Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VIII U 4805/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 kwietnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS lub organ rentowy) Oddział w K. stwierdził, że M. P. jest dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, zaś zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień wydania decyzji wynosi łącznie 4 499,87zł, w tym:

1. składki na ubezpieczenia społeczne za okres:

a. od września 2012 r. do kwietnia 2013 r.,

w kwocie 1010, 75 zł oraz odsetki za zwłokę w wysokości 469,00 zł

2. składki na ubezpieczenie zdrowotne za okres od września 2012 r. do kwietnia 2013 w kwocie 2065, 12 zł oraz odsetki za zwłokę w wysokości 955,00 zł

/decyzja k. 122 akt ZUS/

W dniu 18 lipca 2018 r. M. P. wniosła odwołanie od powyższej decyzji. Zaskarżonej decyzji zarzuciła obrazę art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez zobowiązanie jej do zapłaty należności z tytułu zaległych składek na ubezpieczenie społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne za okresy składkowe od września 2012 r. do kwietnia 2013 r. wraz z odsetkami, w sytuacji, gdy uległy one przedawnieniu z upływem 5 lat od kiedy stały się wymagalne, a nie nastąpiły żadne okoliczności skutkujące przerwaniem lub zawieszeniem biegu terminu przedawnienia oraz sprzeczność dochodzenia zapłaty zaległych składek na ubezpieczenie społeczne oraz zdrowotne z zasadami współżycia społecznego, albowiem każdy przejaw tak długiego zwlekania organu rentowego z podejmowaniem działań w sprawie osób podlegających ubezpieczeniu należy uznać za niewłaściwy, a w konsekwencji niekorzystający z ochrony prawnej.

Konkludując, wniosła o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji jako wydanej z rażącą obrazą przepisów prawa, ewentualnie o jej zmianę w całości w ten sposób, że zostanie stwierdzone, iż nie posiada żadnego zadłużenia wobec organu rentowego.

/odwołanie k. 4 – 5/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie, k. 7/

W piśmie z dnia 20 kwietnia 2020 r. organ rentowy przedstawił szczegółowe wyliczenia zaległości płatnika wraz ze wszystkimi informacjami dotyczącymi zawieszeń biegu okresu przedawnienia wskazując, że nie nastąpiło przedawnienie żadnej ze składek.

/pismo k. 40 - 41/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. P. nie opłaciła składek na ubezpieczenia społeczne za okresy od września 2012 do kwietnia 2013 w kwocie 1010, 75 zł z tytułu ubezpieczeń społecznych oraz za okresy od września 2012 do kwietnia 2013 r. w kwocie 2065,12 zł z tytułu ubezpieczeń zdrowotnych.

/bezsporne; raport zestawienia deklaracji i wpłat, k. 124 akt ZUS/

M. P. w okresach, których dotyczą zaległości w ZUS prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą produkcja (...) M. P. w zakresie produkcja mebli biurowych i sklepowych. Miejsce wykonywania działalności było w K. na ul. ks. bp. W. B. nr 66 lok. 4. Adres do doręczeń był na ul. (...) lok. 87 w Ł..

/odpis z (...) k. 71 akt ZUS/

Wnioskodawczyni prowadziła działalność gospodarczą od 17.10.2011 r. do momentu jej zakończenia w dniu 12.04.2013 r. Została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w dniu 17.10.2011 r.

/odpis z (...) k. 71 akt ZUS; (...) k. 5 - 7/

Pismem z dnia 30 października 2012 r. organ rentowy powiadomił skarżącą o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia przez odwołującą pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od 17 października 2011 roku. Powyższe pismo zostało doręczone wnioskodawczyni w dniu 5 listopada 2012 r.

/pismo k 1 akt ZUS, zwrotka k 3 akt ZUS/

Decyzją z dnia 29.11.2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, iż M. P. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu w okresie od 17.10.2011 r. Miesięczne podstawy wymiaru składek z ww. tytułu wynoszą: na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne tj. emerytalne, rentowe i wypadkowe za miesiące 10/2011 r. – 201,19 zł, od 11/2011 r. do 12/2011 r. – 415, 80 zł, od 01/2012 r. do 10/2012 r. – 450 zł, na ubezpieczenie zdrowotne od 01/2011 r. do 12/2011 r. – 2704,31 zł, od 01/2012 r. do 10/2012 r, - 2828,31 zł. Decyzja uprawomocniła się 17 stycznia 2013 r.

/bezsporne, decyzja k. 25 – 29 akt ZUS; awizo przesyłki k 31-34 akt ZUS/

W dniu 5 grudnia 2012 r. wnioskodawczyni poinformowała, że od dnia 29 listopada 2012 r. jej adresem korespondencyjnym jest adres ul. (...) (...)-(...) K..

