Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant: praktykant absolwencki Daria Więch

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 lipca 2021 r. w Warszawie

sprawy A. Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

z udziałem (...) Sp. z o.o. w W.
(płatnika składek)

na skutek odwołania A. Ś. (ubezpieczonej)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 11 maja 2020 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 11 maja 2020 r. nr (...) w ten sposób, że stwierdza, iż A. Ś. od 1 grudnia 2019 roku podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik (...) Sp. z o.o..

UZASADNIENIE

15 czerwca 2020r. A. Ś. za pośrednictwem organu rentowego wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 11 maja 2020r. znak: (...). W uzasadnieniu odwołania i w dalszym toku sprawy odwołująca podniosła, że pracowała na rzecz (...) od 1 grudnia 2019r., jednak wcześniej wykonywała tę samą pracę na rzecz (...) sp. z o.o., której działalność była tożsama
z działalnością płatnika. Odwołująca wskazała ponadto, że nie miała świadomości nieopłacania składek, niemniej nie powinna ponosić z tego tytułu konsekwencji. A. Ś. podkreśliła,
że wbrew uzasadnieniu skarżonej decyzji, niezdolna do pracy z powodu ciąży była od 14 stycznia 2020r., zaś od 17 grudnia 2019r. z powodu choroby ( k.3).

We wniesionej 17 lipca 2020r. odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł
o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c., o przeprowadzenie rozprawy
i o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz organu rentowego wg norm przepisanych. ZUS podtrzymał swoje stanowisko wyrażone w skarżonej decyzji, wskazując,
że płatnik nie złożył dokumentów rozliczeniowych dotyczących odwołującej, nie wyrejestrował jej z ubezpieczeń, w ZUS jedynie jej zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych. Odwołująca
nie dysponuje umową o pracę z płatnikiem, dowodów wypłaty wynagrodzenia ani jakichkolwiek dokumentów potwierdzających jej zatrudnienie, a jej twierdzenia, że podpisała umowę,
ale nie zdążyła jej odebrać budzą wątpliwość, bowiem przed niezdolnością do pracy pracowała
u płatnika przez dwa tygodnie, zatem mogła ją odebrać. Przedstawieni przez odwołującą świadkowie nie są pracownikami (...) Sp. z o.o. lecz (...) sp. z o.o. – spółki, z którą odwołującą łączyła umowa o pracę od 7 grudnia 2018r. do 31 grudnia 2019r. Organ wskazał przy tym, że w sprawie zatrudnienia odwołującej w (...) sp. z o.o. toczy się odrębne postępowanie. Zakład ponadto podniósł, że jedynym wspólnikiem i jednocześnie prezesem zarządu (...) (...) sp. z o.o. jest K. J., który od grudnia 2019r. nie składa dokumentów za zatrudnione osoby, a od stycznia 2020r. miał być aresztowany. Spółka posiada zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek, brak jest z nią kontaktu ( k.5-6).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

6 września 2018r. A. Ś. zawarła umowę zlecenia z (...) sp. z o.o. na okres
do 6 grudnia 2018r. Odwołująca zobowiązała się w umowie do wykonywania pracy polegającej
na umawianiu spotkań na badania i zabiegi z branży medycznej, wg ustalonych kryteriów
i wymagań, stosowania i przestrzegania standardów oraz procedur i zasad panujących w formie, dbania o porządek w miejscu i stanowisku pracy. 30 października 2018r. Odwołująca zawarła aneks do ww. umowy, zgodnie z którym zmieniła się m.in. nazwa zleceniodawcy – z (...) sp. z o.o.
na (...) sp. z o.o. ( umowa zlecenia z 6.09.2018r. k.43, aneks do umowy zlecenie k.46 a.s.).

12 grudnia 2018r. odwołująca zawarła umowę o pracę z (...) sp. z o.o. na czas określony od 7 grudnia 2018r. do 31 grudnia 2019r., gdzie została zatrudniona jako telemarketer w wymiarze ¼ etatu z wynagrodzeniem 525 zł brutto miesięcznie. Z dniem 31 października 2019r. odwołującej zmieniono warunki pracy – wymiar etatu podniesiono do pełnego etatu i podniesiono wynagrodzenie do 2250 zł brutto miesięcznie ( umowa o pracę z 7.12.2018r. k.41-42 a.s., zmiana warunków umowy o pracę k.45 a.s.).

