Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 listopada 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Anna Michalik

Sędziowie: Sędzia SA Małgorzata Micorek-Wagner

Sędzia SO del. Dorota Szarek (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2020 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy H. S. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji H. S. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIV Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 kwietnia 2020 r. sygn. akt XIV U 2584/19

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1. i poprzedzające go decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z 19 września 2019 r. znak (...) i z 1 października 2019 r. znak (...) w ten sposób, że przyznaje H. S. (1) prawo do przeliczenia emerytury od 1 marca 2018 r.

Małgorzata Micorek-Wagner Anna Michalik Dorota Szarek

Sygn. akt III AUa 837/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 19 września 2019 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. przeliczył od 1 sierpnia 2019 r. tj. od dnia złożenia wniosku, świadczenie emerytalne przysługujące H. S. (1).

Kolejną decyzją z 1 października 2019 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. dokonał od 1 sierpnia 2019 r., tj. od dnia złożenia wniosku, ponownego przeliczenia świadczenia emerytalnego przysługującego H. S. (1).

H. S. (1), reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika zakwestionował powyższe decyzje w zakresie w jakim emerytura została przeliczona od
1 sierpnia 2019 r.

Odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonych decyzji poprzez przeliczenie emerytury od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczenia, tj. od 1 marca 2018 r. wraz z ustawowymi odsetkami za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z 28 kwietnia 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołania H. S. (1) (pkt 1) i przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. do rozpoznania wniosek o zasądzenie odsetek (pkt 2).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

H. S. (1) (ur. (...)) na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. z 21 stycznia 2009 r. ma ustalony kapitał początkowy w oparciu o okresy składowe wynoszące 13 lat, 6 miesięcy i 23 dni oraz okresy nieskładkowe wynoszące 7 miesięcy. Dokonując ustalenia kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresu od dnia 12 listopada 1978 r. do dnia 31 sierpnia 1986 r. z tytułu zatrudnienia odwołującego się w (...) w N., gdyż okres ten nie został wystarczająco udowodniony.

W kolejnej decyzji z 23 marca 2018 r., przeliczającej kapitał początkowy, organ rentowy odmówił zaliczenia ww. okresu zatrudnienia, ponieważ odwołujący się na tę

okoliczność przedstawił wyłącznie umowę o pracę na „zryczałtowanym rozrachunku” – prowadzący agencyjny zakład usługowy, natomiast brak było dowodów potwierdzających opłacanie przez odwołującego się składek na ubezpieczenie społeczne. Wobec braku zaskarżenia, powyższe decyzje uprawomocniły się.

Odwołujący się 2 marca 2018 r. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem
o emeryturę.

Rozpoznając powyższy wniosek decyzją z 23 marca 2018 r. organ rentowy ponownie ustalił kapitał początkowy odwołującemu się i ponownie nie uwzględnił okresu od 12 listopada 1978 r. do 31 sierpnia 1986 r. Kolejną decyzją z 26 marca 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. przyznał odwołującemu się świadczenie emerytalne od 1 marca 2018 r., tj. od dnia złożenia wniosku.

Decyzja z 23 marca 2018 r. i decyzja z 26 marca 2018 r., wobec braku zaskarżenia, uprawomocniły się.

Odwołujący się 19 sierpnia 2019 r. złożył wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego z uwzględnieniem okresu zatrudnienia w (...) w N. od 12 listopada 1978 r. do 31 sierpnia 1986 r. Do wniosku odwołujący się załączył zaświadczenie z daty 18 listopada 1986 r. potwierdzające brak zadłużenia wobec II Oddziału ZUS w W., ponadto zaświadczenie wystawione przez (...) w N. z 24 kwietnia 1985 r. zawierające informację, że ww. (...) wpłaca systematycznie ryczałty w kwocie 37.288 zł. miesięcznie, nadto odprowadza składki na ubezpieczenie społeczne do ZUS, a należności te są regulowane na bieżąco. Odwołujący się nie wnosił o wyrównanie świadczenia jak i o naliczenie odsetek.