/pismo wnioskodawczyni do ZUS k. 41/

Pismem z dnia 31 sierpnia 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w K. zawiadomił skarżącą o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, na które składały się należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne za okres od sierpnia 2012 r. do kwietnia 2013 r. w wysokości łącznie (składki i odsetki za zwłokę) - 1621,28 zł oraz od sierpnia 2012 r. do kwietnia 2013 r. w wysokości łącznie (składki i odsetki za zwłokę) - 3280, 67 zł. Pismo zostało doręczone w trybie awizacji w dniu 20 września 2017 roku.

/zawiadomienie o wszczęciu postępowania k.67 akt ZUS; zwrotka k 76-79/

Decyzją z dnia 26 kwietnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. stwierdził, że M. P. jest dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, zaś zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień wydania decyzji wynosi łącznie 4 499,87zł, w tym:

1. składki na ubezpieczenia społeczne za okres:

a. od września 2012 r. do kwietnia 2013 r.,

w kwocie 1010, 75 zł oraz odsetki za zwłokę w wysokości 469,00 zł

2. składki na ubezpieczenie zdrowotne za okres od września 2012 r. do kwietnia 2013 w kwocie 2065, 12 zł oraz odsetki za zwłokę w wysokości 955,00 zł

/decyzja k. 122 akt ZUS/

Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie dokumentów zgromadzonych przez organ rentowy oraz złożonych do akt w toku postępowania, które nie budziły wątpliwości co do ich wiarygodności i mocy dowodowej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2019.300 ze zm.) obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące. W świetle art. 12 u.s.u.s. obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Na mocy art. 13 pkt 4 u.s.u.s. osoby prowadzące działalność pozarolniczą podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Stosownie do treści art. 8 ust. 6 pkt 1 u.s.u.s., w brzmieniu obowiązującym w spornych latach, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych.

Należy wskazać, iż M. P. prowadziła w spornych okresach pozarolniczą działalność gospodarczą. W rezultacie nie budziło wątpliwości, że podlegała ona w tych okresach obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu). Do akt nie zostały złożone dokumenty potwierdzające, że jej partner w tamtym okresie w jej imieniu prowadził jej działalność gospodarczą. Dokumenty załączone do akt rentowych m.in. zgłoszenie do ubezpieczeń oraz odpis z (...) świadczą o tym, że wnioskodawczyni samodzielnie prowadziła działalność gospodarczą.

Zgodnie z art. 4 ust. 2 lit. d u.s.u.s. płatnikiem składek jest ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne. Art. 16 ust. 4 pkt 1 u.s.u.s stanowi, że składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe osób prowadzących pozarolniczą działalność finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni. Natomiast z art. 17 ust. 3 u.s.u.s. wynika, że osoby te co miesiąc samodzielnie obliczają i przekazują składki do Zakładu. W świetle art. 47 ust. 1 pkt 1 u.s.u.s. płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2a i 2b, nie później niż do 10 dnia następnego miesiąca – dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie. Jeżeli płatnik składek nie złoży w terminie deklaracji rozliczeniowej, nie będąc z tego obowiązku zwolniony, Zakład dokonuje wymiaru składek z urzędu w wysokości wynikającej z ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej, bez uwzględnienia wypłaconych zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, zawiadamiając o tym płatnika (art. 48 ust. 1 u.s.u.s.). Art. 23 ust. 1 u.s.u.s. stanowi, że od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800, z późn. zm.) z wyłączeniem art. 56a. Z kolei art. 24 ust. 2 u.s.u.s. wskazuje, że składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata nieopłacone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

Z powyższego wynika, że M. P. była zobowiązana samodzielnie odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne do określonego dnia każdego miesiąca, a w razie uchybienia temu obowiązkowi organ miał obowiązek naliczenia odsetek za zwłokę.

Z treści art. 8 ust. 1 lit c ustawy z dnia 6 lutego 1997 roku o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. nr 28 poz. 153 ze zm.) – obowiązującej do dnia 31 marca 2003 roku, treści art. 9 ust. 1 lit c ustawy z dnia 23 stycznia 2003 roku o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. nr 45 poz. 391 ze zm.) obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby objęte ubezpieczeniem społecznym lub ubezpieczeniem społecznym rolników, z zastrzeżeniem art. 2, które są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność lub osobami z nimi współpracującymi.

Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit c ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w brzmieniu obowiązującym do 2014r. (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r., nr 164, poz. 1027 ze zm., dalej u.s.o.z.) stanowił, że obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegały osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które były osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, art. 12 ust. 1 o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia i art. 69 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób prowadzących działalność gospodarczą powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych.

Na mocy art. 16 ust. 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym, art. 17 ust. 1 o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia i art. 74 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do ubezpieczenia zdrowotnego osób objętych ubezpieczeniami społecznymi (…) stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zasad, trybu i terminu zgłaszania do ubezpieczenia społecznego (…).

