Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 kwietnia 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 kwietnia 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa W. F.

przeciwko I. A.

o ustalenie nieważności umowy

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 12 czerwca 2019 r. sygn. akt I C 935/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Marek Boniecki SSA Jerzy Bess SSA Sławomir Jamróg

Sygn. akt I ACa 67/20

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Krakowie zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 czerwca 2019 r. sygn. akt I C 935/13:

I.  ustalił, że umowa darowizny z dnia 13 listopada 2003 r., zawarta w lokalu nr (...) w budynku nr (...), na osiedlu (...) w K., Repertorium (...)Nr (...)przed notariuszem H. J. prowadzącą Kancelarię Notarialną w K. na osiedlu (...) jest nieważna,

II.  zasądził od pozwanej I. A. na rzecz powódki W. F. kwotę 5 140,10 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania,

III.  nakazał ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - kasy Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 4 400 zł tytułem części opłaty sądowej od pozwu ,od uiszczenia której powódka została zwolniona oraz kwotę 396,95 zł na wydatki w sprawie,

IV.  nakazał kasie Sądu Okręgowego w Krakowie wypłatę na rzecz powódki kwoty 59,90 zł tytułem niewykorzystanej zaliczki na wynagrodzenie dla biegłego sądowego.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy przedstawił m.in. następujące motywy swego rozstrzygnięcia:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Powódka domagała się ustalenia, iż umowa darowizny z dnia 13 listopada 2003 r., na mocy której M. F. darowała pozwanej nieruchomość – lokal mieszkalny położony w K., oś. (...), jest nieważna ze względu na to, iż M. F. znajdowała się w chwili składania oświadczenia woli w dniu 13 listopada 2003 r. w stanie wyłączającym świadomie oraz swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Zgodnie z art. 82 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Odnosząc się na wstępie do spornej pomiędzy stronami kwestii istnienia interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy darowizny, należy zacytować stanowisko Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, wyrażone w wyroku z dnia 18 czerwca 2013 r., sygn. akt I ACa 448/13: „O istnieniu interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. można mówić tylko wówczas, jeżeli wyrok ustalający skutkować będzie jakąś korzystną dla powoda zmianą w jego sytuacji, polegającą na usunięciu lub wyjaśnieniu wątpliwości co do treści dotyczących go stosunków prawnych a osiągnięcie tego celu nie jest możliwe w inny sposób, np. w innym postępowaniu cywilnym”. W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że ustalenie nieważności umowy darowizny, w wyniku której matka powódki przekazała nieruchomość na rzecz swojej siostrzenicy, będzie miało korzystny skutek dla powódki. Co prawda, należy przyznać rację pozwanej, iż powódka nie może wywodzić interesu prawnego we wniesieniu powództwa w niniejszej sprawie z faktu, iż M. F. złożyła w dniu 7 maja 1999 r. oświadczenie, iż po dokonaniu wykupu przedmiotowego lokalu mieszkalnego, przekaże go notarialnie na własność powódce. Dokument powyższy, nazwany „oświadczeniem” stanowi w istocie umowę, w której M. F. zobowiązała się względem powódki do przeniesienia własności nieruchomości na jej rzecz, a umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości, zgodnie z treścią art. 158 k.c., wymaga dla swojej ważności formy aktu notarialnego, w związku z czym należy uznać, iż ww. czynność prawna jest nieważna. Należy zwrócić jednak uwagę, iż powódka należy do kręgu spadkobierców ustawowych po zmarłej M. F., a dokonanie przedmiotowej darowizny uszczupliło majątek spadkowy pozostawiony przez zmarłą. Z materiału dowodowego w niniejszej sprawie nie wynika, aby zmarła pozostawiła testament lub wydziedziczyła powódkę, wobec czego należy uznać, iż powódce przysługuje interes prawny w wytoczeniu powództwa o stwierdzenie nieważności przedmiotowej umowy darowizny, jako spadkobierczyni ustawowej po zmarłej M. F..

