Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Romuald Kompanowski

Protokolant: p.o. stażysty Monika Wróbel-Walasiak

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2019 r. w Kaliszu

odwołania Z. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 24 czerwca 2019 r. Nr (...) - (...)

w sprawie Z. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie ubezpieczenia

Oddala odwołanie

UZASADNIENIE

Decyzją z 24 czerwca 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. stwierdził, że D. Z. zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako pracownik płatnika składek Gospodarstwo Rolne (...) w B. nie podlega od 12 stycznia 2019 r. ubezpieczeniom społecznym pracowników wynikającym z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W uzasadnieniu decyzji Zakład wskazał, że jedynym zamiarem stron umowy o pracę było umożliwienie D. Z. skorzystania z prawa do świadczeń z ubezpieczenia, należnych pracownikom w razie choroby i macierzyństwa. W ocenie Zakładu całokształt okoliczności wskazuje, że umowa o pracę miała służyć wyłącznie uzyskaniu dodatkowego zabezpieczenia wobec zbliżającego się macierzyństwa D. Z..

Z opisaną powyżej decyzją nie zgodziła się Z. W. wnosząc odwołanie do sądu. Odwołująca domagała się zmiany decyzji i uznanie, że zatrudniona w oparciu o umowę o pracę D. Z. podlega ubezpieczeniom społecznym pracowników.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania z powołaniem na argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wezwana do sprawy w charakterze strony D. Z. poparła odwołanie.

Sąd ustalił, co następuje:

12 stycznia 2019 r. odwołująca Z. W. prowadząca Gospodarstwo Rolne (...) w B. jako pracodawca oraz D. Z. jako pracownica zawarli umowę o pracę. W następstwie tej umowy D. Z. została zgłoszona do pracowniczych ubezpieczeń społecznych. Umowa została zawarta na czas nieokreślony w wymiarze 1/8 etatu z wynagrodzeniem 2 130,00 zł brutto miesięcznie. Pracownicy zostało wskazane stanowisko specjalisty do spraw rachunkowości wewnętrznej z następującym zakresem obowiązków:

- przyjęcie dokumentów, sprawdzanie, segregowanie dokumentów wewnętrznych

- tworzenie list, rejestrów faktur do płatności, przygotowanie poleceń przelewów/ zapłat

- rejestracja zwierząt w książce rejestracji oraz przygotowanie dokumentów

do zarejestrowania zwierząt w siedzibie ARiMR

- przygotowanie dokumentacji dotyczących wniosków, programów w ramach

PROW 2014 – 2020.

dowód: umowa o pracę, zakres obowiązków w aktach ZUS

Te czynności D. Z. miała wykonywać z reguły w piątki każdego tygodnia w godzinach nie kolidujących z jej czasem pracy u pracodawcy zatrudniającego ją w pełnym wymiarze czasu pracy. U tego pracodawcy D. Z. wykonywała pracę w godzinach 8.00 – 16.00 bądź 12.00 – 20.00.

dowód: zeznania odwołującej, zeznania D. Z..

W momencie zawierania wskazanej wyżej umowy o pracę odwołująca nie zatrudniała w charakterze pracownika innych osób. Praca w gospodarstwie rolnym składającym się z gruntu o powierzchni 86 ha i bydła w ilości średnio 150 – 160 sztuk wykonywana była przez odwołującą i wspólnie z nią mieszkającymi: mężem i dwoma synami

dowód: zeznania świadków: P. W., W. W.

Czynności wskazane D. Z. przy podpisywaniu z nią umowy o pracę wcześniej wykonywała odwołująca.

dowód: zeznania odwołującej.

Odwołująca Z. W. jest matką D. Z.

/ bezsporne /

W gospodarstwie prowadzony jest rejestr faktur zakupów i sprzedaży oraz księga rejestracji bydła. Rejestr zakupów i sprzedaży w okresie od grudnia 2018 roku do marca 2019 r. obejmuje następujące pozycje: sprzedaż za grudzień 2018 r. – 3 pozycje, zakupy za grudzień 2018 r. – 29 pozycji, sprzedaż za styczeń 2019 r. – 5 pozycji, zakupy za styczeń 2019 r. – 40 pozycji, sprzedaż za luty 2019 r. – 3 pozycje, zakupy za luty 2019 r. – 32 pozycje, sprzedaż za marzec 2019 r. – 2 pozycje, zakupy za marzec 2019 r. – 21 pozycji. Każda z pozycji zawiera numer dokumentu, datę dokumentu, nazwę kontrahenta, kwotę oraz sposób zapłaty. Księga rejestracji bydła za okres od 1 stycznia 2019 r. do 9 marca 2019 r. zawiera 12 pozycji. W każdej pozycji wpisywany jest numer identyfikacyjny zwierzęcia składający się z kodu kraju oraz kilkunastu cyfr identyfikacyjnych, datę urodzenia zwierzęcia, płeć, kod rasy, data oznakowania zwierzęcia, numer identyfikacyjny matki zwierzęcia, datę przybycia do stada oraz kod zdarzenia. Każda księga rejestracji bydła zwierała objaśnienia i wskazówki prawidłowego wprowadzania danych. Z. rejestr faktur zakupów i sprzedaży jak i księga rejestracji bydła z podanego wyżej okresu zawiera zapis, że została sporządzona przez D. Z..

dowód: rejestr faktur zakupów i sprzedaży, księga rejestracji bydła w aktach ZUS.

