Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Roman Walewski

Protokolant: Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 2021 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy J. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o wysokość emerytury górniczej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 3 grudnia 2019 r. sygn. akt III U 916/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I i poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że:

a.  przyznaje odwołującemu J. M. prawo do zastosowania przelicznika 1,8 do okresu pracy górniczej wykonywanej w Kopalni (...) S.A. w T. od dnia 1 stycznia 1995r. do dnia 28 lutego 1998r. na stanowisku elektromontera według wykazu dniówek stanowiącego załącznik do świadectwa wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą wystawionego przez (...) sp. z o.o. w K. w dniu
29 października 2018r.;

b.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie;

2.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II w ten sposób, że koszty zastępstwa procesowego pomiędzy stronami wzajemnie znosi;

3.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

4.  koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym między stronami wzajemnie znosi.

Sędzia Roman Walewski

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19.06.2019 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. przyznał odwołującemu J. M. emeryturę górniczą od dnia 01.03.2019r. Do ustalenia wysokości tej emerytury zakład uwzględnił odwołującemu 336 miesięcy z zastosowaniem przelicznika 1,2. W uzasadnieniu decyzji zakład ustalił, że do ustalenia prawa do emerytury nie uznano z zastosowaniem przelicznikiem 1,8 okresów pracy górniczej od 01.12.1991r. do 30.09.1992r., od 01.01.1995r. do 28.02.1998r., od 01.01.1999r. do 30.04.2016r. wskazanych w świadectwie pracy górniczej, jako zatrudnienie na stanowisku rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń ,wymienionych w załączniku 3 część III pkt 7 rozporządzenia MPiPS z 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowiskach pracy górniczej oraz stanowiska pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty, gdyż z dokumentacji znajdującej się w aktach odwołującego wynika, że w okresach od 01.12.1991r. do 30.09.1992r., od 01.01.1995r. do 28.02.1998r. , od 01.01.1999r. do 30.04.2016r. zajmował on stanowisko elektromontera, elektromontera koparki i zwałowarki oraz samodzielnego elektromontera maszyn i urządzeń na odkrywce, a stanowiska te zostały wymienione w załączniku nr 2 ww. rozporządzenia. Z kolei od 01.07.2015r. pracodawca zmienił odwołującemu nazwę stanowiska pracy na rzemieślnika wykonującego prace elektryczne w przodku, ale nie zmienił się jemu zakres wykonywanych wcześniej czynności.

Wypłata przyznanej powyższą decyzją emerytura została zawieszona z uwagi na dalsze zatrudnienie odwołującego.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył J. M. zaskarżając ją w całości i zarzucając naruszenie art. 51 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z załącznikiem nr 3 III pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994r. poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji odmowę zastosowania do ustalenia wysokości emerytury odwołującego przelicznika 1,8 w okresach od 01.01.1995r. do 28.02.1998r. oraz od 01.01.1999r. do 30.04.2016r.

Wskazując na powyższe odwołujący wniósł o uwzględnienie odwołania poprzez zmianę zaskarżonej decyzji i zaliczenie mu powyższych okresów zatrudnienia w wymiarze liczonym półtorakrotnie.

Odwołujący zarzucił nadto błędne ustalenie wysokości emerytury i przelicznika okresu pracy górniczej lub równorzędnej wymaganego do nabycia prawa do tzw. emerytury górniczej, zgodnie z art. 50a ust. 1 oraz 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016r. , poz. 887 ze zm.).

Zarzucając powyższe odwołujący wniósł o zaliczenie powyższych okresów jako pracy w warunkach szkodliwych i przeliczenia jeszcze raz przyznanej emerytury zgodnie z powyższym przelicznikiem.

Sąd Okręgowy III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koninie, wyrokiem z dnia 3 grudnia 2019 r. (sygn. akt III U 916/19) zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał J. M. prawo do zastosowania przelicznika 1,8 do okresu pracy górniczej wykonywanej w Kopalni (...) SA w T. od dnia 01.01.1995r. do dnia 28.02.1998 r. oraz od dnia 01.01.1999r., do dnia 30.04.2016r., na stanowisku elektromontera według wykazu dniówek stanowiącego załącznik do świadectwa wykonywanej pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą wystawianej przez (...) spółka z o.o. w K. w dniu 29.10.2018r.

Sąd ten zasądził również od pozwanego na rzecz odwołującego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawą rozstrzygnięcia wyroku Sądu I instancji były następujące ustalenia i rozważania.

J. M. urodził się w dniu (...) W dniu (...)r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Do wniosku dołączył świadectwo wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą z dnia 29.10.2018 r. wystawione przez (...) Sp. z o.o . w K..

