Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód (...) z siedzibą w B. w pozwie skierowanym przeciwko pozwanemu (...) z siedziba w K. domagał się:

a)  pozbawienia w części wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 23 marca 2017 r. (sygn. akt VIII GNc 98/17), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 6 czerwca 2018 r. – w zakresie w jakim zasądzono w nim kwotę 34.646,83 EUR wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od tej kwoty od dnia 6 kwietnia 2017 r.,

b)  ewentualnie o ustalenie nieistnienia obowiązku zapłaty kwot: 17.220 EUR wynikającej z faktury VAT nr(...), 17.220 EUR wynikającej z faktury VAT nr (...) oraz 206,84 EUR wynikającej z faktury VAT nr (...),

a ponadto o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu powód podniósł, że strony zawarły umowę podwykonawczą, której przedmiotem było wykonanie i dostarczenie trzech sztuk przyczep do przewozu kuchni polowych. Zdaniem powoda pozwany niezgodnie z umową wykonał zbyt mały prześwit poprzeczny. W treści ww. umowy zawarte zostały szczegółowe wymogi techniczne stawiane przyczepom. Były to wymagania wynikające z warunków technicznych ustalonych przez zamawiającego w głównym przetargu tj. przez (...) we W.. Wpisanie tych warunków stanowiło jeden z wymogów stawianych przez ww. zamawiającego. W wyniku nienależytego wykonania umowy przez pozwanego ostateczny odbiorca kuchni polowych, tj. (...) we W., odmówił ich odbioru, z uwagi na zbyt mały prześwit poprzeczny tj. prześwit pod dyszel min. 380 mm. Dopiero po trudnych negocjacjach zamawiający zgodził się na dokonanie poprawienia przedmiotowej rozbieżności i dokonanie odbioru. Powód podniósł dalej, że został przez zamawiającego obciążony karą umowną z tytułu opóźnienia w wykonaniu umowy m.in. za okres od 8 do 29 grudnia 2016 r., będącego skutkiem nieprawidłowego wykonania zobowiązania przez pozwanego umowy. Na tej podstawie powód obciążył z kolei pozwanego notą z dnia 1 kwietnia 2017 r. na kwotę 149.251,64 zł (równowartość kary umownej nałożonej na powoda). Zdaniem strony powodowej kwota ta stanowi uszczerbek (szkodę) w jego majątku powstały z winy pozwanego. Kwota kary nałożonej przez zamawiającego nie została bowiem wypłacona z należnego powodowi wynagrodzenia, a powód twierdził, że dokonał następnie potrącenia wzajemnych wierzytelności – na podstawie oświadczenia z dnia 10 kwietnia 2017 r. – co skutkować miało wygaśnięciem zobowiązań powoda względem pozwanego w kwotach: 17.220 EUR wynikającej z faktury VAT nr (...)EUR wynikającej z faktury VAT nr (...) oraz 206,84 EUR wynikającej z faktury VAT nr (...). Powód podniósł, że w związku z tym ww. zobowiązania nie mogą podlegać egzekucji. Niezależnie od powyższego powód oświadczył w pozwie, że dokonuje potrącenia należnej mu od pozwanego kwoty 149.251,64 zł z tytułu noty obciążającej wystawionej w związku z nienależytym wykonaniem umowy podwykonawczej z kwotą 222.541,20 zł tytułem należności wynikającej z faktur VAT nr: (...), (...) oraz (...) (tj. w łącznej kwocie 51.660 EUR). Powód twierdził, że powyższe oświadczenie ma na celu pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego do zapłaty kwoty 34.499,47 EUR wraz z odsetkami. Powód wyjaśnił także, że z uwagi na to, iż powołane przez niego okoliczności były przedmiotem odrzuconego z przyczyn formalnych sprzeciwu od nakazu zapłaty, który stanowi tytuł wykonawczy, z ostrożności procesowej sformułował także alternatywne roszczenie o ustalenie nieistnienia zobowiązania pozwanego wynikającego z ww. faktur - na skutek oświadczenia o potrąceniu z dnia 10 kwietnia 2017 r.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany podniósł, że nie można uznać, że jego roszczenie stwierdzone tytułem wykonawczym wygasło na skutek potrącenia, powód nie udowodnił bowiem istnienia oraz wysokości mającej mu przysługiwać wzajemnej wierzytelności. Zdaniem pozwanego kwota 149.251,64 zł z tytułu kary umownej jest kwotą, którą kontrahent powoda obciążył tą stronę i nie ma podstaw, aby automatycznie uznać ją za uzasadnioną wobec pozwanego. Z umowy podwykonawczej łączącej strony nie wynika uprawnienie powoda do obciążania pozwanego karą umowną z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania. Powód twierdzi natomiast, że poniósł szkodę (został obciążony ww. karą umowną) na skutek nienależytego wykonania zobowiązania przez pozwanego (art. 471 k.c.), jednak – zdaniem pozwanego – objęte zleceniem powoda przyczepy wykonał on zgodnie z parametrami zawartymi w umowie podwykonawczej (dotyczącymi wymiarów prześwitu pod dyszel), a przyczepy stanowiące przedmiot umowy został przez powoda odebrane bez zastrzeżeń. W ocenie pozwanego fakt ewentualnego stwierdzenia – w stosunkach pomiędzy powodem, a jego kontrahentem – wady w postaci niedochowania wymiaru prześwitu poprzecznego nie dotyczy prześwitu pod dyszel (co było przedmiotem umowy między stronami), bowiem te pojęcia nie są tożsame. Pozwany podniósł, że przez prześwit poprzeczny należy rozumieć odległość podłoża od najniższego punktu samochodu znajdującego się pomiędzy kołami jednej osi (patrząc na pojazd z tyłu i przodu), natomiast pojęcie prześwitu pod dyszel należy rozumieć jako wysokość podłoża od najniższego punktu znajdującego się pomiędzy osiami pojazdu (patrząc na pojazd z boku). Zdaniem pozwanego powód nie wykazał tożsamości tych pojęć i możliwości stosowania ich zamiennie, a wśród parametrów technicznych przekazanych pozwanemu przez powoda w celu realizacji umowy podwykonawczej brak było jakichkolwiek wymogów co do prześwitu poprzecznego. W konsekwencji na etapie wykonywania przyczep pozwany nie miał wiedzy o wymogu technicznym w tym zakresie. Brak wynikającego z ww. umowy zobowiązania do zachowania określonego wymiaru prześwitu poprzecznego za nienależyte wykonanie umowy przez pozwanego, a więc nie może być on obciążony szkodą powstałą w związku z koniecznością ich naprawy. Natomiast uzyskanie nowego, niewskazanego w umowie, wymiaru prześwitu poprzecznego, wymagało zmian w zakresie montażu kół na większe, co pozwany na życzenie powoda wykonał, nie będąc jednak do tego zobowiązanym. Zdaniem pozwanego niezależnie od powyższego powód nie wykazał także w jaki sposób ustalona została liczba 20 dni opóźnienia, a także że rzeczywiście poniósł szkodę w wysokości określonej w nocie obciążeniowej, tj. że powód uznał i zapłacił należność, którą obciążył go kontrahent.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód zawarł ze Skarbem Państwa – (...) we W. umowę nr (...)z 27 czerwca 2016 r., której przedmiot strony określiły jako sprzedaż wyprodukowanych przez powoda kuchni polowych na przyczepie - w ilości 3 sztuk.