Stosownie do brzmienia art. 84 ust. 1 in principio u.s.o.z. składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca osoba podlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu. Zgodnie z art. 87 ust. 1 in principio u.s.o.z. osoby i jednostki organizacyjne, o których mowa m.in. w art. 84 są obowiązane, bez uprzedniego wezwania, opłacić i rozliczyć składki na ubezpieczenie zdrowotne za każdy miesiąc kalendarzowy w trybie i na zasadach oraz w terminie przewidzianych dla składek na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z art. 87 ust. 3 u.s.o.z. – od nieopłaconych w terminie składek na ubezpieczenie zdrowotne pobiera się odsetki za zwłokę na zasadach i w wysokości określonych dla zaległości podatkowych. Ust. 4 pkt 1 tego przepisu stanowi, że składki na ubezpieczenie zdrowotne osób wymienionych w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c są opłacane i ewidencjonowane w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Natomiast w świetle art. 93 ust. 1 u.s.o.z. składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz należności z tytułu odsetek za zwłokę nieopłacone w terminie podlegają ściągnięciu na zasadach określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych

Oznacza to, że M. P. w spornym okresie podlegała obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Z tego tytułu powinna był uiszczać składki na ubezpieczenie zdrowotne, tak jak składki na ubezpieczenia społeczne – z tożsamymi konsekwencjami na wypadek uchybienia temu obowiązkowi.

Powyżej zaprezentowane kwestie nie budziły w sprawie kontrowersji. Wnioskodawczyni nie kwestionowała wysokości należnych składek. Powyższe ogólne zakreślenie kwestii podlegania ubezpieczeniu, terminów płatności składek i konsekwencji ich uchybienia było jednak potrzebne do klarownego odniesienia się do problematyki przedawnienia należności na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne stwierdzonych w zaskarżonej decyzji.

Kwestię przedawnienia należności z tytułu nieopłaconych składek rozpatrywać należy na tle obowiązujących przepisów w okresie, na który przypadają wynikające z zaskarżonych decyzji należności.

Na mocy art. 24 ust. 4 u.s.u.s. należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne z zastrzeżeniem ust. 5-6.

Obecne brzmienie art. 24 ust. 4 zostało nadane przez ustawę z 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2011 r. nr 138, poz. 808) zmieniającą u.s.u.s. z dniem 20 lipca 2011 r., a następnie przez ustawę z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. z 2011 r., nr 232, poz. 1378, dalej: u.r.n.o.) z dniem 1 stycznia 2012 r.

A zatem od 1 stycznia 2003 r. do 31 grudnia 2011 r. termin przedawnienia należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne wynosił 10 lat licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Od 1 stycznia 2012 r. należności te ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.

W przedmiotowej sprawie stosuje się znowelizowany przepis art. 24 ust.4 w/w ustawy, ponieważ bieg przedawnienia należności z tytułu składek, rozpoczął się po 1 stycznia 2012 r.

Przedawnienie wywołuje ujemne skutki dla uprawnionego, gdyż nie może on dochodzić skutecznie określonego roszczenia. Przedawnienie określone we wskazanych wyżej przepisach ma charakter materialnoprawny, co oznacza, że roszczenie wygasa po upływie terminu.

Zawieszenie biegu terminu przedawnienia.

Regulację tego zagadnienia zawarto w art. 24 ust. 5-6 u.s.u.s. Przepisy te znajdują zastosowanie wprost do składek na ubezpieczenia społeczne, zaś odpowiednio do składek na ubezpieczenie zdrowotne (art. 93 ust. 2 u.s.o.z.; przed 1 października 2004 r. art. 33 ust. 2 ustawy z 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia, Dz.U. z 2003 r., nr 45, poz. 391).

Termin przedawnienia należności w przypadkach określonych w art. 24 ust. 5a-6 u.s.u.s. ulega przerwaniu lub zawieszeniu. Przerwanie biegu przedawnienia ma ten skutek, że po ustaniu okoliczności powodującej przerwanie biegu przedawnienia, termin przedawnienia biegnie od nowa. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia sprawia zaś, że w terminie przedawnienia nie uwzględnia się co prawda okresu, w którym bieg przedawnienia był zawieszony, ale uwzględnia się okres przedawnienia, który poprzedzał okres zawieszenia.

Zgodnie z dyspozycją art. 24 ust. 5b bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Należy dodać, że zmiana stanu prawnego wprowadzona od 1 stycznia 2003 r. przez dodanie art. 24 ust. 5b u.s.u.s. dotyczyła zawieszenia terminu przedawnienia. Przepis ten przewidywał zawieszenie biegu terminu przedawnienia, od dnia wszczęcia do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego oraz sądowego, z wyłączeniem wcześniejszych faz postępowania. Na skutek kolejnej nowelizacji przepisów od 1 lipca 2004 r. ustawodawca rozszerzył zakres zawieszenia biegu terminu przedawnienia na okres od podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Stosownie do obowiązującego już w 2004 r. art. 24 ust. 5b u.s.u.s. bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego.