Decyzją z 18 września 2019 r. organ rentowy ponownie ustalił dla odwołującego się kapitał początkowy uwzględniając okres zatrudnienia odwołującego się w (...) w N. od 12 listopada 1978 r. do 31 sierpnia 1986 r. Wartość kapitału początkowego ustalona została w oparciu o zwiększone okresy składkowe w wymiarze 26 lat, 6 miesięcy i 24 dni oraz okresy nieskładkowe w wymiarze 7 miesięcy.

Kolejną decyzją wydaną 30 września 2019 r. organ rentowy ponownie ustalił kapitał początkowy odwołującego się. Liczba okresów składkowych i nieskładkowych, w stosunku do decyzji z 18 września 2019 r., nie uległa zmianie.

W konsekwencji decyzjami z 19 września 2019 r. oraz z 1 października 2019 r., zaskarżonymi w niniejszym postępowaniu, organ rentowy przeliczył świadczenie emerytalne odwołującego się od miesiąca, w którym został złożony wniosek o przeliczenie kapitału początkowego, czyli od 1 sierpnia 2019 r.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego. Treść jak i forma tych dokumentów nie budziły zastrzeżeń i wątpliwości stron, nie ujawniły się też takie okoliczności, które należałoby brać pod uwagę z urzędu, a które podważałyby wiarygodność tej kategorii dowodów i godziły w ich moc dowodową od strony materialnej czy formalnej. Dokumenty urzędowe stanowiły zatem dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone stosownie do art. 244 k.p.c. Zdaniem Sądu I instancji materiał dowodowy nie budził wątpliwości i pozwalał na przyjęcie, iż data przeliczenia świadczenia emerytalnego, tj. od dnia złożenia wniosku jest prawidłowa.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Okręgowy uznał, że odwołania nie zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy wskazał, że w sprawie spór sprowadzał się jedynie do kwestii, czy zachodziły podstawy do przeliczenia emerytury odwołującego się od 1 marca 2018 r.

Co do zasady zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.), świadczenie wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu z uwzględnieniem ust. 2.

Art. 133 ustawy o FUS wprowadza ustawowe ograniczenie wypłaty świadczeń. W razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości obowiązują ogólne zasady wypłaty emerytur i rent, tj. świadczenie przyznane lub podwyższone wypłaca się nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu (art. 133 ust. 1 pkt 1). Wyjątkiem od zasady określonej w art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (…) jest wskazana w art. 133 ust. 1 pkt 2 tej ustawy możliwość żądania, w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, wypłaty przyznanego lub podwyższonego świadczenia, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że ze stanu faktycznego ustalonego w sprawie wynika, iż odwołujący się nie kwestionował decyzji o ponownym ustaleniu kapitału początkowego z 23 marca 2018 r., w której nie uwzględniono (jak i w decyzjach wcześniejszych) okresu jego zatrudnienia w (...)w N. od 12 listopada 1978 r. do 31 sierpnia 1986 r. jak i decyzji o przyznaniu prawa do emerytury.

Organ rentowy konsekwentnie odmawiał uwzględnienia ww. okresu zatrudnienia,
z uwagi na niewystarczające jego udokumentowanie. Dopiero 19 sierpnia 2019 r. odwołujący się do wniosku o ponowne przeliczenie kapitału początkowego załączył dokumenty, na podstawie których możliwe stało się zaliczenie ww. okresu do kapitału początkowego, co ZUS wskazał w decyzji z 18 września 2019 r.

W tych okolicznościach, w ocenie Sądu Okręgowego uznać należało, że organ rentowy w sposób prawidłowy przeliczył świadczenie emerytalne od miesiąca, w którym odwołujący się złożył wniosek wraz ze stosownymi dokumentami, czyli od 1 sierpnia 2019 r.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie w pkt. 1 wyroku, na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c.