W szczegółowym opisie przedmiotu ww. umowy wskazano m.in. – w pkt 2.7 – że kuchnia polowa powinna posiadać prześwit poprzeczny nie mniejszy niż 380 mm oraz kąt natarcia i zejścia nie mniejszy niż 20°, a kąt przechyłu bocznego nie mniejszy niż 30°.

( dowód: umowa nr (...) – k. 98- 101, szczegółowy opis przedmiotu umowy – k. 102 v. - 107 v. akt)

W umowie podwykonawczej z dnia 1 sierpnia 2016 r. powód zlecił pozwanemu wykonanie 3 sztuk przyczepy do przewozu kuchni polowej, według projektu stanowiącego integralną część umowy, o określonych w umowie parametrach, m.in. w zakresie układu jezdnego obejmujących dyszel o regulowanej wysokości firmy (...) wyposażony w hamulec najazdowy/prześwit pod dyszel min. 380 mm (pkt 2.1 lit. b) umowy).

Strony powołały się w powyższej umowie na fakt wygrania przez powoda przetargu na dostarczenie (...) we (...) sztuk kuchni polowej na przyczepie (produkt finalny), przy uwzględnieniu, że podwykonawca posiada w swojej ofercie produkt stanowiący część produktu finalnego, tj. przyczepę do przewozu kuchni polowej.

Strony określiły ponadto w ww. umowie harmonogram dostaw obejmujący w ostatnim etapie termin dostawy do docelowych miejsc odbioru we właściwych jednostkach wojskowych – na dzień 10 listopada 2016 r. (pkt 2.3 umowy).

Strony zgodnie ustaliły, że będą współdziałać w zakresie umożliwienia (...) we W. dokonywanie odbiorów i kontroli jakościowych w czasie realizacji umowy (pkt 2.6 umowy).