W świadectwie tym pracodawca zaznaczył, że J. M. jest zatrudniony od 01.06.2014 r. do nadal, przejęty z trybie art. 23 ^{( 1)} k.p. z (...) S.A., gdzie zatrudniony był od 01.09.1983r., z dniem 1.09.2017 r. przejęty z trybie art. 239 (1) k.p. z (...) Sp. z o.o. i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą określoną w art. 50 C ust 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na stanowiskach według rozporządzenia MPiPS z dnia 23.12.1994r.

- od 21.05.1990r. do 30.11.1991r.- elektromonter maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz elektromonter zatrudniony w stałej grupie remontowej na odkrywce zał. 2 pkt 4,

- od 1.12.1991 r. do 30.09.1992r. rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń – zał. 3/III pkt 7,

- od 01.10.1992r. do 31.12.1994r. elektromonter maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz elektromonter zatrudniony w stałej grupie remontowej na odkrywce zał. 2 pkt 4,

- od 01.01.1995r. do 28.02.1998r. rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń – zał. 3/III pkt 7,

- od 01.03.1998r. do 31.12.1998r. – elektromonter maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz elektromonter zatrudniony w stałej grupie remontowej na odkrywce – zał. 2 pkt 4,

- od 01.01.1999r. do 30.04.2016r. rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń – zał. 3/III pkt 7,

- od 01.05.2016r. do nadal - rzemieślnicy i inni robotnicy zatrudnieni stale na odkrywce bezpośrednio przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych; ślusarze, spawacze, elektrycy, mechanicy, monterzy, wulkanizatory, automatycy, cieśle. – zał. 2 pkt 32.

Pozostałe okresy pracy w zakładzie:

- 01.09.1983r. do 30.06.1986r. – nauka zawodu,

- 06.07.1986r. do 31.07.19865r. – urlop bezpłatny,

- 01.08.1986r. do27.04.1988r. – praca poza odkrywką,

- od 28.04.1988r. do 07.04.1990r. – służba wojskowa,

- od 08.04.1990r. do 03.05.1989r. – ustawowa przerwa po wojsku.

- od 04. 05.1990r. do 20.05.1990r. nieobecność usprawiedliwiona płatna.

Ponadto wnioskodawca załączył wykaz dniówek przodkowych, za okres od grudnia 1991r. do kwietnia 2016r.

Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego decyzją z dnia 19.06.2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. przyznał odwołującemu J. M. prawo do emerytury górniczej od dnia 01.03.2019r.. Do ustalenia wysokości emerytury zakład uwzględnił odwołującemu 34 lata, 7 miesięcy okresów składkowych oraz 4 miesiące okresów nieskładkowych. W uzasadnieniu decyzji zakład ustalił, że do ustalenia prawa do emerytury nie uznano w wymiarze z przelicznikiem 1,8 okresów pracy górniczej od 01.12.1991r. do 30.09.1992r., od 01.01.1995r. do 28.02.1998r., od 01.01.1999r. do 30.04.2016r

Sąd ustalił, że odwołujący od dnia 21.05.1990r. rozpoczął pracę w (...) A. i w okresie spornym od 1 stycznia 1995 roku do 28 lutego 1998 r. pracował na odkrywce K. na koparce (...) na oddziale (...) K. na stanowisku elektromontera.

W tym czasie odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace elektryczne na maszynach podstawowych. Odwołujący wchodził w skład brygady elektromonterów, którzy byli przydzielani do pracy na maszynach podstawowych. Brygada taka miała na celu zapewnienie prawidłowej obsługi elektrycznej maszyny podstawowej. Do jego zadań należało też utrzymanie sprawności maszyny, usuwaniu awarii.

Następnie ,w okresie od 01.01.1999r. do 30.04.2016r. ,odwołujący zajmował stanowisko elektromontera maszyn i urządzeń na odkrywce, i w świadectwie wykonywania pracy górniczej stanowisko określono jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn .

W tym okresie odwołujący, pracował w oddziale (...) na zwałowarce (...) Obowiązki odwołującego w tym okresie były takie same jak obowiązki, które wykonywał wcześniej - odwołujący wykonywał prace elektryczne na maszynach podstawowych. Wchodził w skład stałej załogi. Pracował na zwałowarce pod koparką nadkładową (...) albo (...) Obsługiwał silniki, rozdzielnie, przejazdy maszyn, sprawdzał obwody bezpieczeństwa

Razem z odwołującym w powyższych okresach pracowali M. S., J. C., L. I., G. O..

W okresach od 1991r. do 2016r. czas pracy odwołującego był odnotowywany w postaci ewidencji dniówek półtorakrotnych.

