019 r. w sprawie I AGa 261/18, Legalis nr 2252330].

Jednocześnie trzeba dostrzec, że w orzecznictwie prezentowany jest także pogląd, iż z reguły uchwała zgromadzenia wspólników podjęta w celu lub z zamiarem pokrzywdzenia wspólnika mniejszościowego narusza obowiązującą w społeczeństwie normę moralną przejawiającą się obowiązkiem przyzwoitego zachowania się [por. uzasadnienie wyroku SA w Warszawie z 4.07.2018 r. w sprawie VII AGa (...), Legalis nr 1829233; uzasadnienie wyroku SA w Katowicach z 26.03.2009 r. w sprawie, V ACa 49/09, OSA z 2010 r. Nr 7, poz. 19]. W niniejszej sprawie – jak już wyżej wskazano – sam fakt podjęcia zaskarżonej uchwały w zakresie jej § 1 ust. XXIV w celu pokrzywdzenia wspólnika mniejszościowego w osobie powódki przez ograniczenie jej praw korporacyjnych, w tym w szczególności praw w sferze nadzorczej, przemawia za uznaniem zaskarżonej uchwały w części, w jakiej dokonywała zmiany § 15 ust. 5 umowy Spółki za sprzeczną z dobrymi obyczajami.

Nie sposób jednocześnie w ocenie Sądu zgodzić się z argumentacją pozwanej Spółki przedstawioną w odpowiedzi na pozew, że zmiana dokonana na podstawie § 1 ust. XXIV uchwały nr (...) ma na celu zapewnienie obsadzenia Rady Nadzorczej wysoko wykwalifikowanymi, kompetentnymi, rzetelnymi i uczciwymi osobami, spełniającymi przesłanki określone przez ustawodawcę w art. 19 ust. 1-3 i 5 u.z.z.m.p., a jednocześnie stanowi realizację nakazu wynikającego z art. 20 ust. 1 u.z.z.m.p. Przede wszystkim zwrócić w tym miejscu trzeba uwagę, że choć poprzednie brzmienie § 15 ust. 5 umowy Spółki nie formułowało żadnych wymogów co do kwalifikacji osób powoływanych przez powódkę do Rady Nadzorczej, to wymóg taki w stosunku do powódki jako jednostki samorządu terytorialnego ustanawiał zacytowany wcześniej art. 10a ust. 5 u.g.k., bowiem wprost nakazywał, ażeby kandydaci mieli kwalifikacje, o których mowa w art. 19 ust. 1-3 i 5 u.z.z.m.p., z jedną tylko odmiennością ustanowioną tylko w przypadku podmiotów wymienionych w art. 10a ust. 5 u.g.k. – wyłączeniem wymogu uzyskania pozytywnej opinii Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych. Nie sposób zatem uznać, że dokonana na mocy § 1 ust. XXIV zaskarżonej uchwały zmiana § 15 ust. 5 umowy Spółki merytorycznie znacząco podnosi wymogi co do kwalifikacji osób powoływanych przez wspólnika mniejszościowego do Rady Nadzorczej, a jednocześnie nie ma na celu sprzecznego z dobrymi obyczajami pokrzywdzenia wspólnika mniejszościowego przez ograniczenie jego wynikającego z § 15 ust. 1 umowy Spółki prawa do powołania do dwóch członków Rady Nadzorczej.

Trzeba też podkreślić, że nic w istocie nie stało na przeszkodzie – gdyby celem uchwały było rzeczywiście zapewnienie najwyższych standardów uczciwości, rzetelności i kompetencji wśród członków Rady Nadzorczej, a nie sprzeczne z dobrymi obyczajami pogorszenie pozycji korporacyjnej powódki – ukształtowanie zmienionego § 15 ust. 5 umowy Spółki w sposób uwzględniający brak kompetencji będącego gminą wspólnika mniejszościowego do wystąpienia do Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych w trybie art. 25 ust. 1 u.z.z.m.p. o zaopiniowanie kandydata jak i uwzględniający zwolnienie z realizacji tego wymogu ustanowione przez ustawodawcę w art. 10a ust. 5 u.g.k. Na istnienie takiej możliwości najmocniej wskazuje już samo brzmienie § 15 ust. 5 umowy spółki sprzed zmiany dokonanej na mocy § 1 ust. XXIV uchwały nr (...), które dotyczyło sytuacji wymogów stawianych jednemu, konkretnemu wspólnikowi, a stanowiących powtórzenie w stosunku do niego wymogów z art. 19 ust. 1-3 i 5 u.z.z.m.p.