W ramach gwarancji pozwany oświadczył w umowie, że odpowiada za wady fizyczne ujawnione w dostarczonym wyrobie – jeśli ma on wady zmniejszające jego wartość lub użyteczność wynikającą z jego przeznaczenia, nie ma właściwości (parametrów technicznych) wymaganych przez powoda, albo jeżeli dostarczono go w stanie niezupełnym (pkt 3.2.3 umowy).

( dowód: umowa podwykonawcza z dnia 1.08.2016 r. - k. 8-14 akt)

W rozmowach pomiędzy przedstawicielami stron – w okresie poprzedzającym zawarcie ww. umowy podwykonawczej – uzgodniono spełnienie opisanego wyżej wymogu prześwitu pod dyszel, tzw. bocznego min. 380 mm (tj. wysokości podłoża od najniższego punktu znajdującego się pomiędzy osiami pojazdu - patrząc na pojazd z boku). Co do prześwitu pod osią, tzw. poprzecznego min. 380 mm (tj. odległości podłoża od najniższego punktu samochodu znajdującego się pomiędzy kołami jednej osi - patrząc na pojazd z tyłu lub przodu) pomiędzy stronami nie poczyniono żadnych uzgodnień.

( dowód: zeznania świadków : R. K. – k. 141 v. - 143 v., M. M. – k. 143 v. - 144 v., A. O. (1) – k. 144 v. - 147, zeznania reprezentanta pozwanego A. D. – k. 169 – 169 v., wydruki rysunków technicznych – widok przyczepy z boku i tyłu – k. 77, 78 akt)

Powód nie przekazał pozwanemu informacji o wiążących wymaganiach technicznych wynikających z zawartej ze Skarbem Państwa – (...) we W. umowy nr (...) - w zakresie prześwitu poprzecznego jaki posiadać miała kuchnia polowa (tj. nie mniejszego niż 380 mm).

( dowód: zeznania świadka A. O. (1) – k. 145 - 146, zeznania reprezentanta pozwanego A. D. – k. 168 v. - 169 v. akt)

W aneksie nr (...) z dnia 20 października 2016 r. do umowy podwykonawczej łączącej strony w zakresie parametrów przedmiotu umowy przewidziano dodatkowo wymóg : prześwit boczny nie mniejszy niż 380 mm oraz kąt natarcia i zejścia nie mniejszy niż 20 stopni, a także kąt przechyłu bocznego nie mniejszy niż 30 stopni (pkt 2.1 lit. g) umowy).

Wprowadzenie ww. zmian do umowy – zaproponowanych przez powoda, a będących wynikiem kontroli przeprowadzonej przez jednostkę nadzorującą realizację umowy nr (...) ze strony Skarbu Państwa – poprzedziła wymiana korespondencji mailowej pomiędzy stronami, co do ich akceptacji przez pozwanego.

( dowód: aneks z dnia 20.10.2016 r. – k. 96-97, korespondencja mailowa – k. 117- 128, zeznania świadków: R. K. – k. 142, zeznania reprezentanta pozwanego A. D. – k. 169 – 169 v. akt)

Powód odebrał bez zastrzeżeń przekazany przez pozwanego po wykonaniu przedmiot umowy : w dniu 7 grudnia 2016 r. (jedna przyczepa) i w dniu 10 grudnia 2016 r. (dwie przyczepy).

( dowód: protokoły odbioru – k. 75, 76, upoważnienie – k. 74, zeznania reprezentanta pozwanego A. D. – k. 170 akt)

Ze strony Skarbu Państwa - (...) we W. w dniu 7 grudnia 2016 r. odmówiono odbioru ww. przedmiotu zamówienia od pozwanego. W sporządzonym wówczas Raporcie niezgodności jakościowych Nr (...) (...) ( (...)) stwierdzono m.in. prześwit poprzeczny mierzony w okolicach osi – ok. 280 mm, w sytuacji gdy kuchnia polowa powinna posiadać prześwit poprzeczny nie mniejszy niż 380 mm.

( dowód: kopia protokołu niezgodności – k. 16 akt)

O ww. przyczynie braku odbioru produktu finalnego poinformowany został pozwany.

W dniu 9 grudnia 2016 r. ze strony pozwanego poinformowano powoda drogą mailową, że wymaganie dotyczące prześwitu bocznego przyczepy o wartości 380 mm zostało utrzymane na całej długości dyszla. Wskazano, że nie jest technicznie możliwe wykonanie prześwitu o tej wartości pod samą osią oraz wspornikami umocowania dyszla, a wartość jaką udało się uzyskać w najniższym miejscu to ok. 280 mm.

( dowód: e-mail z dnia 9.12.2016 r. - k. 79-83, zeznania świadków : A. O. (1) – k. 145 - 145 v. akt)

Uzyskanie wymiaru prześwitu poprzecznego wynoszącego min. 380 mm wymagało zmian w zakresie montażu kół na większe, co pozwany na życzenie powoda wykonał.