Umowę darowizny z dnia 13 listopada 2003 r. należy uznać za nieważną na zasadzie art. 82 k.c. W toku postępowania dowodowego wykazano, iż M. F. w chwili zawarcia umowy znajdowała się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, co potwierdzają obie sporządzone w sprawie opinie biegłych lekarzy psychiatrów, których wnioski w tym zakresie Sąd uznaje za w pełni wiarygodne. Nie można przy tym zgodzić się z argumentacją pozwanej, iż notariusz, przed którym przedmiotowa umowa darowizny była zawierana, jako osoba zaufania publicznego, zauważyłby z pewnością, iż M. F. znajdowała się w ww. stanie psychicznym. Oczywiście, notariusz ma obowiązek odmówić dokonania czynności, gdy poweźmie wątpliwości co do stanu zdrowia psychicznego jednej ze stron umowy, jednakże sam fakt, że takich wątpliwości po stronie notariusza w tej konkretnej sytuacji nie było, nie stanowi dowodu na to, w jakim stanie psychicznym znajdowała się M. F., jako że nie można od notariusza wymagać posiadania wiedzy specjalistycznej, wymaganej do jednoznacznego stwierdzenia powyższej okoliczności. Również podniesiona przez pozwaną okoliczność, iż M. F. przebywała w szpitalu psychiatrycznym w latach 70-tych ubiegłego wieku i od tego czasu nie była hospitalizowana, nie ma wpływu na istnienie po jej stronie wady oświadczenia woli, złożonego w dniu 13 listopada 2003 r., jako że z zgodnie z art. 82 k.c. nawet przemijające zaburzenie czynności psychicznych skutkuje nieważnością czynności prawnej, jeśli osoba składająca oświadczenie woli nie była w stanie złożyć świadomie lub swobodnie oświadczenia woli wskutek jego wystąpienia. Okoliczność iż (najprawdopodobniej w wyniku podjętego leczenia) choroba M. F. nie objawiała się w taki sam sposób jak w latach 60-tych i 70-tych XX wieku, nie oznacza że w dniu 13 listopada 2003 r. nie znajdowała się ona w stanie wyłączającym swobodne i świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Wobec powyższego, orzeczono jak w punkcie I sentencji wyroku.

Pozwana apelacją zaskarżył niniejszy wyrok w całości zarzucając mu:

1. naruszenie prawa materialnego:

- art. 189 k.p.c. poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie wyrażające się w przyjęciu, że powódce przysługuje interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności umowy darowizny z dnia 13 listopada 2003r., jako osobie należącej do kręgu spadkobierców ustawowych po M. F., przy przyjęciu, że dokonanie darowizny uszczupliło jej majątek spadkowy, mimo, że powódka w pozwie i postępowaniu przed Sądem nie powoływała tej okoliczności a co za tym idzie, nie wykazali interesu prawnego powódki powołując się w tym zakresie na istnienie niezgodności oświadczeń M. F. składanej wobec powódki a dotyczących darowizny mieszkania, które miała obiecać powódce,

- art. 82 k.c. poprzez uznanie, że M. F. w chwili podpisywania notarialnej umowy darowizny znajdowała się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli w oparciu o dwie sporządzone w sprawie opinie biegłych lekarzy psychiatrów E. S. i W. T., początkowo sprzeczne i oparte na dokumentacji leczenia M. F. zawierającej szczątkowe, w znacznej mierze nieczytelne zapisy a w zakresie schizofrenii, nie dotyczące chwili sporządzania umowy darowizny,

2. naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy - art. 233 § 1 i 2 k.p.c. i art., 328 § 2 k.p.c. - dokonanie oceny zgromadzonych w sprawie dowodów w sposób wybiórczy, noszący cechy dowolności, z przekroczeniem zasady ich swobodnej oceny, co doprowadziło do sprzeczności ustaleń Sądu z materiałem zgromadzonym w sprawie a w szczególności poprzez:

- art. 233 k.p.c. - przez brak wszechstronnego rozważenia materiału zgromadzonego w sprawie, obdarzenie wiarygodnością zeznań powódki W. F. oraz świadków M. K., K. S. i A. F. (1) uznanych przez Sąd za logiczne i wzajemnie się uzupełniające przy jednoczesnej odmowie dania wiary zeznaniom pozwanej I. A. oraz świadków H. B., A. D., A. K., J. T., H. J. i J. Ś. przy uzasadnieniu stanowiska uznaniem tych osób, jako nie posiadających odpowiedniego wykształcenia medycznego i doświadczenia, co w przypadku powódki i świadków z pierwszej grupy (w szczególności A. F. (1) cierpiącej na schizofrenię paranoidalną) okazało się być dla Sądu bez znaczenia,

- ustalenie stanu faktycznego z pominięciem analizy dowodu z zeznań notariusz H. J., których treść ewidentnie pozostawała w sprzeczności z treścią zeznań świadka A. F. (1) w zakresie opisu przebiegu czynności podpisywania umowy darowizny z uzasadnieniem, że notariusz nie posiada wiedzy specjalistycznej do jednoznacznego stwierdzenia stanu psychicznego darczyńcy,

- błędne ustalenie, że A. D. nie była obecna w czasie sporządzania przez M. F. umowy darowizny mieszkania,

- ustalenie stanu faktycznego z pominięciem dowodów z przesłuchania pozwanej, świadka A. D. oraz świadka J. T. wskazujących, że pieniądze przeznaczone na wykup mieszkania pochodziły od pozwanej I. A., która to okoliczność wg biegłego dr. W. T. ma znaczenie dla oceny, czy przekazanie przez M. F. w drodze darowizny mieszkania na rzecz wnuczki było działaniem racjonalnym, realizacją woli darczyńcy i wcześniejszego celu a więc dla wniosków sporządzonych opinii sądowo - psychiatrycznych,

- naruszenie art. 272 k.p.c. poprzez nie przeprowadzenie konfrontacji świadków A. D., H. J. i A. F. (1) w celu wyjaśnienia sprzeczności w ich zeznaniach w zakresie zachowania M. F. w okresie po śmierci jej męża w 1997r. oraz w dniu podpisania umowy darowizny,

- naruszenie art. 286 k.p.c. poprzez nie zażądanie sporządzenia opinii innych biegłych lekarzy psychiatrów oraz art. 290 § 1 k.p.c. poprzez nie zażądanie wydania opinii przez instytut naukowy, celem wyjaśnienia sprzeczności w przeprowadzonych opiniach biegłych lekarzy psychiatrów, oraz wewnętrznych sprzeczności w opiniach sporządzonych przez biegłego dr. W. T..

Na zasadzie art. 381 k.p.c. pozwana wniosła o dopuszczenie nowych dowodów z:

1. pisma (...) z dnia 29.03.2000r., na okoliczność widniejącej w nim kwoty 19.570,64 zł wpłaconej przez M. F. jeszcze w 2000 r. tytułem wykupu mieszkania, która to kwota jest tożsama z kwotą, o której zeznawała pozwana, jako przez nią wpłaconej,

2. noty księgowej z dnia 8.01.2001r. - na okoliczność znajdującej się na rachunku bankowym M. F. kwoty 19.570,64 zł co najmniej od dnia 19.04.2000r., która to kwota jest tożsama z kwotą, o której zeznawała pozwana, jako przez nią wpłaconej,

3. kart informacyjnych leczenia szpitalnego Nr ks. Gł. (...) z roku 2017 oraz z 2 marca 2004r. i dotyczącej leczenia świadka A. F. (1) w tych latach, zawierających rozpoznanie choroby: schizofrenia paranoidalna - na okoliczność rozpoznania schizofrenii u świadka i faktu jej leczenia od wielu lat, co najmniej od 2004 roku,

- uzasadniając wniosek tym, że pozwana nie mogła powołać tych dowodów wcześniej, gdyż ich na etapie postępowania przed Sądem I instancji nie posiadała.