W rzeczywistości więc, w spornym okresie dochodzonym przez odwołującego od 1 stycznia 1995 r. do 28 lutego 1998 r., od 1 stycznia 1999 roku do 30 kwietnia 2016 roku praca odwołującego odpowiadała pracy określonej w załączniku nr. 3 - III pkt 7 rozporządzenia MP i PS z dnia 23-12-1994r tj. praca rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

Natomiast fakt, że w angażach znajdujących się w aktach osobowych odwołującego wskazywano, że odwołujący pracował na stanowiskach elektromontera, elektromontera maszyn i urządzeń na odkrywce oraz samodzielnego elektromontera wynikał z tego, że w (...) A. nie dostosowano nazewnictwa stanowisk pracy zgodnie z ww. rozporządzeniem. W (...) A. obowiązywały wewnętrzne zarządzenia w sprawie określenia stanowisk pracy, na których zatrudnienie uważa się za pracę górniczą, jak również stanowisk pracy, na których okresy pracy górniczej, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury, zalicza się w wymiarze półtorakrotnym oraz sposobu ewidencjonowania okresów zatrudnienia na tych stanowiskach.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok uznając, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie, jak podkreślał Sąd Okręgowy, okres pracy odwołującego nie był sporny. Spór nie dotyczył też prawa do emerytury, ale ustalenia jej wysokości, w szczególności zaliczenia .jako pracy górniczej z zastosowaniem przelicznika 1.8, okresów pracy górniczej od 01.01.1995r. do 28.02.1998r. oraz od 01.01.1999r. do 30.04.2016r.

Sąd Okręgowy jako podstawę prawną wskazał art. 51 i art. 50 d ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 .),

Stanowiska pracy, na których zatrudnienie zalicza się w wymiarze półtorakrotnym określone zostały szczegółowo w Załączniku Nr 3 do wskazanego wyżej rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994r. Spośród wymienionych w Dziale III Załącznika nr 3 stanowisk w kopalniach węgla brunatnego zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym w pkt 7 wymieniono pracę na stanowisku rzemieślników zatrudnionych na odkrywce w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach wykonujący prace mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

Sąd I instancji stwierdził, że spór w niniejszej sprawie dotyczył ustalenia, czy praca ubezpieczonego w spornych okresach zatrudnienia była pracą przodkową i odnosiła się do stanowiska, o którym mowa w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

Na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy przyjął, że w spornych okresach odwołujący wykonywał faktycznie pracę rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, eklektyczne i hydrauliczne przy i obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń, wymienioną pod poz. 7, Działu III Załącznika nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994r. jako zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym, co w konsekwencji daje prawo do zastosowania przelicznika 1,8 do tych okresów.

W spornych okresach zatrudnienia 01.01.1995r. do 28.02.1998r. oraz od 01.01.1999r. do 30.04.2016r., niezależnie od przypisanych mu w angażach stanowisk pracy, zdaniem sądu I instancji odwołujący zajmował się wyłącznie pracą na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonując prace elektryczne przy maszynach podstawowych.

Odwołujący nigdy nie był kierowany do prac w inne miejsca odkrywki czy poza wyrobiskiem górniczym. Nie budziło wątpliwości Sądu Okręgowego, że niezależnie od nazewnictwa stanowiska pracy według angaży, odwołujący w spornym okresie wykonywał czynności, które swym charakterem odpowiadały pracy rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywanej na zwałowarkach, tj. na stanowisku wymienionym pod poz. 7, Działu III Załącznika nr 3 do rozporządzenia z dnia
23 grudnia 1994r..

Równocześnie praca ta odpowiadała definicji prac przodkowych, zawartej w art. 50d, ust. 1, pkt. 1, tj. dotyczyła innych prac przodkowych bezpośrednio związanych z urabianiem urobku i prac przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach. Sąd Okręgowy podkreślał także, że z uwagi na przeznaczenie technologiczne maszyn obsługiwanych przez odwołującego w tym czasie, praca odbywała się na terenie „przodka eksploatacyjnego”, czyli tej części wyrobiska eksploatacyjnego, w której urabia się skałę czyli węgiel brunatny i nadkład łącznie z kopalinami towarzyszącymi. Praca odwołującego na tych maszynach niewątpliwie odbywała się w systemie stykowym, co wynika ze specyfiki pracy w obrębie maszyn podstawowych.

