Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

13 kwietnia 2021 r.

Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący – SSR Izabela Gluza

po rozpoznaniu 13 kwietnia 2021 r. w Nowym Dworze Mazowieckim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa B. G.

przeciwko (...) S.A. w L.

o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza B. G. na rzecz (...) S.A. w L. 5.773 zł (pięć tysięcy siedemset siedemdziesiąt trzy złote) kosztów procesu;

III.  nakazuje ściągnąć od powódki B. G. na rzecz Skarbu Państwa 18.286,98 zł (osiemnaście tysięcy dwieście osiemdziesiąt sześć złotych dziewięćdziesiąt osiem groszy) tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 13 kwietnia 2021 r.

Sprawa została przekazana do tutejszego sądu przez Sąd Rejonowy w L. postanowieniem z 19 października 2020 r.

Powództwo natomiast zostało wniesione przez B. G. 17 czerwca 2013 r. do Sądu Rejonowego w L.. Dotyczy nakazania pozwanemu (...) S.A. w L. przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zakazanie dalszych naruszeń praw własności, w ten sposób aby pozwany usunął z jej nieruchomości słup transformatorowy A o numerze (...), transformatora oraz linii napowietrznej średniego napięcia, które naruszają realizację przysługującego powodowi prawa własności. Ponadto powódka zażądała zapłaty 58 080 tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu za okres ostatnich 10 lat przed wytoczeniem powództwa z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

W odpowiedzi na pozew (k. 62 i n.) pozwana (...) S.A. w L. wniosła o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany w pierwszej kolejności podniósł zarzut zasiedzenia nieodpłatnej służebności przesyłu. Ponadto podniósł zarzut nawiązania umowy użyczenia o charakterze trwałym i nieodpłatnym oraz zarzut nadużycia prawa.

Stan faktyczny:

Poza sporem jest to, że powódka B. G. jest właścicielką nieruchomości gruntowej położonej przy ulicy (...), stanowiącej działkę o nr ew. (...) dla której Sąd Rejonowy w Nowym Dworze Mazowieckim prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Okolicznością niesporną jest to, że na ww. dla nieruchomości znajdują się urządzenia elektroenergetyczne stanowiące własność (...) S.A. z siedzibą w L. składające się ze słupa transformatorowego, napowietrznej linii średniego napięcia oraz transformatora (...)NR (...).

Urządzenia te zostały posadowione w 1964 r. na podstawie decyzji o lokalizacji szczegółowej z 15 października 1963 r. wydanej przez Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w N., a będącej podstawą większej inwestycji linii 15 kV o długości około 700 metrów i stacji transformatorowej. Protokół odbioru sporządzono 31 grudnia 1964 r., ze wskazaniem do usunięcia drobnych usterek. Na początku stycznia 1965 r. nastąpiło włączenie linii w napięcie. Linia pracuje nieprzerwanie od 1965 r. do dnia dzisiejszego. Powódka stała się właścicielem nieruchomości w 1998 r. (bezsporne, a nadto: decyzja o lokalizacji inwestycji k. 80, protokół 78-79, przejęcie urządzeń k. 82, zeznania świadka M. Ś. (1) (k. 194-195)

Poza sporem pozostaje to, że na podstawie zarządzenia Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 25 listopada 1958 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą: „Zakłady Energetyczne Okręgu Centralnego" oraz połączono ww. przedsiębiorstwo z przedsiębiorstwami podległymi Zarządowi Energetycznemu Okręgu Centralnego.

Bezsporne w sprawie jest, że w dniu 6 czerwca 1977 r. wydane zostało zarządzenie Naczelnego dyrektora Zakładów Energetycznych Okręgu Centralnego w sprawie działania Zakładu Energetycznego W..

Niesporne pozostaje to, że na podstawie zarządzenia Ministra Przemysłu z dnia 16 stycznia 1989 r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe Zakład Energetyczny W.w W..

12 lipca 1993 r. doszło do przekształcenia Zakład Energetyczny W.w W. w jednoosobową Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa zwaną Zakład Energetyczny W.Spółka Akcyjna.

Okolicznością niesporną jest to, iż w dniu 30 czerwca 2007 r. została zawarta umowa przeniesienie przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55 ^{( 1)} k.c. w wykonaniu uchwały w sprawie podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, na podstawie której Zakład Energetyczny W.Spółka Akcyjna została przeniesiona do Z. (...) (...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Z. (...) (...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zmieniła nazwę na P. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Poza sporem pozostaje to, że w dniu 31 sierpnia 2010 r. P. (...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością została połączona w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. poprzez przejęcie jej przedsiębiorstwa ze spółką P. (...) S.A. z siedzibą w L..

Stan faktyczny wynikał bezpośrednio ze złożonych do akt dokumentów niekwestionowanych przez strony, a potwierdzonych dodatkowo zeznaniami świadka M. Ś. (2) (co do powstania i posadowienia urządzeń pozwanego). Sąd Rejonowy w L.prowadzący postępowanie w latach 2013-2020 r. dopuścił również dowody z opinii biegłych – energetyka, geodety i rzeczoznawcy majątkowego. Przeprowadził również dowody z opinii uzupełniających zarówno pisemne, jak i osobowe słuchając biegłych na rozprawach.

