Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 kwietnia 2014 r. w Szczecinie

sprawy W. Ł.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o odsetki

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 11 czerwca 2013 r. sygn. akt VI U 216/13

oddala apelację.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 797/13

UZASADNIENIE

Decyzją z 8 lutego 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ubezpieczonemu wypłaty odsetek za zwłokę w wypłacie świadczenia rentowego za okres od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2012 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony podniósł, że opóźnienie
w przyznaniu świadczenia wynikało z błędów ZUS. Wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie ustawowych odsetek za okres od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2012 r., a ponadto o zapłatę kwot: 1422,41 zł oraz 1224,85 zł tytułem zwrotu kwot potrąconych przez ZUS na ubezpieczenie zdrowotne.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania
i stwierdził, że nie ponosi odpowiedzialności za nieterminowe ustalenie prawa do świadczenia. Ponadto podniósł, że składki na ubezpieczenie zdrowotne potrącił na podstawie obowiązujących przepisów.

Sąd Okręgowy wyrokiem z 11 czerwca 2013 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do odsetek od wypłaconego świadczenia za okres od 16 maja 2011 r. do 14 lutego 2013 r. a w pozostałej części odwołanie oddalił. Sąd ustalił, że ubezpieczony pobierał z ZUS rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 2009 r. Po raz ostatni prawo do świadczenia ustalone było do 31 grudnia 2010 r. 22 grudnia 2010 r. ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o ustalenie dalszego prawa do renty. Decyzją z 18 kwietnia 2011 r. organ rentowy odmówił przyznania ubezpieczonemu świadczenia. Od tej decyzji ubezpieczony wniósł odwołanie i w postępowaniu w sprawie o sygn. akt VI U 693/11 Sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję i przywrócił prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres 2 lat, od 1 stycznia 2011 r. Od tego wyroku ubezpieczony wniósł apelację, którą Sąd Apelacyjny oddalił, a wniosek ubezpieczonego o odsetki przekazał do rozpoznania organowi rentowemu. 5 lutego 2013 r. ZUS wydał decyzję, w której ustalił ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy i wypłacił wyrównanie renty za okres od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2012 r. Świadczenie wypłacono 14 lutego 2013 r. bez odsetek.

Sąd I instancji wskazał, że w postępowaniu w sprawie o rentę o sygn. akt VI U 683/11 Sąd ustalił, że ubezpieczony posiada wykształcenie zawodowe, które kwalifikuje go do pracy fizycznej i w takim charakterze dotychczas pracował. W tym postępowaniu Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych: ortopedy, neurologa, lekarza medycyny pracy, psychiatry i diabetologa, którzy po zbadaniu ubezpieczonego uznali, że jest on w dalszym ciągu częściowo niezdolny do pracy w związku ze schorzeniem narządu ruchu. Sąd Okręgowy wskazał, że w postępowaniu w sprawie o odsetki (sygn. akt VI U 216/13) ustalenia wymagało, czy odmowa przyznania ubezpieczonemu prawa do renty nastąpiła na skutek błędu ZUS, co spowodowałoby obowiązek zapłaty przez pozwanego odsetek. Sąd ustalił, na podstawie dowodów z dokumentacji ZUS (k. 47-49, 66, 84-89 akt spr. VI U 693/11), że zarówno lekarz orzecznik, jak i członkowie komisji lekarskiej ZUS, mogli na podstawie badania przedmiotowego oraz dokumentacji medycznej uznać, że ubezpieczony jest w dalszym ciągu częściowo niezdolny do pracy w związku ze schorzeniem kręgosłupa, ponieważ jego schorzenie ma charakter przewlekły.

Sąd Okręgowy zważył, że odwołanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie w części. Wskazał, że zgodnie z treścią art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że zawarte w powołanym wyżej przepisie określenie: „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak
i wydanie decyzji odmawiającej prawa do świadczenia mimo spełnienia warunków do jego uzyskania (por. wyrok SN z 9 marca 2001 r. – II UKN 402/00). Za błąd pozwanego musi zostać uznany błąd lekarza orzecznika i komisji lekarskiej ZUS, którzy przez nieprawidłowe określenie stanu zdrowia ubezpieczonego spowodowali wydanie decyzji organu rentowego odmawiającej przyznania świadczenia i naruszającej przepisy prawa materialnego określające przesłanki nabycia prawa do renty.

