Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2021r.

Sąd Rejonowy w Kaliszu w I Wydziale Cywilnym, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Michał Włodarek

Protokolant: stażysta Barbara Spychalska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 października 2021r. w K.

sprawy z powództwa Spółka Jawna (...). J. z/s w Kotlinie (KRS (...))

przeciwko pozwanej C. C. (PESEL (...))

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do powoda Spółki Jawnej (...). J. z/s w Kotlinie umowę darowizny nieruchomości gruntowej oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o pow. 0,0337ha, położonej w miejscowości W., gm. P., woj. (...), dla której Sąd Rejonowy w R. (...) prowadzi księgę wieczystą (...), zawartą w dniu 15 maja 2018r. pomiędzy pozwaną C. C., a G. B. i dłużnikiem M. B. przed notariuszem E. D. za numerem Rep. A 5744/2018, któremu to powodowi przysługuje wobec dłużnika M. B. wierzytelność w wysokości 35.747,93zł wraz dalszymi należnościami ubocznymi oraz kosztami postępowania i dalszymi kosztami, wynikająca z prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w P. z dnia 22 listopada 2016r. w sprawie o sygn. akt X GNc 4511/16 zapatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem tego Sądu z dnia 9 lutego 2018r.,

2.  zasądza od pozwanej C. C. na rzecz powoda Spółki Jawnej (...). J. z/s w Kotlinie kwotę 5.729,00zł (pięć tysięcy siedemset dwadzieścia dziewięć złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3.600,00zł (trzy tysiące sześćset złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami w wysokości w stosunku rocznym odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt I C 556/21

UZASADNIENIE

W dniu 4 maja 2021r. powód Spółka Jawna (...) z/s w Kotlinie skierował do tut. Sądu w stosunku do pozwanej C. C. żądanie uznania za bezskutecznej wobec niego umowy darowizny nieruchomości gruntowej oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o pow. 0,0337ha, położonej w miejscowości W., gm. P., woj. (...), dla której Sąd Rejonowy w Radziejowie prowadzi księgę wieczystą (...), zawartej w dniu 15 maja 2018r. pomiędzy pozwaną C. C., a G. B. i dłużnikiem M. B. przed notariuszem E. D. za numerem Rep. A 5744/2018, któremu to powodowi przysługuje wobec dłużnika M. B. wierzytelność w wysokości 35.747,93zł wraz dalszymi należnościami ubocznymi oraz kosztami postępowania i dalszymi kosztami, wynikająca z prawomocnego nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w P. z dnia 22 listopada 2016r. w sprawie o sygn. akt X GNc 4511/16 zapatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem tego Sądu z dnia 9 lutego 2018r.

Powód zawarł również żądanie zasądzenia od pozwanej na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, iż komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w Rawiczu M. K. w sprawie o sygn. akt Km 320/18 prowadził z wniosku powoda, na podstawie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w P. z dnia 22 listopada 2016r. w sprawie o sygn. akt X GNc 4511/16 zapatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem tego Sądu z dnia 9 lutego 2018r., nieskuteczne postępowania zabezpieczające i egzekucyjne w stosunku do dłużnika M. B. wykonującego do dnia 1 września 2016r. działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s w K..

Dłużnik w toku przymusowego ściągnięcia wierzytelności przeniósł w drodze darowizny własność opisanej wyżej nieruchomości na pozwaną, a w ocenie powoda wskazana czynność prawna spowodowała całkowitą niewypłacalność dłużnika i bezpośrednio wpłynęła na skuteczność postępowania egzekucyjnego i stanowiła pokrzywdzenie wierzyciela.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 10 maja 2021r. w sprawie o sygn. akt I C 556/21 udzielono powodowi do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie zabezpieczenia poprzez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości położonej w m. W., gm. P., woj. (...), dla której Sąd Rejonowy w Radziejowie prowadzi księgę wieczystą (...) oraz ujawnienia w dziale III księgi wieczystej Kw nr (...) ostrzeżenia o toczącym się przed Sądem Rejonowym w Kaliszu w sprawie o sygn. akt I C 556/21 postępowaniu w sprawie z powództwa Spółka Jawna (...) z/s w Kotlinie przeciwko pozwanej C. C. o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana podniosła, iż powód nie wykazał w świetle art. 527 kc, że dłużnik działał z pokrzywdzeniem powoda, jak i również że na skutek przedmiotowej czynności darowizny dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu niż był przed dokonaniem czynności.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Powód prowadzi działalność gospodarczą pod firmą Spółka Jawna (...) $ J T. J. z/s w Kotlinie.