1 grudnia 2019r. A. Ś. podpisała umowę o pracę z (...) (...) sp. z o.o., co wynikało ze zmian organizacyjnych w spółkach. (...) była spółką, gdzie zatrudniano telemarketerów, zaś (...) było jednostką, do której telemarketerzy umawiali klientów na wizyty i zabiegi. Reorganizacja miała polegać na tym, aby telemarketerzy
z (...) zostali przeniesieni do (...), jednak nie doszła do skutku, ponieważ 9 stycznia 2020r. prezesi powyższych spółek zostali zatrzymani, a następnie aresztowani. Odwołująca nie posiada egzemplarza umowy o pracę z 1 grudnia 2019r., ponieważ przebywała
na zwolnieniu lekarskim od 17 grudnia 2019r. a przed chorobą nie zdążyła go odebrać od pracodawcy ( zeznania odwołującej k.115 a.s.).

Osobą podpisującą powyższe umowy z odwołującą był każdorazowo K. J. ( bezsporne).

A. Ś. w powyższych spółkach na podstawie umowy zlecenia i umowy o pracę wykonywała te same obowiązki, co w (...) (...) sp. z o.o., tj. dzwoniła
do osób wskazanych w bazie danych, którą udostępniał pracodawca i zapraszała je na wizyty
i zabiegi. Odwołująca świadczyła pracę w godzinach od 8 do 16, podpisywała listę obecności. A. Ś. otrzymywała wynagrodzenie w gotówce, ok. 2000-2200 zł, w zależności od liczby dni
w miesiącu. Bezpośrednim przełożonym odwołującej był K. J.. Odwołująca wykonywała pracę w spółce do 9 stycznia 2020r. ( zeznania odwołującej k.115 a.s.).

10 listopada 2019r. odwołująca dowiedziała się, że jest w ciąży. Poród miał miejsce 17 lipca 2020r. ( karta ciąży k.54-57 a.s., zeznania odwołującej k.115 a.s.).

6 marca 2020r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł
o zbadanie okoliczności związanych z ubezpieczeniem A. Ś. jako pracownika (...) (...) sp. z o.o., ze względu na zatrudnienie odwołującej od 1 grudnia 2019r.
i niezdolność do pracy od 17 grudnia 2019r., która przypada w okresie ciąży ( nieoznaczone akta organu rentowego).

W toku postępowania przed organem rentowym A. Ś. wskazała, że pracę u płatnika zaproponowała jej koleżanka, opisała swoje obowiązki służbowe, miejsce świadczenia pracy
oraz okoliczności związane z tym, że nie dysponuje egzemplarzem umowy o pracę. Odwołująca podniosła, że wynagrodzenie otrzymywała w gotówce, a także wymieniła dane swoich współpracowników i osób nadzorujących jej pracę. Do pisma A. Ś. dołączyła umowy zawarte z (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. Płatnik składek nie odpowiedział na zobowiązanie organu rentowego o złożenie wyjaśnień.