Praca ubezpieczonego polegała na obsłudze koparek i zwałowarek, czyli maszyn podstawowych. Odwołujący wchodził w skład ekipy obsługującej maszynę. Do jego zadań należało zapewnienie prawidłowej obsługi elektrycznej maszyny podstawowej i utrzymanie sprawności maszyny, czyli pracował przy podstawowych maszynach w górnictwie, zajmującymi się zwałowaniem urobku. Swoje czynności wykonywał w rejonie kopalni bezpośrednio związanym z wydobyciem.

Obowiązki ubezpieczonego nie zmieniały się, niezależnie od zmiany nazewnictwa w angażach. Trzeba wskazać, że nazewnictwo stosowane przez zakład pracy nie ma decydującego znaczenia. Decydujące znaczenia mają bowiem rzeczywiste obowiązki wykonywane przez pracownika, a nie nazwa jego stanowiska pracy (por. wyrok SN z dnia 22 marca 2001r., II UKN 263/00, wyrok SN z dnia 25 marca 1998r., II UKN 570/97).

Podsumowując, sąd I instancji wskazał, że odwołujący w spornych okresach wykonywał prace w przodku jako rzemieślnik, wykonujący prace elektryczne na koparkach i zwałowarkach, w pełnym wymiarze czasu pracy i na stałe. Odwołujący był bowiem przypisany do konkretnej maszyny i zajmował się nadzorem pracy tych maszyn oraz naprawami elektrycznymi. Wchodził w skład obsługi elektrycznej, bez której nie ma możliwości prowadzenia ruchu elektrycznego maszyny. Odwołujący nie miał możliwości oddalenia się od maszyny. Praca ta odpowiadała definicji prac przodkowych, zawartej w cyt. wyżej art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, tj. dotyczyła innych prac przodkowych bezpośrednio związanych z urabianiem urobku i prac przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach. Stanowisko zajmowane przez odwołującego jest wymienione w pkt 7 części III załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

Podkreślenia wymaga także fakt, że w całym spornym okresie czas pracy odwołującego był ewidencjonowany w sposób wymagany przy ewidencjonowaniu czasu pracy w wymiarze półtorakrotnym, co jest charakterystyczne przy wykonywaniu kwalifikowanej pracy górniczej. Nie zrobiła tego za sporny okres post factum Komisja Weryfikacyjna, tylko ewidencję wykonywano na bieżąco, co zdaniem Sądu Okręgowego dobitnie świadczy o tym, że taka praca była przez odwołującego faktycznie wykonywana. Przelicznik 1,8 należy zastosować jednak nie tylko do okresów wskazanych w ewidencji dniówek jako półtorakrotne. Sąd Okręgowy podkreślał, że dniówkami w przodku są tylko takie dni, w których pracownik pracował przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, bezpośrednio związanych z procesem eksploatacji i ładowania urobku, tj. przy pracach opisanych w dyspozycji art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

W całym spornym okresie odwołujący wykonywał stale i w pełnym wymiarze prace w przodku jako rzemieślnik na koparkach i zwałowarkach. Czynności wykonywane przez odwołującego stanowiły element ciągu technologicznego ,bezpośrednio związanego z procesem wydobycia węgla.

W przypadku sporu o kwalifikację danego stanowiska, na którym okres wykonywania pracy podlega zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym, decydujące znaczenie dla uznania okresu zatrudnienia na tym stanowisku za pracę górniczą ma nie nazwa stanowiska pracy, lecz rodzaj faktycznie wykonywanej pracy. Nie może o tym decydować wykaz stanowisk pracy sporządzony przez pracodawcę, ani zmiana kwalifikacji zajmowanego stanowiska pracy, dokonana przez komisję weryfikacyjną. W konsekwencji, ani rozporządzenie z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8), ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy, nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień, niż uczynił to ustawodawca, zaś wykładnia przepisów powołanego rozporządzenia, nie może zmieniać ani rozszerzać ustawowej definicji kwalifikowanej pracy górniczej. Innymi słowy, ocena pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym powinna się koncentrować na jej ustawowych warunkach, tj. pojęciu tej pracy, a nie na samej nazwie stanowiska (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 marca 2017 r., III AUa 965/16).

W przedmiotowej sprawie fakt wykonywania przez odwołującego pracy na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy został potwierdzony przez odwołującego, przez zeznania świadków, a w szczególności charakter tej pracy został też potwierdzony przez wykaz dniówek na stanowisku odwołującego.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy uznał, że okresy pracy odwołującego od 01.01.1995r. do 28.02.1998r. oraz od 01.01.1999r. do 30.04.2016r. były okresami pracy rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonującego prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

W konsekwencji – na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. – Sąd I instancji, uwzględniając odwołanie, zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800).

Apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości, wniósł pozwany organ rentowy, który zarzucił:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 50d ust. l pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2018r., poz. 1270 ze zm.) ustawy poprzez jego zastosowanie i nieuzasadnione stwierdzenie, ze odwołujący w okresach od 01.01.1995r. do 28.02.1998r. oraz od 01.01.1999r. do 30.04.2016r. wykonywał pracę górniczą liczoną w wymiarze półtorakrotnym, co w konsekwencji doprowadziło Sąd do błędnego przekonania, ze odwołującemu przysługuje za ten okres prawo do ustalenia wysokości emerytury górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8; 

2) naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i błędne ustalenie na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów, że odwołujący w okresach od 01.01.1995r. do 28.02.1998r. oraz od 01.01.1999r. do 30.04.2016r. wykonywał pracę górniczą w przodku, o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że odwołujący w spornym okresie pracy takiej nie wykonywał.

Na podstawie art. 368 § l ¹ k.p.c. apelujący wskazał, że Sąd Okręgowy w Koninie:

- niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy ustalił, że odwołujący w okresach od 01.01.1995r. do 28.02.1998r. oraz od 01.01.1999r. do 30.04.2016r. wykonywał pracę górniczą w przodku ,o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikało, że odwołujący w spornym okresie pracy takiej nie wykonywał.

Z uwagi na powyższe, apelujący wnosił o zmianę wyroku Sądu I instancji i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Odwołujący, reprezentowany przez fachowego pełnomocnika ,w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego skutkowała częściową zmianą zaskarżonego wyroku. Przedmiotem niniejszej sprawy było ustalenie, czy odwołujący w obu spornych okresach tj. od 01.01.1995r. do 28.02.1998r. oraz od 01.01.1999r. do 30.04.2016r. wykonywał pracę górniczą kwalifikowaną.

Zdaniem sądu odwoławczego w powyższym zakresie ,sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny, jednak na jego podstawie dokonał częściowo błędnej oceny prawnej, co skutkowało zarzuconym w apelacji naruszeniem przepisów prawa procesowego, a w dalszej konsekwencji , naruszeniem przepisów prawa materialnego.

W efekcie, co do części rozstrzygnięcia sądu I instancji należało stwierdzić, że zostało ono podjęte na skutek niewłaściwej subsumpcji ustaleń faktycznych pod odpowiednie dyspozycje przepisów prawa materialnego.

Sąd Apelacyjny odmiennie ocenił charakter pracy odwołującego w drugim ze spornych okresów tj. w okresie od 01.01.1999r. do 30.04.2016r. Wbrew stanowisku odwołującego i sądu I instancji, nie była to praca górnicza kwalifikowana lecz praca górnicza zwykła.

W tym miejscu wskazać należy podstawy prawne niniejszego orzeczenia.

Przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej, zgodnie z art. 51 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t.Dz.U.2021.291. ze zm. – dalej jako ustawa emerytalna), stosuje się następujące przeliczniki:

1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50 d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50 c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt. 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Zgodnie z art.50 c ust.1 pkt 4 ustawy emerytalnej za pracę górnicza uważa się zatrudnienie na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin.

Przepis ten zawiera ustawową definicję zwykłej pracy górniczej.

Natomiast zgodnie z art. 50 d ust. 1 powołanej ustawy, zawierającym ustawową definicję pracy górniczej kwalifikowanej, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego:

1) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych;

2) w drużynach ratowniczych.

Wykaz stanowisk pracy wykonywanej w przodkach uwzględnianej w wymiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3 ustawy emerytalnej. Z uwagi na to, że rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8), wydane na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (t.j.: Dz. U. z 1995 r. Nr 30, poz. 154).

Powyższe rozporządzenie w załączniku nr 2 określa stanowiska, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą ( zwykłą).

Zgodnie z § 3 cyt. rozporządzenia za okresy pracy pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego, o których mowa w art. 50d ustawy z dnia 17 grudnia 1998r., uważa się okresy pracy na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 3 do rozporządzenia.

Spośród wymienionych w dziale III załącznika nr 3 stanowisk w kopalniach węgla brunatnego zaliczanych w wymiarze półtorakrotnym, w pkt 7 wymieniono pracę rzemieślnika zatrudnionego na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonującego prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

Tak więc podstawowym wymogiem, aby można było uznać pracę za pracę górniczą kwalifikowaną, określoną w art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej jest praca w przodkach bezpośrednio przy urabianiu, ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego w pierwszym ze spornych okresów tj. od dnia 1 stycznia 1995r. do dnia 28 lutego 1998r. odwołujący taką pracę wykonywał, o czym świadczą nie tylko zeznania świadków i samego odwołującego ale też potwierdza to dokumentacja zawarta w jego aktach osobowych.