W ramach swojego przedsiębiorstwa powód w dniu 15 lutego 2016r. zawarł z pozwanym M. B., który do dnia 1 września 2016r. wykonywał działalność gospodarczą pod firmą (...) z/s w K. umowę handlową – umowę sprzedaży, której przedmiotem była sprzedaż paliw płynnych (oleju napędowego i benzyny) i oleju opałowego.

Powód w ramach tego kontraktu sprzedał dłużnikowi w/w produkty, za które dłużnik nie zapłacił.

Zaniechanie dłużnika spowodowało, że powód wystąpił z roszczeniem na drogę sądową w postępowaniu cywilnym.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w P. z dnia 22 listopada 2016r. w sprawie o sygn. akt X GNc 4511/16 zasądzono od dłużnika M. B. na rzecz powoda Spółki Jawnej (...) z/s w Kotlinie kwotę 35.747,93zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz rozstrzygnięto o kosztach postępowania. Opisany tytuł egzekucyjny zaopatrzono w klauzulę wykonalności postanowieniem tego Sądu z dnia 9 lutego 2018r.

Powyższy tytuł wykonawczy stał się podstawą wszczęcia przez powoda i prowadzenia przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rawiczu M. K. w stosunku do dłużnika postępowań zabezpieczającego w sprawie o sygn. akt Km 2331/16 i egzekucyjnego w sprawie o sygn. akt Km 320/18.

Postępowanie zabezpieczające w sprawie Km 2331/16 z wynikiem negatywnym zostało zakończone postanowieniem z dnia 29 listopada 2017r., natomiast postępowanie egzekucyjne Km 320/18 wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji zostało umorzone postanowieniem z dnia 8 października 2018r.

( odpis KRS k. 12-13, wydruk (...) k. 14, 107, umowa sprzedaży k. 15-17, nakaz zapłaty X GNc 4511/16 k. 18, postanowienie XII GNc 7565/17 k. 19-20, postanowienie Km 320/18 k. 21, wezwanie do zapłaty k. 32-34, inf. komornika k. 22, 108, 116, wniosek o wszczęcie postępowania zabezpieczającego k. 105, zajęcie wierzytelności k. 109, protokół z czynności k. 110, żądanie udzielenia wyjaśnień k. 111-112, wniosek o udzielenie danych k. 113, wezwanie k. 114, protokół k. 115, z akt Km 2331/16 – dokumenty k. 1-44, z akt Km 320/18 – dokumenty k. 1-31, częściowo zeznania świadka M. B. k. 131-131v 00:12:20-00:33:01, przesłuchanie przedstawiciela ustawowego powoda F. T. k. 91-91v 00:09:56-00:25:47, przesłuchanie przedstawiciela ustawowego powoda J. J. (2) k. 91v 00:25:47-00:35:11, częściowo przesłuchanie pozwanej C. C. k. 131 00:03:51-00:12:20)

Dłużnik M. B. i G. B. są małżeństwem, a w ich związku istnieje ustrój wspólności ustawowej.

Pozwana C. C. jest wnuczką dłużnika M. B. i G. B..

Dłużnik M. B. i jego żona G. B. byli właścicielami nieruchomości położonej w miejscowości W., gm. P., woj. (...), dla której Sąd Rejonowy w Radziejowie prowadzi księgę wieczystą (...)

Umową darowizny z dnia 15 maja 2018r. zawartą przed notariuszem E. D. za numerem Rep. A 5744/2018 pomiędzy dłużnikiem M. B. i jego żoną G. B. a pozwaną C. C. przeniesiono na rzecz pozwanej prawo własności nieruchomości gruntowej oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o pow. 0,0337ha, położonej w miejscowości W., gm. P., woj. (...), dla której Sąd Rejonowy w Radziejowie prowadzi księgę wieczystą (...).

Wartość przedmiotu darowizny nieruchomości oznaczono na kwotę 50.000,00zł.

Dłużnik M. B. dokonując przeniesienia własności tej nieruchomości posiadał świadomość, że wyzbywa się mienia, które może służyć zaspokojeniu powoda w egzekucji oraz że nie posiada innego majątku stanowiącego ich surogat, do którego można skutecznie skierować egzekucję.