Odnośnie uzasadnienia do pkt. 2 wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z treścią art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c., jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu. Odwołujący się nie może zatem żądać przed Sądem przyznania świadczeń, o których organ rentowy nie rozstrzygał, bowiem w świetle obowiązujących przepisów nie jest możliwe wychodzenie poza podstawę faktyczną decyzji. Treść decyzji wyznacza zakres postępowania. Zatem żądanie przyznania odsetek zgłoszone w odwołaniu podlega w pierwszej kolejności ocenie przez organ rentowy. Dopiero wydanie decyzji przez organ rentowy otworzy ubezpieczonemu drogę do postępowania sądowego. Sąd Okręgowy przywołał orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Lublinie, zgodnie z którym postępowanie sądowe ma charakter kontrolny w stosunku do decyzji organu rentowego (art. 477 ⁹ k.p.c.). Oznacza to, że o roszczeniu ubezpieczonego w pierwszej kolejności powinien orzekać i o nim rozstrzygać organ rentowy. Dotyczy to również odsetek (podobnie: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 22 maja 2013 r., sygn. akt III AUa 346/13). W związku z tym, Sąd Okręgowy wskazał, że nie jest możliwe prowadzenie przed sądem postępowania w przedmiocie odsetek ustawowych, dopóki organ rentowy nie przeprowadzi własnego postępowania i dopóki nie wyda stosownej decyzji. Wobec tego Sąd Okręgowy w pkt. 2 wyroku na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c., przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. do rozpoznania wniosek o zasądzenie odsetek.

Od powyższego wyroku apelację wniósł odwołujący się. Zaskarżając wyrok w części tj. w zakresie punktu pierwszego zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego niezastosowanie w sprawie i przyjęcie, iż organ rentowy zasadnie odmawiał uwzględnienia zatrudnienia w (...).

Odwołujący się wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w tej części poprzez uwzględnienie odwołania z 22 października 2019 r. i przeliczenie emerytury od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczenia emerytalnego tj. od 1 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest zasadna i dlatego zmieniony został zaskarżony wyrok w pkt. 1
i poprzedzające go decyzje organu rentowego.

Sąd Apelacyjny poczynił dodatkowe ustalenia faktyczne w sprawie i dokonał odmiennej od Sądu I instancji oceny prawnej ustalonego stanu faktycznego.

Za Sądem I instancji powtórzyć wypada, że istota sporu sprowadzała się do oceny, czy na wniosek odwołującego złożony w organie rentowym w sierpniu 2019 r. zachodziły podstawy do przeliczenia emerytury odwołującego się od 1 marca 2018 r. a nie jak uznał organ rentowy od 1 sierpnia 2019 r. wobec przyjęcia, że odwołujący się przedstawił dodatkowe dowody, które dokumentowały okres jego zatrudnienia w (...) w N. od 12 listopada 1978 r. do 31 sierpnia 1986 r.

Odnosząc się do zawartego w apelacji zarzutu sprowadzającego się do zakwestionowania poprawności oceny materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie dokonanej przez Sąd I instancji a w konsekwencji do wadliwego nie zastosowania art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd Apelacyjny uznał ten zarzut za uzasadniony.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala na przyjęcie, że już w dacie złożenia przez odwołującego się pierwszego wniosku o przyznanie emerytury tj. 2 marca 2018 r., organ rentowy dysponował dokumentami pozwalającymi na uwzględnienie do ustalenia kapitału początkowego okresu zatrudnienia H. S. (1) w (...) w N. od 12 listopada 1978 r. do 31 sierpnia 1986 r.

Uszło uwadze Sądu I instancji, że z materiału dowodowego, który Sąd przyjął za podstawę orzekania tj. z akt organu rentowego wynika, że odwołujący się do wniosku
o emeryturę, czyli w marcu 2018 r. dołączył dokumenty, które otrzymał z Archiwum (...) Stowarzyszenia (...) w Ł.. Dokumenty te to kopie potwierdzone za zgodność z oryginałem: świadectwa pracy za okres zatrudnienia w (...) w N. od 12 listopada 1978 r. do 31 sierpnia 1986 r., umowy o pracę z kierującym zakładem usługowym na zryczałtowanym rozrachunku zawartej 12 listopada 1978 r. pomiędzy (...) w N. a H. S. (1) wraz z załącznikami do umowy o pracę i zaświadczeniem, umowy o pracę z pracownikiem zakładu usługowego na zryczałtowanym rozrachunku zawartej 1 września 1980 r. pomiędzy (...) w N. a H. S. (1) wraz z aneksem do umowy o pracę i załącznikami do umowy o pracę, przeszeregowaniem z 1980 r., zmianą ryczałtu z 1985 r., wyliczeniami wartości kalkulacji jednej usługo godziny zakładu prowadzonego przez H. S. (1), które zostały sporządzone przez (...) w N., kartoteki zarobkowe za lata 1979 – 1982 i 1984 -1985 zawierające informacje o urlopach, opiece, chorobowym. Jednocześnie kierownik archiwum w piśmie przewodnim kierowanym do odwołującego, przy którym przesłane zostały powyższe dokumenty wskazał, że oceny merytorycznej wydanych kopii dokona organ rentowy w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasady wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r. nr 10, poz. 49 z późn. zm).