Kolejnym przepisem umożliwiającym zawieszenie biegu terminu przedawnienia jest art. 24 ust. 5f u.s.u.s.

Stosownie do treści art. 24 ust. 5f u.s.u.s. w przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy oczywistym jest, że wskazany przepis będzie miał zastosowanie również do decyzji organu rentowego z dnia 29 listopada 2012 r.

Decyzją z dnia 29.11.2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, iż M. P. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu w okresie od 17.10.2011 r. Miesięczne podstawy składek z ww. tytułu wynoszą: na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne tj. emerytalne, rentowe i wypadkowe za miesiące 10/2011 r. – 201,19 zł, od 11/2011 r. do 12/2011 r. – 415, 80 zł, od 01/2012 r. do 10/2012 r. – 450 zł, na ubezpieczenie zdrowotne od 01/2011 r. do 12/2011 r. – 2704,31 zł, od 01/2012 r. do 10/2012 r, - 2828,31 zł.

Organ rentowy uznał, że zawieszenie biegu przedawnienia nastąpiło pierwszy raz od 5 listopada 2012 r. do 17 stycznia 2013 r. W pierwszej kolejności należy zauważyć, iż nie ma informacji, dlaczego organ rentowy przyjął jako początkową datę zawieszenie biegu terminu przedawnienia dzień 5 listopada 2012 r. W oparciu o dokumentację znajdującą się w aktach rentowych można jednak wywieźć, iż jest to data doręczenia odwołującej się zawiadomienia o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia przez skarżącą pozarolniczej działalności gospodarczej. Jednakże decyzja nr (...) o podleganiu ubezpieczeniom społecznym została wydana dopiero w dniu 29 listopada 2012 r. Z kolei wymieniona data końcowa (17 stycznia 2013 r.) to data uprawomocnienia się decyzji, która nie była kwestionowana przez odwołującą.

Kolejnym okresem zawieszenia według organu rentowego, jest okres od dnia 20 września 2017 r., tj. od daty doręczenia zawiadomienia o wszczęciu postępowania administracyjnego poprzedzającego wydanie spornej decyzji z dnia 26 kwietnia 2018 r. o zobowiązaniu do zapłaty składek, do dnia, w którym zaskarżona decyzja stanie się prawomocna ( po prawomocnym zakończeniu niniejszego postępowania sądowego).

W ocenie Sądu Okręgowego przyjęcie przez ZUS dat doręczenia pism o wszczęciu postępowania administracyjnego poprzedzającego wydane wskazanych wyżej decyzji, jako dat początkowych zawieszenia biegu terminu przedawnienia, jest nieprawidłowe.

Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 13 marca 2019 roku (III AUa 803/18), wskazał jasno, że stosownie do treści art. 24 ust. 5f u.s.u.s. wydanie przez organ rentowy decyzji ustalającej podstawę wymiaru składek lub obowiązek ich opłacenia rozpoczyna zawieszenie biegu terminu przedawnienia składek objętych tą decyzją i stan ten kończy się z dniem jej uprawomocnienia. Organ rentowy, a w konsekwencji sąd ubezpieczeń społecznych może więc stwierdzić przedawnienie składek tylko wtedy, jeśli nastąpiło ono przed wydaniem decyzji wszczynającej postępowanie o ustalenie podstawy wymiaru składek lub obowiązku ich opłacenia. Sąd Apelacyjny w tej sprawie przeanalizował zapis "od dnia wszczęcia postępowania" zawarty w art. 24 ust. 5f ustawy systemowej i podzielił zapatrywania wyrażone przez Sąd Najwyższy w motywach wyroku z dnia 29 maja 2013 r., (I UK 613/12), że wedle tego przepisu zawieszenie biegu terminu przedawnienia zależy od wszczęcia postępowania o podstawę wymiaru składek lub obowiązek ich opłacenia i następuje z momentem wydania decyzji w tym przedmiocie, zaś prawomocność decyzji decyduje wyłącznie o zakończeniu stanu zawieszenia. Inaczej rzecz ujmując, stosownie do treści art. 24 ust. 5f ustawy systemowej wydanie przez organ rentowy decyzji ustalającej podstawę wymiaru składek lub obowiązek ich opłacenia rozpoczyna zawieszenie biegu terminu przedawnienia składek objętych tą decyzją i stan ten kończy się z dniem jej uprawomocnienia. Jak podkreślił Sąd, w poprzednim stanie prawnym zwrócił na to uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 stycznia 2007 r., II UK 116/06 (OSNP 2008 nr 3-4, poz. 47), stwierdzając, że okres przedawnienia, o którym mowa w art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest liczony od dnia wymagalności należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne do dnia wydania decyzji zobowiązującej do zapłaty tej należności, nie są natomiast liczone okresy przypadające po wydaniu decyzji (Legalis nr 750296). Sąd Apelacyjny stanął na jednoznacznym stanowisku, że za datę zawieszenia biegu przedawnienia należności składkowych należy przyjąć datę wydania decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia, gdyż wydanie decyzji jest momentem "wszczęcia postępowania", o którym mowa w analizowanym przepisie, a nie podjęcie czynności zmierzających do wydania takiej decyzji. Sąd podkreślił, że instytucja przedawnienia chroni dłużnika przed zbytnim rozwlekaniem w czasie możliwości dochodzenia należności, przy czym termin przedawnienia należności składkowych i tak jest dość długi. Z drugiej zaś strony płatnik ma prawo oczekiwać, że organ rentowy inicjując postępowanie administracyjne w przedmiocie podlegania ubezpieczeniom, podstaw wymiaru lub samych składek nie będzie długotrwale zwlekał z wydaniem decyzji dlatego, że termin przedawnienia i tak już nie biegnie.