Sąd Okręgowy zważył, że analiza akt sprawy o sygn. VI U 693/11, nie pozwoliła na uwzględnienie argumentacji organu rentowego, jakoby nie dopuścił się on błędu w interpretacji wyników badania przedmiotowego i dokumentacji medycznej ubezpieczonego. Sąd I instancji wskazał, że Przewodniczący Komisji Lekarskich ZUS stwierdził, że ubezpieczony choruje na schorzenie przewlekłe i chwilowa poprawa w momencie orzekania nie może przesądzać o braku niezdolności do pracy w dalszym okresie. Sąd Okręgowy zważył, że Komisja Lekarska ZUS dokonała błędnej oceny stanu zdrowia ubezpieczonego, co w świetle obowiązujących przepisów czyni organ rentowy odpowiedzialnym za zwłokę w wypłacie należnego ubezpieczonemu świadczenia. W czasie procesu o przywrócenie prawa do renty nie pojawiły się żadne nowe okoliczności nieznane ZUS w dniu wydania decyzji, które wyłączyłyby jego odpowiedzialność za nieterminowe przyznanie świadczenia, zwalniając z obowiązku zapłaty odsetek. Sąd I instancji zważył, że w toku postępowania administracyjnego organ rentowy dysponował dokumentami i wiadomościami, które umożliwiały ustalenie, że stan zdrowia ubezpieczonego powodował częściową niezdolność do pracy.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ZUS obowiązany jest do spełnienia świadczenia z ubezpieczenia społecznego od momentu, w którym powstało prawo do tego świadczenia. Ponadto, zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustalaniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczenia społecznego, który stanowi, że odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania
i wypłacania tych świadczeń , do dnia wypłaty świadczeń. Sąd Okręgowy wskazał, że § 2 ust. 2 powołanego rozporządzenia stanowi, że okres opóźnienia w ustalaniu prawa do świadczeń i ich wypłacie liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji, a okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie płatności.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Sąd Okręgowy zważył, że nie zgadza się ze stanowiskiem ZUS, jakoby datą ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji była data zakończenia postępowania wyjaśniającego przed Powiatowym Urzędem Pracy w dniu 23 stycznia 2013 r. Sąd I instancji zważył, że prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy przysługiwało ubezpieczonemu już w dacie orzekania przez Komisję Lekarską ZUS
5 kwietnia 2011 r. Skoro termin płatności świadczeń rentowych ustalony był na 15 dzień miesiąca, zatem 16 maja 2011 r. organ rentowy popadł w opóźnienie, kwalifikowane jako zwłoka. Uzasadnia to przyznanie ubezpieczonemu odsetek od 16 maja 2011 r. i oddalenie odwołania w zakresie żądania odsetek za wcześniejszy okres. Sąd I instancji uznał żądanie ubezpieczonego wypłaty odsetek do dnia zapłaty wyrównania zaległych świadczeń rentowych, wskazując datę końcową ich płatności na 14 lutego 2013 r.

Sąd Okręgowy zważył, że drugi z wniosków wymienionych w odwołaniu nie był zasadny. Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 16 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, osoby pobierające emeryturę lub rentę podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. W myśl art. 79 ust. 1 tej ustawy, składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru składki. Ponadto, jak podkreślił Sąd Okręgowy, zgodnie z art. 139 ustawy emerytalnej, ze świadczeń pieniężnych określonych w ustawie – po odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych – podlegają potrąceniu należności wymienione w punktach 1-10. Odliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne nie może przekraczać zaliczki i innych należności z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych. Sąd I instancji zważył, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, wniosek ubezpieczonego o zwrot potrąconych kwot jest nieuprawniony, co skutkowało oddaleniem odwołania w tym zakresie.

