Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 21 stycznia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Protokolant: sekretarz sądowy Milena Urban-Folwarska

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2020 r. w Krakowie

na rozprawie sprawy z wniosku M. J., S. D., K. J.

przy uczestnictwie S. S. (1), M. S., P. S., S. S. (2), D. M., W. W., S. S. (2), A. P., Z. N., M. P. (1), Ł. M., M. G., D. G. i Gminy Miejskiej K.

o ustanowienie służebności

na skutek apelacji uczestnika Gminy Miejskiej K.

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa- Nowej Huty w Krakowie z dnia 19 lutego 2019 r., sygnatura akt I Ns 377/18/N

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Krakowa- Nowej Huty w Krakowie.

SSO Agnieszka Cholewa-Kuchta SSO Zbigniew Zgud SSO Jarosław Tyrpa

Sygn. akt II Ca 1172/19

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 21 stycznia 2020 r.

Wnioskodawcy M. J., S. D. i K. J. ( następcy prawni uczestnika Z. J. ) wnieśli o ustanowienie na nieruchomościach gruntowych stanowiących działki położone w K. o numerach (...) służebności polegającej na przeprowadzeniu przez wymienione nieruchomości przyłącza elektrycznego na nieruchomość oznaczoną nr (...), położoną w K. w sposób i miejscu oznaczonym przez biegłego.

Postanowieniem z dnia 19 lutego 2019 roku do sygn. akt I Ns 377/18/N Sąd Rejonowy dla Krakowa - Nowej Huty w Krakowie postanowił:

I.  ustanowić na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), położoną w K. objetą księgą wieczystą o nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych służebność gruntową służebność przesyłu sieci elektroenergetycznej biegnącą przez:

1)  część nieruchomości położonej w K. stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...) , dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie w K. Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), o powierzchni 7 m ^{( 2)}, pomiędzy punktami oznaczonymi numerami: (...),

2)  część nieruchomości położonej w K. stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...) , dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), o powierzchni 58 m ^{( 2)}, pomiędzy punktami oznaczonymi numerami: (...),

3)  część nieruchomości położonej w K. stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...) , dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), o powierzchni 9 m ², pomiędzy punktami oznaczonymi numerami:(...)

4)  część nieruchomości położonej w K. stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...) , dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), o powierzchni 11 m ², pomiędzy punktami oznaczonymi numerami:(...),

5)  część nieruchomości położonej w K. stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...) , dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), o powierzchni 1 m ², pomiędzy punktami oznaczonymi numerami: (...)

6)  nieruchomość położoną w K. stanowiącej działkę nr (...) dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...),

zgodnie z projektem służebności przesyłu sieci energetycznej oznaczonej kolorem żółtym, na planie sporządzonym w dniu 6 kwietnia 2018 roku przez biegłego J. H., l. książki robót (...), stanowiącym załącznik do niniejszego postanowienia oraz opinią techniczną sporządzoną przez biegłych mgr inż. J. K. i mgr inż. C. K., stanowiącą załącznik do niniejszego postanowienia;

II.  ściągnąć solidarnie od wnioskodawców M. J. , S. D., K. J. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie kwotę 5.259,39 zł (pięć tysięcy dwieście pięćdziesiąt dziewięć złotych trzydzieści dziewięć groszy) tytułem nieopłaconych wydatków związanych z opiniami biegłych,

III.  ściągnąć solidarnie od uczestników A. P. i M. P. (2) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie kwotę 4.071,49 zł (cztery tysiące siedemdziesiąt jeden złotych czterdzieści dziewięć groszy) tytułem nieopłaconych wydatków związanych z opiniami biegłych.

Sąd Rejonowy za niesporne przyjął, że wnioskodawcy M. J., S. D. i K. J. są właścicielami nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położoną w K., objętą księgą wieczystą o nr (...). Właścicielami działki o nr (...) są uczestnicy M. G. i D. G.. Właścicielami działki nr (...) , dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) M. P. (1) i A. P.. Właścicielami działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) są S. S. (1), M. S., S. S. (2), P. S., D. M.. Właścicielem działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). Właścicielem działki nr (...) dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) jest Ł. M.. Właścicielem działki (...) jest Gmina Miejska K..

Ponadto Sąd Rejonowy na podstawie pisemnej opinii biegłego J. H. ustalił szczegółowy przebieg tej służebności na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) przez działki (...). Zgodnie z ustaleniami biegłego J. K. ustalono umiejscowienie słupów energetycznych dla umożliwienia doprowadzenia przyłącza energetycznego oraz punktu przyłączenia do sieci dla przedmiotowej nieruchomości.