Po dokonaniu powyższych modyfikacji Skarb Państwa - (...) we W. dokonał w dniu 29 grudnia 2016 r. odbioru od powoda przedmiotu umowy nr (...).

( dowód: protokół odbioru – k. 18, dokumentacja fotograficzna – k. 84-85, zeznania świadków : M. M. – k. 144, A. O. (1) – k. 145 v., zeznania reprezentanta pozwanego A. D. – k. 168 v. – 169 akt)

Notą obciążeniową z dnia 29 grudnia 2016 r. powód został obciążony przez (...) we W. kwotą 328.353,52 zł tytułem kary umownej za zrealizowanie dostawy po terminie (44 dni zwłoki).

O powyższą kwotę Skarb Państwa - (...) we W. pomniejszył należność powoda z tytułu zapłaty za dostarczone kuchnie, wynikającą z faktury VAT nr (...), oświadczając o jej potrąceniu.

Kwestionując oświadczenie o potrąceniu w tym przedmiocie powód wystąpił następnie z pozwem o zapłatę przeciwko Skarbowi Państwa - (...) we W.. Postępowanie w tej sprawie jest w toku przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu – XII Wydział Cywilny (sygn. akt XII C 712/18).

( okoliczności bezsporne; nota obciążeniowa nr 67/16 – k. 20, umowa nr (...) – k. 100- 101, faktura VAT nr (...) – k. 108, potwierdzenie realizacji przelewu – k. 109, protokoły rozprawy z dnia 8.02.2019 r. i z dnia 12.04.2019 r. - k. 132 v. i 140 v., zawiadomienie w sprawie XII C 712/18 – k. 155 akt)

Pozwany w dniu 3 marca 2017 r. wniósł pozew przeciwko powodowi o zapłatę należności z tytułu wynagrodzenia za wykonanie przedmiotu umowy podwykonawczej, objętych fakturami VAT nr : (...) na kwotę 17.220 EUR, (...) na kwotę 17.220 EUR, (...) na kwotę 17.220 EUR i (...) na kwotę 3.025,80 zł.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w dniu 23 marca 2017 r. wydał w sprawie VIII GNc 98/17 nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym nakazał (...) z siedzibą w B., aby zapłacił (...) z siedzibą w K. kwoty:

a)  51.660 EUR z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 10 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty,

b)  3.025,80 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 26 stycznia 2017r. do dnia zapłaty

oraz kwotę 10.037 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

( okoliczności bezsporne i znane Sądowi z urzędu; pozew – k. 2-7 akt VIII GNc 98/17, nakaz zapłaty – k. 78 akt VIII GNc 98/17)

Notą księgową z dnia 4 kwietnia 2017 r. powód oświadczył, iż obciąża pozwanego kwotą 149.251,64 zł tytułem odszkodowania za nienależyte wykonanie przedmiotu umowy podwykonawczej – z terminem płatności wyznaczonym na dzień 7 kwietnia 2017 r.

W piśmie z dnia 10 kwietnia 2017 r. powód oświadczył następnie, że dokonuje potrącenia mającej mu przysługiwać wierzytelności w kwocie 149.251,64 zł z tytułu ww. noty obciążeniowej z kwotą 222.541,20 zł tytułem należności wynikających z faktur VAT nr (...) (łączna kwota 51.660 EUR przeliczona według kursu NBP z dnia 3 marca 2017 r. - 4,3078 zł).

( okoliczności bezsporne; nota księgowa nr (...) z potwierdzeniem nadania – k. 22-23, oświadczenie z dnia 10.04.2017 r. – k. 25 akt)

Wniesiony przez powoda (jako pozwanego w sprawie VIII GNc 98/17) sprzeciw od ww. nakazu zapłaty został odrzucony postanowieniem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 20 czerwca 2017 r.

W dniu 6 czerwca 2018 r. ww. nakazowi zapłaty wydanemu w sprawie VIII GNc 98/17, jako prawomocnemu, nadana została klauzula wykonalności - na wniosek wierzyciela (pozwanego w niniejszej sprawie).

( okoliczności bezsporne i znane Sądowi z urzędu; sprzeciw – k. 101-102 akt VIII GNc 98/17, postanowienie z dnia 20.06.2017 r. – k. 111 akt VIII GNc 98/17, nakaz z adnotacją o wydaniu tytułu i stwierdzenie prawomocności – k. 78, 215 akt VIII GNc 98/17, kopia tytułu – k. 8-9 akt VIII GCo 26/18)

Na podstawie powyższego tytułu wykonawczego wierzyciel (pozwany w niniejszej sprawie) wszczął postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy P. H. (Km 1671/18), o czym dłużnik (powód w niniejszej sprawie) został zawiadomiony pismem z dnia 15 czerwca 2018 r.