Z powyższych zeznań wynikało, że odwołujący w pierwszym spornym okresie zatrudnienia ,niezależnie od przypisanych w angażach stanowisk pracy: elektromonter maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz elektromonter zatrudniony w stałej grupie remontowej na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracował na koparkach wykonując prace elektryczne przy obsłudze i konserwacji tych maszyn na bieżąco.

Był zatem odpowiedzialny za ich ruch od strony zabezpieczenia prawidłowości działania urządzeń elektrycznych stanowiących niezmiernie istotny element osprzętu koparki. Oczywiście nie był operatorem koparek lecz elektrykiem odpowiadającym za sprawność, gotowość do pracy koparki od elektrycznej strony.

Zdaniem sądu odwoławczego w żadnej mierze nie można jednak twierdzić , jak to podnosił apelujący , że pracy takiej nie można uważać za pracę górniczą kwalifikowaną.

Nie było żadnych wątpliwości, że była ona wykonywana w przodku eksploatacyjnym.

Również dla sądu odwoławczego nie ulega wątpliwości ,że należała ona do innych prac przodkowych, o których mowa w przepisie art.50d ust.1 pkt1 ustawy emerytalnej. Absurdem byłoby twierdzenie, że pracę górniczą kwalifikowaną wykonuje operator koparki , zaś elektromonter, stanowiący stałą część załogi tej samej koparki i od którego pracy praktycznie zależy możliwość pozyskiwania przez koparkę urobku , pracy takiej nie wykonuje. W sprawie nie było sporu co do tego ,że odwołujący właśnie taką pracę wykonywał od 1 stycznia 1995 roku do 28 lutego 1998 r. Pracował bowiem na odkrywce K. na koparce (...) na oddziale (...) na stanowisku elektromontera.

W tym czasie odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace elektryczne stanowiąc część załogi danej, konkretnej koparki. Jak to już wskazywano wyżej, do jego zadań należało utrzymanie sprawności koparki, usuwanie na bieżąco jej drobniejszych awarii oraz zapobiegające tym awariom poprzez niezbędne prace konserwacyjne.

Nie ulega wątpliwości, że aby praca rzemieślnika wymienionego w pkt 7 części III załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty można zaliczyć do prac określonych w art. 50 d ust. 1 pkt. 1 ustawy emerytalnej , musi być wykonywana nie tylko na odkrywce ale i w przodku.

Należy wskazać, że z uwagi na przeznaczenie technologiczne maszyn obsługiwanych przez odwołującego w tym czasie, praca odbywała się na terenie „przodka eksploatacyjnego”, czyli tej części wyrobiska eksploatacyjnego, w której urabia się skałę czyli węgiel brunatny i nadkład łącznie z kopalinami towarzyszącymi. Były to zatem inne prac przodkowe – utrzymanie koparek w gotowości do pracy.

Potwierdzają to zeznania świadków. Podkreślić należy, że zeznania świadków były zgodne, stanowcze i korespondowały ze sobą i z zeznaniami samego odwołującego. W świadectwie pracy górniczej, w omawianym pierwszym spornym okresie ,tj. od 01.01.1995r. do 28.02.1998r. odwołujący został określony jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń – wymienionym w pkt. 7 części III załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym.

Taka praca ,zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. , poz. 748), daje podstawę do stosowania, przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej, przelicznika 1,8 za każdy rok pracy.

Z powyższego wynika, że odwołujący w pierwszym ze spornych okresów wykonywał prace w przodku jako rzemieślnik, wykonujący prace elektryczne na koparkach , w pełnym wymiarze czasu pracy i na stałe. Odwołujący był bowiem przypisany do konkretnej maszyny i zajmował się nadzorem pracy tych koparek oraz naprawami elektrycznymi. Wchodził w skład obsługi elektrycznej, bez której nie ma możliwości prowadzenia ruchu koparki pracującej w przodku eksploatacyjnym. Odwołujący nie miał możliwości oddalenia się od koparki.

Z przyczyn wskazanych wyżej , dla sądu odwoławczego nie ulega wątpliwości ,że wbrew zarzutom apelacji, odwołujący w pierwszym spornym okresie wykonywał stale i w pełnym wymiarze prace w przodku jako rzemieślnik pracujący na koparkach. Czynności wykonywane przez odwołującego stanowiły element ciągu technologicznego bezpośrednio związanego z procesem wydobycia węgla.