W chwili podpisywania wskazanej na wstępie umowy o pracę, D. Z. była w ciąży powstałej w listopadzie 2018 r. Pierwsza wizyta lekarska D. Z. w związku z tą ciążą miała miejsce 8 stycznia 2019 r. Pierwsze zwolnienie lekarskie w związku z przebiegiem ciąży wystawione zostało na okres od 1 kwietnia 2019 r. Wcześniej nie było zaleceń aby przebieg ciąży uzasadniał konieczności orzeczenia o czasowej niezdolności do pracy.

dowód: zaświadczenie lekarskie k. 22 akt ZUS.

Aż do porodu, D. Z. nie odzyskała zdolności do pracy.

/ bezsporne /

30 kwietnia 2019 r. mąż D. Z. – Ł. Z. prowadzący firmę pod nazwą Doradztwo (...) Ł. Z., wystawił fakturę przeciwko Z. W. wskazując nazwę usługi – „usługa doradcza”, wartość usługi na kwotę 1 845,00 zł brutto.

dowód: faktura k.55 akt ZUS.

W kolejnych miesiącach wystawiane były podobne faktury. Usługi objęte tymi fakturami pokrywały się z zakresem czynności wskazanych D. Z. przy podpisywaniu wskazanej na wstępie umowy o pracę.

dowód: zeznania świadka Ł. Z., zeznania odwołującej.

Dokonując powyższych ustaleń Sąd dał wiarę zeznaniom odwołującej, D. Z. oraz zeznaniom słuchanych w sprawie świadków w części odnoszącej się do zawarcia między tymi stronami umowy o pracę oraz o pracach objętych umową.

Sąd nie dał wiary pozostałym zeznaniom tych osób. Nie mogły zostać uznane za wiarygodne zeznania tych osób o realizacji stosunku pracy po zawarciu umowy o pracę w warunkach gdy ani w okresie wcześniejszym ani po wystawieniu zwolnienia lekarskiego odwołująca nie zatrudniała kolejnego pracownika do prac przy prowadzeniu biura. Ani w postępowaniu przed organem rentowym ani w trakcie procesu żadna ze stron nie wykazała konieczności zatrudnienia osoby w charakterze pracownika w okresie od dnia zawarcia umowy o pracę do dnia wystawienia zwolnienia lekarskiego. Słuchane przed sądem osoby wskazywały na wykonywane przez D. Z. czynności. Samo ich wykonywanie w biurze czy też nawet poza biurem nie prowadzi automatycznie do uznania wykonywania tych czynności w ramach organizacyjnego podporządkowania.

Sąd zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami.

Pracownika definiuje art. 8 cytowanej ustawy między innymi jako osobę pozostająca w stosunku pracy.

Zgodnie z art. 22 § 1 kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie w warunkach opisanych powyżej jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (art. 22 § 1 ¹ kodeksu pracy).

Pozorność jako wada oświadczenia woli określona w art. 83 kodeksu cywilnego skutkuje nieważnością takiego oświadczenia.

Umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru (art. 83 § 1 kodeksu cywilnego), jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (por. wyrok SN z 4 sierpnia 2005 r., II UK 321/04, OSNP 2006/11-12/190, por. także wyrok SN z 28 stycznia 2001 r. II UKN 244/00, OSNP 2002/20/496, wyrok SN z 18 maja 2006 r. II UK 164/05, PiZS 2006/9/33, wyrok SN z 14 marca 2001 r., II UKN 258/00, OSNP 2002/21/527).

Pozorność umowy o pracę będzie zachodzić wówczas, gdy oświadczenia stron zawierają wprawdzie określone w art. 22 kodeksu pracy elementy umowy o pracę, jednak faktycznie strony nie zamierzały realizować obowiązków wynikających z umowy o pracę mając świadomość tworzenia fikcji dla uzyskania świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W wyroku z dnia 28 stycznia 2001 r. (II UKN 244/00, OSNP 2002/20/496) Sąd Najwyższy podniósł, że zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego, bez rzeczywistego wykonywania umowy o pracę, świadczy o fikcyjności zgłoszenia do pracowniczego ubezpieczenia społecznego. Natomiast w wyroku z dnia 18 maja 2006 r. (II UK 164/05, PiZS 2006/9/33) Sąd Najwyższy stwierdził, iż fakt że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają formalne elementy umowy o pracę, nie oznacza, że umowa taka jest ważna. Jeżeli strony nie zamierzały osiągnąć skutków wynikających z umowy, w szczególności jeżeli nie doszło do podjęcia i wykonywania pracy w ramach organizacyjnego podporządkowania, a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, umowa taka jest pozorna.