Ponadto wniosła również o dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych lekarzy psychiatrów a nawet instytutu naukowego na okoliczność ustalenia czy M. F. w chwili składania oświadczenia woli o dokonaniu darowizny na rzecz pozwanej - 13 listopada 2003r. znajdowała się w stanie wyłączającym świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli a to wobec sprzeczności dotychczas sporządzonych opinii lekarzy psychiatrów i braku kategoryczności wniosków w opinii dr. W. T..

W oparciu o powyższe zarzuty pozwana wniosła o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa, zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych za obie instancje,

ewentualnie

2. uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o:

1. oddalenie apelacji pozwanej;

2. zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest bezzasadna z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Sad Apelacyjny podziela bowiem ustalenia faktyczne Sądu I instancji i poczynione na ich podstawie rozważania prawne, uznając je za własne.

Odnosząc się do poszczególnych zarzutów apelacji w pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia art. 189 k.p.c.

W tym kontekście za trafne należy uznać uwagi wyrażone w odpowiedzi na apelację, że interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 września 2019 r., sygn. akt V ACa 17/17). W realiach niniejszej sprawy poza sporem pozostaje okoliczność, iż powódka należy do kręgu spadkobierców po zmarłej M. F., w konsekwencji czego interes prawny w tym zakresie nie budzi wątpliwości. Umowa darowizny skutkowała bowiem znacznym uszczupleniem majątku spadkowego. Zupełnie niezrozumiałe przy tym są twierdzenia pozwanej jakoby powódka nie wykazała interesu prawnego w wytoczeniu powództwa. Pozwana forsuje stanowisko, iż interes prawny winien być udowodniony bezpośrednio przeprowadzonym dowodem, który stricte powołany winien zostać na okoliczność istnienia interesu prawnego. Takie założenie pozbawione jest podstaw prawnych. Niezależnie jednak od powyższych rozważań powódka wskazuje, za jednolicie utrwalonym orzecznictwem w tym zakresie, że kwestię istnienia interesu prawnego powoda formułującego żądania pozwu w oparciu o tę normę sąd rozpoznający sprawę musi brać pod uwagę z urzędu - niezależnie od stanowisk procesowych stron i na każdym etapie postępowania. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 6 czerwca 2019 r., sygn. I ACa 48/19). Sąd powinien badać z urzędu istnienie interesu prawnego będącego przesłanką skutecznego powództwa o ustalenie opisanego w treści art. 189 k.p.c. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28 maja 2019 r., sygn. akt I ACa 791/18).

Niezależnie od kwestii interesu prawnego Sąd Apelacyjny, w zakresie objętym zaskarżeniem, z urzędu badał, czy po stronie powodowej zachowana jest pełna legitymacja czynna. Dla kwestii tej koniecznym było wyjaśnienie, czy po stronie powodowej zachodzi współuczestnictwo konieczne wszystkich spadkobierców zainteresowanych tym rozstrzygnięciem.

Kwestia ta była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 7 sierpnia 1970 r. sygn.. akt III CZP 49/70, który na pytanie prawne:

"Czy w sporze przeciwko obdarowanemu spadkobiercy o ustalenie nieważności umowy darowizny zachodzi czynne współuczestnictwo konieczne pozostałych spadkobierców darczyńcy?"

udzielił następującej odpowiedzi:

„W sporze przeciwko obdarowanemu spadkobiercy o ustalenie nieważności umowy darowizny nie zachodzi po stronie powodowej współuczestnictwo konieczne pozostałych spadkobierców darczyńcy.”

Pogląd ten jest w zasadzie ugruntowany, albowiem powołuję się na niego inne składy

Sądu Najwyższego, np. w wyroku z dnia 14 kwietnia 2016 r. IV CSK 435/15 przy okazji rozważania możliwości wytoczenia powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym a interesem prawnym do wniesienia powództwa o ustalenie prawa.