Apelację od wyroku sądu I instancji wywiódł organ rentowy. Wyrokowi zarzucił niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek pominięcia dowodu z opinii biegłych lekarzy sądowych, których opinia w postępowaniu o przywrócenie prawa do renty ubezpieczonemu w sprawie o sygn. akt 693/11 była rozstrzygająca, co mogło wywrzeć wpływ na wynik sprawy. W związku z tym zarzutem, organ rentowy wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
I instancji (pkt 1); ewentualnie o zmianę wyroku w całości i oddalenie odwołania ubezpieczonego (pkt 2). W uzasadnieniu apelacji organ rentowy wskazał, że
w sprawie o rentę (sygn. akt 693/11), niezbędna była opinia lekarzy sądowych, którzy na podstawie nowych okoliczności co do stanu zdrowia ubezpieczonego, wskazanych przez Przewodniczącego Komisji Lekarskich, orzekli o dalszej niezdolności ubezpieczonego do pracy. Zdaniem apelującego to biegli lekarze sądowi mogli wskazać, czy na dzień orzekania przez Komisję Lekarską ZUS, stan zdrowia ubezpieczonego dawał podstawy do przyjęcia trwałej poprawy przekładającej się na zdolność do pracy, czy też mógłby się on poprawić z powodu leczenia na tyle, aby przy kontynuacji zatrudnienia zgodnego z poziomem kwalifikacji rzeczywistych
i nabytych, nie doszło do powrotu dolegliwości uniemożliwiających zatrudnienie.

Apelację ubezpieczonego Sąd I instancji odrzucił, jako spóźnioną.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w przedmiotowej sprawie sąd I instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał wszechstronnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd Odwoławczy ustalenia Sądu I instancji uznał i przyjął za własne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyroki Sądu Najwyższego I PKN 339/98, I UK 233/09).

Sąd Apelacyjny wskazuje w pierwszej kolejności, że Sąd Okręgowy w sprawie
o sygn. akt VI U 693/11, przyznając wyrokiem z 24 stycznia 2012 r. ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej okresowej niezdolności do pracy, miał prawny obowiązek orzeczenia z urzędu, zgodnie z art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
o odpowiedzialności organu rentowego w zakresie ustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Brak takiego orzeczenia nie pozbawia jednak ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia (por. wyrok SN z 28 kwietnia 2010 r. II UK 330/09 i uchwałę SN z 24 marca 2011 r. I UZP 2/11).

Zarzut podniesiony przez organ rentowy w apelacji jest nieuzasadniony, ponieważ – jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy – schorzenie narządu ruchu, które wpływa na częściową okresową niezdolność ubezpieczonego do pracy, jest schorzeniem przewlekłym, z powodu którego ubezpieczony pobierał już rentę od lutego 2010 r. Od tego czasu stan zdrowia ubezpieczonego nie uległ poprawie, co wynika z opinii sądowo-lekarskiej biegłych, którzy uznali ubezpieczonego za nadal okresowo częściowo niezdolnego do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Biegli, orzekając o tej niezdolności, oparli się na zgromadzonej dokumentacji medycznej ubezpieczonego oraz wykonali badanie przedmiotowe. Z uzasadnienia opinii wynika, że schorzenie kręgosłupa, na które cierpi ubezpieczony powodowało
i powoduje częściową okresową niezdolność do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Wniosek ten biegli wysnuli ze zgromadzonej dokumentacji medycznej ubezpieczonego. Zatem w taki sam sposób, na podstawie tej samej dokumentacji – jak słusznie zważył Sąd Okręgowy – powinna orzec komisja lekarska ZUS. Organ rentowy nie może w takiej sytuacji uniknąć odpowiedzialności za wadliwość oceny stanu zdrowia ubezpieczonego. To organ rentowy obciążają konsekwencje różnicy
w ocenie stanu zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie. Taka różnica jest swoistym ryzykiem organu rentowego w zakresie jego ustawowej działalności. Odmowa ustalenia wnioskodawcy prawa do renty nastąpiła zatem z uchybieniem prawu materialnemu – przepisom ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ przesłanki nabycia prawa do tego świadczenia były spełnione w czasie postępowania prowadzonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Dlatego też, jak słusznie orzekł Sąd Okręgowy, ubezpieczonemu należą się odsetki albowiem opóźnienie w przyznaniu i wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład ponosi odpowiedzialność. Prawidłowe jest również ustalenie przez Sąd I instancji okresu, za który odsetki te przysługują, jednakże ta kwestia nie była przedmiotem zarzutów organu rentowego a zatem nie ma potrzeby szczegółowego rozważania w tej części.

W związku z powyższym, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka

.