Przechodząc wreszcie do ustanowionej art. 249 § 1 k.s.h. przesłanki sprzeczności z umową spółki, w kontekście poczynionych już wyżej rozważań wskazać trzeba, iż sprzeczność ta w ustalonym stanie faktycznym realizowała się w – omówionym już na tle podjęcia uchwały w celu pokrzywdzenia wspólnika – znacznym ograniczeniu (jeżeli nie w całkowitym uniemożliwieniu) korzystania przez powódkę jako wspólnika mniejszościowego z przyznanego jej na mocy § 15 ust. 1 umowy Spółki uprawnienia do powołania do dwóch członków Rady Nadzorczej. Wprowadzenie bowiem w zmienionym zaskarżoną uchwałą § 15 ust. 5 umowy Spółki także w stosunku do osób powoływanych przez powódkę wymogu powoływania jedynie osób, które uzyskały pozytywną opinię Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych, gdy jednocześnie powódka jako jednostka samorządu terytorialnego nie jest wymieniona przez ustawodawcę w art. 25 ust. 1 u.z.z.m.p. jako podmiot, któremu przysługuje kompetencja do zwrócenia się do Rady do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych z wnioskiem o zaopiniowanie kandydata. Tym samym powódka w świetle § 15 ust. 5 umowy Spółki zmienionego na mocy § 1 ust. XXIV uchwały nr (...) albo nie byłaby w stanie skorzystać w zgodzie z postanowieniami umowy Spółki z przyznanego jej na mocy § 15 ust. 1 umowy Spółki uprawnienia, albo też byłaby ograniczona w korzystaniu z tego prawa tylko do powoływania osób, które zostałyby pozytywnie zaopiniowane przez Radę do spraw spółek z udziałem Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych na wniosek wspólnika większościowego, któremu kompetencja do wystąpienia z wnioskiem o zaopiniowanie przez ustawodawcę na mocy art. 25 ust. 1 pkt 4 u.z.z.m.p. została przyznana. Sama umowa Spółki nie przewiduje jednocześnie jednak żadnej procedury wystąpienia powódki w tej kwestii do wspólnika większościowego, co tym bardziej ograniczałoby możliwość realizacji przez powódkę uprawnienia z § 15 ust. 1 umowy Spółki. Tym samym możliwość spełnienia kryteriów, wymaganych przez § 15 ust. 5 umowy w nowym brzmieniu pozostawiona jest woli wspólnika większościowego, co może prowadzić do sytuacji, w której powódka nie będzie w stanie obsadzić przypadających na nią miejsc w radzie nadzorczej konkretnymi, nieakceptowanymi przez tego wspólnika osobami.

W konsekwencji powyższego Sąd uznał, że powódka zdołała udowodnić przesłanki uchylenia zaskarżonej uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej spółki nr (...) z 30 grudnia 2019 r. w zakresie § 1 ust. XXIV tej uchwały i w tej też części uwzględnił powództwo, mając przy tym na względzie, że ze stanowisk procesowych stron nie wynikało istnienie jakiegokolwiek sporu co do pozostałej treści zaskarżonej uchwały, ani też powódka nie przedstawiała jakiejkolwiek argumentacji która by zmierzała do wykazania zaistnienia podstaw uchylenia zaskarżonej uchwały także w zakresie ponad regulację zawartą w jej § 1 ust. XXIV.

Stąd też – ponieważ powódka mimo prezentowania argumentacji dotyczącej tylko § 1 ust. XXIV zaskarżonej uchwały zaskarżyła całą uchwałę Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej Spółki nr (...)/2019 z 30 grudnia 2019 r. – powództwo podlegało uwzględnieniu jedynie w części obejmującej uchylenie § 1 ust. XXIV zaskarżonej uchwały, zaś w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w punktach I i II wyroku.

Nie wymagał uchylenia § 1 ust. XXV uchwały, gdyż przy pozostawieniu dotychczasowego brzmienia § 15 ust. 5 umowy nowy ust. 6 nie ogranicza powódki w jej prawach, a jest zgodny z treścią art. 19 ust. 1 u.z.z.m.p.

Zaznaczenia przy tym wymaga, że pogląd o możliwości orzekania jedynie o częściowym uchyleniu uchwał wspólników (jak też o częściowej nieważności) jest powszechnie aprobowany w orzecznictwie [por. uzasadnienie wyroku SN z 27.02.2019 r. w sprawie II CSK 28/18, OSNC z 2019 r. Nr 12, poz. 122; uzasadnienie wyroku SN z 5.02.2016 r. w sprawie II CSK 139/15, OSNC-ZD z 2017 r. Nr A, poz. 11; uzasadnienie wyroku SN z 7.02.2013 r. w sprawie II CSK 300/12, OSNC z 2013 r. Nr 7-8, poz. 98; uzasadnienie uchwały (7) SN z 18.09.2013 r. w sprawie III CZP 13/13, OSNC z 2014 r. Nr 3, poz. 23].

O kosztach procesu orzeczono w punkcie III na podstawie art. 108 § 1 w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy i uznając, że ocena zrealizowania interesu prawnego jaki powódka miała w wytoczeniu powództwa o uchylenie uchwały nr (...) skutkuje uznaniem, że to strona powodowa jest stroną wygrywającą niniejsze postępowanie, wobec czego pozwana ma obowiązek zwrotu kosztów na jej rzecz. Na poniesione przez powódkę koszty niezbędne do celowego dochodzenia jej praw złożyła się opłata stała od pozwu w wysokości 5.000 zł oraz wynagrodzenie jednego zawodowego pełnomocnika będącego radcą prawnym (art. 98 § 3 w zw. z art. 99 k.p.c.) w wysokości 1.080 zł stosownie do § 8 ust. 1 pkt 22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)