Skarżoną decyzją z 11 maja 2020r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. stwierdził, że A. Ś. od 1 grudnia 2019r. jako pracownik (...) Sp. z o.o. nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. W uzasadnieniu decyzji wskazano,
że brak jest jakichkolwiek dowodów na wykonywanie przez odwołującą w okresie od 1 do 16 grudnia 2019r. pracy na rzecz (...) Sp. z o.o., tj. brak umowy o pracę, dowodów wypłaty wynagrodzenia i jakiejkolwiek dokumentacji pracowniczej. Z dokumentów przedłożonych przez A. Ś. wynika, że do 31 grudnia 2019r. była związana umową o pracę z (...) Sp. z o.o. na pełen etat, w tej samej spółce pracowali świadkowie wskazani przez odwołującą. Zakład ustalił ponadto, że zgłoszenie odwołującej do ubezpieczeń nastąpiło
19 grudnia 2019r. czyli po ustawowym terminie, kiedy odwołująca była już niezdolna do pracy
z powodu ciąży ( nieoznaczone akta organu rentowego).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie ww. dowodów, znajdujących się w aktach sprawy ( a.s.) i aktach organu rentowego. Dowodów z dokumentów żadna ze stron nie kwestionowała, a Sąd z urzędu nie znalazł podstaw do tego, aby odmówić im wiarygodności i mocy dowodowej. Sąd oparł swoje ustalenia również na zeznaniach odwołującej się A. Ś. – zeznania te były bowiem spójne i logiczne, korespondowały ponadto z dokumentami
z dokumentów w postaci umów, które zostały przedłożone zarówno w toku niniejszego postępowania, jak i postępowania przed organem rentowym. Zdaniem Sądu Okręgowego odwołująca w sposób wyczerpujący i zrozumiały przywołała okoliczności związane ze swoją pracą na rzecz (...) (...) sp. z o.o., tj. zakres swoich obowiązków, czas i miejsce pracy. Zdaniem Sądu odwołująca wiarygodnie przedstawiła również okoliczności związane
ze zmianą pracodawcy z (...) sp. z o.o. na płatnika oraz z brakiem egzemplarza umowy o pracę.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Przystępując do oceny prawnej przedmiotu sporu, w pierwszej kolejności wskazać należy, że dokonywana przez organ rentowy kontrola zgłoszeń do ubezpieczenia oraz prawidłowości
i rzetelności obliczenia składki oznacza przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania samego tytułu ubezpieczenia wynikającego z zawarcia umowy o pracę,
a zatem badania również ważności takiej umowy ( por. postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie
z 10.01.2013 r., III AUa 1039/12 oraz z 25.09.2012 r., III AUa 398/12).

Sporne w rozpatrywanej sprawie było to, czy A. Ś. od 1 grudnia 2019r. realizowała umowę o pracę u płatnika składek (...) (...) sp. z o.o. i czy z tego tytułu powinna podlegać obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. Aby tę kwestię rozstrzygnąć należy dokonać szczegółowej wykładni przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2020r., poz. 266), zwanej dalej ustawą systemową .
Art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy systemowej następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 kodeksu pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2019r., poz. 1040, dalej: k.p. ) pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy
o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym,
tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju
w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy
i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika,
zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia ubezpieczeniem społecznym,
w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że przy ocenie istnienia tytułu do ubezpieczenia społecznego nacisk kładzie się na ustalenie faktycznego wykonywania umowy czy działalności (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 26 lutego 2013r., I UK 472/12, z 24 sierpnia 2010r. I UK 74/10, z 13 listopada 2008r.,
II UK 94/08, postanowienie Sądu Najwyższego z 18 października 2011r., III UK 43/11). Nie wystarczy zatem zawarcie samej umowy, lecz konieczne jest rozpoczęcie jej wykonywania. Umowa taka powinna mieć, przynajmniej w zamiarze, realne znaczenie gospodarcze, w innym bowiem przypadku można by mówić jedynie o relacji grzecznościowej, a nie stosunku prawnym.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy wskazywał m.in., że brak było wystarczających dowodów na to, aby uznać, że odwołująca świadczyła pracę na rzecz płatnika składek, bowiem
nie ma kontaktu ze spółką, w szczególności nie przedstawiono akt osobowych odwołującej
ani innych pracowników spółki. Odwołująca się nie posiada egzemplarza umowy o pracę ani innych dowodów potwierdzających wykonywanie stosunku pracy z płatnikiem, jednak w ocenie Sądu odwołująca w sposób wyczerpujący wyjaśniła tę kwestię, a jej zeznania w tym zakresie Sąd uznał za wiarygodne. Za wiarygodne Sąd uznał również zeznania A. Ś. co do zakresu wykonywanych czynności w ramach stosunku pracy z (...) (...) sp. z o.o. Znamienne jest, że zakres ten jest tożsamy z obowiązkami, jakie odwołująca wykonywała uprzednio na podstawie umowy zlecenie z (...) sp. z o.o. i umowy o pracę z (...) sp. z o.o. Przekształcenia podmiotowe po stronie zleceniodawcy/pracodawcy odwołującej budzą wprawdzie wątpliwości co do legalności działalności spółek, szczególnie w kontekście faktu, że 9 stycznia 2020r. doszło do zatrzymania i później aresztowania prezesów powyższych spółek (w tym K. J.), jednak nie może rzutować to na ocenę tego, czy A. Ś. była zatrudniona w spółce i wykonywała swoją pracę. Powyższe okoliczności tłumaczą jednocześnie przyczyny nieprzedłożenia przez płatnika wyjaśnień w postępowaniu przed organem rentowym, a także brak składania dokumentów rozliczeniowych i wyrejestrowania odwołującej jako pracownika. Wprawdzie odwołująca podjęła pracę w (...) (...) sp. z o.o. 1 grudnia 2019r. bez formalnego rozwiązania stosunku pracy z (...) sp. z o.o., z którą to spółką łączyła ją umowa o pracę zawarta na okres do 31 grudnia 2019r., a nadto do organu rentowego nie złożono dokumentów związanych z wyrejestrowaniem odwołującej jako pracownika (...) sp. z o.o., jednak okoliczności te nie mogą obciążać odwołującej, ponieważ ich wykonanie nie należało do jej pracowniczych obowiązków w żadnej z ww. spółek.