Pozwana C. C. w czasie dokonywania wskazanej powyżej czynności prawnej posiadała wiedzę, iż jest to jedyny majątek jej dziadków, że M. B. posiadał dług względem powoda oraz że toczy się w stosunku do niego z postępowanie egzekucyjne.

( wydruk KW (...) k. 23-31, odpis skrócony aktu urodzenia k. 35, 36, wezwanie do zapłaty k. 37-38, akt notarialny Rep. A (...) k. 122-124, częściowo zeznania świadka M. B. k. 131-131v 00:12:20-00:33:01, przesłuchanie przedstawiciela ustawowego powoda F. T. k. 91-91v 00:09:56-00:25:47, przesłuchanie przedstawiciela ustawowego powoda J. J. (2) k. 91v 00:25:47-00:35:11, częściowo przesłuchanie pozwanej C. C. k. 131 00:03:51-00:12:20)

Opisana czynność prawna, która obejmowała jedyny majątek dłużnika M. B. spowodowała jego całkowitą niewypłacalność i bezskuteczność dalszej egzekucji wierzytelności pieniężnej powoda.

( z akt Km 2331/16 – dokumenty k. 1-44, z akt Km 320/18 – dokumenty k. 1-31)

Dłużnik nie spłacił na rzecz powoda żadnej kwoty pieniężnej z zadłużenia wynikającego z nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w P. z dnia 22 listopada 2016r. w sprawie o sygn. akt X GNc 4511/16 oraz kosztów postępowań zabezpieczającego i egzekucyjnego prowadzonych przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rawiczu M. K. w sprawach o sygn. akt Km 2331/16 i Km 320/18.

( z akt Km 2331/16 – dokumenty k. 1-44, z akt Km 320/18 – dokumenty k. 1-31, przesłuchanie przedstawiciela ustawowego powoda F. T. k. 91-91v 00:09:56-00:25:47, przesłuchanie przedstawiciela ustawowego powoda J. J. (2) k. 91v 00:25:47-00:35:11)

Sąd odmówił wiarygodności w części depozycjom pozwanej C. C. w takim zakresie w jakim negowała ona wiedzę i świadomość, że w czasie dokonywania przez dłużnika umowy darowizny jej przedmiot stanowił jedyny majątek jej dziadków oraz że dłużnik posiadał dług względem powoda oraz że toczy się w stosunku do niego z postępowanie egzekucyjne albowiem we wskazanym fragmencie pozostają one w opozycji do ustalonego przez Sąd w sprawie stanu faktycznego oraz dokumentarnego materiału dowodowego, w szczególności dokumentów akt postępowań egzekucyjnych Km 2331/16 i Km 320/18.

Z tych samych, co powyżej względów Sąd nie przyznał waloru wiarygodności w części zeznaniom świadka M. B., w szczególności tym twierdzeniom, że dokonując przeniesienia własności nieruchomości na pozwaną nie posiadał świadomości, że wyzbywa się mienia, które może służyć zaspokojeniu powoda w egzekucji.

Za wiarygodne należało uznać zaliczone w poczet materiału dowodowego dokumenty zgromadzone w postępowaniu albowiem zostały one sporządzone przez uprawnione organy w ramach przysługujących im kompetencji, w sposób rzetelny i fachowy. Ich prawdziwość i autentyczność nie wzbudziła w ocenie Sądu wątpliwości.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Powództwo podlegało uwzględnieniu w całości.

Warunkiem dochodzenia ochrony na podstawie art. 527 § 1 kc jest wykazanie posiadania wierzytelności w stosunku do dłużnika, który dokonał kwestionowanej skargą paulińską czynności prawnej. Wierzytelność ta powinna istnieć w chwili dokonywania zaskarżonej skargą pauliańską czynności prawnej oraz w chwili wytoczenia powództwa na podstawie art. 527 § 1 kc. Pokrzywdzenie wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osoba trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia.

Rzeczywisty (obiektywny) charakter niewypłacalności dłużnika oznacza, że dłużnik nie jest w stanie zaspokoić wierzyciela, nawet w sytuacji gdy ten ostatni wspomagany jest przymusem państwowym realizowanym w toku postępowania egzekucyjnego.