Postanowieniem z dnia 3 lipca 2018 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w sprawie VIII GCo 26/18 udzielił powodowi zabezpieczenia roszczenia dochodzonego niniejszym pozwem o pozbawienie wykonalności ww. tytułu wykonawczego poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego na jego podstawie.

( okoliczności bezsporne i znane Sądowi z urzędu; zawiadomienie o wszczęciu egzekucji – k. 14 akt VIII GCo 26/18, postanowienie z dnia 3.07.2018 r. - k. 36 akt VIII GCo 26/18)

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny sprawy ustalony został na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony, których autentyczność nie była kwestionowana i nie budziła także żadnych wątpliwości Sądu. Podstawę ustaleń stanowiły także dokumenty znajdujące się w aktach spraw: VIII GNc 98/17 i VIII GCo 26/18 Sądu Okręgowego w Bydgoszczy – prowadzonych z udziałem stron niniejszego procesu – na co dodatkowo zwrócono im uwagę na rozprawie, stosownie do wymogu art. 228 § 2 k.p.c. ( zob. k. 132 akt). W zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia – opisanym wyżej – za wiarygodne Sąd uznał zeznania świadków : R. K., M. M., A. O. (1), a także zeznania reprezentanta pozwanego - A. D.. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił jedynie na potwierdzenie prawdziwości zeznań świadka R. K., w zakresie ogólnego stwierdzenia, że ze strony powoda przekazano pozwanemu „wszystkie wymogi postawione przez wojsko” ( k. 141 v. - 142 v.akt). Świadek ten nie był w stanie w szczególności podać czy w jakiejkolwiek formie przekazano pozwanemu treść umowy jaka zawarta były przez powoda z zamawiającym ( k. 143 akt).

Bezcelowe było natomiast zwracanie się do (...)we W. do przedstawienia oryginału lub poświadczonej kopii raportu niezgodności jakościowych ( zob. k. 94 akt), skoro kopia tego dokumentu znajdowała już w aktach sprawy ( k. 16 akt), a w istotnym dla rozstrzygnięcia zakresie (i w udostępnionej części) nie była ona kwestionowana.

Wniosek dowodowy powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego Sąd pominął z przyczyn o których w dalszej części uzasadnienia.

Podstawy prawnej głównego żądania pozwu należało w niniejszej sprawie upatrywać w treści art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. zgodnie z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne, a także na zarzucie potrącenia.

Powołany przepis art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. stwarza zatem podstawę do zwalczania tytułu wykonawczego w przypadku, gdy już po powstaniu tytułu egzekucyjnego zaszło zdarzenie prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania, jakim byłoby złożenie przez dłużnika oświadczenia o potrąceniu prowadzącego do umorzenia wierzytelności stwierdzonej tytułem egzekucyjnym – i to z mocą wsteczną od chwili kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 498 § 2 w zw. z art. 499 k.c.). Skuteczne dokonanie potrącenia, ze względu na jego skutki, porównywalne jest bowiem do zarzutu wygaśnięcia zobowiązania przez spełnienie świadczenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2017 r., IV CNP 40/16, LEX nr 2310116, a także uchwała tego Sądu z dnia 20 listopada 1987 r., III CZP 69/87, OSNC 1989, nr 4, poz. 64).

W orzecznictwie podkreśla się, że w sytuacji gdy prawomocne orzeczenie jakim jest także – jak w niniejszej sprawie – nakaz w postępowaniu upominawczym stanowiący tytuł egzekucyjny (art. 777 § 1 pkt 1 w zw. z art. 504 § 2 k.p.c.) zapadło już po spełnieniu świadczenia przez dłużnika, to może on i powinien podnieść ten zarzut w sprzeciwie od tego orzeczenia, a badanie zasadności takiego zarzutu dopiero w wytoczonym następnie powództwie opozycyjnym należałoby uznać za niedopuszczalne (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 r., III CZP 16/12, OSNC 2012, nr 11, poz. 129, a także wyrok tego Sądu z dnia 12 października 2016 r., II CSK 489/16, LEX nr 2142553). W obecnym stanie prawnym (po zmianie końcowej części przepisu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. dokonanej od dnia 8 września 2016 r.) powód mógłby oprzeć powództwo opozycyjne powołując się na zarzut spełnienia świadczenia opartego na potrąceniu, tylko jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie zakończonej wydaniem przeciwko niemu tytułu wykonawczego było niedopuszczalne z przyczyn ustawowych. W sprawach wszczętych po tej zmianie utracił aktualność przyjmowany wcześniej w orzecznictwie pogląd zgodnie z którym sam fakt zaistnienia „stanu potrącalności” - tj. momentu w którym prawnie dopuszczalne było złożenia oświadczenia w tym przedmiocie - w sprawie, w której został wydany tytuł wykonawczy, mimo niezgłoszenia (nieskutecznego zgłoszenia) w tym postępowaniu zarzutu potrącenia, nie uniemożliwia dłużnikowi w procesie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego powołanie się na fakt dokonania potrącenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2017 r., IV CNP 40/16, LEX nr 2310116, a także uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 czerwca 2018 r., I ACa 1259/17, LEX nr 2550342).