Podobne zapatrywania wyraził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 19 września 2017 r. (III AUa 47/17) przyjmując, że wedle art. 24 ust. 5f ustawy systemowej, zawieszenie biegu terminu przedawnienia zależy od wszczęcia postępowania o podstawę wymiaru składek lub obowiązek ich opłacenia i następuje z momentem wydania decyzji w tym przedmiocie (Legalis nr 1692650, analogicznie Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 4 marca 2015 r., III AUa 1607/14, LEX 1665769, Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 1 lipca 2014 r., III AUa 142/14, LEX nr 1480368).

Również Wojewódzki Sąd Administracyjny w G. w wyroku z dnia 26 lutego 2020 r. (I SA/Gl (...),) wskazał, że przepis art. 24 ust. 5f u.s.u.s. łączy zawieszenie biegu terminu przedawnienia z wszczęciem postępowania o podstawę wymiaru składek lub obowiązek ich opłacenia i następuje z momentem wydania decyzji w tym przedmiocie, zaś prawomocność decyzji decyduje wyłącznie o zakończeniu stanu zawieszenia. Przedawnienie składek następuje tylko wtedy, jeśli nastąpiło ono przed wydaniem decyzji wszczynającej postępowanie o ustalenie podstawy wymiaru składek lub obowiązku ich opłacenia.

Na identycznym stanowisku stanął Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 5 grudnia 2019 r. (III AUa 501/18) podnosząc, że „bieg terminu przedawnienia zawiesza się w przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, jak również w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Okres liczenia terminu biegu zawieszenia przedawnienia składek ZUS zależy od wszczęcia postępowania o podstawę wymiaru składek lub obowiązek ich opłacenia i następuje nie z momentem od zawiadomienia o wszczęciu postępowania, lecz od wydanej decyzji, która w swojej treści winna spełniać wszystkie wymogi , a następnie prawomocność decyzji decyduje wyłącznie o zakończeniu stanu zawieszenia”.

Także Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 19 lutego 2019 r. (III AUa 166/18) podkreślił, że na podstawie art. 24 ust. 5f ustawy systemowej, w przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania, co następuje z momentem wydania decyzji w tym przedmiocie, zaś prawomocność decyzji decyduje wyłącznie o zakończeniu stanu zawieszenia.

A zatem stanowisko organu rentowego, iż zawieszenie biegu terminu przedawnienia nastąpiło: - w przypadku decyzji z dnia 29 listopada 2012 roku, od dnia doręczenia pisma zawiadamiającego o podjęciu czynności administracyjnych tj. od 5 listopada 2012 roku; - w przypadku spornej decyzji z dnia 26 kwietnia 2018 roku również od dnia doręczenia pisma zawiadamiającego o podjęciu czynności administracyjnych tj. od 20 września 2017 roku, jest zdaniem Sądu Okręgowego, nie do przyjęcia.

Stosownie do wskazanej wyżej interpretacji omawianego przepisu i jednoznacznego stanowiska orzecznictwa w tym zakresie należało przyjąć, iż bieg zawieszenia terminu przedawnienia rozpoczął się z datą wydania wskazanych decyzji tj.

- w przypadku decyzji z dnia 29 listopada 2012 roku, od dnia 29 listopada 2012 roku , a nie od 5 listopada 2012 roku;

- w przypadku spornej decyzji z dnia 26 kwietnia 2018 roku, od dnia 26 kwietnia 2018 roku, a nie od 20 września 2017 roku.

Sąd Okręgowy rozważył również w niniejszej sprawie możliwość zastosowania do wskazanych decyzji zawieszenia biegu przedawnienia z art. 24 ust. 5b ustawy i uznał, że również w oparciu o ten przepis brak jest możliwości przyjęcia zawieszenia przedawnienia w sposób jaki chciałby tego organ rentowy. Bowiem ani wszczęcie postępowania administracyjnego, ani doręczenie zawiadomienia o jego wszczęciu, nie jest pierwszą czynnością zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony.