W razie zawarcia umowy, której wykonanie nie tylko czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym uczynienie zadość roszczeniu osoby trzeciej, lecz także pociąga za sobą niewypłacalność dłużnika, można żądać uznania takiej umowy za bezskuteczną w terminie przewidzianym w art. 534 kc.

Mienie jest zajęte z chwilą dokonania ustawowych formalności zajęcia przez uprawnioną do tego władzę, a stan zajęcia trwa ustawowo dopóty, dopóki nie zostanie uchylony w toku przepisanego postępowania. Przez zajęcie należy rozumieć każdy akt procesowy właściwego organu, odbierający jakiemuś podmiotowi swobodę w rozporządzaniu określonym prawem majątkowym, które mu przysługuje.

Powód w toku niniejszego postępowania wykazał wszystkie przesłanki uwzględnienia skargi pauliańskiej, o których mowa w § 1 i 2 art. 527 kc, a nadto znajduje zastosowanie do dłużnika domniemanie, o którym mowa w art. 529 kc.

Dłużnik staje się niewypłacalny w wyższym stopniu (art. 527 § 2 kc) i wtedy, gdy zaspokojenie można uzyskać z dodatkowym znacznym nakładem kosztów, czasu i ryzyka.

Pokrzywdzenie (art. 527 § 2 kc) powstaje na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela.

Wiążąca się z pokrzywdzeniem niewypłacalność dłużnika musi istnieć zarówno w chwili wystąpienia ze skargą pauliańską, jak i w chwili orzekania o zawartym w niej żądaniu uznania czynności prawnej za bezskuteczną

Świadomość niekorzystnego stanu majątku dłużnika i wysokości zadłużeń jest wystarczająca do ustalenia, że dłużnik swoją świadomością oraz zamiarem obejmował uniemożliwienie przeprowadzenie egzekucji przez wierzyciela, a zatem jego pokrzywdzenie w rozumieniu art. 527 § 2 kc.

Wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, może domagać się uznania czynności prawnej za bezskuteczną na podstawie art. 527 § 1 kc, także wtedy gdy darowizny nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego dokonali dłużnik i jego małżonek, a także gdy małżonek dłużnika nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania po myśli art. 41 § 1 kro.

Czynność prawna, obejmująca przeniesienie własności nieruchomości w drodze darowizny ma charakter czynności nieodpłatnej w rozumieniu art. 528 kc.

Ustalone w sprawie fakty jednoznacznie przemawiały za tym, że dłużnik działał nie tylko ze świadomością, ale wręcz z zamiarem pokrzywdzenia powoda. Niewątpliwie miał on wiedzę co do swego długu względem niego i tego, że go nie spłaca. Znał też swój stan majątkowy i wiedział, że przedmiotowa nieruchomość są jedynym składnikiem, który pozwala mu zwrócić powodowi pieniądze. W tych okolicznościach dokonanie darowizny tej nieruchomości świadczy o zamiarze pokrzywdzenia wierzyciela.

Związek jaki zachodził między umową darowizny a pokrzywdzeniem powoda uzasadniał przyjęcie, że pokrzywdzenie to nastąpiło „wskutek” tej czynności w rozumieniu art. 527 § 1 kc. Darowana nieruchomość była jedynym składnikiem majątku dłużnika, który umożliwiał powodowi uzyskanie zaspokojenia jego wierzytelności w rozsądnym czasie. Przesądzała o tym jej atrakcyjność jako przedmiotu egzekucji i wartość równoważna wysokości wierzytelności powoda. Zatem, gdyby dłużnik nie wyzbył się tej nieruchomości w drodze umowy darowizny, powód uzyskałaby spłatę swojej należności, co przesądza o istnieniu związku przyczynowego - por. wyrok SN z dnia 14 lutego 2008r. w sprawie o sygn. akt II CSK 503/07, opubl. L., wyrok SN z dnia 7 marca 2013r. w sprawie o sygn. akt IV CSK 452/12, opubl. L., postanow. SN z dnia 31 lipca 2018r. w sprawie o sygn. akt I CSK 213/18, opubl. L., wyrok SA w Szczecinie z dnia 12 grudnia 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 623/14, opubl. L., wyrok SA w Szczecinie z dnia 23 lutego 2018r. w sprawie o sygn. akt I ACa 821/17, opubl. L., wyrok SN z dnia 14 lutego 2008r. w sprawie o sygn. akt II CSK 503/07, opubl. L., wyrok SN z dnia 28 listopada 2011r. w sprawie o sygn. akt IV CKN 525/00, opubl. L., wyrok SA w Poznaniu z dnia 22 lutego 2018r. w sprawie o sygn. akt I ACa 896/17, opubl. L., wyrok SN z dnia 17 maja 2013r. w sprawie o sygn. akt I CSK 543/12, opubl. L., uchwała SN z dnia 5 stycznia 1971r. w sprawie o sygn. akt III CZP 88/70, opubl. L., uchwała SN z dnia 24 października 2003r. w sprawie o sygn. akt III CZP 72/03, opubl. L., uchwała SN z dnia 12 maja 2011r. w sprawie o sygn. akt III CZP 19/11, opubl. L., wyrok SN z dnia 15 listopada 2012r. w sprawie o sygn. akt V CSK 542/11, opubl. L., wyrok SN z dnia 17 maja 2013r. w sprawie o sygn. akt I CSK 543/12, opubl. L..