Przechodząc do oceny zarzutów naruszenia prawa w pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia prawa procesowego normy art. 233 § 1 k.p.c., poprzez naruszenie obowiązku wszechstronnego rozważenia całości materiału dowodowego i dokonanie ustaleń faktycznych jedynie na podstawie dowodów korzystnych dla jednej ze stron z pominięciem korzystnych dla drugiej strony.

W ocenie Sądu Apelacyjnego z zarzutami tymi nie sposób się zgodzić.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż w orzecznictwie Sądu Najwyższego podnosi się, iż „dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie można poprzestać na stwierdzeniu, że dokonane ustalenia faktyczne są wadliwe, odnosząc się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Niezbędne jest wskazanie przyczyn, które dyskwalifikują postępowanie sądu w zakresie ustaleń. Skarżący powinien zwłaszcza wskazać, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy analizie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im taką moc przyznając" (zob. postanowienie SN z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753; wyrok SN z dnia 6 lipca 2005 r., III CK 3/05, Lex nr 180925). Ponadto Sąd Najwyższy wielokrotnie w swoim orzecznictwie wskazywał, że „jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający z zebranego materiału dowodowego są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena tego sądu nie narusza przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby z materiału tego dawały się wysnuć również wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brakuje logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo -skutkowych, przeprowadzona przez sąd orzekający ocena dowodów może być skutecznie podważona "(Zob. m.in. wyrok SN z 7.10.2005 r., IV CK 122/05, LEX nr 187124).

Należy zatem stwierdzić, iż skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez Sąd pierwszej instancji art. 233 § 1 k.p.c. wymaga nie polemiki, lecz wskazania, że Sąd ten uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd doniosłości (wadze) poszczególnych dowodów, ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu pierwszej instancji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zarzuty podniesione w apelacji pozwanej co do zasady nie mają żadnego merytorycznego uzasadnienia, a jedynie charakter polemiki z oceną dokonaną przez Sąd I instancji. Sąd I instancji dokonał bowiem wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie i właściwie go ocenił, wydając co do zasady prawidłowe rozstrzygnięcie na gruncie stanu faktycznego niniejszej sprawy.

Dlatego też brak jest podstaw do uznania zasadności zarzutu naruszenia art. 272 k.p.c. poprzez nie przeprowadzenia konfrontacji świadków. Niezależnie od tego po oddaleniu tego wniosku dowodowego pełnomocnik pozwanej nie zgłosił w tym zakresie zarzutu zastrzeżenia do protokołu w trybie art. 162 § 1 k.p.c., a zgodnie z § 2 tego przepisu stronie zastępowanej przez adwokata, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na to uchybienie w dalszym toku postępowania.

Ponadto brak jest też podstaw do konstruowaniu na podstawie zarzutu naruszenia art. 286 k.p.c. poprzez nie zażądanie sporządzenia opinii innych biegłych lekarzy psychiatrów oraz art. 290 § 1 k.p.c. poprzez zażądanie wydania opinii przez instytut naukowy.

Dowód z opinii biegłego, jak podkreśla się w orzecznictwie, podlega ocenie sądu z zastosowaniem art. 233 § 1 k.p.c. według właściwych dla przedmiotu opinii kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Porównanie brzmienia § 1 oraz 2 art. 278 k.p.c. prowadzi do wniosku, iż władnym co do ustalenia liczby biegłych jest wyłącznie sąd orzekający. W szczególności powołanie kilku biegłych może być zasadne, gdy w sprawie są wymagane wiadomości specjalne z różnych dziedzin. Natomiast - zdaniem doktryny i judykatury - potrzeby powołania innego biegłego nie uzasadnia taka okoliczność, że opinia powołanego już biegłego jest dla strony (w jej odczuciu) niekorzystna.