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego w Katowicach w tym zakresie, zawarte w wyroku z dnia 19 października 2018 r. (III AUa 696/18), gdzie rozważania następują w kontekście upomnienia. Jak wskazał Sąd Apelacyjny zgodnie z art. 15 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2017 r., poz. 1201 z późn. zm.), egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania administracyjnego, chyba że przepisy szczególne inaczej stanowią. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia. Celem tego unormowania jest dążenie do dobrowolnego wykonania już istniejącego obowiązku poprzez uświadomienie zobowiązanemu następstw jego niezrealizowania. Omawiana instytucja stanowi w istocie kontynuację wyrażonego w postępowaniu typu administracyjnego założenia, że nakłonienie zobowiązanego do wykonania ciążącego na nim obowiązku spowoduje realizację obowiązku przy możliwie najmniejszych uciążliwościach dla zobowiązanego. Upomnienie nie przypomina o obowiązku, ale powinności jego wykonania.

Przy czym upomnienie zobowiązanego przez wierzyciela nie jest czynnością dokonywaną w postępowaniu egzekucyjnym (patrz uzasadnienie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 18 lipca 2018 r., (...) SA/Go 255/18). Ze stwierdzenia zawartego w art. 15 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym, iż pisemne upomnienie wierzyciela skierowane do zobowiązanego zawiera wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, wynika wprost, że upomnienie jest czynnością wierzyciela poprzedzająca wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Upomnienie ma walor czysto informacyjny, przypomina bowiem zobowiązanemu o konieczności wykonania nałożonego na niego obowiązku oraz wskazuje na konsekwencje niewykonania obowiązku - wszczęcie egzekucji administracyjnej (Komentarz do art. 15 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, autor Piotr Marek Przybysz, System Informacji Prawniczej Lex).

W oparciu o powyższe Sąd Apelacyjny uznał, iż „upomnienie nie może być uznane za pierwszą czynność egzekucyjną zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, o której dłużnik został zawiadomiony, a o której to czynności mowa w art. 24 ust. 5b ustawy systemowej zawieszającej bieg terminu przedawnienia. Jest to czynność poprzedzająca czynność, o której mowa w powołanym artykule. Upomnienie należy zakwalifikować do kategorii działań faktycznych o charakterze materialno-technicznym. Nie stanowi ono sensu stricto czynności w postępowaniu egzekucyjnym, a tym bardziej nie jest środkiem egzekucyjnym. Po pierwsze jest to czynność wykonywana przez wierzyciela, a nie przez organ egzekucyjny, a po drugie cel upomnienia różni się od celu postępowania egzekucyjnego, które zmierza już bezpośrednio do przymusowego wyegzekwowania świadczenia, nie zaś do skłonienia zobowiązanego do dobrowolnego wykonania obowiązku.” Tym samym, zdaniem Sądu, upomnienie nie zawiesza biegu terminu przedawnienia.

Jak dalej wskazał w swoim uzasadnieniu Sąd Apelacyjny w Katowicach, przez pierwszą czynność zmierzającą do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której mowa w art. 24 ust. 5b ustawy systemowej, należy rozumieć czynność bezpośrednio związaną z postępowaniem egzekucyjnym, jaką może być np. wystawienie tytułów wykonawczych, zajęcie wynagrodzenia, czyli czynności sensu stricte egzekucyjne. Sąd Apelacyjny podkreślił, że takiego charakteru nie ma również pismo organu rentowego z dnia 19 listopada 2015 r., stanowiące zawiadomienie ubezpieczonego o wszczęciu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy, na potrzeby szczegółowych wyliczeń okresów zawieszenia biegu przedawnienia, których dokona poniżej, przyjął odnośnie do powołanych decyzji, iż powodują one zawieszenie biegu przedawnienia, ale nie jak chciał tego ZUS od dnia doręczenia pisma informującego o wszczęciu postępowania administracyjnego, czyli 5 listopada 2012 roku ani 20 września 2017 roku, aż do dat uprawomocnienia się każdej z nich, ale od daty ich wydania do daty uprawomocnienia. Czyli:

- decyzja z dnia 29 listopada 2012 roku o podleganiu przez wnioskodawczynię obowiązkowym ubezpieczeniom (ubezpieczenia społeczne - 10/2011 r., 11/2011 r. do 12/2011 r. , od 01/2012 r. do 10/2012 r. ubezpieczenia zdrowotne od 10/2011 r. do 12/2011 r., od 01/2012 r. do 10/2012 r.), uprawomocniona 17 stycznia 2013 r. powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia na okres od 29 listopada 2012 r. do 17 stycznia 2013 r. tj. 50 dni,

- decyzja z dnia 26 kwietnia 2018 r. wydana z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne powoduje zawieszenie biegu przedawnienia, który będzie trwać do końca trwania niniejszego postępowania.