W toku niniejszego postępowania wykazano, że A. Ś. wykonywała stosunek pracy ze spółką, poprzez pracę telemarketera w W.. Postępowanie dowodowe doprowadziło również do ustalenia zakresu pracy odwołującej, która kontaktowała się telefonicznie z klientami (...) (...) sp. z o.o. i umawiała ich na wizyty i zabiegi. Identyczny zakres obowiązków dotyczył A. Ś. w ramach wcześniejszych umów, które zawierała z (...)
sp. z o.o. i (...) sp. z o.o.

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że nie można uznać za sprzeczny z ustawą
lub zmierzający do jej obejścia, zamiaru zawarcia umowy o pracę polegającego na uzyskaniu świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nawet gdyby był to jedyny cel przyświecający przystępującemu do umowy pracownikowi. Nie jest bowiem obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z zawarciem umowy o pracę ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże obowiązek ubezpieczenia emerytalno-rentowego, chorobowego i wypadkowego, podjęcie zatrudnienia w celu objęcia ubezpieczeniem i ewentualnego korzystania ze świadczeń z tego ubezpieczenia nie może być kwalifikowane jako obejście prawa. O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. O ważności umowy
o pracę nie decyduje zamiar dyktujący potrzebę jej zawarcia, lecz to, czy zawierające ją strony miały zamiar wzajemnego zobowiązania się – pracownik do świadczenia pracy, a pracodawca do dania mu pracy i wynagrodzenia za nią – oraz czy umowa była w rzeczywistości realizowana. ( por. wyroki SN: z 5.10.2005r. I UK 32/05, LEX 191088, z 2.07.2008r. II UK 334/07).

Zebrany w sprawie materiał dowodowy – poza tym, że wskazuje na okoliczności zatrudnienia ubezpieczonej, potwierdza również fakt rzeczywistego wykonywania pracy. Świadczą o tym w szczególności zeznania odwołującej, która opisała zarówno miejsce świadczenia pracy
na rzecz spółki, jak również zakres swoich obowiązków. Okoliczności zaś związane
z zatrzymaniem i aresztowaniem prezesów spółek, z którymi związana była odwołująca, tłumaczą brak dokumentacji pracowniczej, w tym w szczególności umowy o pracę.

Również spóźnione zgłoszenie odwołującej do ubezpieczeń społecznych nie przesądza
o nieważności umowy czy o nieprawidłowej motywacji ubezpieczonej. Tego rodzaju nieprawidłowość po stronie płatnika składek nie może skutkować negatywnie po stronie ubezpieczonego.

Z opisanych przyczyn Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, zgodnie z żądaniem odwołującej się A. Ś..