Pomimo tego w niniejszej sprawie konieczne było jednak, w ocenie Sądu, zbadanie faktu istnienia wierzytelności wzajemnej przedstawionej przez powoda do potrącenia, skoro w pozwie powoływał się on nie tylko na oświadczenie w tym przedmiocie, jakie miało być złożone w piśmie z dnia 10 kwietnia 2017 r. (a więc w toku postępowania w sprawie VIII GNc 98/17, gdzie wydany został kwestionowany tytuł wykonawczy – zob. k. 25 akt), lecz także na oświadczenie o potrąceniu jakie miało być zgłoszone dopiero w niniejszym pozwie ( k. 5 akt). Oświadczenie o potrąceniu może być złożone drugiej stronie w postaci pisma procesowego, z tym, że pismo to musi pochodzić od uprawnionej strony i wyrażać wolę ukształtowania stosunków prawnych w sposób przewidziany w art. 498 § 2 k.c. (zob. m.in. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1997 r., III CZP 39/97, OSNC 1997, nr 12, poz. 191).

Powód powoływał się w tym zakresie na mające mu przysługiwać od pozwanego roszczenie z tytułu nienależytego wykonania umowy (art. 471 k.c.). Aby jednak można było stwierdzić umorzenie objętej tytułem wykonawczym wierzytelności wskutek potrącenia strona powodowa winna była – stosownie do wymogu art. 6 k.c. – wykazać spełnienie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego z tytułu nienależytego wykonania umowy podwykonawczej, a więc przed wszystkim faktu wykonania zobowiązania niezgodnie z umową, a ponadto związku przyczynowego między tym faktem a szkodą, która musi być następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2009 r., I CSK 487/08, LEX nr 577540). Nienależyte wykonanie zobowiązania zachodzi wówczas gdy dłużnik spełnia świadczenie wbrew jego treści, przez co nie dochodzi do zaspokojenia interesu wierzyciela ze względu na rozbieżność między zakresem zaspokojenia wynikającym z treści zobowiązania a rzeczywiście uzyskanym.

Przede wszystkim, w ocenie Sądu, powód nie zdołał jednak udowodnić, że pozwany (jako podwykonawca) wykonał przedmiotową umowę niezgodnie z treścią swojego zobowiązania. Powołując się na fakt zapisanego w pkt 2.1 lit. b umowy wymogu zachowania parametru prześwitu pod dyszel min. 380 mm ( k. 8v. – 9 akt) i prześwitu bocznego nie mniejszego niż 380 mm (pkt 2.1 lit. g umowy, w brzmieniu nadanym aneksem nr (...) – k. 96 akt) powód nie wykazał, że pojęcia te są tożsame z wymogiem posiadania przez przedmiotową kuchnię prześwitu poprzecznego nie mniejszego niż 380 mm – brak realizacji którego stał się przyczyną obciążenia powoda (jako generalnego wykonawcy) przez zamawiającego karą umowną (zob. raport niezgodności jakościowych – k. 16, nota obciążeniowa – k. 20 akt).

Sąd oddalił – na podstawie art. 217 § 3 i art. 227 a contrario k.p.c. – wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny maszyn i urządzeń technicznych celem ustalenia czy pierwotnie wyprodukowane przez pozwanego przyczepy posiadały spełniony warunek techniczny w postaci prześwitu bocznego (tj. poprzecznego) jako nie mniejszego niż 380 mm ( zob. k. 94 v. i 170 v. akt). Tak sformułowany wniosek dowodowy już z góry zakładał bowiem, że pojęcia prześwitu „bocznego” i „poprzecznego” są tożsame, gdy tymczasem zgromadzony w sprawie materiał dowodowy świadczył jednak o prawdziwości tezy przeciwnej. Sąd podziela stanowisko, w myśl którego celem przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego jest wyjaśnienie kwestii wymagających wiadomości specjalnych, a nie poszukiwanie wsparcia dla twierdzeń strony (zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 października 2012 r., I ACa 647/12, LEX nr 1236382).