Szczegółowa analiza poszczególnych zaległości składkowych:

SKŁADKA FUS ZA IX 2012 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 10 X 2012, termin przedawnienia zaczął biec od 11 X 2012, a zatem okres przedawnienia minąłby bez zawieszeń 11 X 2017 r.

Decyzja z dnia 29 XI 2012 (podleganie ubezpieczeniu od 17 X 2011 r. i określenie składek za X 2011 - X 2012 na FUS i zdrowotne) spowodowała zawieszenie biegu terminu przedawnienia na okres 50 dni (od 29 XI 2012 do 17 I 2013 - data uprawomocnienia się decyzji jest bezsporna – powódka nie kwestionowała jej w toku postępowania).

Czyli licząc od 11 X 2017 + 50 dni = 29 XI 2017 – to nowy (po przedłużeniu) termin przedawnienia.

Składka przedawniła się przed wydaniem skarżonej decyzji. W związku z powyższym wszelkie czynności podejmowane po tej dacie przez organ rentowy, tak jak wydanie decyzji z dnia 26 IV 2018 roku, nie mogą odnieść żadnego skutku, gdyż omawiana płatność była już przedawniona.

SKŁADKA FUZ (ubezpieczenie zdrowotne) ZA IX 2012 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 10 X 2012, termin przedawnienia zaczął biec od 11 X 2012, a zatem okres przedawnienia minąłby bez zawieszeń 11 X 2017 r.

Czyli licząc od 11 X 2017 + 50 dni = 29 XI 2017 – to nowy (po przedłużeniu) termin przedawnienia.

SKŁADKA FUS ZA X 2012 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 12 XI 2012, termin przedawnienia zaczyna biec od 13 XI 2012, a zatem okres przedawnienia minąłby bez zawieszeń 12 XI 2017 r.

Czyli licząc od 12 XI 2017 + 50 dni = 31 XII 2017 – to nowy (po przedłużeniu) termin przedawnienia.

SKŁADKA FUZ (ubezpieczenie zdrowotne) ZA X 2012 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 12 XI 2012, termin przedawnienia zaczyna biec od 13 XI 2012, a zatem okres przedawnienia minąłby bez zawieszeń 12 XI 2017 r.

Czyli licząc od 12 XI 2017 + 50 dni = 31 XII 2017 – to nowy (po przedłużeniu) termin przedawnienia.

SKŁADKA FUS ZA XI 2012 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 10 XII 2012, termin przedawnienia zaczyna biec od 11 XII 2012, , a zatem okres przedawnienia minąłby bez zawieszeń 11 XII 2017 r.

Decyzja z dnia 29 XI 2012 (podleganie ubezpieczeniu od 17 X 2011 r. i określenie składek za X 2011 - X 2012 na FUS i zdrowotne) spowodowała zawieszenie biegu terminu przedawnienia na okres 38 dni - okres zawieszenia liczony od 11 XII 2012r. tj. od daty jej wymagalności (w trakcie uprawomocniania się decyzji) do 17 I 2013r. - data uprawomocnienia się decyzji.

Czyli licząc od 11 XII 2017 + 38 dni = 17 I 2018r. – to nowy (po przedłużeniu) termin przedawnienia.

SKŁADKA FUZ (ubezpieczenie zdrowotne) ZA XI 2012 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 10 XII 2012, termin przedawnienia zaczyna biec od 11 XII 2012, a zatem okres przedawnienia minął bez zawieszenia 11 XII 2017 r.

Decyzja z dnia 29 XI 2012 nie dotyczy tej składki, gdyż nie wskazuje na podleganie przez wnioskodawczynię ubezpieczeniu zdrowotnemu, a określenie wysokości składki na to ubezpieczenie było tylko do X 2012 (decyzja wskazuje jedynie na obowiązkowe podleganie ubezpieczeniom społecznym od 17 X 2011 r. i określa składki za X 2011 - X 2012 na FUS i zdrowotne). Organ rentowy powyższego nie kwestionował, sam w piśmie na k 41 nie uwzględnia tego okresu , jako okresu zawieszenia do składki na ubezpieczenie zdrowotne za XI 2012 i wszystkich następnych na ubezpieczenie zdrowotne.

SKŁADKA FUS ZA XII 2012 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 10 I 2013r., termin przedawnienia zaczyna biec od 11 I 2013r., a zatem okres przedawnienia minąłby bez zawieszenia 11 I 2018 r.

Decyzja z dnia 29 XI 2012 (podleganie ubezpieczeniu od 17 X 2011 r. i określenie składek za X 2011 - X 2012 na FUS i zdrowotne) spowodowała zawieszenie biegu terminu przedawnienia na okres 7 dni - okres zawieszenia liczony od 11 I 2013r. tj. od daty jej wymagalności (w trakcie uprawomocniania się decyzji) do 17 I 2013r. - data uprawomocnienia się decyzji.