Sąd Okręgowy trafnie skonstatował, że w przypadku sporu o kwalifikację danego stanowiska, na którym okres wykonywania podlega zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym, decydujące znaczenie dla uznania okresu zatrudnienia na tym stanowisku za pracę górniczą ma nie nazwa stanowiska pracy, lecz rodzaj faktycznie wykonywanej pracy. Nie może o tym decydować wykaz stanowisk pracy sporządzony przez pracodawcę, ani zmiana kwalifikacji zajmowanego stanowiska pracy, dokonana przez komisję weryfikacyjną. W konsekwencji, ani rozporządzenie z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8), ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy, nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień, niż uczynił to ustawodawca, zaś wykładnia przepisów powołanego rozporządzenia, nie może zmieniać, ani rozszerzać ustawowej definicji kwalifikowanej pracy górniczej.

Innymi słowy, ocena pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym powinna się koncentrować na jej ustawowych warunkach, tj. pojęciu tej pracy, a nie na samej nazwie stanowiska (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 marca 2017 r., III AUa 965/16).

Niestety, tych trafnych spostrzeżeń i uwag ,podbudowanych przywołanym orzecznictwem, sad I instancji nie wykorzystał oceniając charakter pracy odwołującego w drugim, ze spornych okresów.

Kierując się bowiem właśnie samym nazewnictwem powołanym w świadectwie pracy górniczej, bez konfrontacji rzeczywistego charakteru i miejsca wykonywania pracy z powołaną wyżej regulacją ustawową ,sąd ten bezzasadnie uznał, że odwołujący w tym okresie wykonywał również pracę górniczą kwalifikowaną.

Z taką ocena w świetle dokonanych w sprawie ustaleń nie sposób się zgodzić.

Dla Sądu Apelacyjnego nie ulega wątpliwości, że określenie „przodek” użyte w ustawie emerytalnej oznacza przodek wydobywczy. Jest to teren prac bezpośrednio przy pozyskiwaniu urobku i wydobyciu kopaliny, a nie teren wyrobiska oddalony od miejsca wydobycia i urobku, choćby o kilkadziesiąt metrów.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przodkiem nie jest teren na którym aktualnie prac wydobywczych się nie prowadzi. Inna praca w przodku to praca, która musi być ściśle związana z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopaliny.

Taki pogląd był wielokrotnie wyrażany w szeregu orzeczeń Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych. W wyroku z dnia 21 lutego 2012 r. Sąd Najwyższy przyjął że praca „na odkrywce” w kopalniach węgla brunatnego jest odpowiednikiem pracy „w przodkach” pod ziemią, gdy polega na zatrudnieniu przy pracach bezpośrednio łączących się z procesami związanymi z pozyskiwaniem węgla brunatnego ze złoża (I UK 295/11, OSNP 2013 nr 3-4, poz. 38). Jako prace wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia MPiPS z dnia 23 grudnia 1994 r. mogą być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio są związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, to jest takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 r., I UK 236/09, LEX nr 585722; z dnia 22 kwietnia 2011 r., I UK 360/10, LEX nr 949021).

W przypadku sporu o kwalifikację danego stanowiska, jako stanowiska, na którym okres wykonywania pracy podlega zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym, decydujące znaczenie dla uznania okresu zatrudnienia na tym stanowisku za pracę górniczą ma nie użyta w świadectwie pracy w szczególnych warunkach nazwa stanowiska, treść protokołu weryfikacyjnego, treść opinii naukowo - technicznej, ani typ obsługiwanego przez pracownika urządzenia, lecz rodzaj pracy faktycznie wykonywanej za jego pomocą, odpowiadający wymaganiom art. 50d ust. 1 ustawy emerytalnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2015 r., I UK 280/14, LEX nr 1712808).

Zdaniem sądu odwoławczego w orzecznictwie Sądu Najwyższego trafnie kwestionuje się zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego, z uwagi na to, że górnicy oraz inni pracownicy na odkrywce byliby wówczas w lepszej sytuacji, niż górnicy z kopalń węgla kamiennego pod ziemią (wyrok Sądu Najwyższego z 5 maja 2011 r., I UK 395/10, LEX nr 863951).

W ocenienie Sądu Najwyższego, przyjęcie ogólnej tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jego transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, nie odpowiada pojęciu „pracy przodkowej” wynikającej z wykładni przepisów art. 50c ust. 1 pkt 4 oraz art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2013 r., I UK 607/12, LEX nr 1555298).

Ustawodawca nakazuje odróżniać pracę górniczą, którą w kopalniach węgla brunatnego jest zatrudnienie na odkrywce przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża (art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej) - oraz pracę górniczą, którą zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, gdy praca ta jest wykonywana w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach (art. 50d ust. 1 pkt 1 tej ustawy).