W rozważaniach prawnych Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z przepisem art. 285 § 1 k.c. nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa). W świetle materiału dowodowego zebranego w sprawie Sąd Rejonowy stwierdził, że zachodzi potrzeba ustanowienia na nieruchomości położonej w K. składającej się z działki nr (...), położoną w K. objętej księgą wieczystą o nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy dla Krakowa - Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych, służebności gruntowej polegającej na przeprowadzeniu przyłącza energetycznego, co też zostało ustalone na podstawie opinii biegłych.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła Gmina Miejska K., która zaskarżyła postanowienie w zakresie pkt I ppkt 6 sentencji postanowienia. Skarżąca zarzuciła Sądowi I instancji:

1) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a to:

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny, na co wskazuje brak odniesienia się zarówno w sentencji jak i w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, poprzez niewskazanie powierzchni zajętości działki nr (...) obr. (...)stanowiącej własność Gminy Miejskiej K. oraz braku określenia szlaku, tj. pomiędzy jakimi punktami oznaczonymi na mapie przebiegać będzie szlak służebności potrzebny do przeprowadzenia przewodów sieci elektroenergetycznej. Dodatkowo Sąd nie wyjaśnił dlaczego odmówił zasądzenia na rzecz GM(...) wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności drogi koniecznej, polegającej na przeprowadzeniu przyłącza elektrycznego. Zważywszy, iż GM(...) jako jedyny uczestnik żądała stosownego wynagrodzenia, Sąd winien był przeprowadzić dowód z opinii biegłego sądowego ds. wyceny nieruchomości, względnie posiłkując się opinią zalegającą w aktach sprawy, sporządzoną przez rzeczoznawcę majątkowego M. W. ustalić i zasądzić stosowne wynagrodzenie na rzecz GM(...);

2) naruszenia prawa materialnego, a to:

- art. 305 k.c. w zw. z art. 145 § 1 k.c. w zw. z art. 14 ust. 2 zd. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, przez brak zasądzenia na rzecz (...)wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu mimo, iż wniosek o zasądzenie wynagrodzenia artykułował pełnomocnik uczestnika (...)w pismach procesowych.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżąca wniosła o zmianę postanowienia w zakresie punktu I ppkt.6 sentencji postanowienia, poprzez podanie powierzchni zajętości działki (...) obr. (...) oraz określenie szlaku służebnego poprowadzenia przewodów sieci elektroenergetycznej pomiędzy punktami 207,208,210,209, zasądzenie na rzecz (...)wynagrodzenia z tytułu ustanowienie służebności przesyłu, zgodnie z pkt. I ppkt. 6 sentencji, a ponadto o zasądzenie solidarnie od wnioskodawców i uczestników na rzecz uczestnika (...) kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawcy wnieśli o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od uczestniczki solidarnie kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazuje, że pomimo określenia w sentencji zaskarżonego postanowienia ustanawianej służebności jako „służebności gruntowej służebności przesyłu” Sąd Rejonowy orzekał w istocie o służebności gruntowej posadowienia przyłącza energetycznego. Wniosek taki wynika tak z treści złożonego w sprawie żądania, jak i uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia. Tym niemniej sprzeczność taka zachodzi i przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy winien precyzyjnie i jednoznacznie już w samej sentencji orzeczenia wskazać jakiej treści służebność ustanawia.