Z dokumentów tych wynika, że H. S. (1) został przyjęty do pracy
w (...) w N. 12 listopada 1978 r. w oparciu o umowę o pracę z kierującym zakładem usługowego na zryczałtowanym rozrachunku w zakładzie usługowym instalacji sanitarnych, wodnokanalizacyjnych i c.o. w charakterze kierującego zakładem oraz wykonującego równocześnie funkcje kierownika zakładu na okres trzech miesięcy na okres próbny a następnie na czas nieokreślony. W umowie określone zostały: obowiązki, uprawnienia i świadczenia jak dla innych pracowników spółdzielni wynikające z przepisów prawa pracy i układu zbiorowego dla pracowników spółdzielczości zaopatrzenia i zbytu, nieograniczona wysokość zarobków ze szczegółowo określonymi zasadami jego obliczenia i podziału zarobku. Kolejna umowa o pracę z 1 września 1980 r. z (...) w N. wskazuje na stanowisko pracy odwołującego się tj. monter instalacji sanitarnych i zatrudnienie na dwutygodniowy okres próbny a następnie na czas nieokreślony w oparciu o umowę o pracę z pracownikiem zakładu usługowego na zryczałtowanym rozrachunku.
W umowie tej również określone zostały: obowiązki, uprawnienia oraz wysokość miesięcznego zarobku. Na załączniku do umowy o pracę z kierującym zakładem usługowym na zryczałtowanym rozrachunku wpisano, że obywatelowi H. S. od 1 września 1982 r. przysługuje wynagrodzenie tabelaryczne 9.500 zł, to samo wynagrodzenie wpisano na kolejnych załącznikach do umowy o pracę od 1 stycznia 1983 r., od 1 maja do 31 grudnia 1984 r., a 13.500 zł od 1 stycznia do 31 grudnia 1986 r. Załączona dokumentacja zawiera również informacje dotyczące urlopu wypoczynkowego, opieki i chorobowego oraz datę zakończenia zatrudnienia H. S. w (...)w N..

Ponadto w aktach organu rentowego od 2006 r. znajduje się potwierdzenie, że odwołujący się był zatrudniony w (...) w N. od 12 listopada 1976 r. do 31 sierpnia 1986 r. w postaci adnotacji o zatrudnieniu i zwolnieniu w dowodzie osobistym odwołującego się oraz opinia prezesa zarządu (...) w N. z 29 lipca 1987 r. potwierdzająca, że H. S. zatrudniony był w tej (...)na stanowisku kierownika Zakładu Usługowego w zakresie instalacji wod. kan., c.o., instalacji gazowych i studniarstwa w okresie od 12 listopada 1976 r. do 31 sierpnia 1986 r. Zakład był prowadzony w systemie zryczałtowanego rozrachunku. Poza pozytywną oceną pracy odwołującego w opinii wskazano również, że prowadzona przez odwołującego działalność finansowo-gospodarcza w imieniu spółdzielni była prawidła, rzetelna i odwołujący terminowo rozliczał się z pracodawcą.

Wszystko to dowodzi, że w spornym okresie odwołującego się łączyła umowa o pracę z (...) w N. i odwołujący się wykonywał pracę w warunkach pracowniczego zatrudnienia.

Takie ustalenia potwierdza uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1968 r. zgodnie z którą, umowa o prowadzenie zakładu usługowego na zasadach zryczałtowanego rozrachunku określonych w uchwale nr (...) Zarządu Głównego (...)z dnia 27 marca 1964 r. ma charakter umowy o pracę (uchwała Sądu Najwyższego z 25 lipca 1968 r., sygn. akt III PZP 30/68, Legalis Numer 240764).