Ponadto wykaz stanowisk pracy określony w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. odnosi się wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryteria miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego na mocy art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Za prace wymienione w załączniku nr 3, mogą być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei pojęcie „inne prace w przodku” musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (wyrok Sądu Najwyższego z 21 lutego 2012 r., I UK 295/11, OSNP 2013 nr 3-4, poz. 38.). Chodzi o inne prace górnicze w przodku, rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w tym samym przepisie ustawy - art. 50d ust. 1 pkt 1 (poprzednio art. 37 ust. 1 pkt 1), a nie o „różnego rodzaju prace górnicze związane z eksploatacją, konserwacją i remontami taśmociągów będących częścią składową układu koparka, taśmociąg, zwałowarka, czyli całego procesu technologicznego, na który składają się: urabianie, transport i składowanie”. Miejsca przodka nie można rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2011 r., I UK 70/2011; z dnia 10 października 2012 r., I BU 8/12, LEX nr 1619669). - por. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 marca 2021 r., I USK 100/21.

W ocenie Sądu Apelacyjnego okoliczność, że odwołujący obsługiwał w tym okresie zwałowarkę, która oddalona była od miejsca urobku i koparki nawet o 5-6 km ,jak wynika z zeznań świadka M. S., czy nawet, jak zeznawali inni świadkowie, o 50-300m, wyklucza możliwość zakwalifikowania drugiego okresu pracy odwołującego jako okresu pracy w przodku. Nie wiąże się bowiem z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopaliny , a przede wszystkim , praca taka nie ma miejsca w przodku wydobywczym . Nadkład materiału wydobytego przez koparkę, nie będący węglem jest bowiem z terenu przodka wydobywczego transportowany do zwałowarki , która w oddaleniu od przodka wydobywczego formuje zwał z tego materiału. Ciąg przenośników tj. taśmociągów o długości czy to dziesiątek , czy to setek czy to wreszcie tysięcy metrów , dzielący przodek wydobywczy od miejsca pracy zwałowarki , w ocenie Sądu Apelacyjnego jest czynnikiem zrywającym bezpośredni związek pracy tak usytuowanej zwałowarki z pracą w przodku wydobywczym.

Warto zauważyć, że taki charakter pracy górniczej kwalifikowanej został podkreślony również w orzeczeniu powoływanym przez stronę odwołującą, jako w mniemaniu tej strony, dla niej korzystnym.

Tymczasem , co wymaga podkreślenie , w uzasadnieniu tego orzeczenia stwierdzono m.in., że w kopalniach węgla brunatnego w wymiarze półtorakrotnym uwzględnia się tylko prace: rzemieślników zatrudnionych na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń (załącznik 3, część III, poz. 7, do rozporządzenia). Oznacza to, że prace mechaniczne mogą zostać uwzględnione w kwalifikowany sposób (w wymiarze półtorakrotnym), jeśli, po pierwsze, były wykonywane „ bezpośrednio w przodku”, po drugie, „stale i w pełnym wymiarze czasu pracy”, i po trzecie, realizowane były „na koparkach i zwałowarkach” i wykonywane były „przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń”. Czynniki te muszą zaistnieć kumulatywnie. W przeciwnym razie wykonywanej pracy nie można uwzględnić według promocyjnego przelicznika (wyrok Sądu Najwyższego z 3 października 2017 r., I UK 410/16, LEX nr 2397634).

Przywołano tam również tezę, zgodnie z którą w orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestionuje się zasadność rozszerzania samego pojęcia „przodka wydobywczego”, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, aby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie i tym sposobem nie można zaakceptować definicji „przodka”, która wynika z opinii naukowo-technicznych i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2011 r., I UK 395/10, LEX nr 863951).

Uwzględniając powyższe rozważania Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I i poprzedzającą go decyzję w ten sposób, że w pkt a: przyznał odwołującemu J. M. prawo do zastosowania przelicznika 1,8 do okresu pracy górniczej wykonywanej w Kopalni (...) S.A. w T. od dnia 1 stycznia 1995r. do dnia 28 lutego 1998r. na stanowisku elektromontera według wykazu dniówek stanowiącego załącznik do świadectwa wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą wystawionego przez (...) sp. z o.o. w K. w dniu 29 października 2018r. oraz w punkcie b: oddalił odwołanie w pozostałym zakresie;

Na podstawie zaś art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego w pozostałym zakresie jako bezzasadną.

Orzeczenie o kosztach postępowania przed sądem I instancji oraz o kosztach postepowania odwoławczego, zawarte w punktach 2 i 4 wyroku, znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 100 k.p.c. , który znalazł w sprawie zastosowanie wobec częściowego uwzględnienia żądań obu stron w obu instancjach.

sędzia Roman Walewski