Stan prawny:

Analizując zasadność powództwa o odszkodowanie za bezumowne korzystanie i żądanie usunięcia urządzeń, tutejszy sąd w pierwszej kolejności zbadał czy podniesiony przez pozwaną zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu zasługiwał na uwzględnienie. Synteza tego zarzutu przyniosła odpowiedź twierdzącą. Dlatego sąd w niniejszym składzie nie oceniał poprawności sporządzonych przez biegłych opinii, ani nie odniósł się podnoszonych przez strony zarzutów. Rozważania te były zbędne wobec ustalenia, że powódka nie ma legitymacji czynnej do występowania z żądaniem określonym pozwem.

Sąd Rejonowy nie miał żadnych wątpliwości co do tego, że przed wprowadzeniem do polskiego systemu prawnego służebności przesyłu, tj. przed 3 sierpnia 2008 r. istniała możliwość nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Pogląd taki jest ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego i funkcjonuje już od ponad 10 lat (tak postanowienia Sądu Najwyższego z 10 lipca 2008 r., III CSK 73/08, MoP 2014, nr 18, s. 980, III CSK 89/08, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 303/10, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2013 r., III CZP 18/13, OSNC 2013, Nr 12, poz. 139)

Zdaniem sądu nie budzi również wątpliwości to, że w niniejszej sprawie przedsiębiorstwo państwowe przystąpiło do korzystania z nieruchomości będącej obecnie własnością powódki w drodze czynności faktycznych, tj. wzniesienia na gruncie trwałych i widocznych urządzeń - linii energetycznych. Objęcie we władanie nastąpiło zatem w sferze dominium, umożliwiając tym samym ocenę charakteru władania jako posiadania samoistnego (por. uzasadnienie ww. wyroku SN z dnia 31 maja 2006 r., IV CSK 149/05). Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 stycznia 2012 r. (IV CSK 183/11) przyjmując tezę, że nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, jakoby posiadanie służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo państwowe przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej kodeks cywilny z 1989 r. nie było posiadaniem w rozumieniu art. 352 § 1 k.c. i nie mogło prowadzić do zasiedzenia. Rzeczywiście, występuje w orzecznictwie pogląd, według którego przedsiębiorstwa państwowego nie można uznać w okresie do dnia 1 lutego 1989 r. za posiadacza nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej (por. wyrok SN z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 291/09), na który to pogląd uwagę zwracała powódka, jednak nie jest to pogląd dominujący w judykaturze i sąd w niniejszej sprawie go nie podziela.

Nie było przedmiotem sporu to kiedy pozwany posadowił urządzenia energetyczne na nieruchomości. W aktach widnieje decyzja administracyjna z 15 października 1963 r. dotycząca lokalizacji budowy linii 15 kV na terenie N. w rejonie ul. (...). Urządzenia energetyczne i linia energetyczna zostały zbudowane w 1964 r. i funkcjonują w tym samym miejscu do dnia dzisiejszego. Nie wykazano, aby ich przebieg na przestrzeni lat ulegał zmianie. Sąd Rejonowy podziela również pogląd Sądu Najwyższego zawarty w postanowieniu z dnia 24 maja 2013 r. (V CSK 287/12, OSNC 2014, Nr 2, poz. 20), iż początkiem biegu terminu do zasiedzenia służebności przesyłu powinna już być chwila wejścia na grunt w celu wybudowania urządzenia służącego do przesyłania energii elektrycznej. Stąd też istniały w okolicznościach niniejszej sprawy podstawy pozwalające na przyjęcie, iż początkiem biegu terminu zasiedzenia był najpóźniej koniec roku 1964 r.

Zgodnie z treścią art. 172 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym w okresie od dnia 1 stycznia 1965 r. do dnia 30 września 1990 r., w okresie od dnia 1 stycznia 1965 r. do dnia 30 września 1990 r. przesłankami warunkującymi nabycie nieruchomości w drodze zasiedzenia (a więc także odpowiednio i służebności gruntowej) były - nieprzerwane samoistne jej posiadanie oraz upływ czasu - w przypadku nabycia posiadania w dobrej wierze - 10 lat, a w przypadku nabycia posiadania w złej wierze - 20 lat. Począwszy od dnia 1 października 1990 r. wobec zmiany treści art. 172 k.c. okresy potrzebne do nabycia nieruchomości przez zasiedzenie zostały wydłużone odpowiednio do 20 lat dla nieruchomości, której posiadanie zostało uzyskane w dobrej wierze i 30 lat dla nieruchomości, której posiadanie zostało uzyskane w złej wierze.