Przy sądowym ustanawianiu służebności gruntowej polegającej na możliwości wykonania przyłącza elektrycznego stosuje się odpowiednio przepisy o ustanowieniu drogi koniecznej, czyli art. 145 k.c. (por np. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 1991 r. w sprawie III CZP 73/91). Oznacza to, że ustanowienie służebności przyłącza energetycznego, zgodnie z art. 145 § 1 k.c. winno nastąpić za wynagrodzeniem. Sąd Rejonowy w ogóle nie rozważał kwestii wynagrodzenia za ustanowienie służebności na nieruchomości będącej własnością apelującej. Tymczasem apelująca konsekwentnie w toku postępowania domagała się przyznania takiego wynagrodzenia. Sąd Rejonowy nie rozważył zatem jednej z podstawowych przesłanek ustanowienia służebności tego typu. W orzecznictwie konsekwentnie przyjmuje się (a pogląd ten podziela Sąd Okręgowy orzekający w niniejszej sprawie), że niedokonanie przez sąd pierwszej instancji w sprawie o ustanowienie służebności drogi koniecznej ustaleń dotyczących wysokości wynagrodzenia stanowi jeden z przykładów nierozpoznania istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. (zob. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r., I CZ 32/14; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, z dnia 20 lipca 2006 r., V CSK 140/06, z dnia 17 kwietnia 2008 r., II PK 291/07, z dnia 11 sierpnia 2010 r., I CSK 661/09, z dnia 26 stycznia 2011 r., IV CSK 299/10, z dnia 6 września 2011 r., I UK 70/11, i z dnia 12 stycznia 2012 r., II CSK 274/11, oraz postanowienia z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 22, z dnia 25 października 2012 r., I CZ 139/12, z dnia 9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, i z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, OSNC 2013, Nr 5, poz. 68). Już tylko ta okoliczność uzasadniałaby uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Co jednak jeszcze bardziej istotne, Sąd Rejonowy wskazał wprawdzie, że służebnością obciaża nieruchomość położoną w K. stanowiącą działkę nr (...) dla której Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), ale w istocie nie opisał ani zakresu obciążenia tej nieruchomości słuzebnością, ani nie określił jej przebiegu. Sąd Rejonowy wskazał bowiem, że ustanawia służebność zgodnie z projektem służebności przesyłu sieci energetycznej oznaczonej kolorem żółtym, na planie sporządzonym w dniu 6 kwietnia 2018 roku przez biegłego J. H., l. książki robót (...), stanowiącym załącznik do postanowienia oraz opinią techniczną sporządzoną przez biegłych mgr inż. J. K. i mgr inż. C. K., stanowiącą załącznik do postanowienia. Rzecz w tym, że na planie z 6 kwietnia 2018 roku sporządzonym przez biegłego J. H. i zalegającym w aktach na k. 617 na działce (...) nie wrysowano w ogóle jakiegokolwiek żółtego pasa. Owszem, na planie tym oznaczona jest także na działce (...) kolorem czerwonym projektowana sieć elektryczna, ale akurat do tego oznaczenia Sąd Rejonowy nie nawiązuje. Jeśliby nawet przyjąć, że jest to jedynie techniczne uchybienie w opisie służebności, to nie można już tego odnieść do braku wyznaczenia na działce (...) pasa służebności, który został wyznaczony na pozostałych obciążonych nieruchomościach. Nie dotyczy to tylko braku oznaczenia pasa służebności odpowiednim kolorem, ale w ogóle wyznaczenia tego pasa. W obszarze działki (...) brak bowiem oznaczenia punktów załamania granic takiego pasa. W istocie zatem Sąd Rejonowy nie ustanowił służebności w jej pełnym przebiegu, albowiem pominął oznaczenie przebiegu służebności po działce (...). Jak wynika z analizy planu biegłego geodety, służebność powinna przebiegać także po działce (...) skoro po tej działce przebiegać ma projektowane przyłącze. Oznaczenie kolorem żółtym nie zostało też przyjęte w opinii technicznej biegłych mgr inż. J. K. i mgr inż. C. K.. Zaniechanie wyznaczenia pełnego przebiegu służebności i ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności po działce (...) stanowią o nierozpoznaniu istoty sprawy. W tym sensie słuszne są te zarzuty apelacji, które odnoszą się do braku określenia wynagrodzenia i nieoznaczenia przebiegu tejże służebności po działce (...).

Jakkolwiek zarówno apelacja, jak i wskazane wyżej uchybienia dotyczą jedynie ustanowienia służebności na terenie działki (...) to jednak postanowienie o ustanowieniu służebności ma integralny charakter. Wynika to stąd, że przedmiotem rozstrzygnięcia jest jedna służebność obciążająca kilka nieruchomości. Bez uwzględnienia terenu działki (...) służebność nie zostałaby w istocie ustanowiona. Nie można bowiem ustanowić służebności pomijając część przebiegu projektowanego przyłącza. Stąd też uchyleniu podlega całość zaskarżonego postanowienia na zasadzie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 §2 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy zanalizuje przesłanki ustanowienia służebności przyłącza energetycznego i w razie utrzymania rozstrzygnięcia co do przebiegu projektowanej służebności ustali jej przebieg także po działce (...) oraz ustali wysokość wynagrodzenia należnego za ustanowienie służebności po tej działce.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji.

SSO Agnieszka Cholewa-Kuchta SSO Zbigniew Zgud SSO Jarosław Tyrpa