Przede wszystkim nawet powołany przez powoda świadek M. M., który na etapie negocjacji, a także wykonania ww. umowy występował jako doradca i konsultant powodowej spółki potwierdził wyraźnie, że pojęcia te należy rozróżnić. Wskazał on, że parametry prześwitu bocznego ocenia się patrząc na pojazd „pod dyszel” (a więc z boku), natomiast przy prześwicie poprzecznym ocenie podlega oś pojazdu ( zob. k. 144 akt). Zeznania tego świadka, a także zgodne z nimi zeznania świadka A. O. (1) – odpowiedzialnego za realizację umowy od strony technicznej po stronie pozwanego ( k. 145 akt) oraz reprezentanta pozwanego A. D. ( k. 169 akt) – potwierdzają więc prawdziwość przedstawionych przez pozwanego rysunków technicznych, które w jasny sposób obrazują różnicę pomiędzy prześwitem bocznym (tzw. prześwitem pod dyszel) – przy widoku przyczepy z boku, rozumianym jako wysokość podłoża od najniższego punktu znajdującego się pomiędzy osiami pojazdu ( k. 77 akt), a prześwitem poprzecznym (pod osią) – przy widoku przyczepy od tyłu, rozumianym jako odległość podłoża od najniższego punktu samochodu znajdującego się pomiędzy kołami jednej osi ( k. 78 akt).

W ocenie Sądu brak jest jakiegokolwiek dowodu mogącego świadczyć o tym, że przedmiotem zobowiązania pozwanego w ramach umowy podwykonawczej rzeczywiście było wykonanie ww. przyczep z zachowaniem wymogu technicznego prześwitu poprzecznego nie mniejszego niż 380 mm – jak to przewidziano w umowie zawartej wcześniej przez powoda z zamawiającym (zob. szczegółowy opis przedmiotu umowy – k. 102 v., raport niezgodności jakościowych – k. 16 akt). W umowie (a także w aneksie nr (...)) wyraźnie mowa jest bowiem jedynie o „prześwicie pod dyszel min. 380 mm” ( k. 8v. – 9 akt) i prześwicie bocznym nie mniejszym niż 380 mm ( k. 96 akt), które to pojęcia strona pozwana uznawała za tożsame (zob. zeznania świadka A. O. – k. 147 akt). Fakt zawarcia pomiędzy stronami aneksu – doprecyzowującego wymogi techniczne przedmiotu zamówienia – w którym pojawiło się ww. dodatkowo pojęcie „prześwitu bocznego”, obok wynikającego pierwotnie z umowy wymogu „prześwitu pod dyszel” – sam przez się nie może jeszcze świadczyć o tym, że to pierwsze pojęcie jest tożsame z pojęciem „prześwitu poprzecznego” przewidzianego w umowie z zamawiającym.

Zdaniem powoda to pozwanego powinna obciążać okoliczność, że nie zapoznał się on z warunkami technicznymi zamówienia udzielonego powodowi przez Skarb Państwa - (...) we W., co miałoby świadczyć o niedochowaniu przez niego należytej staranności w realizacji warunków umowy (zob. protokół rozprawy z dnia 19 lipca 2019 r. – k. 170 akt). Z tym stanowiskiem nie sposób jednak się zgodzić. Przede wszystkim to powoda (jako profesjonalistę – w świetle wynikającego z art. 354 § 2 k.c. obowiązku współdziałania z pozwanym przy wykonaniu zobowiązania) powinno obciążać to, że zaniedbał on przekazania pozwanemu przy zawarciu umowy podwykonawczej precyzyjnej informacji o konieczności zachowania szczegółowych wymogów technicznych dotyczących „prześwitu poprzecznego” – przewidzianych w sposób wyraźny w umowie z zamawiającym – i dopilnowania tego, aby został on objęty także umową między stronami (podwykonawczą).

Zeznania świadka R. K. należy w tej kwestii uznać za niewiarygodne, skoro nie potrafił on podać żadnych szczegółów dotyczących przekazania takiej informacji ( k. 141 v. - 142 i k. 143 akt); z kolei świadek M. M. nie miał wiedzy o tym, aby treść umowy z zamawiającym została udostępniona przez powoda pozwanemu ( k. 144 akt), czemu zaprzeczyli stanowczo : świadek A. O. (1) ( k. 145, 146 akt) i reprezentant pozwanego A. D. ( k. 168 v. - 169 akt). Należy także zwrócić uwagę, że aneks – w którym pojawiło się pojęcie „prześwitu bocznego” (a nie wymaganego w umowie z zamawiającym „prześwitu poprzecznego”) – strony zawarły z inicjatywy powoda, po przedstawieniu przez niego projektu aneksu (na skutek wskazań jednostki kontrolującej realizację zamówienia ze strony Skarbu Państwa - z uwagi na konieczność doprecyzowania warunków technicznych, jak wynika z zeznań świadka R. K. – k. 142 akt), a jego zapisy były przedmiotem szczegółowych negocjacji i uzgodnień z pozwanym (zob. korespondencja mailowa – k. 117- 128 akt).