Stosownie do art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny, do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy. Innymi słowy, jeżeli termin zasiedzenia rozpoczął się po wejściu w życie k.c., ale jego zakończenie nie nastąpiło przed dniem 1 października 1990 r., zastosowanie znajdują terminy określone w art. 172 k.c. w nowym brzmieniu czyli 20 lub 30 lat W tej sprawie bez względu na to czy przyjmiemy posiadanie pozwanego w dobrej czy złej wierze upływ terminu potrzebnego do zasiedzenia zakończył się jeszcze przed wejściem w życie ww. przepisów. Dlatego zastosowanie miał art. 172 k.c. w poprzednim brzmieniu przewidujący 10 bądź 20 lat w zależności od dobrej wiary lub złej wiary posiadacza.

W ocenie sądu w niniejszej sprawie należało przyjąć istnienie dobrej wiary po stronie pozwanego i jego poprzedników prawnych. Podzielając argumentację pozwanego, należy podkreślić, że kodeks cywilny statuuje domniemanie dobrej wiary. Art. 7 k.c. stanowi, że jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Domniemanie to jest wiążące dla sądu orzekającego aż do czasu, gdy strona związana ciężarem dowodu (art. 6 k.c.) udowodni złą wiarę (zob. wyrok SN z dnia 20 kwietnia 1994 r., I CRN 44/94, OSNC 1994, Nr 12, poz. 245). Oznaczało to, że w realiach sprawy to powódka powinna udowodnić pozwanemu złą wiarę.

Niewątpliwie obala domniemanie dobrej wiary nieuprawnionego posiadacza nieruchomości w zakresie treści służebności przesyłu wykazanie, że uzyskał on to władztwo całkowicie samowolnie, tj. nie zawierając odpowiedniej umowy z właścicielem, ani nie uzyskując odpowiedniej decyzji administracyjnej na podstawie właściwych przepisów. Podobnie obala domniemanie dobrej wiary wykazanie uzyskania władania nieruchomością w zakresie niezbędnym do założenia urządzeń przesyłowych na podstawie aktów, których cel i skutki są inne niż decyzji opartych na np. przepisach wywłaszczeniowych, np. na decyzjach zezwalających tylko na zajęcie nieruchomości na określone cele i na krótki czas (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2018 r. II CSK 518/17).

Jednakże obalenie tego domniemania wymagało przedstawienia przez powódkę dowodów braku zgody na korzystanie z gruntów, tj. kierowania swoich żądań, czy też żądań jej poprzedników prawnych do przedsiębiorstwa energetycznego o okazanie takiej zgody, o usunięcie słupa, dowodu domagania się jakiegoś odszkodowania za ponoszone straty bądź dowodu wniesienia powództwa windykacyjnego lub negatoryjnego. Powódka takich dowodów nie przedstawiła. Nie wystarczające było twierdzenie, jakoby w 1995 r. ojciec powódki występował do poprzednika prawnego pozwanego z wnioskiem o uregulowanie sytuacji prawnej. Pomijając, że w tym roku i tak już doszło do zasiedzenia prawa odpowiadającego treści służebności przesyłu, to brak w aktach wspomnianego przez powódkę dokumentu. Pierwszą czynnością podjętą przez powódkę było wytoczenie niniejszego powództwa. Wprawdzie w pozwie zawarte jest twierdzenie jakoby powódka kilkukrotnie wzywała pozwanego do usunięcia urządzeń (w latach 2001 i 2005) to jednak do pozwu takich dokumentów nie załączono (pomimo wymienienia ich jako dowody w sprawie).

Jednakże nawet przypisanie pozwanemu złej wiary doprowadziłoby to stwierdzenia zasiedzenia prawa odpowiadającego treści służebności przesyłu najpóźniej z dniem 1 stycznia 1985 r. , skoro stał się posiadaczem najpóźniej z końcem 1964 r.

Skoro zaś w niniejszej sprawie doszło do zasiedzenia służebności, to w dacie wytoczenia powództwa pozwany dysponował tytułem prawnym do korzystania z nieruchomości w zakresie służebności przesyłu, w tym do utrzymywania na działce powódki urządzeń trwałych służących do tego przesyłu.

Dlatego zarówno żądanie usunięcia urządzeń energetycznych pozwanego jak i żądanie zasądzenia na rzecz powódki wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie mogło zostać uwzględnione, co ostatecznie doprowadziło do oddalenia powództwa.

O kosztach sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Na koszty procesu składają się: wynagrodzenie adwokata z daty wszczęcia postępowania (19.06.2013 r.) 3 600 zł za żądanie zapłaty i 156 zł za naruszenie posiadania, 17 zł opłaty skarbowej oraz 2000 zł zaliczek na wynagrodzenia biegłych uiszczonych przez pozwanego. Wynagrodzenia biegłych wyniosły łącznie 22 286,98 zł. W kwocie 4000 zł były pokryte z zaliczek uiszczonych przez strony. Pozostała do zwrócenia Skarbowi Państwa kwota 18 286,98 zł tymczasowo wypłacona z sum Skarbu Państwa (art. 113 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).