Istotne w sprawie jest to, że ustalając wysokość kapitału początkowego oraz wysokość emerytury odwołującego organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia H. S. (1) w (...) w N. od 12 listopada 1978 r. do 31 sierpnia 1986 r. z powodu braku dowodów potwierdzających faktyczne opłacanie składek.

W ocenie organu rentowego, sam ustawowy obowiązek opłacania składek oraz zapis w umowie agencyjnej wraz z załącznikami – kalkulacjami zryczałtowanej odpłatności za lata 1978-1986 o obowiązku ich odprowadzania do (...) nie oznacza, że zostały rzeczywiście opłacone (dowód: akta rentowe – załącznik do decyzji z 23 marca 2018 r. znak (...)).

Nie można podzielić oceny Sądu I instancji, że złożone przez odwołującego się dokumenty do wniosku o ponowne przeliczenie emerytury w sierpniu 2019 r. wnoszą nowe okoliczności do sprawy, co miało by uzasadniać zmianę wysokości kapitału początkowego i wysokości emerytury od dnia złożenia powyższego wniosku, zwłaszcza w kontekście dotychczasowych wątpliwości organu rentowego.

W szczególności dołączone dokumenty w postaci:

- kopii zaświadczenia z 18 listopada 1986 r. podpisanego przez kierownika referatu ZUS II Oddział w W. wskazującego, że H. S. nie posiada zadłużenia wobec tego Oddziału ZUS,

- kopii zaświadczenia z 24 kwietnia 1985 r. wydanego przez prezesa zarządu (...) w N. potwierdzającego, że H. S. jest zatrudniony na stanowisku kierownika Zakładu Usług (...) na zasadzie rozrachunku zryczałtowanego, że (...) odprowadza w imieniu Zakładu składki na ubezpieczenie społeczne do ZUS i podatki do Pierwszego Urzędu Skarbowego w W., a Zakład Usługowy wpłaca systematycznie ryczałty w kwocie 37.288 zł miesięcznie i na dzień wydania zaświadczenia wszystkie świadczenia dla (...), ZUS i Urzędu Skarbowego są uregulowane na bieżąco,

- kopii pisma IPN z 11 lipca 2017 r. zawierającego zawiadomienie o odnalezieniu zapisów ewidencyjnych i akt paszportowych dotyczących odwołującego się

- oraz oświadczenie odwołującego się z 17 września 2019 r. (złożone do ZUS po telefonicznej rozmowie z pracownikiem ZUS), że w (...) w N., wykonywał pracę na stanowisku Kierownik Zakładu Usługowego (...) w pełnym wymiarze czasu pracy, zarobki zależały od przerobu co było motywacją do pracy, a rozliczenia zakładu agencyjnego na zryczałtowanym rozrachunku zobowiązywały go do co miesięcznego odprowadzania kwot wg umów w tym składek ZUS w rzeczywistości stanowią jedynie potwierdzenie informacji, którymi dysponował już ZUS i w żadnym razie nie można je uznać za dowody, które pozwalają na potwierdzenie, że faktycznie były opłacane składki, co było głównym powodem nieuznania spornego okresu do wyliczenia kapitału początkowego.

Dodatkowym dowodem na to, że ZUS dysponował dokumentacją, która pozwalała na uwzględnienie okresu zatrudnienia odwołującego się w (...) w N. do ustalenia wysokości kapitału początkowego już w dacie wniesienia przez odwołującego się wniosku o emeryturę jest notatka kolegialna ZUS z 18 września 2019 r. w której stwierdzono, że „przedłożona dokumentacja potwierdza okres pracy w (...) od 12 listopada 1978 r. do 31 sierpnia 1986 r., przedłożona uwierzytelniona kopia dokumentacji płacowej nie budzi wątpliwości – została sporządzona przez uprawnionych przechowawców oraz, że wiarygodne jest oświadczenie własne H. S.” co stanowi podstawę do uznania okresu zatrudnienia w ww. okresie.

Skoro przedstawione przez odwołującego się w sierpniu 2019 r. dowody do wniosku o ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego i emerytury nie dokumentują okoliczności nieznanych dotąd organowi rentowemu, a w szczególności nie dokumentują opłacania składek, to należy przyjąć, że organ rentowy do ponownego ustalenia kapitału początkowego i emerytury odwołującego posłużył się dowodami, którymi dysponował już w dacie wystąpienia przez odwołującego się z wnioskiem o emeryturę a tylko przez błąd organu rentowego zostały one pominięte przy ustaleniu pierwotnej wysokości emerytury odwołującego się.

W myśl art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2. Natomiast zgodnie z art. 133 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, z zastrzeżeniem art. 107 a ust. 3, a jeśli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego - za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt 1.

To biorąc pod uwagę Sąd Apelacyjny uznał za uzasadniony zarzut podniesiony
w apelacji, co do naruszenia przez Sąd I instancji art. 133 ust. 1 pkt. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego niezastosowanie w sprawie.

Zgodnie orzeczeniem Sądu Najwyższego z 20 września 2017 r. zawarte w art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych określenie „błąd organu rentowego” obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Sąd Najwyższy wskazał, że za takie przyczyny można uznać wszelkie zaniedbania tego organu, każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów. Oznacza to, że przedmiotowe pojęcie obejmuje również niedopełnienie obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 20 września 2017 r., sygn. akt I UK 359/16, Legalis Numer 1706003).

W konsekwencji przyjąć należało za wadliwe stanowisko organu rentowego, że przeliczenie świadczenia emerytalnego odwołującego się możliwe było jedynie od 1 sierpnia 2019 r. czyli od daty złożenia kolejnego wniosku wobec uznania, że dopiero w tej dacie odwołujący się dostarczył odpowiednie dokumenty, które pozwalały na uwzględnienie spornego okresu do ustalenia kapitału początkowego a następnie do ustalenia wysokości emerytury. Jak wskazano powyżej, organ rentowy już w dacie złożenia pierwszego wniosku o emeryturę tj. 2 marca 2018 r. dysponował dokumentami, które pozwalały by w tej dacie ustalić świadczenie odwołującego się w prawidłowej wysokości i tylko przez błąd organu rentowego w tej dacie świadczenie ustalono w zaniżonej wysokości.

Analiza stanowiska organu rentowego wskazuje, że organ rentowy kwestionował
w zasadzie pracowniczy charakter zatrudnienia odwołującego się w spornym okresie.
W związku z czym wskazać trzeba, że w dacie zatrudnienia odwołującego się obowiązywały przepisy ustawy z 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz. 6). W art. 5 tej ustawy sprecyzowano pojęcie pracownika, za którego uznano osobę pozostającą w stosunku pracy na podstawie umowy o pracę, mianowania lub powołania oraz osobę, która w związku z wyborem pozostaje w stosunku pracy na podstawie szczególnych przepisów, jak również członka lub kandydata na członka spółdzielni pracy pozostający ze spółdzielnią w stosunku pracy. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w stosunku do członków spółdzielni pozostających z nią w stosunku pracy określona została w rozporządzeniu Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac w sprawie podstawy wymiaru składek i świadczeń oraz zryczałtowania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia w spółdzielczych zakładach usługowych z 15 marca 1967 r. (Dz. U. Nr 15, poz. 67), które dotyczyło zatrudnionych w spółdzielczych zakładach usługowych i opłacających z tego tytułu podatek od wynagrodzeń w formie ryczałtów: 1) członków i kandydatów na członków spółdzielni pracy oraz 2) pracowników spółdzielni zrzeszonych w Centrali Rolniczej Spółdzielni (...) i w Związku Spółdzielni (...).

Kolejne rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury, rent, zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia w spółdzielczych zakładach usługowych z 20 kwietnia 1974 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 92) również dotyczyło członków i pracowników spółdzielni pracy zrzeszonych w (...) Związku (...) oraz do pracowników spółdzielni zrzeszonych w Centrali Rolniczej Spółdzielni (...) i w (...) Związku Spółdzielni (...): 1) zatrudnionych w spółdzielczych zakładach usługowych prowadzonych na zasadach zryczałtowanego rozrachunku oraz opłacających z tytułu tego zatrudnienia zryczałtowany podatek od wynagrodzeń.