Czyli licząc od 11 I 2018 + 7 dni = 18 I 2018r. – to nowy (po przedłużeniu) termin przedawnienia.

SKŁADKA FUZ (ubezpieczenie zdrowotne) ZA XII 2012 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 10 I 2013, termin przedawnienia zaczyna biec od 11 I 2013, a zatem okres przedawnienia minął bez zawieszenia 11 I 2018 r.

SKŁADKA FUS ZA I 2013 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 11 II 2013, termin przedawnienia zaczyna biec od 12 II 2013, a zatem składka jest przedawniona od 11 II 2018 r.

Decyzja (...) XI 2012 już nie ma znaczenia, bo uprawomocniła się 17 stycznia 2013, a zatem przed datą wymagalności tej składki. Nie mogła więc zawiesić biegu przedawnienia, który się jeszcze nie rozpoczął.

SKŁADKA FUZ (ubezpieczenie zdrowotne) ZA I 2013 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 11 II 2013, termin przedawnienia zaczyna biec od 12 II 2013, a zatem okres przedawnienia minął 11 II 2018 r.

Decyzja (...) XI 2012 nie dotyczy tej składki, a poza tym już nie ma znaczenia, bo uprawomocniła się 17 stycznia 2013, a zatem przed datą wymagalności tej składki.

SKŁADKA FUS ZA II 2013 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 11 III 2013, termin przedawnienia zaczyna biec od 12 III 2013, a zatem składka przedawniona od 11 III 2018 r.

Decyzja (...) XI 2012 już nie ma znaczenia z przyczyn podanych wyżej.

SKŁADKA FUZ (ubezpieczenie zdrowotne) ZA II 2013 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 11 III 2013, termin przedawnienia zaczyna biec od 12 III 2013, a zatem okres przedawnienia minął 11 III 2018 r.

Decyzja (...) XI 2012 już nie ma znaczenia z przyczyn podanych wyżej.

SKŁADKA FUS ZA III 2013 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 10 IV 2013, termin przedawnienia zaczyna biec od 11 IV 2013, a zatem składka przedawniona od 11 IV 2018 r.

Decyzja (...) XI 2012 już nie ma znaczenia z przyczyn podanych wyżej.

SKŁADKA FUZ (ubezpieczenie zdrowotne) ZA III 2013 - przedawniona

Składka stała się wymagalna 10 IV 2013, termin przedawnienia zaczyna biec od 11 IV 2013, a zatem składka przedawniona od 11 IV 2018 r.

Decyzja (...) XI 2012 już nie ma znaczenia z przyczyn podanych wyżej.

SKŁADKA FUS ZA IV 2013 – nie przedawniona

Składka stała się wymagalna 10 V 2013, termin przedawnienia zaczyna biec od 11 V 2013, a zatem składka byłaby przedawniona bez zawieszeń od 11 V 2018 r.

Jednakże sporna decyzja została wydana w dniu 26 IV 2018r. postępowanie nadal się toczy, a zatem od 26 kwietnia 2018 roku nastąpiło zawieszenie biegu terminu przedawnienia, które będzie trwało do czasu prawomocnego zakończenia przedmiotowego postępowania.

SKŁADKA FUZ (ubezpieczenie zdrowotne) ZA IV 2013 – nie przedawniona

Składka stała się wymagalna 10 V 2013, termin przedawnienia zaczyna biec od 11 V 2013, a zatem składka byłaby przedawniona bez zawieszeń od 11 V 2018 r.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżona decyzja organu rentowego tylko częściowo jest prawidłowa. W konsekwencji zmienił sporną decyzję jak w sentencji orzeczenia, zaś w pozostałym zakresie odwołanie oddalił na podstawie art. 477¹⁴ § 1 i 2 k.p.c.

W oparciu o art. 100 k.p.c. Sąd dokonał stosunkowego rozdzielenia kosztów i zasądził od M. P. na rzecz organu rentowego kwotę 90 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wymienioną kwotę Sąd obliczył w następujący sposób:

- wartość przedmiotu sporu w niniejszej sprawie to kwota 4499, 87 zł,

- organ rentowy wygrał sprawę w 10 % (w kwocie 454, 28 zł - wyliczenie w oparciu o załączone do spornej decyzji szczegółowe rozliczenie tj. składki na ubezpieczenia społeczne za okres VI 2013 – 56, 55 zł i odsetek za zwłokę – 24, 00 zł oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 261, 73 zł i odsetki za zwłokę – 112,00 zł),

- koszty procesu w przedmiotowej sprawie to 900 zł,

- a zatem skarżący winien ponieść koszty w wysokości 10 % wskazanych kosztów tj. 90 zł.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy, a pełnomocnikowi ZUS wraz z aktami rentowymi.

VIII U 4805/19

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE