Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2020 r.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Bogusław Łój

Protokolant: sekretarz sądowy Joanna Dejewska vel Dej

po rozpoznaniu w dniu 05 listopada 2020 r. w Zielonej Górze

odwołania G. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 20.01.2020 r. znak (...)

o przyznanie prawa do rekompensaty

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy G. M. prawo do rekompensaty z art. 21 ust. 1 ustawy
o emeryturach pomostowych

sędzia Bogusław Łój

Sygn. akt IV U 999/20

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20.01.2020 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. przyznał wnioskodawcy G. M. prawo do emerytury od 12.01.2020 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Jednocześnie organ odmówił wnioskodawcy prawa do rekompensaty, ponieważ przedłożone przez wnioskodawcę świadectwa pracy potwierdzające zatrudnienie w warunkach szczególnych od 02.11.1977 r. do 30.04.1981 r. i od 01.05.1981 r. do 06.06.1993 r. w (...) W. (...) oraz od 01.12.2001 r. do 30.11.2002 r. w Fabryce (...) S.A. nie spełniają wymogów formalnych, a mianowicie pracodawca nie określił rodzaju wykonywanej pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r., zatem brak podstaw do przyznania emerytury z rekompensatą.

W odwołaniu od powyższej decyzji G. M. zaskarżył ją w części dotyczącej odmowy przyznania prawa do rekompensaty, podnosząc, że błędnie wystawione dokumenty wynikają z niedopełnienia obowiązku przez pracodawcę, na co odwołujący nie miał wpływu. Odwołujący wskazał, że w okresach zatrudnienia od 02.11.1977 r. do 30.04.1981 r. i od 01.05.1981 r. do 06.06.1993 r. w (...) (...) W. (...) oraz od 01.12.2001 r. do 30.11.2002 r. w Fabryce (...) S.A. pracował w szczególnych warunkach.

Na potwierdzenie pracy w warunkach szczególnych przełożył pisemne zeznania świadków oraz oświadczenie o braku dokumentów.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując twierdzenia zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca G. M., urodzony (...), we wniosku złożonym w organie rentowym w dniu 13.01.2020 r., domagał się przyznania prawa do emerytury z rekompensatą z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Zaskarżoną decyzją z dnia 20.01.2020 r. pozwany przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 12.01.2020 r. tj. osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Jednocześnie tą samą decyzją pozwany odmówił wnioskodawcy prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Do stażu pracy w warunkach szczególnych organ rentowy nie uwzględnił zatrudnienia:

- od 02.11.1977 r. do 30.04.1981 r. jako nastawiacz maszyn i od 01.05.1981 r. do 06.06.1993 r. jako mistrz w (...) (...) W. (...), gdyż świadectwo wykonywana prac w szczególnych warunkach z dnia 30.11.1996 r. nie spełnia warunków formalnych, tj. pracodawca nie określił rodzaju wykonywanej pracy ściśle według wykazu działu i pozycji Rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

- od 01.12.2001 r. do 30.11.2002 r. jako nastawiacz maszyn w Fabryce (...) S.A., gdyż świadectwo wykonywana prac w szczególnych warunkach z dnia 28.02.2003 r. nie spełnia warunków formalnych, tj. pracodawca nie określił rodzaju wykonywanej pracy ściśle według wykazu działu i pozycji Rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

bezsporne, a nadto dowód: akta emerytalne

Wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury pomostowej.

bezsporne

W okresie od 01.09.1975 r. do 30.11.1996 r. wnioskodawca zatrudniony był w (...) (...) W. (...) w Ż. na bezpośrednio następujących po sobie stanowiskach:

- od 01.09.1975 r. do 31.10.1977 r. – konserwator maszyn,

- od 02.11.1977 r. do 30.04.1981 r. – nastawiacz maszyn,

- od 01.05.1981 r. do 06.06.1993 r. – mistrz,

- od 07.06.1993 r. do 30.11.1996 r. – specjalista manipulant.

Następnie w wyniku likwidacji (...) (...) W. (...) w Ż. i przejęcia zakładu przez Fabrykę (...) S.A. G. M. kontynuował zatrudnienie w tej spółce od 01.12.1996 r. do 28.02.2003 r., gdzie był zatrudniony jako:

- od 01.12.1996 r. do 30.11.2001 r. – specjalista manipulant,

- od 01.12.2001 r. do 30.11.2002 r. – nastawiacz maszyn,

- od 01.12.2002 r. do 28.02.2003 r. – specjalista manipulant.

W okresie od 28.10.1975 r. do 13.10.1977 r. G. M. odbywał zasadniczą służbę wojskową.

Jako nastawiacz maszyn i jako mistrz wnioskodawca codziennie wykonywał pracę w hali produkcyjnej, gdzie panowało duże zapylenie, hałas, utrzymywała się wysoka temperatura, a przy tym bardzo duża wilgotność. Hałas spowodowany był ciągłą pracą maszyn. Zakurzenie związane było z obróbką wełny, którą należało oczyścić z większych zanieczyszczeń. Zanieczyszczenia zbierały się w pojemniku, którego opróżnieniem zajmował się nastawiacz maszyn. Natomiast aby wełna się przerabiała w hali musiała być temperatura minimum 25 st. i wilgotność minimum 80%.

Na stanowisku nastawiacza maszyn, wnioskodawca zajmował się bieżącą kontrolą procesu technologicznego oraz usuwaniem drobnych usterek. Jego głównym obowiązkiem było utrzymanie maszyn w ruchu. Były to maszyny do obróbki wełny – tzw. czesarki i rozciągarki. Obsługiwał 14 maszyn, na których pracowały osoby zatrudnione jako czesacz-rozciągacz.

Na stanowisku mistrza, wnioskodawca sprawował nadzór nad pracą 4 zespołów i pracownikami tam zatrudnionymi, na które składały się 44 maszyny i 17 pracowników. Do jego obowiązków należała kontrola produkcji. Produkcja musiała być wykonana zgodnie z planem w pierwszym gatunku. Oprócz tego pracował razem z podległymi mu pracownikami i wykonywał wszystkie czynności nastawiacza. Przez cały czas pracy obecny był w hali produkcyjnej. Dokumenty takie jak rejestracja czasu pracy, sporządzenie raportów dziennych, wnioskodawca wypełniał w pomieszczeniu znajdującym się na hali. Wykonanie czynności administracyjnych zajmowało odwołującemu 10 minut dziennie i to w zasadzie po zakończeniu zmiany, bo wtedy dopiero można było zapisać czas pracy i wykonaną pracę. Wnioskodawca pracował na asortymencie kolorowym.

Praca odbywała się na trzy zmiany po 8 godzin dziennie.

dowód: - zeznania świadka L. M., k. 43v akt sąd.;

- zeznania świadka Z. K., k. 44-44v akt sąd.;

- zeznania wnioskodawcy G. M., k. 20v w zw. z k. 44v akt sąd.;

- świadectwo pracy z dnia 28.02.2003 r., k. 13-15 akt rentowych wnioskodawcy;

- świadectwo pracy z dnia 30.11.1996 r., dokumentacja osobowa, w tym angaże, k. 29-41v akt sąd.,

- kserokopia książeczko wojskowej, k. 11 akt rentowych wnioskodawcy

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 965), rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl natomiast art. 21 ust. 1 ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W myśl art. 23 ust. 1 ustawy - ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Bezspornym było, że wnioskodawca nie nabył prawa do wcześniejszej emerytury ani do emerytury pomostowej.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948r. zostały uregulowane w przepisie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 887 ze zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną stanowi, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Za pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach uważa się pracownika zatrudnionego przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia, oraz w znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom tym przysługuje prawo do emerytury ustala się na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z § 2 ust. 1 cytowanego rozporządzenia okresami uzasadniającymi prawo do świadczeń są okresy, w których praca w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W myśl § 2 ust. 2 tego rozporządzenia okresy pracy w takim charakterze stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Jednocześnie w myśl rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412), jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności: legitymacja ubezpieczeniowa, legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia (§ 22 ust. 1).

Nie oznacza to, że odwołujący się jest pozbawiony możliwości ustalenia, iż w zakładzie pracy pracował w warunkach szczególnych. Ustalenie rodzaju wykonywanej pracy na podstawie osobowych środków dowodowych nie jest bowiem wyłączone w postępowaniu przed sądem rozpoznającym sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, w których przewiduje się odstępstwa od zasad ogólnych postępowania dowodowego, bowiem zgodnie z treścią przepisu art. 473 § 1 k.p.c., dowód z zeznań świadków jest dopuszczalny w zasadzie co do wszystkich faktów spornych lub niemożliwych do udowodnienia za pomocą dowodu z dokumentu, a nawet ponad i przeciwko osnowie dokumentu (por. wyrok SN z 08.12.1998 r. II UKN 357/98, uchwała SN z 24.09.1984r., III UZP 6/84). Postępowanie sądowe zainicjowane wniesieniem przez ubezpieczonego odwołania od decyzji organu rentowego toczy się bowiem według zasady swobodnej oceny dowodów, wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie zaś z art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału.

W konsekwencji możliwe jest ustalenie okresów pracy w szczególnych warunkach również w oparciu o inne dowody niż zaświadczenia z zakładów pracy (uchwała SN z 21.09.1984 r., sygn. III UZP 48/84 oraz uchwała SN z 10.03.1984 r., sygn. III UZP 6/84). Powyższe wynika także z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 27.05.1985r. (II UZP 5/85), w której SN stwierdził, że jeżeli odwołujący wykaże, że z powodu likwidacji zakładu pracy nie jest możliwe przedstawienie zaświadczenia z zakładu pracy, to może tę okoliczność dowodzić wszelkimi środkami dowodowymi (por. też wyrok SN z dnia 08.04.1999 r. II UKN 619/98). Wobec tego Sąd mógł oprzeć swoje rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie na wynikach postępowania dowodowego z innych dokumentów, z zeznań świadków oraz z zeznań odwołującego.

W ocenie Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na jednoznaczne ustalenie, że wnioskodawca w okresach:

- od 02.11.1977 r. do 30.04.1981 r. oraz od 01.12.2001 r. do 30.11.2002 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku wykonywał pracę jako nastawiacz maszyn, a zatem pracę wskazaną w Dziale VII, poz. 4 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 07.02.1983 r. (prace przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych);

- od 01.05.1981 r. do 06.06.1993 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku wykonywał pracę jako mistrz, a zatem pracę wskazaną w Dziale XIV, poz. 24 ww. wykazu (kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie).

Konkretne stanowiska, na których wykonywana praca została uznana za pracę w szczególnych warunkach wymienione są w zarządzeniach resortowych wydanych przez właściwych kierowników urzędów centralnych. W wypadku wnioskodawcy jest to Zarządzenie Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 07.07.1987r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach resortu przemysłu chemicznego i lekkiego ( Dz. Urzędowy Ministra P.Ch. i L. nr 4 z dnia 03.08.1987) i odpowiednio – w przypadku pierwszego ze spornych okresów – było to stanowisku ujęte w dziale VII poz. 4 pkt 48 zarządzenia (nastawiacz maszyn i urządzeń). Co prawda, zarządzenia resortowe nie stanowią źródła prawa, a więc nie można z nich wywodzić uprawnień emerytalnych, jednak na etapie stosowania prawa dopuszcza się posiłkowanie ich treścią dla wykładni i właściwej kwalifikacji stanowisk pracy określonych w załączniku do ww. rozporządzenia. Wykazy te znajdują zastosowanie pomocnicze, gdy w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. nie wymienia się określonych stanowisk, lecz operuje się jedynie pojęciem ogólnym. Taki wykaz resortowy ułatwia zatem identyfikację określonego stanowiska pracy, jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.02.2002 r., III ZP 30/01, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26.05.2011 r. II UK 356/10, z dnia 20.10.2005 r., I UK 41/05). Zarządzenia resortowe - zgodnie z ugruntowanym poglądem orzecznictwa - mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający i ułatwiający identyfikację stanowiska pracy, jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach i mogą w związku z tym mieć znaczenie w sferze dowodowej (por. np. wyroki z dnia 25.02.2010 r., II UK 218/09 oraz z dnia 16.11.2010 r., I UK 124/10). W konsekwencji treści tego zarządzenia w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie można było pominąć.

Sąd ocenił jako w pełni wiarygodne zeznania świadków L. M. i Z. K., którzy pracowali wspólnie z wnioskodawcą na tożsamych stanowiskach w (...) (...) W. (...), a następnie w Fabryce (...) S.A. i widzieli wnioskodawcę w codziennej pracy, przez co mają praktyczną wiedzę jaką pracę faktycznie wykonywał wnioskodawca.

Świadek L. M. nie tylko pracował razem z wnioskodawcą w ww. zakładach, ale również razem ukończyli technikum włókiennicze, po którym w tym samym czasie rozpoczęli pracę w (...) (...) W. (...) i również w tym samym czasie odbywali zasadniczą służbę wojskową. Świadek tak jak wnioskodawca pracował początkowo na stanowisku nastawiacza maszyn, a następnie jako mistrz, przez co doskonale wiedział, czym na tych stanowiskach zajmował się wnioskodawca. Świadek opisał warunki jakie panowały w trakcie pracy i jakie czynniki miały na nie wpływ, wskazał obowiązki wnioskodawcy na zarówno na stanowisku nastawiacza maszyn jak i mistrza.

Również świadek Z. K., który pracował w latach 1973-2012 w tych samych zakładach co wnioskodawca. Świadek także początkowo – do 1978 r. – pracował jako nastawiacz maszyn, a później został mistrzem i pracował z G. M. na jednej zmianie na tym samym dziale. Opisał warunki pracy na hali, wskazał też, czym zajmował się jako mistrz. Wskazał, że pamięta wnioskodawcę kiedy pracował jako nastawiacz maszyn, ponieważ przez krótki okres pracował w jego brygadzie.

W niniejszej sprawie strona pozwana nie kwestionowała tego, że podlegli wnioskodawcy pracownicy produkcyjni wykonywali pracę na stanowiskach zakwalifikowanych do warunków szczególnych: przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych (dział VII poz. 4). Podkreślenia przy tym wymaga, że osoba wykonująca kontrolę międzyoperacyjną, jakości produkcji i usług czy dozór inżynieryjno-techniczny nie musi stale przebywać przy stanowiskach, na których wykonywana jest taka praca i nie ma koniecznej potrzeby ustalania, ile czasu osoba sprawująca dozór poświęca na bezpośredni nadzór nad pracownikami, a ile na inne czynności, jeśli są one z tym dozorem immanentnie związane (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2008 r., I UK 195/07).

Zeznania świadków są zgodne z zeznaniami wnioskodawcy i korespondują z dokumentacją znajdującą się w aktach sprawy i aktach organu rentowego – świadectwami pracy, zaświadczeniami o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, aktami osobowymi. Dodatkowo uzyskane akta osobowe oraz znajdujące się w nich angaże potwierdzają zajmowane przez wnioskodawcę stanowiska w spornym okresie, pokrywają się one czasowo ze stanowiskami wskazanymi w świadectwach pracy.

Pozwany nie zakwestionował zeznań świadków oraz wiarygodności dokumentów i nie przedstawił dowodów przeciwnych.

Z przeprowadzonych dowodów wynika, że wnioskodawca na wymienionych stanowiskach nastawiacza i mistrza pracę wykonywał stale, w pełnym wymiarze czasu pracy. Z dowodów tych wynika również, że wypełnianiem dokumentów odwołujący zajmował się w kantorku, który znajdował się na hali, będąc narażonym na te same czynniki szkodliwe, co inni pracownicy. Czasu wykonywania tych obowiązków nie należy odejmować od czasu pracy w szczególnych warunkach jako czynności administracyjne stale i ściśle związane z wykonywanym dozorem (por. np. wyrok SN z dnia 11.08.2016 r., sygn. akt II UK 323/15). Przeprowadzone dowody świadczą o tym, że przypisane mu obowiązki ubezpieczony wykonywał w bezpośredniej styczności urządzeń jakie znajdowały się w hali.

Należy podkreślić, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z 01.06.2010r., II UK 21/10, LEX nr 619638).

Zdaniem Sądu nie wydanie przez zakład pracy pracownikowi świadectwa pracy w szczególnych warunkach czy nieścisłości w świadectwie pracy, nie może nieść za sobą ujemnych dla niego skutków w zakresie prawa do świadczenia.

Reasumując, Sąd uznał, ze wnioskodawca legitymuje się wymaganym 15-letnim stażem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Pozostałe przesłanki do nabycia uprawnienia do rekompensaty były bezsporne.

Wobec powyższego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.