Z przedstawionego powyżej aktualnego stanowiska judykatury bezsprzecznie wynika, że Zakład słusznie zakwestionował ważność umowy o pracę, jaką zawarła odwołująca i D. Z.. Po stronie pracodawcy nie istniała rzeczywista potrzeba zatrudnienia pracownika skoro rzekoma konieczność wykonywania pracy faktycznie ograniczać się ma do okresu sprzed wystawienia zwolnienia lekarskiego.

O tym, czy strony istotnie nawiązały umowę o pracę, nie decyduje formalne zawarcie (podpisanie) umowy nazwanej umową o pracę, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie na jej podstawie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy - czyli świadczenia pracy podporządkowanej (także w znaczeniu podporządkowania poleceniom pracodawcy), w charakterze pracownika, w czasie i miejscu oznaczonym przez pracodawcę. Nie można mówić o umowie o pracę, jeżeli w łączącym strony stosunku prawnym brak jest podstawowych elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, takich jak osobiste wykonywanie czynności oraz podporządkowanie organizacyjne i służbowe (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 4 grudnia 1997 r., I PKN 394/97, OSNAPiUS 1998 nr 20, poz. 595; z 28 października 1998 r., I PKN 416/98, OSNAPiUS 1999 nr 24, poz. 775, z 26 listopada 1998 r., I PKN 458/98, OSNAPiUS 2000 nr 3, poz. 94). Elementy osobistego świadczenia pracy i organizacyjnego podporządkowania muszą przy tym istnieć łącznie. W analizowanym w sprawie przypadku zabrakło obydwu elementów. Osobiste świadczenie pracy to nie tylko stworzenie pozorów jej wykonywania takich jak podpisanie listy obecności, przebywanie w miejscu gdzie ma być praca świadczona, podpisanie listy płac czy kilku dokumentów księgowych ale przede wszystkim odnalezienie rzeczywistych elementów wskazujących na gospodarczą konieczność wykonywania czynności przydatnych dla podmiotu zatrudniającego. W zeznaniach odwołującej złożonych w postępowaniu przed ZUS a następnie potwierdzonych w toku rozprawy sądowej zawarte zostały twierdzenia o prowadzeniu przez D. Z. dokumentów gospodarstwa rolnego. Treść tak wskazanego zakresu nie uzasadniało zatrudnienia pracownika warunkach gdy ilości dokonywanych przez D. Z. wpisów w prowadzonych dla gospodarstwa dokumentów oscylują między liczbą nie przekraczająca 50 wpisów danym miesiącu. Biorąc pod uwagę ilość dni roboczych w miesiącu (średnio cztery dni), dziennie D. Z. przypadałoby do wpisania 10 – 15 zdarzeń. Zatrudnienie pracownika do prowadzenia tak rozumianej dokumentacji ograniczonej do wskazanej wyżej ilości nie da się pogodzić z jakimikolwiek racjonalnymi przesłankami. Brak zatrudnienia nowego pracownika na miejsce D. Z. wskazuje na zbędność takiego stanowiska w strukturze pracowniczej firmy skoro odwołująca pod nieobecność D. Z., wykonywanie rzekomo przypadających na nią prac, które wynikały z przedstawionego zakresu obowiązków i czynności pracownika zleciła swemu zięciowi prowadzącemu od kilku lat działalności w zakresie doradztwa rolniczego za kwotę zdecydowanie niższą niż wynikający z umowy o pracę koszt zatrudnienia pracownika.

Nie można pominąć także relacji rodzinnych między odwołującą i wskazanym w umowie pracę pracownikiem. W relacjach pracowniczych dopuszczalne jest zatrudnianie przez pracodawcę najbliższych członków rodziny. Jednakże w realiach niniejszej sprawy przy istnieniu wskazywanych wyżej elementów rzutujących na brak konieczności zatrudniania pracownika – relacje rodzinne między odwołującą a D. Z. wykluczają jakiekolwiek elementy świadczenia pracy w warunkach organizacyjnego podporządkowania.

Odwołująca i działająca w sprawie w charakterze ubezpieczonej – D. Z. nie zdołali więc wykazać, by łączyła je umowa, która treścią odpowiadała stosunkowi pracy w rozumieniu art. 22 § 1 kodeksu pracy.

W tej sytuacji Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.