Konstatując dłużnik M. B. zawierając z pozwaną C. C. w dniu 15 maja 2018r. umowę darowizny nieruchomości gruntowej oznaczonej numerem geodezyjnym (...) o pow. 0,0337ha, położonej w miejscowości W., gm. P., woj. (...), dla której Sąd Rejonowy w Radziejowie prowadzi księgę wieczystą (...) działał ze świadomością pokrzywdzenia powoda, a pozwana posiadała tego wiedzę. Wskutek opisanej czynności dłużnika nastąpiło pokrzywdzenie powoda albowiem dłużnik wyzbywając się całego należącego do niego mienia, które mogło być przedmiotem egzekucji stał się niewypłacalny w stosunku do sytuacji przed dokonania tej czynności.

Bezsprzeczne jest przy tym, iż G. B. – żona dłużnika w dacie rozporządzania nieruchomością, do której przysługiwał jej tytuł prawny posiadała status dłużnika, wiedziała o trwającym postępowaniu egzekucyjnym wobec jej męża M. B. (por. art. 925 § 1 i 2 kpc, art. 923 ¹ kpc).

Pozwana C. C. w dacie dokonywania opisanej wyżej nieodpłatnej czynności prawnej posiadała świadomość, co do istnienia i wysokości obciążeń finansowych dotyczących dłużnika oraz kierunku i granic prowadzonego wobec niego postępowania egzekucyjnego w sprawach Km 2331/16 i Km 320/18, w szczególności wiedza ta dotyczyła nieruchomości i jej znaczenia dla skuteczności postępowania egzekucyjnego, co powoduje, że pozwana wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia powoda. Zatem dłużnik działając ze świadomością pokrzywdzenia powoda stali się niewypłacalni wskutek dokonania darowizny (por. art. 527 – 529 kc).

Istotna jest przy tym, że postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rawiczu M. K. w sprawie o sygn. akt Km 320/18 było czynne w dacie rozporządzania nieruchomością przez dłużnika.

Niezależnie od powyższego obowiązkiem strony pozwanej było w ramach procesu przed Sądem przytoczenie okoliczności faktycznych i wskazanie na dowody, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność jej twierdzeń o faktach (art. 232 kpc i art. 6 kc), czemu pozwana poza negacją stanowiska powoda nie sprostała. Zgodnie z zasadami procesu cywilnego ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach (art. 232 kpc., art. 3 kpc, art. 6 kc). Jego istota sprowadza się do ryzyka poniesienia przez stronę ujemnych konsekwencji braku wywiązania się z powinności przedstawienia dowodów. Skutkiem braku wykazania przez stronę prawdziwości twierdzeń o faktach istotnych dla sprawy jest tylko to, że twierdzenia takie zasadniczo nie będą mogły leżeć u podstaw sądowego rozstrzygnięcia. Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeń, utraci korzyści, jakie uzyskałaby aktywnym działaniem (por. wyrok s.apel w B. z dnia 28 sierpnia 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 286/14, opubl. LEX nr 1511625).

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 – 3 kpc oraz w oparciu o treść § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015.1800 ze zm.) oraz art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2020.755 – j.t. ze zm.) i art. 1 ust. 1 pkt 2 i art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006r. o opłacie skarbowej (Dz. U. 2021.1923 – j.t. ze zm.).

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji wyroku.