Nie sposób też pominąć, że także w ocenie świadka M. M. (doradcy i konsultanta powoda) „pozwana firma wywiązała się w 100 %, a nawet więcej z tego co było możliwe do zrobienia” ( zob. k. 144 akt), przy czym wskazywał on, że już na etapie negocjacji poprzedzających zawarcie umowy podwykonawczej ze strony pozwanego sygnalizowano, że o ile chodzi o prześwit pod dyszel wymóg min. 380 mm zostanie dochowany, czego jednak nie można powiedzieć o prześwicie pod osią - co miało skłaniać powoda do starania się o zmianę tego warunku w kontrakcie z wojskiem ( k. 143 v. akt). Wprawdzie tych okoliczności nie potwierdzili uczestniczący w negocjacjach świadkowie : R. K., który pamiętał szczegółów rozmów o prześwicie – jedynie przypominał sobie potwierdzenie ze strony pozwanego zachowania wymogu „prześwitu pod dyszlem” ( k. 142 akt) oraz A. O. (1), który także nie pamiętał czy podczas rozmów poruszano kwestię prześwitu poprzecznego ( k. 146 v. akt), nie zmienia to jednak oceny, że w świetle zgromadzonych dowodów nie można przyjmować, że przy uwzględnieniem przesłanek i kryteriów dokonania wykładni umowy określonych w art. 65 § 2 k.c. obie strony umowy podwykonawczej rzeczywiście utożsamiały pojęcia „prześwit pod dyszel”, „prześwit boczny” i „prześwit poprzeczny” (zob. uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 66/95, OSNC 1995, nr 12, poz. 168 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2004 r., V CK 670/03, OSNC 2005, nr 9, poz. 162).

Wobec niewykazania przez powoda faktu zobowiązania pozwanego do spełnienia wymogu zachowania określonego prześwitu poprzecznego, bezprzedmiotowym byłoby wykazywanie za pomocą dowodu z opinii biegłego, że pierwotnie wykonane przyczepy spełniały warunek techniczny w postaci takiego prześwitu (poprzecznego). Nie można więc w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przyjmować, że pozwany ponosi w jakimkolwiek zakresie odpowiedzialność odszkodowawczą względem powoda, a tym samym, że złożenie przez tą stronę oświadczenia o potrąceniu – z powołaniem się na mającą mu przysługiwać wierzytelność wzajemną z tego tytułu – może być uznane za skuteczne. Z samego bowiem faktu, że pozwany wykonał następnie prace związane z wymianą kół na większe (rozwiązując problem prześwitu poprzecznego – wynikły w relacji między powodem a zamawiającym), nie może sam tylko świadczyć o tym, że był do tego pierwotnie zobowiązany.

Mając na uwadze przytoczone okoliczności powództwo podlegało oddaleniu jako bezzasadne – tak w zakresie żądania głównego, jak i ewentualnego (a to ze względu na oczywisty brak interesu prawnego wymaganego w myśl art. 189 k.p.c. w dochodzeniu ustalenia nieistnienia obowiązku zapłaty, w sytuacji gdy powód mógł poszukiwać ochrony prawnej na innej drodze, w tym przypadku w ramach stosownego powództwa przeciwegzekucyjnego; zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997 r., II CKN 201/97, Monitor Prawniczy 1998, nr 2, poz. 3 oraz z dnia 22 listopada 2002 r., IV CKN 1519/00, LEX nr 78333).

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik, wyrażoną w art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. Na koszty należne pozwanemu z tego tytułu złożyły się : wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w kwocie 5.400 zł, zgodnie z § 2 pkt 6 i § 10 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018, poz. 265), jak również koszty postępowania zażaleniowego w sprawie VIII GCo 26/18 (opłata od zażalenia w kwocie 30 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 2.700 zł). Bez znaczenia jest przy tym ta okoliczność, że w ww. postępowaniu wpadkowym stanowisko pozwanego nie zostało ostatecznie uwzględnione, skoro zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem stronie wygrywającej ostatecznie sprawę należy się od przeciwnika zwrot kosztów procesu, w tym także zwrot kosztów postępowania incydentalnego – jeśli tylko złożyła odpowiedni wniosek w zażaleniu (art. 109 k.p.c.; zob. k. 44 akt VIII GCo 88/15) – chociażby w postępowaniu tym strona taka uległa przeciwnikowi. W sytuacji takiej, w myśl art. 98 k.p.c., decyduje w zakresie kosztów ostateczny wynik sprawy (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 1966 r., I PZ 66/66, OSP 1968, nr 1, poz. 7, a także uzasadnienie postanowienia tego Sądu z dnia 13 maja 2011 r., V CZ 20/11, LEX nr 1147809).