W tym zakresie Sąd I instancji stwierdził, ze oparł się na złożonych do akt niniejszej sprawy opinii biegłych lekarzy psychiatrów: E. S. i W. T., przy czym w przypadku opinii biegłego W. T. została ona w istotny sposób zmodyfikowana i uzupełniona ustnie podczas rozprawy w dniu 29 maja 2019 r., w oparciu o zeznania złożone na tejże rozprawie przez świadka A. F. (2) w obecności biegłego. Wymienione opinie Sąd Okręgowy uznał za miarodajne dla poczynienia ustaleń faktycznych. Są one rzetelne i zrozumiałe. Zostały sporządzona przez osoby dysponujące odpowiednią wiedzą i doświadczeniem. W ocenie Sądu wnioski płynące ze wskazanych opinii były spójne w zakresie stwierdzenia wyłączenia swobodnego i świadomego powzięcia decyzji i wyrażenia woli przez M. F. w dniu 13 listopada 2003 r. Biegła E. S. w sposób kategoryczny wskazała, iż świadomość była wyłączona, natomiast biegły W. T. wskazał na wyłączenie swobodnego i świadomego powzięcia decyzji i wyrażenia woli przez M. F. w dniu 13 listopada 2003 r. po złożeniu zeznań przez świadka A. F. (1). Opinie te uwzględniły bowiem całość zgromadzonego materiału, dotychczasowe wyniki postępowania dowodowego i udzieliły pełnej oraz wyczerpującej odpowiedzi na zagadnienie wskazane w odezwie. Rzeczowość opinii i miarodajność przyjętych konkluzji, odpowiadająca wskazaniom doświadczenia, nie pozwalały na skuteczne podważenie ich końcowych wniosków.

Tak więc wbrew twierdzeniom skarżących po pierwsze opinie biegłych są kompletne, odpowiadają na wszystkie pytania, a wnioski są jednoznaczne i kategoryczne. Opinia te zostały oceniona przez Sąd I instancji zgodnie z przedstawionymi powyżej kryteriami i w tej sytuacji podważanie tej oceny jest nieuprawnione. Brak jest zatem podstaw do podważania decyzji Sądu I instancji w przedmiocie oddalenia wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego.

Także w tym zakresie żadna ze stron nie zgłosiła zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. na oddalenie tego wniosku. Jakkolwiek wniosek taki złożyła powódka, ale nie pozbawiało to możliwości popierania takiego wniosku przez pozwaną, bądź niezależnie od tego zgłoszenia w tym zakresie zastrzeżenia także co do zasady przez pozwaną.

Brak jest także podstaw do uwzględnienia wniosków dowodowych zgłoszonych przez pozwaną w toku postępowania apelacyjnego.

Trafnie w odpowiedzi na apelacje wskazuje się, że zgłoszone w apelacji wnioski dowodowe uznać należy za spóźnione. Uzasadnieniem wniosku jest lakoniczne stwierdzenie, nie poparte żadnymi dowodami, iż pozwana nie miała możliwości powołania dowodów w toku postępowania pierwszoinstancyjnego. Załączone przez apelująca dokumenty, abstrahując od braku waloru dowodowego z uwagi na brak poświadczenia za zgodność z oryginałem, datowane są na okres 2000-2001 r. Trudno zatem uznać za wiarygodne twierdzenia wnioskującej jakoby nie miała możliwości ich powołania przed Sądem I instancji, pomijając ich przydatność dla ustalenia stanu faktycznego w sprawie.

Tak więc mając na względzie bezzasadność naruszenia art. 189 k.p.c., a następnie bezzasadność naruszenia prawa procesowego, na zasadności których to zarzutów konstruowano zasadność naruszenia art. 82 k.c. stwierdzić należy, że także ten zarzut naruszenia prawa materialnego okazał się bezzasadny.

Dlatego też, wobec braku podstaw do uwzględnienia apelacji, Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 1 sentencji na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono jak w pkt 2 sentencji według zasady odpowiedzialności za wynik postępowania określonej w art. 98 § 1 k.p.c., a co do wysokości odnośnie zwrotu kosztów zastępstwa, zgodnie z stawkami określonym w § 2 pkt 6 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 05.11.2015 r. poz. 1804; zm. Dz.U. z 12.10.2016 r. poz. 1667).

SSA Marek Boniecki SSA Jerzy Bess SSA Sławomir Jamróg