Następne rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z 30 czerwca 1977 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 23, poz. 99) w sprawie obliczania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne oraz świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytułu zatrudnienia w spółdzielczych zakładach usługowych dotyczyło osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę w prowadzonych na zasadach zryczałtowanego rozrachunku zakładach usługowych spółdzielni zrzeszonych w (...) Związku (...), w (...) Związku Spółdzielni Rolniczych (...) i w (...) Związku Spółdzielni (...). W rozporządzeniu tym wskazane są również zryczałtowane kwoty miesięcznych zarobków przyjmowane do obliczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne oraz świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytułu zatrudnienia w spółdzielczych zakładach usługowych.

Kolejno obowiązywało rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych
w sprawie obliczania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia w spółdzielczych zakładach usługowych z 24 czerwca 1982 r. (Dz. U. Nr 18, poz. 144). Przepisy rozporządzenia dotyczyły pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę w spółdzielczych zakładach usługowych prowadzonych na zasadach zryczałtowanego rozrachunku. Według ww. rozporządzenia od 1 lipca 1982 r. miesięczne zarobki z tytułu zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, przyjmowane do obliczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne oraz świadczeń pieniężnych z tego ubezpieczenia, ustalano w formie ryczałtów uzależnionych od kategorii osobistego zaszeregowania pracowników przez spółdzielnię. Ryczałty określano w kwotach odpowiadających wielokrotności najniższego miesięcznego wynagrodzenia pracowników gospodarki uspołecznionej. Najniższa podstawa wymiaru składek odpowiadała półtorakrotnej kwocie najniższego wynagrodzenia miesięcznego pracowników gospodarki uspołecznionej.

Z ww. rozporządzeń obowiązujących w okresie zatrudnienia odwołującego się wynika, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników zatrudnionych na zasadach zryczałtowanego rozrachunku stanowiło ich miesięczne wynagrodzenie, ustalone w formie ryczałtów uzależnionych od kategorii osobistego zaszeregowania. Niemniej jednak najniższą kwotą stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne była kwota odpowiadająca półtorakrotnej wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia pracowników uspołecznionych zakładów pracy.

W tej sytuacji uznać należy, że kwota, od której odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne odwołującego się wynosiła kwotę odpowiadającą co najmniej półtorakrotnej wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia. Wniosek ten potwierdzają również zachowane dokumenty w postaci „Załączników do umowy o pracę z kierującym zakładem usługowym na zryczałtowanym rozrachunku”

Mając na uwadze powyższe okoliczności, na podstawie art. 15 ust. 2 a ustawy emerytalnej stanowiącym, że jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy, organ rentowy miał możliwość ustalenia kapitału początkowego oraz wysokości emerytury odwołującego się przy przyjęciu jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w okresie zatrudnienia w spornym okresie kwot obowiązującego w tym czasie minimalnego wynagrodzenia pracowników i nie było podstaw by organ rentowy, ustalając wysokość kapitału początkowego oraz wysokość emerytury odwołującego nie uwzględnił okresu zatrudnienia H. S. (1) w (...) w N. od 12 listopada 1978 r. do 31 sierpnia 1986 r. z powodu braku dowodów potwierdzających faktyczne opłacanie składek.

Wbrew stanowisku Sądu I instancji, przeliczeniu emerytury z datą wsteczną nie stoi na przeszkodzie to, że odwołujący się nie wnosił odwołań od poprzednich decyzji przez co stały się prawomocnie. Zgodnie z ukształtowanym poglądem doktryny, prawomocne decyzje organu rentowego mają charakter deklaratoryjny: stwierdzają sytuacje prawne wnioskodawców ukształtowane z mocy prawa.

Stosownie do art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.

Wobec tego nie można uznać za prawidłowe stanowisko Sądu I instancji, że brak zakwestionowania przez odwołującego się poprzednich decyzji, przez co stały się prawomocne, uniemożliwia późniejsze podnoszenie zarzutów wskazujących na wadliwość tych decyzji.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny uznając apelację za uzasadnioną na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok w pkt. 1 i poprzedzające go decyzje organu rentowego, o czym orzekł jak w sentencji.

Małgorzata Micorek – Wagner Anna Michalik Dorota Szarek